[به موجب بند ۱۴ ماده ۵۲ قانون اصلاح موادی از قانون خدمت وظیفه عمومی، لغو شده است.]
[آیین‌نامه اجرایی قانون خدمت وظیفه عمومی، مصوب ۱۳۹۱/۹/۲۲]
شماره ۳۱۹۴۰ – ۱۳۶۴/۵/۱۵
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۶۴/۵/۱۳ بنا به پیشنهاد شماره 1726.24.1.1807 مورخ 1364.2.29 وزارت کشور و تأییدیه شماره 76 – .705.03م ح‌مورخ 1364.4.11 وزارت دفاع و شماره 62.2624 مورخ 1364.4.22 وزارت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، آیین‌نامه اجرایی قانون خدمت وظیفه عمومی را به استناد ماده 6 قانون مزبور به شرح زیر تصویب نمودند.
فصل اول – کلیات
ماده 1 – اتباع ذکور دولت جمهوری اسلامی ایران از لحاظ قانون خدمت وظیفه عمومی با توجه به مقررات ماده 976 قانون مدنی به شرح زیر می‌باشند.
1 – کلیه ساکنین ایران به استثنای اشخاصی که تبعیت خارجی آنها مسلم باشد.
2 – کسانی که پدر آنها ایرانی است اعم از این که در ایران یا در خارجه متولد شده باشند.
3 – کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیر معلوم باشند.
4 – کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده بوجود آمده‌اند.
5 – کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است بوجود آمده و بلافاصله پس از
رسیدن به سن 18 سال تمام لااقل یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند‌و الا قبول
شدن آنها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که مطابق قانون برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است.
6 – هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را تحصیل کرده باشد.
تبصره – اطفال متولد از نمایندگان سیاسی و کنسولی خارجه مشمول فقره 4 و 5 نخواهند بود.
ماده 2 – اشخاصی که تابعیت خارجی داشته و بعداً تابعیت ایرانی تحصیل کرده باشند. از لحاظ انجام خدمت وظیفه تابع مقررات قانون خدمت وظیفه عمومی‌خواهند بود.
تبصره 1 – چنانچه در زمان داشتن تابعیت کشور خارجی مطابق قوانین همان کشور خدمت دوره ضرورت را انجام داده باشند برای مراحل احتیاط و ذخیره تابع مقررات مربوط به اشخاص هم طبقه خود خواهند بود.
تبصره 2 – چنانچه کشور متبوع قبلی آنان فاقد مقررات خدمت وظیفه عمومی بوده و یا از انجام خدمت دوره ضرورت معاف شده باشند در صورت لزوم در زمان جنگ و بسیج همگانی به خدمت احضار خواهند شد.
ماده 3 – افراد ذکور ایرانی از اول فروردین ماه سالی که طی آن سال وارد سن نوزده سالگی می‌شوند برای روشن شدن وضع مشمولیت خود احضار خواهند شد.
ماده 4 – افرادی که جهت انجام خدمت دوره ضرورت بلامانع تشخیص داده شوند در طی سالی که به سن 19 سال تمام می‌رسند به خدمت دوره ضرورت اعزام خواهند شد.
ماده 5 – در تعیین سن مشمولین برای احضار و اعزام روز یا ماه تولد تأثیری نخواهد داشت و کلیه افراد ذکور متولد در یک سال شمسی (از اول فروردین ماه تا‌پایان اسفند ماه) متولد همان سال تلقی شده و از لحاظ مشمولین در یک طبق قرار خواهند گرفت.
ماده 6 – مشمولان قادر به خدمت و بلامانع که در سال احضار، خود داوطلب انجام خدمت دوره ضرورت باشند در صورت نیاز بنا به اعلام اداره وظیفه عمومی می‌توان آنان را به خدمت اعزام نمود.
ماده 7 – کلیه مشمولان احضار شده مکلفند برای تعیین تکلیف و روشن شدن وضع مشمولیت در موعد مقرر خود را به مراکزی که از طرف اداره وظیفه عمومی‌در رسانه‌های گروهی اعلام می‌شود معرفی نمایند.
ماده 8 – سن مشمولان و افراد تحت تکفل آنان از لحاظ انجام خدمت وظیفه و یا معافیت
از آن تابع مندرجات اولین شناسنامه آنان بوده و ابطال شناسنامه و اسناد سجلی مربوط
به آن و هر نوع تغییری اعم از اصلاح و الحاق و یا تکمیل که بعداً به عمل آمده باشد
در صورتی که در وضع معافیت یا مشمولیت مؤثر باشد ولو بر اساس حکم صادره از مراجع
قضایی، معتبر نخواهد بود و سازمانهای وظیفه عمومی و هیأتهای رسیدگی مکلف به رعایت
مندرجات اولیه اولین شناسنامه مشمولین و افراد تحت تکفل آنان می‌باشند.
ماده 9 – چنانچه حسب اعلام مشمول یا سازمانهای وظیفه عمومی یا تشخیص پزشک معاین
اولیه یا یگانهای محل خدمت پرسنل وظیفه تفاوت سن واقعی‌مشمول یا سن مندرج در
شناسنامه وی بیشتر از 5 سال به نظر برسد مشمول در شورای پزشکی (موضوع تبصره 1
ماده 41 قانون خدمت وظیفه عمومی) معاینه‌و در صورتی که شورا تفاوت سن مشمول را به
میزان مصرحه فوق تأیید نماید به مشمول ابلاغ خواهد شد که در مورد تصحیح شناسنامه
خود از طریق مراجع ذیصلاح اقدام نماید، بدهی است در صورتی که طبق نظر شورای پزشکی
مشمول درستی قرار گیرد که باید به خدمت اعزام گردد بلافاصله به خدمت اعزام
و‌چنانچه در سن معافیت قرار گیرد صدور و تحویل کارت معافیت مشارالیه منوط به ارائه
شناسنامه تصحیح شده می‌باشد.
تبصره – در مورد مشمولانی که تفاوت سن مندرج در شناسنامه جدید و شناسنامه اولیه
آنان بیشتر از 5 سال باشد برابر روش مذکور در ماده 9 اقدام خواهد شد.
ماده 10 – در مورد کسانی که ظاهراً در سنین مشمولیت قرار دارند و به عنوان عدم
دریافت شناسنامه تقاضای صدور شناسنامه می‌نمایند اداره ثبت احوال محل، این قبیل
افراد را جهت معاینه در شورای پزشکی به حوزه وظیفه عمومی محل معرفی و سپس برابر
نظر شورا نسبت به صدور شناسنامه برای آنان اقدام خواهند نمود و حوزه‌های وظیفه
عمومی به شرح ماده 9 در مورد آنها طبق شناسنامه صادره اقدام می‌نمایند.
ماده 11 – در اسفند ماه هر سال طرح کلی نیازمندی سالیانه نیروهای نظامی و انتظامی
که شامل نیازمندی هر دوره نیز خواهد بود و همچنین ترتیب تقدم تأمین نیازمندیها
وسیله ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران تهیه و پس از تصویب شورای عالی دفاع
جهت اجراء به اداره وظیفه عمومی ابلاغ خواهد شد.
تبصره 1 – به منظور تهیه طرح نیازمندیهای موضوع این ماده کمیسیونی با شرکت
نیروهای نظامی و انتظامی در ستاد مشترک تشکیل خواهد شد.
تبصره 2 – نیروهای نظامی و انتظامی موظفند سقف سازمانی مصوبه پرسنل وظیفه خود
همچنین تعداد موجودی را برابر آمار پایه خدمتی در خاتمه هر سال‌برای محاسبه
نیازمندیهای سال بعد به ستاد مشترک منعکس نمایند.
تبصره 3 – چنانچه بر حسب ضرورت در یک یا چند دوره اعزام تغییری حاصل گردد تغییرات
حاصله در قالب سهمیه سالیانه هر یک از نیروها و سازمانها وسیله ستاد مشترک تنظیم
و پس از تصویب شورای عالی دفاع جهت اجراء به اداره وظیفه عمومی ابلاغ خواهد شد.
ماده 12 – در مواقع ضروری واگذاری مشمولین خاص به طور دسته جمعی یا انفرادی به
نیروهای نظامی و انتظامی توسط ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران به اداره وظیفه
عمومی ابلاغ خواهد شد.
ماده 13 – اداره وظیفه عمومی پس از وصول میزان نیازمندی هر یک از نیروهای نظامی و
انتظامی از ستاد مشترک در هر مرحله اعزام مشمول با تشکیل‌کمیسیونی مرکب از
نمایندگان ستاد مشترک و نیروها و سازمان‌هایی که دارای سهمیه می‌باشند سهمیه هر
نیرو یا سازمان را از مشمولان موجود در هر حوزه‌وظیفه تعیین خواهد نمود.
تبصره – چنانچه مشمولان موجود در هر مرحله اعزام بیشتر یا کمتر از میزان نیازمندی
نیروهای نظامی و انتظامی باشند تعداد افزایش یا کاهش مزبور به صورت‌تقسیم به نسبت
بین مبادی مصرحه بر اساس سهمیه آنها در همان مرحله اعزام تقسیم و سهمیه تعیین شده
اخیر ملاک عمل حوزه‌های وظیفه خواهد بود و در‌صورت وجود مشمول اضافی در طول سال
بایستی ترتیبی اتخاذ گردد که سهمیه هیچ یک از نیروهای نظامی انتظامی بیش از سهمیه
سالیانه آنها که به تصویب‌شورای عالی دفاع رسیده است نگردد.
