کلیات
فصل اول
الف ـ در تشکیل شورای عالی قضائی و ارکان آن:
ماده ۱ ـ شورای عالی قضائی که در این آیین‌نامه شوری نامیده میشود طبق قانون اساسی مرکب از رئیس دیوانعالی کشور و دادستان کل کشور با انتصاب رهبر و سه عضو دیگر با انتخاب قضات کشور تشکیل میگردد:
ماده ۲ـ رئیس دیوانعالی کشور رئیس شوری نیز میباشد.
ماده ۳ ـ نخستین جلسه هر دوره که مدت آن پنج سال است حداکثر دو روز پس از صدور اعتبارنامه اعضاء انتخابی توسط قضات از طرف هیئت سه نفره ناظر بر انتخابات تشکیل میشود.
ماده ۴ ـ نخستین جلسه بنا به دعوت رئیس دیوانعالی کشور و در غیاب وی بنا به دعوت دادستان کل کشور تشکیل میگردد.
ماده ۵ ـ رئیس شوری میتواند در حضور خود اداره جلسه را به دادستان کل کشور و در نبود ایشان به یکی از اعضاء واگذار نماید.
ماده ۶ ـ جلسات با حضور حداقل سه نفر از اعضاء رسمیت می یابد.
تبصره در جلساتی که با حضور سه نفر از اعضاء تشکیل میشود در مصوبات اتفاق آراء لازم است.
ماده ۷ ـ اجرای آئین‌نامه، تعیین دستور جلسات ـ اداره جلسه ـ دعوت از کسانی که حضور آنان را شوری لازم میداند و یا کسانی که درخواست حضور در جلسه شوری را نموده‌اند و به تصویب شوری رسیده است با رئیس شوری میباشد.
ماده ۸ ـ شوری یکنفر را از میان خود بعنوان سخنگو بمدت یکسال انتخاب میکند که در پایان هر هفته مصوبات و گزارش جلسات شوری را از طریق رسانه‌ها باطلاع جامعه میرساند.
ماده ۹ ـ زمان جلسات و ساعات آن برای هر ششماه با تصویب اکثریت اعضاء از طرف رئیس شوری اعلام میشود.
ماده ۱۰ ـ شوری میتواند برای حسن انجام وظایف قانونی خود مشاورینی داشته باشد و نیز هر یک از اعضاء در رابطه با وظایف خود بعنوان عضو شوری میتواند یکنفر مشاور داشته باشد.
ب ـ در تشکیل کمیسیونها و ارکان آن:
ماده ۱۱ ـ چنانچه هر یک از اعضاء شوری بخواهد استعفاء کند، استعفاء خود را کتباً با ذکر دلائل آن به رئیس شوری تسلیم می نماید. رئیس شوری مکلف است استعفای وی را در نخستین جلسه شوری اعلام نماید و باطلاع حضرت امام مدظله برساند، چنانچه عضو مستعفی از تاریخ اعلام استعفاء در جلسه شوری تا ۱۵ روز استعفاء خود را مسترد ندارد استعفاء مذکور قطعی میشود و بلافاصله در اولین جلسه شوری تصمیم برای اقدامات قانونی جهت تعیین جانشین وی در مدت باقیمانده دوره بعمل خواهد آمد.
تبصره- بدیهی است در مورد استعفاء دو عضو انتصابی تصمیم نهائی با حضرت امام خواهد بود.
ماده ۱۲ ـ بمنظور بررسی مسائل گوناگونی که بر طبق اصول صد و پنجاه و ششم و صد و پنجاه و هفتم و دیگر اصول قانون اساسی و نیز طبق قوانین عادی جزء وظایف قوه قضائیه و تکالیف شورایعالی قضائی است و همچنین تهیه مقدمات در زمینه‌های تصمیم گیری، تعیین خط مشی، برنامه‌ریزی، سازماندهی همآهنگی و نظارت و ارزیابی دستگاه قضائی کشور، کمیسیونهای زیر تشکیل میشود:
۱ ـ کمیسیون نظارت بر حسن اجرای قوانین.
