[به موجب ماده ۱۳ قانون بیمه بیکاری، مصوب ۱۳۶۹ نسخ شده است.]
[به موجب بند ۶۶ پیوست ماده واحده قانون فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه کار، اعلام نسخ شده است.]
ماده ۱ – کلیه مشمولین قانون تأمین اجتماعی (کارفرمایان، کارگران، کارگاهها، مؤسسات تولیدی، خدماتی، صنعتی و کشاورزی) که به هر نحو از امکانات دولتی مثل ارز، انرژی، مواد اولیه و اعتبارات بانکی استفاده می‌نمایند مکلف است به اجرای این قانون می‌باشند.
تبصره – گروههای زیر از شمول مقررات این قانون مستثنی می‌باشند.
1 – بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی.
2 – صاحبان حرف و مشاغل آزاد.
3 – اتباع خارجی.
ماده ۲ – بیکار از نظر این قانون فردی است که مشمول این قانون بوده و بدون میل و اراده بیکار شده و آماده کار باشد.
تبصره ۱ – آن دسته از بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی واحد مربوطه به تشخیص شورای عالی کار بیکار موقت شناخته شوند نیز مشمول مقررات این قانون خواهند بود.
تبصره ۲ – کارگران فصلی اعم از مشمولین قانون کار و قانون کار کشاورزی و آن دسته از کارگرانی که تحت هر عنوان از محل اعتبارات بودجه عمومی دستمزد یا حقوق دریافت می‌دارند (به استثنای کارکنان صنایع و کارخانجات و کارگاهها که مشمول ماده ۲ خواهند بود) با تصویب هیأت‌وزیران به تدریج مشمول این قانون خواهد بود.
ماده ۳ – بیمه بیکاری به عنوان یکی از حمایتهای تأمین اجتماعی است و سازمان تأمین اجتماعی مکلف است با دریافت حق بیمه مقرر به بیمه‌شدگانی که طبق مقررات این قانون بیکار می‌شوند مقرری ایام بیکاری پرداخت نماید.
ماده ۴ – بیمه شده با معرفی کتبی کمیته‌ای مرکب از کارفرما و شورای اسلامی کار مبنی بر بیکاری و تأیید وزارت کار و امور اجتماعی از مزایای این قانون منتفع خواهد شد. در مورد بیکاران موقت در صورت استفاده از مقرری بیمه بیکاری مزایای وی از لحاظ مقررات قانون کار و همچنین تأمین اجتماعی محفوظ خواهد بود. مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزء سوابق کار نامبرده محسوب خواهد شد.
تبصره ۱ – بیکاران مشمول این قانون کمافی‌السابق کلیه حقوق و مزایا و خسارات مربوطه (موضوع قانون کار) را دریافت خواهند نمود.
تبصره ۲ – در آن دسته از واحدهای مشمول این قانون که شورای اسلامی کار تشکیل نشده باشد معرفی‌نامه انجمن صنفی یا نماینده قانونی کارگر در حکم نظر شورای اسلامی کار می‌باشد.
ماده ۵ – حق بیمه بیکاری به میزان ۳% مزد بیمه شده می‌باشد که کلاً توسط کارفرما تأمین و پرداخت خواهد شد.
تبصره ۱ – مزد بیمه شده و نحوه تشخیص و تعیین حق بیمه بیکاری، چگونگی وصول آن، تکلیف بیمه شده و کارفرما و همچنین نحوه رسیدگی به اعتراض و سایر مقررات مربوطه در این مورد بر اساس ضوابطی است که برای حق بیمه سایر حمایتهای تأمین اجتماعی در قانون و مقررات تأمین اجتماعی پیش‌بینی شده است.
تبصره ۲ – ما به ازای سهم دولت موضوع ماده ۲۸ قانون تأمین اجتماعی در مدت اجرای قانون برای بیمه شدگان بیکار کماکان بایستی بر اساس آخرین حقوق و مزایای بیکاران محاسبه و در حساب بدهکاری دولت منظور و مکلف است حداکثر دو سال بعد از اجرای آزمایشی به حساب صندوق بیمه بیکاری پرداخت نماید.
تبصره ۳ – کارفرما موظف است قبل از بیکار شدن بیمه شده حداقل ۶ ماه حق بیمه بیکاری را پرداخت نموده باشد، کسری مدت پرداخت حق بیمه بیکاری مربوط به کارگرانی که از تاریخ تصویب قانون بیکاری و سابقه حق بیمه بیکاری آنان کمتر از ۶ ماه می‌باشد به طور یکجا محاسبه که می‌بایستی توسط کارفرمایان پرداخت گردد.
ماده ۶ – بیمه شدگان بیکار در صورت احراز شرایط زیر استحقاق دریافت مقرری ایام بیکاری را خواهند داشت.
الف – بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه را داشته باشد.