ماده 14 – نیروهای نظامی و انتظامی موظفند پس از معین شدن سهمیه آنها از هر جزوه
مراتب را به مراکز آموزشی نیروهای مربوطه اطلاع دهند.
ماده 15 – چنانچه پس از تعیین سهمیه بر اساس مقررات ماده 13 این آیین‌نامه در حین
اعزام تعداد مشمولان قابل اعزام اضافه بر سهمیه باشند اداره وظیفه‌عمومی موظف است
تعداد مازاد را بر اساس ترتیب تقدم مصوبه شورای عالی دفاع با نظر ستاد مشترک و
نیروی ذیربط تا حد نیازمندی هر مرحله اعزام مربوطه به همان نیرو اختصاص دهد.
ماده 16 – نحوه تقسیم و اختصاص مشمولان هر حوزه به نیروها و سازمانهای نظامی و
انتظامی به میزان که مورد تصویب کمیسیون قرار گرفته است با اداره‌وظیفه عمومی
خواهد بود.
ماده 17 – اداره وظیفه عمومی موظف است مشمولین هر نیرو را در مراکز آموزشی که
قبلاً تعیین شده است تحویل نماید.
ماده 18 – مراکز آموزشی نیروهای نظامی و انتظامی موظف به پذیرش مشمولانی که با
هماهنگی قبلی ستاد نیرو یا سازمان مربوطه، به آنان اختصاص داده شده‌و از طرف اداره
وظیفه عمومی معرفی گردند می‌باشند.
ماده 19 – هزینه اعزام و حمل و نقل و جیره بین راه کلیه مشمولان از مراکز اعزام
تا مراکز آموزشی با ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران خواهد بود، در محلهایی که وسیله
نقلیه به اندازه کافی موجود نبوده و امکان کمک و همیاری موجود باشد سایر نیروهای
نظامی و انتظامی مساعدتهای لازم را با حوزه‌های وظیفه‌عمومی اعزام‌کننده در حمل و
نقل مشمولان به عمل خواهند آورد.
ماده 20 – هیچ یک از نیروهای نظامی و انتظامی مجاز به پذیرش مشمولین فاقد دفترچه
آماده به خدمت یا دارای دفترچه آماده به خدمت بدون معرفی اداره وظیفه عمومی نخواهند بود.
ماده 21 – هر گاه مشمولان بدون معرفی اداره وظیفه عمومی به خدمت هر یک از نیروهای
نظامی یا انتظامی پذیرفته شوند مدتی را که در آن نیروها خدمت نموده‌اند جزء خدمت
وظیفه عمومی محسوب نگردیده و با آنان مانند مشمولینی که به خدمت اعزام نگردیده‌اند رفتار خواهد شد.
ماده 22 – مشمولانی که دفترچه آماده به خدمت دریافت داشته و وسیله حوزه وظیفه محل
صدور شناسنامه یا محل سکونت جهت انجام خدمت به مراکز آموزشی تعیین شده اعزام
گردیده‌اند ملزم به انجام خدمت در آن مرکز آموزشی بوده و چنانچه مجدداً ضمن معرفی
خود به یکی از حوزه‌های دیگر وظیفه عمومی و یا معرف به حوزه وظیفه اعزام‌کننده و
کتمان اعزام قبلی دفترچه آماده به خدمت جدیدی دریافت داشته و به مرکز آموزشی دیگر
اعزام گردند خدمت‌آنان در مرکز آموزشی بعدی جزء خدمت وظیفه عمومی محسوب نگردیده و
با آنان ماننده مشمولینی که به خدمت اعزام نگردیده‌اند رفتار خواهد شد.
ماده 23 – نیروهای نظامی و انتظامی بدون رعایت قانون خدمت وظیفه عمومی
آیین‌نامه‌های اجرایی آن یا بدون صدور حکم از مراجع قضایی مجاز به ترخیص‌سربازان
وظیفه در حین خدمت وظیفه عمومی نمی‌باشند.
ماده 24 – سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌تواند مشمولان مورد نیاز خود را در هر
دوره برابر ضوابط معینه از بین مشمولانی که دارای دفترچه آماده به خدمت‌می‌باشند
انتخاب و مشخصات آنان را قبل از تاریخ اعزام به حوزه‌های وظیفه عمومی صادرکننده
دفترچه آماده به خدمت اعلام نماید تا مشمولین مورد نظر از طریق آن حوزه در حد
سهمیه تعیین شده به مراکز آموزشی سپاه معرفی شوند.
ماده 25 – در صورتی که سهمیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از مشمولان اعلام شده
در هر حوزه تأمین نشود در صورت درخواست سپاه بقیه سهمیه از سایر مشمولان تأمین
خواهد شد.
ماده 26 – نیروهای نظامی و انتظامی که از مشمولین وظیفه استفاده می‌نمایند موظفند
پس از انجام خدمت مقرر کارت پایان خدمت هر یک از پرسنل وظیفه را صادر نموده و در
صورتی که فاقد غیبت اولیه یا فرار از خدمت باشند به آنان تحویل و مراتب را کتباً با
ذکر مشخصات به حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه آنان اعلام نمایند.
تبصره – مشمولانی که محل صدور شناسنامه آنان خارج از کشور باشد مراتب پایان خدمت
آنان به حوزه وظیفه عمومی شماره 1 تهران اعلام خواهد شد.
ماده 27 – اعزام به خدمت مشمولین از طریق حوزه‌های وظیفه صادرکننده دفترچه آماده
به خدمت انجام می‌گردد، مگر در مواردی که اداره وظیفه عمومی تغییر محل اعزام را
ضروری بداند.
ماده 28 – کلیه مشمولان باید خدمت وظیفه عمومی را در نیروهای نظامی و انتظامی انجام دهند.
ماده 29 – هر گاه سازمانهای دولتی در زمان صلح بخواهند از پرسنل کادر ثابت و
وظیفه نیروهای نظامی و انتظامی به طور دسته جمعی یا انفرادی در امور‌تولیدی
عمرانی، تحقیقاتی، آموزشی، بهداشتی و درمانی موضوع اصل 147 قانون اساسی استفاده
نمایند، باید بالاترین مقام آن سازمان چگونگی استفاده از آنان را به نخست‌وزیری
اعلام تا پس از بررسی عنداللزوم مراتب از آن طریق حسب مورد به ستاد مشترک ارتش
جمهوری اسلامی ایران (در مورد نیروهای سه گانه)و وزارت کشور (در مورد نیروهای
انتظامی) و ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام گردد تا در صورت موافقت
در اختیار وزارتخانهها و سازمانهای‌درخواست‌کننده قرار گیرد.
ماده 30 – ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران با وزارت کشور یا سپاه پاسداران
انقلاب اسلامی در صورت عدم موافقت با اعزام پرسنل درخواستی چگونگی آن را به شورای
عالی دفاع گزارش نموده و برابر تصمیم شورای عالی دفاع اقدام خواهند نمود.
ماده 31 – پرسنل وظیفه هر یک از نیروهای نظامی و انتظامی که در اجرای ماده 29 این
آیین‌نامه به طور دسته جمعی یا انفرادی در سازمانهای دولتی به صورت مأمور خدمت
می‌نمایند جمعی نیروی معرفی‌کننده محسوب می‌شوند و کارت پایان خدمت خود را نیز از
همان نیرو دریافت خواهد نمود.
ماده 32 – مشمولان موضوع لایحه قانونی خدمت نیروی انسانی درمانی و بهداشتی مصوب
58.9.24 موظفند به حوزه‌های وظیفه عمومی ذیربط مراجعه نموده و مانند سایر مشمولان
جهت انجام خدمت دوره ضرورت اعزام گردند.
ماده 33 – مشمولان ماده قبل مانند سایرین جهت طی دوره آموزش مقدماتی نظامی به
مراکز آموزشی اعزام و پس از اتمام دوره آموزشی بدواً نیازمندی نیروهای‌نظامی و
انتظامی از آنان تأمین گردیده و تعداد مازاد جهت انجام خدمت موضوع لایحه قانونی
خدمت نیروی انسانی درمانی و بهداشتی در اختیار وزارت‌بهداری قرار خواهد گرفت.
ماده 34 – مدت آموزش مقدماتی نظامی مشمولینی که در اجرای ماده 33 این آیین‌نامه
در اختیار وزارت بهداری قرار خواهند گرفت در احتساب خدمت موضوع لایحه مذکور ملحوظ خواهد شد.
ماده 35 – وزارت بهداری مشمولان معرفی شده را به خدمت پذیرفته و پس از انجام 5
سال خدمت مقرره با احتساب دوره آموزش نظامی مراتب را به حوزه‌وظیفه اعزام‌کننده
مشمول اعلام و حوزه وظیفه ذیربط کارت معافیت از خدمت در زمان صلح برای آنان صادر خواهد نمود.
ماده 36 – مشمولان موضوع لایحه قانونی معافیت فارغ‌التحصیلان مراکز تربیت معلم از
خدمت زیر پرچم مانند سایر مشمولان جهت طی دوره آموزش نظامی مقدماتی به مراکز
آموزشی اعزام گردیده و پس از اتمام دوره آموزشی مذکور جهت انجام خدمت موضوع لایحه
قانونی معافیت فارغ‌التحصیلان مراکز تربیت معلم‌در اختیار وزارت آموزش و پرورش
قرار خواهند گرفت.