بمنظور رسیدگی به شکایات از بازرسی کل کشور و دیوانعدالت اداری و دادسرا و دادگاه انتظامی قضات و بازرسی دیوانعالی کشور و دادگاهها و دادسرا‌ها که به شوری میرسد و یا شکایات این بخشها از دستگاههای اجرائی و قضائی و رسیدگی به گزارشات بازرسی کل کشور و دیوانعالی کشور کمیسیونی مرکب از پنج تا هفت نفر تشکیل میشود.
۲ ـ کمیسیون تدوین قوانین.
بمنظور تهیه لوایح قضائی متناسب با جمهوری اسلامی کمیسیون تدوین قوانین مرکب از ۵ نفر تشکیل میگردد.
۳ ـ کمیسیون آموزش و برنامه‌ریزی آموزشی
بمنظور آموزش و برنامه‌ریزی آموزشی دادگستری و نیز مسائل مربوط به دانشکده علوم قضائی آموزش حین خدمت و نظائر اینها کمیسیونی مرکب از ۳ نفر تشکیل میگردد.
۴ ـ کمیسیون امور اجرائی و تشکیلات
بمنظور رسیدگی به امور اداری و تشکیلاتی دادگستری، امور مربوط به پلیس قضائی، پزشکی قانونی، ثبت، روزنامه رسمی، شورای سرپرستی زندانها، کمیسیونی مرکب از ۵ تا ۷ نفر تشکیل میگردد.
۵ ـ بمنظور بررسی و برنامه‌ریزی جهت پیشگیری از وقوع جرم کمیسیونی مرکب از ۷ نفر تشکیل میگردد.
۶ ـ بمنظور اجرای بند ۳ از اصل ۱۵۷ قانون اساسی کمیسیونی بنام کمیسیون استخدام مرکب از ۵ نفر تشکیل میگردد.
۷ ـ شوری میتواند در مواقع لازم برای بررسی موضوعات مهم و تهیه گزارش برای شوری کمیسیون ویژه ای بطور موقت تشکیل دهد. تعداد افراد کمیسیون ویژه را نیز در هر مورد شوری تعیین خواهد کرد.
ماده ۱۳ ـ هر یک از کمیسیونها در نخستین جلسه خود یکنفر را بعنوان رئیس و یکنفر را بعنوان نایب رئیس و یکنفر مخبر و یکنفر منشی تعیین میکند.
ماده ۱۴ ـ مسئولیت همآهنگی در کار کمیسیونها و ایجاد ارتباط دقیق میان آنها و یکسان ساختن تصمیمات و امور دیگر از این قبیل از طرف شورایعالی قضائی به وزیر دادگستری واگذار میگردد.
ماده ۱۵ ـ کمیسیونها میتوانند در مواردیکه لازم میدانند از افراد متخصص بعنوان مشاور استفاده کنند.
ماده ۱۶ ـ کمیسیونهای ۷ نفری با شرکت حداقل ۵ نفر و ۵ نفری با ۴ نفر و ۳ نفری با ۲ نفر رسمیت می یابد مصوبات کمیسیونها باستثناء کمیسیون آموزش که همواره حداقل ۲ رأی لازم است با اکثریت مطلق اعضای حاضر معتبر است.
طرز کار کمیسیونها و شورایعالی قضائی
فصل دوم
الف ـ طرز کار کمیسیونها
ماده ۱۷ ـ مسائلی که میتواند در دستور کار شوری قرار بگیرد ابتداء به دبیرخانه فرستاده میشود دبیرخانه این مسائل را به کمیسیونهای مربوطه ارجاع مینماید و کمیسیونها پس از بحث و بررسی گزارش آنرا تهیه نموده و به دبیرخانه جهت طرح در جلسه شوری تسلیم مینماید.
ماده ۱۸ ـ چنانچه برخی از موضوعات دارای جنبه‌های مختلف باشد دبیرخانه کمیسیون اصلی و کمیسیونهای فرعی را تعیین خواهد کرد.
کمیسیون فرعی درباره آن قسمت که از طرف دبیرخانه تعیین شده است بررسی کرده و ظرف حداکثر یک هفته گزارش خود را به کمیسیون اصلی ارسال مینماید این مدت با موافقت کمیسیون اصلی تا یک هفته دیگر قابل تمدید است.