ب – بیمه شده مکلف است ظرف ۱۵ روز از تاریخ بیکاری با اعلام مراتب بیکاری به واحدهای کار و امور اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال به‌کار تخصصی و یا مشابه آن اطلاع دهد.
ج – بیمه شده بیکار در صورت لزوم در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی که توسط واحد کار و امور اجتماعی و نهضت سوادآموزی تعیین می‌شود شرکت نموده و هر دو ماه یک بار گواهی لازم در این مورد را به شعب تأمین اجتماعی تسلیم نماید.
تبصره ۱ – تاریخ استفاده از مزایای بیمه بیکاری از ۱۳۶۵.۱.۱ تعیین می‌گردد. نحوه شمول بیکاران واجد شرایط سال ۱۳۶۵ به شرح زیر است:
آن دسته از کارگرانی که در طول سال ۱۳۶۵ نزد سازمان تأمین اجتماعی بیمه بوده‌اند و شخصاً بر خلاف میل و اراده خود بیکار شده و در واحدهای کار و امور اجتماعی طرح شکایت نموده‌اند با رعایت بند ج این ماده مشمول خواهند بود.
تبصره ۲ – کارگرانی که در زمان دریافت مستمری بیکاری به شغل یا مشاغلی گمارده شوند که میزان حقوق و مزایای آن از مستمری بیکاری کمتر باشد مابه‌التفاوت دریافتی
بیمه شده از صندوق بیمه بیکاری پرداخت خواهد شد.
تبصره ۳ – ایامی که بیمه شده در زمان اشتغال غرامت دستمزد ایام بیماری یا بارداری دریافت می‌دارد در حکم سوابق پرداخت حق بیمه بیکاری خواهد بود.
تبصره ۴ – مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزء سوابق بیمه شده از نظر بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت محسوب خواهد شد.
تبصره ۵ – مبنای محاسبه برای حمایتهای موضوع این قانون آخرین زمان اشتغال بیمه شدگان خواهد شد.
ماده ۷ – مدت پرداخت مقرری ایام بیکاران و میزان آن به شرح زیر می‌باشد:
الف – مدت پرداخت مقرری از زمان برخورداری از مزایای بیمه بیکاری برای بیمه شدگان متأهل ۲ سال و مجرد یک سال خواهد بود که در صورت اشتغال مجدد مقرری بیمه بیکاری قطع می‌گردد و در صورت تکرار بیکاری غیر ارادی به تأیید وزارت کار و امور اجتماعی مجدداً مقرری بیمه بیکاری برقرار خواهد شد.
ب – مقرری ایام بیکاری از روز اول بیکاری به میزان حداقل حقوقی که از طرف شورای عالی کار تعیین شده است پرداخت می‌گردد.
به مقرری افراد متأهل تا چهار نفر از عائله تحت تکلف به نسبت هر یک از افراد به میزان ۲۰ درصد حداقل دستمزد تعیین شده برای افراد مجرد به مقرری افزوده خواهد شد.
تبصره ۱ – عائله تحت تکلف موضوع این ماده همان افرادی هستند که در ماده ۵۸ قانون تأمین اجتماعی مشخص شده‌اند.
تبصره ۲ – بیمه شده بیکار و افراد تحت تکلف، در مدت دریافت مقرری ایام بیکاری به طور رایگان از خدمات درمانی موضوع بند الف و بند ب ماده ۳ قانون تأمین اجتماعی استفاده خواهند کرد.
تبصره ۳ – مقرری ایام بیکاری مانند سایر مستمریهای تأمین اجتماعی از پرداخت هر گونه مالیات معاف خواهد بود.
ماده ۸ – در موارد زیر مقرری ایام بیکاری قطع خواهد شد:
الف – زمانی که بیمه شده مجدداً اشتغال به کار یابد.
ب – بنا به اعلام واحد کار و امور اجتماعی محل و یا نهضت سوادآموزی بیمه شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی و یا سوادآموزی خودداری نماید.
ج – بیمه شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود و یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری ورزد.
د – بیمه شده بیکار ضمن دریافت مقرری مزد ایام بیکاری مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی و یا ازکارافتادگی شود.
ه – بیمه شده به نحوی از انحاء با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار مربوطه اعاده گردد.
تبصره ۱ – در صورتی که پس از پرداخت مقرری ایام بیکاری محرز شود که بیکاری بیمه شده ناشی از میل و اراده او بوده است کارگر موظف به استرداد وجوه دریافتی به سازمان خواهد بود و مشمولین بند ه این ماده مکلف به بازپرداخت سهم بیمه بیکاری به سازمان تأمین اجتماعی خواهند بود.
تبصره ۲ – چنانچه بیمه شده بیکار اشتغال مجدد خود را مکتوم داشته و مقرری ایام بیکاری را دریافت کرده باشد، ملزم به بازپرداخت مقرری دریافتی از تاریخ اشتغال خواهد بود.