ماده 37 – مراکز تربیت معلم موظفند مشخصات فارغ‌التحصیلان مشمول خود را به حوزه
وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان اعلام نمایند.
ماده 38 – وزارت آموزش و پرورش پس از انجام تعهد خدمت موضوع لایحه قانونی معافیت
فارغ‌التحصیلان مراکز تربیت معلم مراتب را به حوزه وظیفه اعزام‌کننده آنان اعلام و
حوزه وظیفه ذیربط کارت معافیت از خدمت دوره ضرورت در زمان صلح برای آنان صادر خواهند نمود.
ماده 39 – وزارت آموزش و پرورش موظف است اسامی مراکز تربیت معلم و تغییرات بعدی
آن را به اداره وظیفه عمومی اعلام نماید.
ماده 40 – آموزشگاه فنون هواپیمایی موظف است مشخصات مشمولینی را که در اجرای ماده
8 قانون خدمت وظیفه عمومی تحت عنوان معلم خلبان و‌تکنیسین هواپیما استخدام نموده
است پس از انجام تعهد مندرج در ماده 8 مذکور جهت صدور کارت معافیت از خدمت وظیفه
عمومی صادر خواهند نمود.
ماده 41 – شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران موظف است دانشجویان دوره چهار ساله
آموزشی خود را که متعهد انجام ده سال خدمت در همان شرکت‌شده‌اند جهت طی دوره آموزش
مقدماتی و تخصصی نظامی بر روی عرشه ناوهای نیروی دریایی مستقیماً به آن نیرو معرفی
و مشخصات کامل فارغ‌التحصیلان‌مزبور را به حوزه‌های وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه
آنان اعلام نماید.
تبصره – فارغ‌التحصیلان موضوع این ماده پس از پایان دوره آموزش مقدماتی و تخصصی
نظامی به شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران معافی و بعد از‌پایان ده سال خدمت
مقرر در شرکت مزبور از انجام بقیه خدمت دوره ضرورت معاف خواهند شد.
ماده 42 – شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران موظف است مشخصات مشمولین را که تعهد
موضوع ماده 9 قانون خدمت وظیفه عمومی را انجام داده‌اند‌به حوزه وظیفه عمومی محل
صدور شناسنامه آنان اعلام نماید حوزه وظیفه عمومی ذیربط جهت این قبیل مشمولان کارت
معافیت دوره ضرورت صادر خواهد‌نمود.
ماده 43 – مراکز تربیت معلم و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران مجاز به پذیرش
مشمولین غایب در مراکز تحصیلی مربوطه نمی‌باشند.
ماده 44 – آموزشگاه فنون هواپیمایی مجاز به استخدام مشمولین غایب در مشاغل معلم
خلبانی و تکنیسین هواپیما موضوع ماده 8 قانون خدمت وظیفه عمومی‌نمی‌باشد.
ماده 45 – وزارت آموزش و پرورش، شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، آموزشگاه
فنون هواپیمایی موظفند مشخصات کامل مشمولینی را که به منظور‌خدمت و یا تحصیل در
مراکز آموزشی مربوطه پذیرفته‌اند به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان جهت
ثبت در دفتر وضعیت مشمولین اعلام دارند.
ماده 46 – چنانچه هر یک از مشمولین مواد 6 و 7 و 8 و 9 قانون خدمت وظیفه عمومی در
هر مرحله از انجام تعهد مقرره خودداری نمایند وزارت بهداری، آموزش و پرورش، شرکت
کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و آموزشگاه فنون هواپیمایی حسب مورد موظفند مراتب را
به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه مشمول اعلام دارند.
ماده 47 – حوزه‌های وظیفه ذیربط به وضع مشمولیت این قبیل افراد رسیدگی و در صورت
بلامانع بودن مانند سایر مشمولین جهت انجام خدمت وظیفه عمومی‌اعزام خواهند نمود.
ماده 48 – مشمولین وظیفه عمومی مندرج در ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی عبارتند از.
1 – دارندگان مدارک دکترای پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، دامپزشکی، متولدین 1328 و
بعد از آن تا پایان پنجاه سالگی.
2 – دارندگان مدارک دکترای غیر گروه پزشکی و دارندگان مدارک فوق لیسانس و لیسانس
متولدین 1334 و بعد از آن تا پایان پنجاه سالگی.
3 – دارندگان مدارک فوق دیپلم و دیپلم و کمتر از آن و اشخاص فاقد سواد متولدین
1338 و بعد از آن تا پایان پنجاه سالگی.
ماده 49 – وزارتخانهها، ادارات و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت، دفاتر اسناد
رسمی، بانکها، شرکتهای تعاونی، نهادهای قانونی، مؤسسات خصوصی که‌قانوناً انجام امور
موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی حسب مورد در زمره وظائف آنان بوده و یا در
ارتباط با وظائف آنان قرار دارد موظفند از مشمولین‌موضوع ماده 48 این آیین‌نامه
مدارک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان را اخذ و جزو منضمات پرونده متشکله منظور نمایند.
تبصره – از مشمولین متولد 1328 تا پایان 1337 در صورتی مدارک دال بر رسیدگی به وضع مشمولین آنان خواسته می‌شود که برای مسئولین یا متصدیان سازمانهای مندرج در ماده 49 این آیین‌نامه محرز شود مشمول دارای مدرک لیسانس یا بالاتر می‌باشد.
ماده 50 – مدارک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت خدمت وظیفه عمومی به شرح زیر می‌باشند
الف – کارت پایان خدمت دوره ضرورت (زیر پرچم سابق)
ب – کارت معافیت دائم
ج – کارت معافیت موقت (کفالت یا پزشکی) در مدت اعتبار آن.
د – گواهی اشتغال به تحصیل بر اساس کارت معافیت تحصیلی معتبر
ه – گواهی صادره از نیروهای نظامی و انتظامی مبنی بر استخدام در نیروهای مذکور
و – گواهی صادره از نیروهای نظامی و انتظامی مبنی بر اشتغال به خدمت دوره ضرورت
در نیروهای مذکور بدون داشتن غیبت اولیه.
ز – گواهی صادره از اداره وظیفه عمومی یا نواحی ژاندارمری در حد اختیار تفویضی توسط اداره وظیفه عمومی که حسب مورد به امضاء رییس اداره وظیفه‌عمومی و یا فرمانده ناحیه ذیربط خواهد رسید.
ح – گواهی اشتغال به تحصیل و یا خدمت در وزارت بهداری، وزارت آموزش و پرورش، سازمان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، آموزشگاه فنون هواپیمایی موضوع مواد 6 و 7 و 8 و 9 قانون خدمت وظیفه عمومی.
ط – احکام صادره از محاکم صالحه در مورد ثبت معاملات مشمولین
ی – دفترچه آماده به خدمت بدون مهر غیبت در مدت اعتبار آن
ک – کارت محرومیت از انجام خدمت وظیفه عمومی که به استناد قوانین قبلی صادر شده باشد.
تبصره – اداره وظیفه عمومی بنا بر مقتضیات و حسب مورد می‌توانند مدارک لازم جهت انجام امور موضوع ماده 10 قانون را مورد تجدید نظر قرارداده و اصلاحات لازم را از طریق وزارت کشور جهت تصویب هیأت وزیران پیشنهاد نماید.
ماده 51 – ارزش و اعتبار ارائه هر یک از مدارک موضوع ماده 50 از لحاظ انجام امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی حسب مورد به شرح زیر است.
الف – دارندگان کارت پایان خدمت دوره ضرورت یا کارت معافیت دائم می‌توانند کلیه امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی را انجام دهند.
ب – دارندگان کارت معافیت موقت (کفالت یا پزشکی) در مدت اعتبار آن می‌توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام‌دهند.
1 – شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه
2 – دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و پیشنهادهای قانونی.
3 – کاندیدا شدن جهت شوراها و انجمنهای قانونی
4 – تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره‌های تحمیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.
5 – عضویت در شرکتهای تعاونی
6 – ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
7 – دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.
8 – استخدام به صورت روزمزد – خرید خدمت در وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکتهای دولتی.
ج – دارندگان گواهی اشتغال به تحصیل بر اساس کارت معافیت تحصیلی معتبر در مدت اعتبار آن می‌توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند.
1 – شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه
2 – دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
3 – کاندیدا شدن جهت شوراها و انجمنهای قانونی
4 – عضویت در شرکتهای تعاونی.
5 – ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
د – دارندگان گواهی صادره از نیروهای نظامی و انتظامی مبنی بر استخدام در نیروهای مذکور می‌توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند.
1 – شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه
2 – دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری از طریق وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
3 – تحویل اصل گواهینامه یا پایان‌نامه دوره‌های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه‌های مربوطه.
4 – عضویت در شرکتهای تعاونی
5 – ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
ه – دارندگان گواهی صادره از نیروهای نظامی و انتظامی مبنی بر اشتغال به خدمت دوره ضرورت می‌توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند.