کمیسیون اصلی گزارش بررسی خود را با رعایت نظرات کمیسیونهای فرعی تهیه نموده و برای طرح در جلسه شوری به دبیرخانه تسلیم مینماید.
ماده ۱۹ ـ در مورد مسائلی که ارتباط اساسی آن با یک کمیسیون روشن نباشد و یا مربوط به چند کمیسیون باشد کمیسیون خاصی مرکب از برخی از اعضاء کمیسیونها به ریاست یکی از اعضاء شوری تشکیل میشود.
ماده ۲۰ ـ دستورجلسات کمیسیونها باید به ترتیب وصول مطلب از دبیرخانه به کمیسیون از طرف رئیس کمیسیون تهیه و باطلاع اعضاء برسد، تعیین مدت بحث برای هر موضوع در کمیسیون با رئیس کمیسیون است.
ماده ۲۱ ـ در جلسات کمیسیونها کسانی که عضویت ندارند با دعوت و با اجازه رئیس کمیسیون بدون داشتن حق رأی میتوانند حاضر شوند.
ماده ۲۲ ـ کسانی که مسائل مربوط به آنها در کمیسیون طرح میشود میتوانند به دعوت رئیس کمیسیون در کمیسیون مربوطه حاضر شوند و توضیحات لازم را در خصوص آن مسائل و یا پیشنهاد‌هائی که کرده اند بدهند، کمیسیون موظف است حداقل ۲۴ ساعت قبل از طرح مطلب از پیشنهاد دهندگان دعوت بعمل آورد.
تبصره ـ کمیسیونها موظفند در موقع رسیدگی به طرح‌های مربوط به وزارتخانه‌ها و سازمانهای وابسته به دولت و نهاد‌های انقلابی و مؤسساتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است از مسئولان آنها حداقل ۲۴ ساعت قبل از تشکیل جلسه دعوت بعمل آورند.
ماده ۲۳ ـ گزارش هر مطلبی که به کمیسیون ارجاع میشود حداکثر ظرف یکماه باید به دبیرخانه شوری بازگردانده شود مگر در مواردی که شوری فوریت امر را تأکید و مدت کوتاه تری را معین کند و یا مدت یکماه را تا حدودی که لازم میداند با اکثریت آراء تمدید نماید گزارش کمیسیونها باید حداقل ۴۸ ساعت قبل از طرح در شوری بین اعضاء شوری توزیع گردد.
ماده ۲۴ ـ شوری حداقل یک نفر منشی در اختیار کمیسیون میگذارد، منشی مذکور شخصاً یا به کمک یک یا چند همکار عهده دار امور اداری از قبیل ارتباط با دبیرخانه و مسئول همآهنگی و ادارات دادگستری و کمیسیونهای دیگر و تنظیم و توزیع مراسلات و ضبط مذاکرات و بایگانی اوراق پرونده و سرعت جریان امور اداری و غیر اینها میباشد.
ماده ۲۵ ـ آئین‌نامه طرز کار کمیسیونها توسط دبیرخانه تدوین و به تصویب شوری خواهد رسید.
ب ـ طرز کار شوری
ماده ۲۶ ـ موضوعاتی که در شوری به بحث گذارده میشود عبارتند از:
۱ ـ گزارشاتی که از طرف کمیسیونها رسیده است به ترتیب وصول در جلسات مطرح میشود مگر این که رئیس اهمیت بعضی از آنها را تشخیص بدهد در آن صورت مقدم بر سایر گزارشات میدارد.
۲ ـ مسائلی که رئیس یا هر یک از اعضاء مطرح میکند که شوری به حسب وظائف قانونی خود باید درباره آنها تصمیم بگیرد که این مسائل اگر فوریت داشته باشد و فوریت آن به تصویب شوری برسد در همان جلسه به بحث گذاشته و تصمیم گیری میشود و چنانچه فوریت نداشته باشد طبق ترتیب توسط رئیس در لیست دستور جلسات قرار میگیرد، درباره هر موضوع که مطرح میشود هر یک از اعضاء یکبار میتوانند بعنوان مخالف و یا موافق حداکثر پنج دقیقه صحبت کنند و در صورتی که برای بار دوم بخواهد اظهارنظر کند در صورتی که رئیس تشخیص بدهد که لازم است میتواند صحبت کند.
