شماره ۲۹۵۶دش – ۱۳۶۷/۹/۳۰
(مصوب جلسات ۹۶ الی ۱۰۰ شورای مشترک کمیسیونهای 1 و 2 شورای عالی انقلاب فرهنگی به حسب اختیارات تفویضی به ریاست شورای عالی)
به استناد بند ۴ قانون اهداف و وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی و مصوبه یکصد و سی و ششمین نشست مورخ ۱۳۶۶/۱۰/۱۵ آن شورا، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران که به اختصار “فرهنگستان” نامیده می‌شود طبق این اساسنامه تشکیل می‌شود.
ماده ۱ – هدف
نیل به استقلال علمی و فرهنگی و توسعه علوم و فنون و تقویت روح پژوهش و ارتقای سطح علمی و فرهنگی کشور و دستیابی به آخرین یافته‌ها و نوآوری‌ها در عرصه دانش از طریق فعالیتهای جمعی و جذب و حمایت و تشویق دانشمندان و محققان برجسته.
ماده ۲ – وظایف
1 – کوشش در جهت گسترش مرزهای دانش و تلاش مستمر برای ارتقاء سطح دانش و پژوهش در کشور.
2 – بررسی و تحلیل وضعیت علمی و فنی و آموزشی و پژوهشی کشور و ارائه پیشنهاد در زمینه بهبود و ارتقای آن به مراجع ذیربط.
3 – انجام دادن امور مشاوره علمی و تحقیقاتی اساسی و مسائل مربوط به تکنولوژی که از سوی دولت، شورای پژوهشهای علمی و مراکز علمی و تحقیقاتی از فرهنگستان درخواست می‌شود و ارائه پیشنهادهای لازم در این زمینه‌ها.
4 – مطالعه و تجربیات کشورها در کسب و توسعه علوم و تکنولوژی و همچنین بررسی آخرین یافته‌های علمی و نحوه استفاده از آنها با توجه به زمینه‌ها و امکانات موجود در کشور.
5 – تشویق و ترغیب دانشمندان و پژوهشگران به خلق آثار علمی، ادبی و هنری از طریق حمایت مادی و معنوی ایشان.
6 – ایجاد تسهیلات لازم در جهت مبادله اطلاعات و نتایج تحقیقات و تبادل نظر بین دانشمندان و محققان و مبادله متخصصان و پژوهشگران با فرهنگستانهای علوم و سایر کشورها به ویژه کشورهای اسلامی و جهان سوم با واگذاری بورس و استفاده از مسافرتهای علمی و فرصتهای مطالعاتی از طریق مراجع ذیربط.
7 – بررسی و پیشنهاد ضوابط در خصوص ارتقای سطح علمی سمینارها و کنگره‌ها و کنفرانسهای علمی در سطح ملی و بین‌المللی و ارزیابی اینگونه مجامع.
8 – برگزاری سمینارها و کنفرانسها و کنگره‌ها و سمپوزیوم‌ها در زمینه جدیدترین یافته‌های علمی، فنی و فرهنگی.
9 – اشاعه اطلاعات و دانسته‌های علمی از طریق انتشار مجلات و کتب علمی و پژوهشی بالاخص نتایج تحقیقات و یافته‌های جدید علمی و فرهنگی در سطح کشور و جهان.
10 – اعطای پاداش و جایزه و نشان علمی به دانشمندان و پژوهشگران و مؤسساتی که خدمات علمی برجسته‌ای انجام داده‌اند از طریق مراجع قانونی.
11 – پیشنهاد تخصیص اعتبارات و امکانات تحقیقاتی برای فعالیتهای دانشمندان برجسته.
12 – بررسی و تصویب عضویت فرهنگستان در مجامع و سازمانهای بین‌المللی که وظایف و اهداف متناسب با وظایف و اهداف فرهنگستان دارند در چارچوب قوانین و مقررات کشور.
ماده ۳ – ارکان فرهنگستان عبارت است از:
۱- رییس جمهور در مقام ریاست عالیه فرهنگستان.
۲ – [حذفی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
[هیأت امناء.]
۳ – مجمع عمومی (متشکل از اعضای علمی پیوسته).