1 – شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه
2 – دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
3 – تحویل اصل گواهینامه یا پایان‌نامه دوره‌های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.
4 – عضویت در شرکتهای تعاونی
5 – ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم در دفاتر اسناد رسمی
6 – دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.
ز – دارندگان گواهی صادره از اداره وظیفه عمومی یا نواحی ژاندارمری در حد اختیار تفویضی می‌توانند اموری را که در گواهی صادره ذکر شده است انجام دهند.
ح – دارندگان دفترچه آماده به خدمت بدون مهر غیبت در مدت اعتبار آن می‌توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند.
1 – شرکت در آزمایشات رانندگی بدون تحویل گواهینامه
2 – دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی
3 – استخدام به صورت روزمزد – خرید خدمت در وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته
به دولت و نهادهای قانونی و شرکتهای دولتی.
ط – دارندگان گواهی اشتغال به تحصیل و یا خدمت در وزارت بهداری و وزارت آموزش و پرورش و آموزشگاه فنون هواپیمایی و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران موضوع مواد 6 – 7 – 8 – 9 قانون خدمت وظیفه عمومی می‌توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند.
1 – شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه
2 – دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانهها و مؤسست دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
3 – کاندیدا شدن جهت شورها و انجمنهای قانونی
4 – عضویت در شرکتهای تعاونی
5 – ثبت هر گونه نقل و انتقال به غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
ی – دارندگان احکام صادره از محاکم صالحه در مورد ثبت معاملات مشمولین می‌توانند امور مربوطه به ثبت معاملات غیر قهری آنان را در حدی که در حکم قید شده است انجام دهند.
ک – دارندگان کارت محرومیت از انجام خدمت وظیفه عمومی که به استناد قوانین قبلی صادر شده است می‌توانند کلیه امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی را با رعایت قوانین مربوطه انجام دهند.
تبصره 1 – چنانچه مسئولین یا متصدیان سازمانهای مجری ماده 10 قانون خدمت وظیفه
عمومی امور مندرج در ماده مذکور را بدون ارائه مدرک دال بر رسیدگی به وضع مشمول
(موضوع ماده 50 این آیین‌نامه) انجام دهند امور انجام شده از درجه اعتبار ساقط
است و مراتب به سازمان ذیربط به منظور تعقیب قانونی مسئول یا متصدی متخلف اعلام خواهد شد.
تبصره 2 – تأیید اصالت کارتهای معافیت موقت موضوع بند (ب) این داده باید از حوزه‌های وظیفه عمومی صادرکننده کارتهای مزبور استعلام گردد.
تبصره 3 – ادارات و نواحی و مناطق آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش
عالی و شورای مدیریت حوزه علمیه قم و یا نماینده رسمی آن در شهرستانها حسب مورد
گواهی اشتغال به تحصیل برای دانش‌آموزان و هنرآموزان و دانشجویان و هنرجویان و
طلاب علوم دینی در مورد موضوعات مندرج در‌بند “ج” این ماده در طول سال تحصیلی که
در آن سال به تحصیل اشتغال دارند بر اساس کارت معافیت تحصیلی آنان صادر خواهند
نمود.
تبصره 4 – [اصلاحی ۱۳۸۱/۱/۱۸]
نیروهای نظامی و انتظامی موظفند گواهی موضوع بند “ه” ماده 51 این آیین‌نامه را با توجه به ماده 58 قانون فقط برای پرسنل وظیفه‌ای که دفترچه آماده به خدمت آنان فاقد مهر غیبت باشد صادر نمایند.
مشمولانی که دفترچه آماده به خدمت آنان دارای مهر غیبت می‌باشد، در صورتی که به خدمت اعزام شوند، پس از انجام چهار ماه خدمت مجاز به شرکت و اخذ گواهینامه رانندگی خواهند بود.
تبصره 5 – استخدام در نیروهای نظامی و انتظامی به صورت رسمی و پیمانی مشمول مقررات این ماده نبوده و طبق قوانین نیروی ذیربط مجاز خواهد بود.
ماده 52 – مسئولین یا متصدیان سازمانهای مجری ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی موظفند حسب مورد در موقع انجام امور موضوع ماده مذکور تاریخ تولد اشخاص را با توجه به مواد 8 و 9 و 10 این آیین‌نامه در اسناد و مدارک تنظیمی قید نمایند.
ماده 53 – در زمان جنگ و بسیج همگانی در صورت لزوم مشمولینی که به علتی در زمان
صلح از خدمت دوره ضرورت معاف شده‌اند به خدمت احضار و از حقوق و مزایای مشمولین
دوره احتیاط هم طبقه خود استفاده خواهند نمود.
ماده 54 – احضار مشمولین فوق پس از پیشنهاد ستاد مشترک ارتش و تصویب شورای عالی
دفاع با اداره وظیفه عمومی خواهد بود اداره وظیفه عمومی مراتب‌را از طریق
رسانه‌های گروهی به اطلاع عموم رسانیده و احضارشدگان را مانند سایر مشمولین به
خدمت اعزام خواهد نمود.
تبصره 1 – ستاد مشترک ارتش در این مورد با ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هماهنگی خواهد نمود.
تبصره 2 – از مشمولینی که به علت نقص عضو یا ابتلاء به بیماریهای جسمی و روانی به
طور موقت یا دائم از انجام خدمت دو ضرورت در زمان صلح معاف شده‌اند در شورای پزشکی
معاینه مجدد به عمل آمده و در صورت بقاء بیماری برابر نظریه شورای پزشکی به خدمت
اعزام نخواهند شد.
ماده 55 – مشمولانی که با طی دوره دانشکده‌ها و آموزشگاه‌های نظامی و انتظامی
برای خدمت در کادر ثابت استخدام می‌شوند اگر مدت تحصیل از دو سال کمتر باشد مدتی
از دوره خدمت آنان به نسبت کسری خدمت تا دو سال جزء خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد.
تبصره – نیروهای نظامی و انتظامی موظفند کارت پایان خدمت دوره ضرورت را جهت
موظفین و بازنشستگان مربوطه که به سن 50 سالگی نرسیده‌اند صادر و‌به آنان تحویل
نمایند.
ماده 56 – در صورتی که محصلین کادر ثابت مراکز آموزش نیروهای نظامی و انتظامی قبل
از نیل به درجه (یا پایان دوره آموزشی در مورد سپاه پاسداران و کمیته‌های انقلاب
اسلامی) مستعفی یا اخراج شوند مدت آموزش جزء خدمت دوره ضرورت محسوب نگردیده و در
سال خدمت دوره ضرورت را انجام‌خواهند داد.
تبصره 1 – قسمتهای مربوطه موظفند مشمولان فوق را به حوزه وظیفه محل معرفی نموده
و حوزه‌های وظیفه ذیربط به وضع این قبیل مشمولان رسیدگی و در‌صورت بلامانع بودن
مانند سایرین به خدمت اعزام خواهند نمود.
تبصره 2 – مشمولان فوق نمی‌توانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند مگر این که در
سال اعزام مشمولین هم طبقه خود واجد شرایط معافیت تحصیلی باشند.
ماده 57 – محصلین کادر ثابت مراکز آموزش نظامی و انتظامی چنانچه به علت عدم
صلاحیتی که ناشی از اراده آنان نباشد اخراج شوند مدت تحصیل آنان در‌مراکز فوق جزو
خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد. در صورتی که مدت آموزش معادل یا بیشتر از مدت
خدمت دوره ضرورت باشد کارت پایان خدمت‌دوره ضرورت آنان توسط قسمت مربوطه صادر و
تحویل خواهد شد و در صورتی که مدت آموزش کمتر از مدت خدمت دوره ضرورت باشد کسری آن
را تا دو‌سال در همان نیرو یا سازمان انجام داده و کارت پایان خدمت دوره ضرورت را
دریافت خواهند نمود.
تبصره – قسمتهای مربوطه موظفند پس از صدور کارت پایان خدمت دوره ضرورت مراتب را
به حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه آنان اعلام نمایند.
ماده 58 – تشخیص ارادی یا غیر ارادی بودن عدم صلاحیت با شورا یا مرجع تصمیم
گیرنده در مورد اخراج دانشجو یا دانش‌آموز می‌باشد.
تبصره – عدم استعداد تحصیلی و مردودیت در آزمایشات مراکز آموزشی و فرهنگی که منجر
به اخراج شود ارادی محسوب می‌گردد.
ماده 59 – محصلین مراکز آموزشی کادر ثابت نیروهای نظامی و انتظامی چنانچه قبل از
نیل به درجه (یا پایان دوره آموزش در مورد کمیته و سپاه) به علت‌بیماری برکنار
گردند در صورتی که مدت آموزش معادل مدت خدمت دوره ضرورت یا بیشتر آن باشد کارت
پایان خدمت دوره ضرورت توسط قسمت مربوطه‌صادر و به آنان تحویل خواهد شد. چنانچه
مدت آموزش کمتر از مدت خدمت دوره ضرورت باشد به نزدیکترین حوزه وظیفه عمومی محل
معرفی و در شورای‌پزشکی معاینه گردیده و در صورتی که طبق مقررات این آیین‌نامه
قادر به انجام خدمت و بلامانع تشخیص داده شوند جهت ادامه بقیه خدمت دوره ضرورت
به‌قسمت مربوطه اعزام خواهند شد.