تبصره ۳ – دریافت کمک هزینه حین کارآموزی مانع استفاده از مقرری ایام بیکاری نخواهد بود.
ماده ۹ – کارفرمایان، شوراهای اسلامی و یا نمایندگان کارگران موظفند ضمن هماهنگی با یکدیگر فهرست محلهای خالی شغل را که ایجاد می‌شود به مراکز خدمات اشتغال محل اعلام نمایند محلهای شغلی مذکور منحصراً توسط مراکز خدمات اشتغال و با معرفی بیکاران تأمین می‌گردد.
تبصره ۱ – دولت مکلف است هرساله از طریق سیستم بانکی و با استفاده از اعتبارات قرض‌الحسنه طرح‌های اشتغال‌زای مشخصی را جهت اشتغال به کار بیکاران مشمول این قانون در بودجه سالانه کشور پیش‌بینی و رأساً یا از طریق شرکتهای تعاونی و یا خصوصی و با نظارت وزارت کار و امور اجتماعی به موقع اجرا گذارد.
تبصره ۲ – بیکاران مشمول این قانون در اخذ پروانه‌های کسب و کار و موافقت اصولی و تأسیس واحدهای اقتصادی از وزارتخانه‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی با معرفی وزارت کار و امور اجتماعی در اولویت قرار خواهند داشت.
تبصره ۳ – سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای وزارت کار و امور اجتماعی مکلف است همزمان با اجرای قانون بیمه بیکاری آموزش مهارتهای مورد‌نیاز بازار کار و نیز بازآموزی و تجدید مهارت کارگران تحت پوشش بیمه بیکاری موضوع بند ج ماده ۶ این قانون را در مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای و در مراکز آموزش جوار کارخانجات فراهم نماید.
تبصره ۴ – نهضت سوادآموزی موظف است با همکاری کارفرمایان و وزارتخانه‌های مربوطه نسبت به تشکیل کلاسهای سوادآموزی برای آن دسته از بیسوادان مشمول این قانون اقدام نماید.
ماده ۱۰ – وزارت کار و امور اجتماعی مکلف است ظرف ۶ ماه برای کلیه مشمولین قانون کار شناسنامه کار حاوی وضعیت اشتغال و بیکاری و نوع مهارت و سایر مشخصات شغلی آنان را تهیه نماید.
ماده ۱۱ – سازمان تأمین اجتماعی مکلف است حسابهای درآمد حق بیمه بیکاری و پرداخت مقرری ایام بیکاری موضوع این قانون را جداگانه نگهداری و در صورتهای مالی خود منعکس نماید و گزارش عملکرد مالی خود را هر ۶ ماه یک بار به شورای عالی کار و شورای عالی تأمین اجتماعی و کمیسیون کار و امور اجتماعی مجلس شورای اسلامی ارائه نماید.
ماده ۱۲ – مدت اجرای این قانون سه سال به طور آزمایشی بوده و سازمان مکلف است که هزینه‌های موضوع این قانون را منحصراً از محل درآمدهای ناشی از آن تأمین نماید. در پایان دوره آزمایشی مازاد عملیات مالی ناشی از اجرای این قانون در صورت تأیید ادامه اجرای آن به حساب ذخیره صندوق بیمه بیکاری منظور و در صورت کسری تا مبلغ ۳۰ میلیارد ریال از محل ذخیره سازمان تأمین اجتماعی به حساب بیمه بیکاری مذکور واریز و مازاد بر آن به حساب دولت منظور خواهد شد.
تبصره – چنانچه در مراحل اجرایی طرح حساب درآمد حق بیمه کمبود داشته باشد سازمان تأمین اجتماعی مکلف است این کمبود را به صورت علی‌الحساب تأمین و به حساب بدهکار دولت منظور نماید.
ماده ۱۳ – وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی مجری این قانون خواهند بود.
ماده ۱۴ – سازمان تأمین اجتماعی و وزارت کار و امور اجتماعی موظفند گزارش عملکرد اجرای این قانون را شش ماه قبل از پایان دوره آزمایشی با نتیجه تجربیات حاصله و گزارش عملکرد و عنداللزوم تجدید نظر در میزان حق بیمه موضوع ماده ۵ این قانون را جهت اجرای دائمی آن به هیأت دولت‌برای بررسی و تقدیم به مجلس شورای اسلامی تسلیم نمایند.
ماده ۱۵ – آیین‌نامه اجرایی این قانون ظرف یک ماه توسط وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
[آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری]
قانون فوق مشتمل بر پانزده ماده و بیست و چهار تبصره در جلسه روز یکشنبه بیست و چهارم خرداد ماه یک هزار و سیصد و شصت و شش مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۶۶.۴.۲ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
رییس مجلس شورای اسلامی – اکبر هاشمی