ماده ۲۷ ـ گزارش هر یک از مسائل توسط مخبر کمیسیونها مطرح میشود در مواردی که مخبر کمیسیون آمادگی ندارد و یا غائب است گزارش مذکور را رئیس کمیسیون مربوطه در شوری مطرح میکند مدت صحبت برای مخبر درباره هر گزارش حداکثر ده دقیقه خواهد بود و با موافقت رئیس تا ده دقیقه دیگر قابل تمدید است و چنانچه مخبر تشخیص دهد که موضوع گزارش از اهمیتی برخوردار است که برای توضیح آن بیش از ۲۰ دقیقه وقت لازم است به مقداری که شوری موافقت میکند میتواند صحبت کند آنگاه بترتیب ابتداء یک مخالف و سپس یک موافق نظر خود را در ظرف ۵ دقیقه ابراز میکند پس از اظهار نظر کلیه حاضران یا برخی از آنها که ثبت نام کرده اند مخبر کمیسیون حداکثر در ظرف ۵ دقیقه باظهارات مخالفان یا سئوالات اعضاء پاسخ میدهد آنگاه رئیس اعلام رأی مینماید چنانچه در مورد طرح مخالفی نباشد و موافقان نمیتوانند صحبت کنند در این صورت بر اساس گزارش مخبر کمیسیون رأی گیری بعمل می‌آید چنانچه موافقی موجود نباشد پس از گزارش مخبر کمیسیون مخالفان میتوانند به ترتیب صحبت کنند آنگاه مخبر کمیسیون به اظهارات مذکور پاسخ میدهد و سپس اعلام رأی میشود.
ماده ۲۸ ـ چنانچه فوریت موضوعی در جلسه مطرح شود ابتداء پیشنهاد دهنده حداکثر به مدت ۵ دقیقه توضیح میدهد و سپس چنانچه اعضاء بخواهند صحبت کنند یکنفر مخالف و یکنفر موافق به ترتیب هر یک حداکثر ۵ دقیقه صحبت می‌کنند و سپس توسط رئیس رأی گیری میشود.
ماده ۲۹ ـ تصمیمات جلسات شوری جزء در مواردی که بموجب قانون اساسی و یا قوانین عادی و یا این آیین‌نامه حد نصاب دیگری برای آنها تعیین شده با حداقل ۳ نفر موافق معتبر است.
ماده ۳۰ ـ مذاکرات کامل جلسات شوری باید توسط نوار ضبط صوت ضبط شود و مصوبات و تصمیمات جلسه با ذکر اسامی افراد حاضر و افراد غایب و دیرآمدگان و سایر شرکت کنندگان در دفتر مخصوصی ثبت شده و در جلسه بعد بامضاء اعضاء شوری میرسد.
ماده ۳۱ ـ مصوبات و تصمیمات شوری در دفتر مخصوص توسط وزیر دادگستری ثبت و در دبیرخانه نگهداری میشود، هر گونه رأی گیری در مورد اشخاص اعم از نصب و یا عزل و یا ترفیع و نقل و انتقال و غیرذالک و نیز در موارد مهم با پیشنهاد دو عضو از اعضای شوری با ورقه و مخفی خواهد بود.
تبصره ـ در موارد ذیل اکثریت مطلق آراء حاضرین معتبر است:
1 ـ هرگونه تغییر یا اصلاح یا تکمیل آئین‌نامه.
2 ـ تعیین رئیس بازرسی کل کشور.
3 ـ وزیر دادگستری.
4 ـ رئیس دیوان عدالت اداری.
5 ـ رئیس سازمان ثبت.
6 ـ رئیس کل دادگاههای عمومی تهران.
7 ـ دادستان عمومی تهران.
8 ـ دادستان انقلاب اسلامی تهران.
9 ـ رؤسای کل دادگستری استانها.
10 ـ رؤسای شعب دیوانعالی کشور.