ماده 60 – افسران و همافران و درجه‌داران کادر ثابت نیروهای نظامی و انتظامی و
اعضاء ثابت سپاه پاسداران و کمیته‌های انقلاب در صورتی که به موجب‌مقررات استخدامی
مربوطه از خدمت اخراج و یا مستعفی شوند مدت تحصیل آنان در مراکز آموزشی قبل از نیل
به درجه (یا پایان دوره آموزشی در مورد کمیته و‌سپاه) جزو خدمت دوره ضرورت محسوب
نخواهد شد و چنانچه مدت خدمت آنان بعد از نیل به درجه یا پایان دوره آموزش (مدت
خدمت افسری، همافری،درجه‌داری عضویت ثابت سپاه و کمیته) معادل مدت دوره ضرورت یا
بیشتر از آن باشد کارت پایان خدمت دوره ضرورت آنان توسط قسمت محل خدمت صادر‌و
تحویل خواهد شد در صورتی که مدت خدمت آنان کمتر از مدت خدمت دوره ضرورت باشد
چنانچه قادر به انجام خدمت و بلامانع باشند بقیه خدمت دوره‌ضرورت را با درجه
سربازی وظیفه در قسمت مربوطه انجام داده و کارت پایان خدمت دوره ضرورت دریافت
خواهند نمود.
تبصره – قسمت محل خدمت مشمولین مواد فوق کلیه تغییرات حاصله در وضع خدمتی آنان را
ضمن ارسال یک برگ تصویر شناسنامه به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه اعلام
خواهند نمود.
ماده 61 – مراکز آموزش نیروهای نظامی و انتظامی موظفند مشخصات کامل مشمولانی را
که جهت تحصیل پذیرفته‌اند به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان اعلام نمایند.
ماده 62 – مشمولانی که به عنوان کارمند رسمی با تعهد خدمت در نیروهای نظامی و
انتظامی استخدام شوند پس از انجام تعهد از خدمت دوره ضرورت معاف‌خواهند شد.
ماده 63 – مدت تعهد مزبور در مورد کارمندانی که از گروه پزشکی و فنی بوده و دارای
مدرک تحصیلی فوق دیپلم و بالاتر باشند در نقاط عادی 6 سال و در نقاط‌بد آب و هوا 4
سال خواهد بود و در مورد سایر کارمندان در نقاط عادی 9 سال و در نقاط بد آب و هوا
6 سال خواهد بود.
تبصره 1 – مدتهای تعهد مذکور در این ماده ناظر به مشمولانی است که از تاریخ
63.7.29 به بعد در نیروهای نظامی و انتظامی استخدام شده یا بشوند.
تبصره 2 – طبقه‌بندی گروه پزشکی و فنی بر مبنای قانون استخدام سازمان متبوع
کارمندان خواهد بود.
تبصره 3 – نیروهای نظامی و انتظامی استخدام‌کننده مشخصات کارمندان استخدامی فوق
را به حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه آنان اعلام خواهند نمود.
ماده 64 – نیروهای نظامی و انتظامی استخدام‌کننده کارمند موظفند در طول مدت خدمت
به آنان آموزش نظامی عمومی بدهند.
ماده 65 – آن عده از کارمندان فوق که به علت انتزاع قسمت مربوطه از نیروهای نظامی
و انتظامی به یکی از وزارتخانهها یا سازمانهای دولتی و وابسته به دولت‌و یا
شهرداری و هلال احمر یا نهادهای قانونی منتقل شوند بقیه مدت تعهد خود را در سازمان
جدید انجام خواهند داد و چنانچه این قبیل کارمندان قبلاً دوره‌آموزش نظامی را طی
ننموده باشند سازمانهای مذکور موظفند با همکاری نیروهای نظامی و انتظامی ترتیب
آموزش نظامی آنان را بدهند.
ماده 66 – نیروهای نظامی و انتظامی و همچنین وزارتخانهها و سازمانهای مندرج در
ماده 65 موظفند پس از انجام تعهد مراتب را ضمن ارسال یک برگ تصویب‌شناسنامه به
حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه کارمندان اعلام دارند. حوزه وظیفه ذیربط کارت
معافیت از خدمت دوره ضرورت جهت آنان صادر‌خواهد نمود.
ماده 67 – چنانچه کارمندان مذکور قبل از انجام تعهد از خدمت مستعفی و یا اخراج
شوند نیروهای نظامی و انتظامی و سازمان مربوطه موظفند مراتب را به‌حوزه وظیفه
عمومی محل صدور شناسنامه آنان اعلام دارند.
ماده 68 – چنانچه کارمندان مذکور قبل از انجام تعهد بنا بر تشخیص نیروهای نظامی و
انتظامی و سازمان مربوطه به عللی خارج از اعمال ارادی از خدمت برکنار‌شوند در
صورتی که مدت خدمت آنان حداقل در نقاط عادی 5 سال و در نقاط بد آب و هوا 3 سال
باشد از انجام خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود‌چنانچه کمتر از مدتهای مذکور خدمت
نموده باشند به ازاء هر یک سال کسری 4 ماه خدمت دوره ضرورت انجام خواهند داد که در
هر حال مدت خدمت دوره‌ضرورت آنان کمتر از 4 ماه نخواهد بود.
تبصره 1 – نیروهای نظامی و انتظامی و سازمانهای مربوطه موظفند مراتب را در مورد
این قبیل کارمندان به منظور صدور کارت معافیت از خدمت دوره ضرورت یا انجام بقیه
خدمت دوره ضرورت به حوزه وظیفه عمومی محل اعلام نمایند.
تبصره 2 – حوزه وظیفه ذیربط حسب مورد نسب به صدور کارت معافیت از خدمت دوره ضرورت
برای کسانی که تعهد خود را انجام داده‌اند یا اعزام کارمندانی‌که دارای کسری خدمت
هستند اقدام و برای این قبیل کارمندان نیز پس از انجام کسری خدمت کارت معافیت صادر
خواهد نمود.
تبصره 3 – در صورتی که کارمندان مذکور در تبصره 2 ماده 68 مایل باشند به جای کارت
معافیت از کارت پایان خدمت دوره ضرورت استفاده کنند می‌توانند‌مانند سایر مشمولان
خدمت دوره ضرورت را به طور کامل انجام داده و از کارت پایان خدمت دوره ضرورت
استفاده نمایند.
ماده 69 – سربازان وظیفه‌ای که حین انجام خدمت دوره ضرورت با داشتن حداقل
گواهینامه دوره ابتدایی و سپردن تعهد 5 سال خدمت پیمانی برای خدمت در‌مشاغل
سازمانی مورد نیاز نیروهای نظامی و انتظامی استخدام گردند دو سال از خدمت آنان در
صورت انجام تعهد به منزله خدمت دوره ضرورت محسوب‌خواهد شد.
تبصره – نیروهای نظامی و انتظامی استخدام کننده موظفند مراتب استخدام مشمولین
مذکور را به حوزه اعزام‌کننده اعلام دارند.
ماده 70 – نیروهای نظامی و انتظامی استخدام کننده مشمولین فوق موظفند پس از انجام
تعهد کارت پایان خدمت دوره ضرورت برای آنان صادر و تحویل‌نمایند.
ماده 71 – چنانچه مشمولین فوق قبل از انجام تعهد به هر علت مستعفی و یا از خدمت
برکنار گردند و مشمولین معافیتهای قانونی نباشند با احتساب مدتی از‌دوره ضرورت که
قبل از استخدام انجام داده‌اند بقیه خدمت دوره ضرورت را تا دو سال در نیروی مربوطه
انجام خواهند داد.
ماده 72 – نیروهای نظامی و انتظامی مراتب را در مورد مشمولین ماده فوق ضمن ارسال
یک برگ تصویب شناسنامه به حوزه وظیفه عمومی محل صدور‌شناسنامه آنان اعلام خواهند
نمود.
ماده 73 – استخدام پرسنل وظیفه که با داشتن غیبت اولیه به خدمت دوره ضرورت اعزام
شده‌اند تحت هر عنوان در نیروهای نظامی و انتظامی مجاز نمی‌باشد.
ماده 74 – نیروهای نظامی و انتظامی مذکور در این آیین‌نامه عبارتند از:
الف – وزارتین دفاع و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران
ب – ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران
ج – ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران
د – نیروهای سه گانه ارتش جمهوری اسلامی ایران
ه – ژاندارمری و شهربانی جمهوری اسلامی ایران
و – کمیته‌های انقلاب اسلامی ایران
ص 408 ستادها – ادارات – یگانها – و شرکتهای تابعه و وابسته به آنها.
مشمولانی که وارد خدمت دوره ضرورت می‌شوند طبق آیین‌نامه‌های ارتش جمهوری
اسلامی ایران نسبت به ؟؟ و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی و مقام رهبری
(فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری ؟؟ کند وفاداری یاد خواهند کرد.
فصل دوم – احضار برای دوره ضرورت
ماده 76 – اداره وظیفه عمومی در هر سال مشمولینی را که در آن سال وارد سن 19
سالگی می‌شوند به منظور رسیدگی به وضع مشمولیتشان از طریق رسانه‌های گروهی احضار
خواهد نمود.