4 – رییس فرهنگستان.
5 – شورای علمی (رییس فرهنگستان و رؤسای گروه‌های علمی).
6 – دبیر.
۷- [الحاقی ۱۳۸۰/۱/۲۱]
هیأت امنای فرهنگستانهای جمهوری اسلامی ایران.
ماده ۴ – [حذفی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
[هیأت امناء مرکب است از:
1 – نخست‌وزیر به عنوان رییس هیأت امناء.
– وزیر فرهنگ و آموزش عالی.
– وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
– رییس فرهنگستان.
– رییس یکی از دانشگاه‌های کشور به انتخاب وزیر فرهنگ و آموزش عالی.
– چهار نفر از دانشمندان و صاحبنظران به انتخاب شورای عالی انقلاب فرهنگی.]
ماده ۵ – [حذفی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
[وظایف هیأت امناء:
1 – انتخاب رییس فرهنگستان از میان سه نفری که مجمع پیشنهاد می‌کند و معرفی وی به ریاست جمهوری برای صدور حکم.
2 – تصویب سازمان اداری فرهنگستان.
3 – بررسی و تصویب خط مشی کلی.
4 – بررسی و تصویب بودجه پیشنهادی.
5 – تصویب حسابهای سالانه.
6 – بررسی و تصویب بودجه تفصیلی بر اساس اعتبارات مصوب در بودجه سالانه کشور در چارچوب اساسنامه.
7 – تصویب آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی، استخدامی و همچنین آیین‌نامه‌های داخلی فرهنگستان.
8 – جلب و قبول کمکها و هدایای اشخاص حقیقی و حقوقی.
9 – تصویب ضوابط مربوط به اعطای پاداش و جوایز و بورس و نشان و مدال به افراد واجد شرایط.
10 – پیشنهاد عضویت فرهنگستان در سازمانها و مجامع بین‌المللی به مراجع ذیصلاح.]
ماده ۶ – مجمع عمومی
“مجمع” مرکب است از کلیه اعضای پیوسته فرهنگستان، جلسه این مجمع حداقل سالی یکبار تشکیل می‌شود.
تبصره 1 – اعضای وابسته می‌توانند در مجمع بدون حق رأی شرکت کنند.
تبصره 2 – ریاست مجمع با رییس فرهنگستان است.
ماده ۷ – وظایف مجمع عمومی:
1 – تصویب سیاستها و برنامه‌های علمی فرهنگستان.
2 – تصویب نظامنامه نحوه اجرای فعالیتهای علمی فرهنگستان.
3 – تعیین دانشمندانی که شرایط دریافت پاداش یا جایزه یا بورس یا مدال یا نشان و یا فرصت مطالعاتی را دارند و معرفی ایشان به ریاست عالیه فرهنگستان.
۴ – [اصلاحی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
انتخاب سه نفر برای تعیین رییس فرهنگستان.
5 – انتخاب اعضای پیوسته، وابسته و افتخاری.
ماده ۸ – شورای علمی
شورای علمی مرکب است از:
– رییس فرهنگستان، به عنوان رییس شورا.
– روسای گروه‌های علمی.
ماده ۹ – وظایف شورای علمی.
1 – بررسی سیاستها و برنامه‌های علمی فرهنگستان و پیشنهاد آن به مجمع برای تصویب.
2 – تصویب و تدوین نظامنامه نحوه اجرای فعالیتهای علمی فرهنگستان و ارائه آن به مجمع برای تصویب.
3 – تعیین وظایف گروه‌های علمی.
4 – بررسی و اظهار نظر در مورد طرح‌های علمی و ارجاع آن به گروه‌های علمی ذیربط.
5 – تعیین اهم مسائل و موضوعاتی که لازم است مورد تحقیق قرار گیرد و پیشنهاد آنها به مراکز علمی ذیصلاح در کشور.
6 – تهیه و تدوین ضوابط مربوط به اعطای پاداش و جوایز و بورس و نشان و مدال به افراد واجد شرایط و پیشنهاد آن به هیأت امناء جهت تصویب.
7 – تعیین دانشمندانی که شرایط دریافت پاداش یا جایزه یا بورس یا مدال یا نشان و یا فرصت مطالعاتی را دارند و معرفی ایشان به مجمع برای تصویب.