11 ـ دادستان انتظامی قضات.
12 ـ رئیس محکمه انتظامی قضات.
13 ـ معاون شوری و رئیس تشکیلات و معاونین ایشان.
14 ـ تعیین رئیس مجمع روزنامه رسمی.
15 ـ رئیس پزشکی قانونی.
16 ـ رئیس شورای سرپرستی زندانها.
17 ـ رئیس پلیس قضائی.
18 ـ رئیس سازمان قضائی نیرو‌های مسلح.
19 ـ دادستان سازمان قضائی نیرو‌های مسلح.
20 ـ پخش و چاپ مذاکرات شوری.
21 ـ تعیین نماینده شوری و عضو علی‌البدل در شوری سرپرستی صدا و سیما.
ماده ۳۲ ـ طبقه‌بندی مصوبات و تصمیمات شوری بانظر خود شوری خواهد بود.
تبصره ـ نوار مذاکرات شوری سری خواهد بود و افشاء و پخش آن ممنوع است مگر با تصویب شوری.
ماده ۳۳ ـ مصوبات و تصمیمات شوری در روزنامه رسمی به چاپ میرسد مگر مواردی که شوری مصلحت نداند.
ماده ۳۴ ـ در مواردی که شوری لازم بداند میتواند در رابطه با انجام وظایف قانونی خود فردی و یا هیئتی را مأمور انجام کاری نماید در این صورت این فرد و یا هیئت گزارش مکتوب کار خود را به دبیرخانه تسلیم می نماید دبیرخانه این گزارش را به کمیسیونهای مربوطه جهت بررسی و تهیه گزارش ارجاع میدهد و در صورتی که لازم ندانست به کمیسیون ارجاع دهد به تشخیص وزیر باطلاع شوری خواهد رسید.
ماده ۳۵ ـ بمنظور جذب نیرو‌های لایق و صالح برای تصدی امور مختلف قضائی واحدی زیر نظر شوری بنام واحد جذب نیرو تشکیل میگردد، مسئول و اعضای این واحد را شوری تعیین میکند.
امور اداری و اجرائی
فصل سوم
ماده ۳۶ ـ برای انجام وظایف ذیل دبیرخانه شوری تشکیل میگردد:
1 ـ تنظیم امور اداری شوری و کمیسیونها.
2 ـ دریافت نامه‌ها و گزارشات و پرونده‌ها و ارجاع آنها به کمیسیونهای مربوطه.
3 ـ تهیه مدارک و اسناد و سایر امور لازم جهت کار شوری و کمیسیونها.
4 ـ آماده کردن گزارشهای کمیسیونها جهت ارائه به رئیس شوری تا در دستور کار قرار دهد.
5 ـ حفظ و نگهداری مدارک و اسناد مذاکرات جلسات رسمی شوری و کمیسیونها و سایر اسناد مربوطه.
6 ـ ابلاغ مصوبات و تصمیمات شوری.
7 ـ دعوت از مقامات، سازمانهای دولتی و غیردولتی، برای شرکت در جلسات شوری پس از تصویب شوری.
8 ـ ایجاد کلیه ارتباطات لازم بین شوری و سایر ارگانها و شخصیتها….
ماده ۳۷ ـ برای حفظ انتظام و امنیت محل کار شوری و فضای اطراف ساختمان فردی صالح و لایق زیرنظر رئیس شوری و با انتصاب وی انجام وظیفه مینماید.
ماده ۳۸- حمل هر نوع سلاح برای کسانی که وارد ساختمان شوری میشوند باستثناء مأمورین انتظامی مستقر در داخل ساختمان ممنوع است.
ماده ۳۹ ـ هرگونه اصلاح و یا تغییر در آئین‌نامه باید بصورت طرح و با امضاء حداقل دو نفر در جلسه مطرح و طبق ماده ۲۶ عمل شود.
در ششمین جلسه از دوره دوم شورایعالی قضائی روز شنبه ۱۳۶۴/۵/۱۹ در ۳۹ ماده و چهار تبصره به تصویب رسید.
رئیس شورایعالی قضائی ـ موسوی اردبیلی