ماده 77 – طبقات احضار شده مشمولین در هر سال به ضمیمه آگهی‌های احضار به وزارت
امور خارجه اعلام می‌گردد. وزارت امور خارجه مراتب را جهت اطلاع مشمولین مقیم خارج
از کشور به کنسولگریها و نمایندگی‌های سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران اعلام خواهد
نمود.
ماده 78 – کنسولگریها و نمایندگی‌های سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران موظفند آگهی
احضار طبقات احضار شده را به اطلاع مشمولان مقیم حوزه مأموریت خود و مشمولان مقیم
نزدیکترین کشور محل مأموریت (در صورتی که در آن کشور نمایندگی سیاسی وجود نداشته
باشد) برسانند.
ماده 79 – مشمولان احضار شده مکلفند به منظور روشن شدن وضع مشمولیتشان در طول
سالی که وارد سن 19 سالگی می‌شوند خود را به سازمانهای وظیفه عمومی محل تولد یا
محل سکونت خود معرفی نمایند.
ماده 80 – مشمولان مقیم خارج از کشور موظفند به منظور روشن شدن وضع مشمولیتشان
خود را به کنسولگری یا نمایندگی سیاسی جمهوری اسلامی ایران در‌کشور محل اقامت خود
و در صورت نبودن آن به نزدیکترین نمایندگی کنسولی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی
ایران معرفی نمایند.
ماده 81 – اداره ثبت احوال هر محل مکلف است سالانه صورت اسامی و مشخصات مشمولان
شهرستان یا بخشها و حوزه مأموریت خود را که در سال بعد به سن مشمولین (احضار)
می‌رسند از دفاتر مربوطه استخراج و به طور تفکیک در چهار نسخه تهیه و تنظیم و سه
نسخه آن را تا اول آذر ماه هر سال به سازمانها و مراجع وظیفه عمومی ارسال و نسخه
چهارم را به عنوان سابقه نگهداری نماید.
ماده 82 – سازمانها و مراجع وظیفه عمومی یک نسخه از صورتهای دریافتی را جهت ثبت
در دفاتر مشخصات و وضعیت مشمولان (دفتر اسامی) مربوطه نگهداری نموده و دو نسخه
دیگر را به مراجع زیر ارسال خواهند نمود.
الف – نسخه اول به اداره وظیفه عمومی
ب – نسخه دوم به هنگ یا گردان ژاندارمری
ماده 83 – چنانچه پس از ارسال صورتهای مشمولان از ادارات ثبت احوال به سازمانها و
مراجع وظیفه عمومی اشخاصی به علت عدم دریافت شناسنامه جهت دریافت آن به ادارات ثبت
احوال مراجعه نمایند ادارات مزبور موظفند.
الف – در صورتی که تاریخ تولد مورد ادعای این اشخاص یا مشمولان مندرج در صورتهای
ارسالی و یا طبقات قبل که در شمول معافیت طبقاتی نیستند. طبق باشد پس از صدور
شناسنامه صورت اسامی آنان را ضمن صورتهای سال بعد ارسال دارند.
ب – در صورتی که تاریخ تولد مورد ادعای اشخاص مذکور در این ماده با سالهای تولد
مندرج در صورتهای ارسالی یا طبقات قبلی که در شمول معافیت طبقاتی‌نیستند منطبق
نباشد، برابر مقررات ماده 10 این آیین‌نامه اقدام و پس از صد شناسنامه صورت اسامی
آنان را ضمن صورتهای سال بعد ارسال دارند.
ماده 84 – سازمانها و مراجع وظیفه عمومی که مأمور رسیدگی به وضع مشمولان می‌باشند پس از
دریافت صورتهای موضوع ماده 81 موظفند آنها را در دفتر وضعیت و مشخصات مشمولان
(دفتر اسامی) برابر دستورالعمل مربوطه که از طرف اداره و ؟؟ عمومی ابلاغ و در پشت
دفتر مزبور ملحق است ثبت نمایند.
اداره ثبت احوال هر محل مکلف است همه ساله صورت اسامی مشمولان متوفای سال قبل
همچنین اسامی کسانی را ؟؟ که اناث بوده و اشتباهاً به عنوان ذکور‌اسامی آنها به
سازمان وظیفه عمومی محل داده شده است با انجام ؟؟ در ماده 81 در اول آذرماه هر سال
به سازمان وظیفه عمومی محل ارسال دارند که در دفتر‌اساس ؟؟ سازمان وظیفه عمومی محل
به محض دریافت صورتهای مذکور برابر ماده 82 اقدام خواهد نمود.
؟؟از سازمانها و مراجع وظیفه عمومی ضمن فرمهای مخصوصی که با هماهنگی اداره وظیفه
عمومی تهیه و به مورد اجرا گذاشته خواهد شد از طریق اداره ثبت‌احوال هر محل در
اختیار خواهد گرفت.
ماده 87 – شهربانیها، کلانتریها و یگانها و پاسگاه‌های ژاندارمری موظفند پس از
انتشار آگهی احضار و یا اعلام سازمان وظیفه عمومی محل مشمولان حوزه‌مأموریت خود را
شناسایی نموده و به آنان ابلاغ نمایند به منظور روشن شدن وضع مشمولیتشان خود را به
سازمانهای وظیفه عمومی معرفی نمایند.
ماده 88 – حوزه وظیفه یا گروهان و یا پاسگاه ژاندارمری منطبق با مرکز شهرستان و
بخش به محض دریافت صورتهای مذکور در ماده 81 این آیین‌نامه موظفند‌اسامی مشمولان
حوزه استحفاظی پاسگاه‌های تابعه و مجاور خود را به طور مجزا استخراج و به پاسگاه
مربوطه بفرستند تا هر پاسگاه نسبت به احضار و اعزام‌مشمولان حوزه استحفاظی اقدام
کند.
ماده 89 – در هر یک از پاسگاه‌های ژاندارمری غیر منطبق با مراکز بخش اسامی
مشمولان حوزه استحفاظی آن پاسگاه در دفتری که به همین منظور اختصاص‌داده می‌شود
ثبت می‌گردد اعم از این که مشمولان مزبور در حوزه استحفاظی پاسگاه متولد شده یا در
آنجا اقامت داشته باشند. مشمولان نیز مکلفند در موقع‌تغییر اقامت مراتب را به
پاسگاه ژاندارمری اطلاع دهند تا تغییرات در دفتر مزبور ثبت گردد.
ماده 90 – نمایندگی‌های سیاسی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور باید دفتری
جهت ثبت اسامی مشمولین مقیم حوزه مأموریت خود و مشمولان مقیم‌خارج از محل اقامت
آنان که نمایندگی کنسولی یا سیاسی وجود ندارد تهیه و مشخصات کامل هر یک را با قید
شماره شناسنامه تاریخ و محل تولد شغل و نشانی کامل محل اقامت را در آن ثبت نمایند.
ماده 91 – نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج موظفند در تیر ماه سال احضار
اسامی مشمولان مقیم حوزه مأموریت خود را که آگهی احضار آنان منتشر شده است از دفتر
مذکور استخراج و در دو نسخه از طریق وزارت امور خارجه به اداره وظیفه عمومی ارسال دارند.
فصل سوم – رسیدگی
ماده 92 – دستورالعملها، بخشنامه‌ها و اطلاعیه‌ها و امور اجرایی مربوطه که موضوعاً
مربوط به امور وظیفه عمومی و در حدود وظائف و اختیارات اداره وظیفه عمومی بوده و
به نحوی در ارتباط با نیروهای نظامی و انتظامی و مراجع قضایی باشد در شورای
هماهنگی موضوع تبصره 2 ماده 21 قانون خدمت وظیفه‌عمومی مطرح گردیده و پس از
هماهنگی نمایندگان به مورد اجراء گذارده خواهد شد.
ماده 93 – وزارت کشور، ستاد مشترک ارتش، ستاد مرکزی سپاه و دیوان عالی کشور
نمایندگانی به منظور شرکت در شورای هماهنگی که زیر نظر رییس اداره‌وظیفه عمومی
تشکیل می‌گردد معرفی خواهند نمود.
ماده 94 – نمایندگان معرفی شده باید در امور نظامی و انتظامی آگاهی لازم داشته و
در مواقع ضروری بتوانند ضمن ارتباط با سازمان مربوطه در رفع مشکلات‌مطروحه همکاری
لازم را به عمل آورند.
ماده 95 – در صورتی که هر یک از نمایندگان وزارتخانه و سازمانهای مذکور در ماده
93 این آیین‌نامه برای اعلام نظر نسبت به موارد مطروحه جلب نظر سازمان‌متبوع خود
را ضروری تشخیص دهد می‌تواند اعلام نظر نهایی را به جلسه بعدی موکول نماید.
ماده 96 – سازمانهای وظیفه عمومی موظفند در طول سال احضار به طور مداوم به وضع
مشمولان مقیم یا متولد حوزه مأموریت خود رسیدگی نمایند به طوری‌که قبل از رسیدن به
سال اعزام تکلیف کلیه مشمولین روشن شده باشد.
ماده 97 – مشمولان وظیفه عمومی مکلفند در طول سال احضار به سازمان وظیفه عمومی
محل تولد یا محل اقامت خود مراجعه و ضمن تسلیم مدارک زیر‌خود را معرفی نمایند تا
به وضع مشمولیت آنان رسیدگی شود.