8 – بررسی و پیشنهاد ضوابط در خصوص ارتقای سطح علمی سمینارها و کنگره‌ها و کنفرانسهای علمی در سطح ملی و بین‌المللی و ارزیابی اینگونه مجامع.
9 – انجام دادن سایر کارهایی که از سوی هیأت امناء، مجمع و ریاست فرهنگستان به این شورا ارجاع می‌شود.
۷ـ [الحاقی ۱۴۰۲/۹/۲۸]
بازآرایی، تغییر و تشکیل گروه های علمی جدید فرهنگستان.
ماده ۱۰- رییس فرهنگستان
[اصلاحی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
[اصلاحی ۱۳۸۸/۷/۲۱]
رئیس فرهنگستان از میان اعضای فرهنگستان، به پیشنهاد رئیس جمهور و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و با حکم ایشان برای یک دوره چهارساله انتخاب می‌شوند. تغییر رؤسای مزبور به علل مختلف از جمله فوت، کناره‌گیری، عزل و استعفاء قبل از پایان دوره نیز مطابق همین شیوه خواهد بود.
تبصره- [اصلاحی ۱۳۸۸/۷/۲۱]
انتخاب مجدد رئیس فرهنگستان بلامانع می‌باشد.
ماده ۱۱- وظایف رییس فرهنگستان
۱ – [حذفی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
[پیشنهاد مصوبات شورای علمی و مجمع به هیأت امناء جهت بررسی و تصویب نهایی.]
۲ – پیشنهاد سازمان اداری، بودجه و حسابهای سالانه به هیأت امناء جهت تصویب.
۳ – [اصلاحی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
پیشنهاد عضویت فرهنگستانها در مجامع بین‌المللی.
۴ – [حذفی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
[پیشنهاد انتصاب دبیر فرهنگستان به وزیر فرهنگ و آموزش عالی.]
۵ – انتصاب روسای گروه‌های علمی.
۶ – پیشنهاد افراد به عنوان اعضای پیوسته، وابسته و یا افتخاری فرهنگستان به مجمع جهت تصویب.
۷ – پیگیری و نظارت بر حسن اجرای تصمیمات هیأت امناء مجمع و شورای علمی.
۸ – [اصلاحی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
دعوت از اعضای مجمع و شورای علمی برای تشکیل جلسه.
ماده ۱۲- [اصلاحی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
دبیر فرهنگستان به انتخاب و حکم رییس فرهنگستان منصوب می‌شود.
ماده ۱۳ – وظایف دبیر فرهنگستان
۱ – اداره کلیه امور دبیرخانه اعم از اداری و مالی.
۲ – تأمین کارکنان مورد نیاز فرهنگستان.
۳ – انجام دادن سایر اموری که از طرف هیأت امناء مجمع، شورای علمی و ریاست فرهنگستان به وی محول می‌شود.
ماده ۱۴ – گروه‌های علمی
گروه‌های علمی فرهنگستان عبارت‌اند از:
1 – گروه علوم و معارف اسلامی
2 – گروه علوم انسانی.
3 – گروه علوم پایه.
4 – گروه علوم مهندسی.
5 – گروه علوم کشاورزی
– [الحاقی ۱۳۷۰/۱۰/۱۰]-
رشته‌های هنر
– [الحاقی ۱۳۷۳/۲/۲۷]
شاخه دامپزشکی از گروه کشاورزی جدا شود و به صورت گروه مستقل در فرهنگستان علوم درآید.
تبصره 1 – هر گروه علمی متشکل از تعدادی از اعضای پیوسته و یا وابسته فرهنگستان است که با توجه به نوع تخصص ایشان توسط رییس فرهنگستان برای عضویت در گروه انتخاب شده‌اند هر گروه علمی رییسی خواهد داشت که توسط رییس فرهنگستان منصوب می‌شود.
تبصره 2 – وظیفه گروه تنظیم و ارائه برنامه‌های علمی به شورای علمی خواهد بود.