– عکس به تعداد مورد نیاز
– ؟؟ شناسنامه به تعداد مورد نیاز
؟؟ از تحصیل در صورتی که فارغ‌التحصیل داخل کشور باشند در مورد دیپلمه‌ها از
ادارات آموزش و پرورش ؟؟ دیپلم و لیسانس و بالاتر از دانشگاه‌ها و‌مؤسسات آموزش
عالی مربوط و چنانچه فارغ‌التحصیل ؟؟ ارزش تحصیلی در مورد دیپلمه‌ها از وزارت
آموزش و پرورش و در مورد فوق دیپلم و لیسانس ؟؟آموزش عالی و در مورد طلاب علوم
دینی ارزش تحصیلی بر مبنای ارزشیابی مدرک تحصیلی؟؟ علمیه قم و یا نماینده رسمی آن
خواهد بود.
؟؟ سازمانهای وظیفه عمومی بوده و قید این مطلب در متن آن الزامی است.
؟؟ تکلیف مشمولان از لحاظ اجرای تکالیف مقرر در این ماده نبوده و به تهیه شناسنامه
یا المثنای آن اقدام نمایند.
ماده 98 – مشمولانی که برابر ضوابط وزارت فرهنگ و آموزش عالی و موافقت اداره
وظیفه عمومی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور عزیمت می‌نمایند پس‌از فراغت از
تحصیل یا ترک آن مکلفند حداکثر ظرف یک سال به منظور رسیدگی به وضع مشمولیتشان به
کشور مراجعه و خود را به سازمانهای وظیفه عمومی‌معرفی نمایند.
ماده 99 – مشمولانی که پس از احضار به خدمت در موارد استثنایی به طور موقت و با
اجازه اداره وظیفه عمومی به خارج از کشور مسافرت می‌کنند مکلفند در‌خاتمه مدت
تعیین شده به کشور مراجعه نموده و خود را به سازمانهای وظیفه عمومی معرفی نمایند.
ماده 100 – مشمولانی که دارای کارت پایان خدمت یا معافیت دائم باشند تا زمانی که
اداره وظیفه عمومی خروج آنان را از کشور ممنوع اعلام ننماید می‌توانند از‌کشور
خارج شوند.
ماده 101 – به مشمولانی که دارای معافیت موقت می‌باشند در صورت لزوم و با اجازه اداره وظیفه عمومی در مدت اعتبار کارت معافیت موقت اجازه خروج از‌کشور داده خواهد شد.
ماده 102 – مشمولان غائب می‌توانند با اجازه اداره وظیفه عمومی به منظور معالجه بیماری که ضرورت آن به تأیید شورای عالی پزشکی وزارت بهداری یا شورای پزشکی موضوع ماده 43 قانون خدمت وظیفه عمومی رسیده باشد از کشور خارج شوند.
ماده 103 – اداره وظیفه عمومی از مشمولانی که به طور موقت در موارد مندرج در این آیین‌نامه به خارج مسافرت می‌نمایند تضمین لازم به صورت سپرده نقدی یا ضمانت‌نامه بانکی اخذ نموده و با مشمول شرط می‌نمایند که در صورت عدم مراجعه به موقع مبلغ مورد تضمین به نفع دولت ضبط و نسبت به احضار مشمولان مورد بحث از طریق مبادی ذیربط اقدام لازم به عمل خواهد آورد.
تبصره ۱- در صورتی که تودیع سپرده نقدی یا ضمانت‌نامه بانکی مقدور نباشد اداره وظیفه عمومی مجاز است با توجه به شخصیت و موقعیت اجتماعی و وضعیت مشمول و شخصی که به عنوان متعهد مراجعه می‌کند به جای سپرده نقدی یا ضمانت‌نامه بانکی تعهد کتبی اخذ نماید.
تبصره ۲ـ [الحاقی ۱۳۷۸/۱۰/۵]
فرزندان مشمول مأمورین ثابت دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، همچنین کسانی که بر اساس قوانین مربوط “تحت کفالت یا ولایت قانونی آنها هستند با تأیید وزارت امور خارجه و ارایه تعهد کتبی می‌توانند مادام که مأموریت والدین آنها در خارج از کشور ادامه دارد، ایشان را همراهی نمایند.
ماده 104 – نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای خارج صلاحیت رسیدگی به وضع مشمولیت مشمولان مندرج در ماده 98 و 99 و 101 و 102این آیین‌نامه را ندارند.
ماده 105 – سازمانهای وظیفه عمومی موظفند مشمولانی را که مراجعه می‌نمایند مورد
معاینه پزشکی قرار داده و برای کسانی که قادر به خدمت تشخیص داده شوند دفترچه
آماده به خدمت صادر و تحویل نمایند.
ماده 106 – مشمولانی که دفترچه آماده به خدمت دریافت داشته‌اند پس از اعلام در
رسانه‌های گروهی موظفند در زمان اعلام شده خود را جهت اعزام به محلهای معینه معرفی
نمایند.
ماده 107 – سازمانهای وظیفه عمومی مشمولان مندرج در ماده فوق را برابر دستورالعمل
صادره از اداره وظیفه عمومی به مراکز آموزشی اعزام خواهند نمود.
ماده 108 – چنانچه تعداد مشمولین قابل اعزام در هر دوره بیش از ظرفیت اعلام شده
توسط مراکز آموزش نیروهای نظامی انتظامی باشد اداره وظیفه عمومی‌می‌تواند اعزام
آنان را به دوره‌های بعد موکول نماید.
ماده 109 – به وضع مشمولانی که ادعای کفالت نمایند وسیله هیأتهای رسیدگی مذکور در مواد 24 و 26 قانون خدمت وظیفه عمومی رسیدگی می‌گردد.
؟؟ مقیم خارج از کشور که مدعی کفالت هستند مکلفند مدارک مورد نیاز را به نمایندگی
سیاسی یا کنسولگری ؟؟ اسلامی محل اقامت و در صورت نبودن‌نمایندگی سیاسی در محل
اقامت به نزدیکترین نمایندگی سیاسی ؟؟ تا از طریق وزارت امور خارجه به اداره وظیفه
عمومی ارسال گردد.
؟؟ این قبیل مشمولان در حوزه مرکزی تهران رسیدگی و در صورتی که رأی هیأت رسیدگی
مبنی بر ؟؟ معافیت به منظور تحویل به مشمول به وزارت امور‌خارجه ارسال خواهد شد
حضور مشمول ؟؟ رسیدگی ضروری نمی‌باشد.
؟؟ آماده به خدمت و قبل از اعزام به خدمت دوره ضرورت یا قبل از صدور کارت معافیت
گمرکی ؟؟ که از موجبات معافیت یا بلامانع بودن مشمول باشد در‌صورت اول مشمول یا هر
بار از افراد تحت‌الکفاله از می‌توانند به سازمان وظیفه عمومی که دفترچه آماده به
خدمت صادر نموده مراجعه نمایند تا ادعای آنان در‌هیأتهای رسیدگی مطرح و رأی مقتضی
صادر شود و در صورت دوم مشمول باید به سازمان وظیفه عمومی مربوطه مراجعه و بلامانع
بودن خود را اعلام دارد تا دفترچه آماده به خدمت جهت وی صادر گردد.
ماده 113 – در صورتی که در حین انجام خدمت دوره ضرورت تغییری در وضع مشمول حاصل
شود و مشمول یا یکی از بستگان او که مدعی کفالت مشمول‌نسبت به خود هستند ادعای
کفالت نمایند فرماندهان و رؤسای مربوطه مکلفند مراتب را به حوزه وظیفه عمومی اعزام
کننده مشمول اعلام دارند حوزه وظیفه‌عمومی در اسرع وقت پرونده را در هیأت رسیدگی
مطرح و در صورتی که رأی هیأت رسیدگی بر معافیت تکفل صادر گردد مراتب به منظور
ترخیص وی به‌قسمت محل خدمتی مشمول اعلام و کارت معافیت تکفل با رعایت مقررات
مربوطه وسیله حوزه وظیفه ذیربط جهت مشمول صادر خواهد شد.
ماده 114 – در صورتی که مشمول یا افرادی از بستگان او که مدعی کفالت مشمول نسبت
به خود هستند ادعا نمایند که حقی از آنان تضییع شده است یا هر یک‌از اعضاء هیأتهای
رسیدگی یا فرماندهان گروهانها و گردانها و هنگها و نواحی ژاندارمری و رییس اداره
وظیفه عمومی با ذکر دلیل موجه به رأی صادره اعتراض‌نمایند، پرونده مشمول در هیأت
رسیدگی تجدید نظر مطرح و رأی هیأت رسیدگی مزبور به استثنای موارد مندرج در ماده 28
قانون خدمت وظیفه عمومی قطعی‌و غیر قابل اعتراض خواهد بود.
ماده 115 – به اعتراض مشمولانی که در هیأتهای رسیدگی اولیه سرباز شناخته شده‌اند
موقعی در هیأتهای رسیدگی تجدید نظر رسیدگی خواهد شد که به خدمت اعزام شده و گواهی
اشتغال به خدمت ارائه نمایند.