ماده ۱۵ –
[اصلاحی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
[اصلاحی ۱۳۸۰/۱/۲۱]
فرهنگستان دارای اعضای پیوسته، وابسته و افتخاری خواهد بود که با پیشنهاد رییس فرهنگستان یا حداقل پنج تن از اعضای مجمع و با تصویب مجمع عمومی با حکم رییس فرهنگستان به عضویت فرهنگستان پذیرفته می‌شوند. عضویت اعضای پیوسته و افتخاری مادام العمر خواهد بود.
تبصره ۴- [الحاقی ۱۳۸۰/۱/۲۱]
عضویت اعضای وابسته برای مدت چهار سال خواهد بود و ادامه عضویت آنان به همان طریقی است که در اساسنامه پیش بینی شده است.
تبصره ۵ ـ [الحاقی ۱۴۰۳/۲/۱۱]
در صورت مخالفت مجمع عمومی با فرد پیشنهاد شده به عنوان عضو؛ اعم از پیوسته و یا وابسته، چنانچه شخص؛ خود را ذی‌حق بداند می تواند اعتراض کتبی خود را به ریاست فرهنگستان علوم اعلام نماید و رئیس فرهنگستان می تواند موضوع را برای رسیدگی و اتخاذ تصمیم نهایی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع دهد
ماده ۱۶ـ [اصلاحی ۱۴۰۲/۹/۲۸]
تعداد اعضای پیوسته فرهنگستان حداکثر ۹۰ نفر خواهد بود و در تکمیل این اعضاء تا سقف مذکور، اولویت انتخاب از میان اعضای گروه های جدید است.
تبصره ـ [الحاقی ۱۴۰۲/۹/۲۸]
انتخاب و پذیرش اعضای پیوسته جدید بیش از سقف مذکور در این ماده، به تعداد اعضای پیوسته بالای ۸۵ سال سن (ضمن ادامه عضویت دائم این اعضاء با دارا بودن تمامی اختیارات)، امکان‌پذیر است.
ماده ۱۷ – فرهنگستان دارای اعضای پیوسته، وابسته و افتخاری خواهد بود که به پیشنهاد رییس فرهنگستان یا حداقل پنج تن از اعضای مجمع و با تصویب مجمع عمومی با حکم رییس فرهنگستان به عضویت فرهنگستان پذیرفته می‌شوند و عضویت ایشان مادام‌العمر خواهد بود.
تبصره ۱ – اعضای پیوسته باید ایرانی و ملتزم به رعایت قوانین جمهوری اسلامی ایران باشند همچنین این اعضاء باید حداقل دارای درجه دانشیاری با رهبری پژوهش باشند.
عضویت خبرگان بدون مدرک در صورتی که درجه علمی ایشان طبق مقررات مربوط معادل موارد فوق ارزیابی شده باشد بلامانع است.
تبصره ۲ – دانشمندان برجسته بین‌المللی به عضویت افتخاری فرهنگستان پذیرفته می‌شوند وظیفه‌ای در فرهنگستان ندارند و انتخاب ایشان به احترام مقام علمیشان است.
تبصره ۳ – [الحاقی ۱۳۷۲/۳/۲۵]
هر یک از اعضای پیوسته فرهنگستان “علوم” که در طول یک سال، شش ماه متوالی یا بیش از دو سوم جلسات را بدون موافقت رییس فرهنگستان غیبت داشته باشد مستعفی شناخته خواهد شد.
ماده ۱۸ – [اصلاحی ۱۳۸۸/۷/۲۱]
افراد پیشنهادی برای عضویت در فرهنگستان با معرفی و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و یا خود فرهنگستان مربوطه و براساس ضوابط و معیارهای علمی مصوب انتخاب می‌شوند.
ماده ۱۹ – [اصلاحی ۱۳۷۳/۸/۲۴]
آیین‌نامه چگونگی رسیدگی به حسابهای سالانه مؤسسه با هماهنگی نهاد ریاست جمهوری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به‌تصویب هیأت امناء می‌رسد.
ماده 20 – این اساسنامه مشتمل بر بیست ماده و هفت تبصره در جلسات 96، 97، 98، 99 و 100 مورخ 67.8.3، 67.8.3، 67.8.10، 67.8.17، 67.8.24، 67.9.1 شورای مشترک کمیسیونهای شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.