ماده 116 – در صورتی که دلائل و مدارک مثبت مبنی بر معافیت در پرونده موجود باشد
رییس اداره وظیفه عمومی و یا فرماندهان نواحی یا هنگها یا گردانهای ژاندارمری و یا
رییس منطقه وظیفه عمومی تهران می‌توانند قبل از اعزام مشمول به خدمت دستور رسیدگی
به پرونده مورد اعتراض مشمول را در هیأتهای رسیدگی تجدید نظر صادر نمایند.
ماده 117 – تشکیل هیأتهای رسیدگی با حضور حداقل سه نفر از اعضاء امکان‌پذیر است.
ماده 118 – در صورتی که هیأت رسیدگی با شرکت کلیه اعضاء تشکیل گردد رأی اکثریت
مناطق اعتبار بوده و در صورتی که با شرکت 3 نفر از اعضاء تشکیل‌گردد اتفاق آراء
معتبر خواهد بود.
ماده 119 – شرط رسمیت جلسه حضور فرماندار یا بخشدار و رییس وظیفه عمومی محل یا
نمایندگان آنان می‌باشد.
ماده 120 – در صورتی که هیأت رسیدگی با حضور 4 نفر از اعضاء تشکیل شود نظر اکثریت
مناطق اعتبار خواهد بود و چنانچه اکثریت حاصل نشود پرونده در جلسه دیگری که کلیه
اعضاء حضور خواهند داشت مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
ماده 121 – اعضایی که در هیأت رسیدگی بدوی اظهار نظر نموده‌اند حق شرکت در جلسه
هیأت رسیدگی تجدید نظر در آن مورد را نخواهند داشت.
فصل چهارم – معافیت‌ها
بخش اول – معافیت کفالت
ماده 122 – منظور از یگانه مراقب و نگهدارنده یا سرپرست مندرج در ماده 44 قانون
خدمت وظیفه عمومی مشمولی می‌باشد که شرح مواد زیر تنها فرزند یا نوه‌ذکور بیش از
18 سال هر پدر یا مادر یا جد یا جده یا تنها برادر بیش از 18 سال خواهر یا برادر
خود باشد.
ماده 123 – هر گاه مشمول دارای برادر بیش از 18 سالی باشد که به علت نقش عضو یا
بیماری به تشخیص هیأت رسیدگی یا کسب نظر شورای پزشکی قادر به‌سرپرستی و مراقبت از
افرادی که مشمول ادعای کفالت آنان را می‌نماید نباشد و یا دارای برادر اسیر یا
مفقودالاثری باشد مشمول یگانه مراقب و سرپرست‌محسوب خواهد شد.
ماده 124 – مشمولان برابر مقررات ماده 44 قانون خدمت وظیفه عمومی کفیل شناخته
می‌شوند و چنانچه در 5 سال متوالی دارای شرایط معافیت موقت‌یکساله باشند در پایان
سال پنجم به آنان معافیت دائم زمان صلح داده خواهد شد.
1 – یگانه مراقب و نگهدارنده پدری که به علت بیماری یا نقض عضو یا کهولت به تشخیص
هیأت رسیدگی و با کسب نظر شورای پزشکی (موضوع تبصره 1 ماده41 قانون خدمت وظیفه
عمومی) نیاز به مراقبت و نگهداری داشته باشد.
2 – یگانه مراقب و نگهدارنده مادر فاقد شوهر (در صورت مطلقه بودن مادر، باید
تاریخ وقوع طلاق قبل از ورود به سن 16 سالگی مشمول باشد).
تبصره – چنانچه تاریخ و قوه طلاق بعد از ورود به سن 16 سالگی و قبل از سن مشمولین
باشد به تشخیص هیأت پیش‌بینی شده در تبصره 2 ماده 21 قانون به‌وضع مشمولین رسیدگی
خواهد شد.
3 – یگانه مراقب و نگهدارنده جد فاقد فرزند که به علت بیماری یا نقض عضو و یا
کهولت بنا به تشخیص هیأت رسیدگی و با کسب نظر شورای پزشکی نیاز به‌مراقبت و
نگهداری داشته باشد.
4 – یگانه مراقب و نگهدارنده جده فاقد شوهر و فرزند.
5 – یگانه مراقب و نگهدارنده برادر فاقد پدر و همسر و فرزند که به علت بیماری یا
نقض عضو بنا به تشخیص هیأت رسیدگی و با کسب نظر شورای پزشکی نیاز‌به مراقبت و
نگهداری داشته باشد.
6 – یگانه مراقب و نگهدارنده خواهر فاقد پدر و همسر و فرزندی که به علت بیماری یا
نقض عضو بنا به تشخیص هیأت رسیدگی و با کسب نظر شورای پزشکی‌نیاز به مراقبت و
نگهداری داشته باشد.
7 – یگانه سرپرست و نگهدارنده برادر یا خواهر صغیر.
ماده 125 – در مورد معافیت به منظور سرپرستی نگهداری برادر یا خواهر صغیر، مشمولی
که با صغار از یک پدر و مادر باشد حق تقدم خواهد داشت و در غیر‌این صورت مشمولی با
صغار از یک پدر باشد حق تقدم دارد و وجود برادران ناتنی صغار مانع از معافیت برادر
پدر و مادری آنان نخواهد بود.
ماده 126 – مشمولانی که تنها برادر خواهری باشند که فاقد پدر بوده و تا سن 24
سالگی شوهر اختیار ننماید تا رسیدن خواهد به سن 24 سال تمام می‌توانند‌سالانه از
معافیت موقت استفاده نمایند و پس از آن به خدمت اعزام خواهند شد.
ماده 127 – از دو یا سه برادر واجد شرایط اعزام به خدمت یکی از آنان که سن او از
دیگران کمتر است به شرطی که خود و برادری که به خدمت رفته است فاقد‌غیبت باشند با
ارائه گواهی اشتغال به خدمت برادر یا برادران دیگر می‌تواند به تاریخ خاتمه خدمت
برادر یا یکی از برادران دفترچه آماده به خدمت دریافت نماید.
تبصره 1 – برادر بزرگتری که برادر یا برادران کوچکتر او به خدمت اعزام شده‌اند و
اعزام وی قبل از آنان به هر علت مقدور نبوده است چنانچه فاقد غیبت باشد‌می‌تواند
تا خاتمه خدمت یکی از آنان از تأخیر در اعزام به خدمت استفاده نماید.
تبصره 2 – در صورتی که مشمولان مذکور به خدمت اعزام شده باشند نمی‌توانند از
معافیت تأخیر در اعزام موضوع بند (د) ماده 44 قانون خدمت وظیفه عمومی‌استفاده
نمایند.
ماده 128 – به مشمولانی که کفیل خواهر صغیر می‌شوند چنانچه تا 5 سال متوالی دارای شرایط معافیت باشند در پایان سال پنجم معافیت دائم زمان صلح داده‌خواهد شد.
ماده 129 – مشمولانی که برای انجام خدمت وظیفه عمومی احضار می‌شوند چنانچه در
تاریخ‌های معینه خود را معرفی نکنند از معافیتهای مذکور در این فصل‌محروم می‌شوند
مگر این که در طول مدت غیبت و حین رسیدگی واجد شرایط معافیت کفالت بوده باشند و در
اسیر موارد تشخیص عذر موجه با رییس اداره‌وظیفه عمومی یا نماینده او خواهد بود.
ماده 130 – مدارک لازم برای تشخیص یگانه سرپرست بودن مشمول
الف – فتوکپی شناسنامه افراد ذینفع که مأمور مربوطه با اصل سند سجلی تطبیق داده و
ذیل آن نام و نشان خود را با ذکر تاریخ تأیید و امضاء می‌نماید.
ب – استشهاد امضاء شده توسط سه نفر از بستگان مشمول که به تأیید مراجع انتظامی محل
رسیده باشد.
ج – انجام تحقیقات در مورد صحت و سقم ادعای مشمول و مفاد استشهاد تنظیمی توسط
مأمورین شهربانی یا ژاندارمری محل صدور شناسنامه و محل‌سکونت مشمول و بستگان شهود
وی و احراز هویت آنان که به گواهی و مهر و امضاء رییس شهربانی یا فرمانده پاسگاه
ژاندارمری محل رسیده باشد.
ماده 131 – در پایان هر سال که مشمولان سالم و بلامانع موضوع بند (1) ماده 39
قانون خدمت وظیفه عمومی که به خدمت اعزام شده‌اند بیش از میزان‌نیازمندی نیروهای
مسلح باشند که در اول همان سال از طرف ستاد مشترک اعلام گردیده است تعداد اضافی از
مشمولان بند 2 ماده 39 که مدت خدمت‌ضرورت آنان بیشتر است حسب اعلام اداره وظیفه
عمومی از خدمت ترخیص و به حوزه وظیفه عمومی اعزام کننده معرفی خواهند شد. حوزه
وظیفه ذیربط‌کارت معافیت در زمان صلح جهت آنان صادر و تحویل خواهند نمود.
تبصره – چنانچه افرادی از مشمولان این ماده مایل به ادامه خدمت باشند در صورت
نیاز نیروها و سازمانها می‌توانند به خدمت ادامه دهند.
ماده 132 – در صورت تأمین نیازمندی نیروهای مسلح به شرح ماده قبل برای مشمولانی
که حداقل 2 سال تمام از معافیت موقت استفاده نموده‌اند وسیله حوزه‌وظیفه ذیربط
کارت معافیت دائم در زمان صلح صادر و تحویل خواهد شد.
ماده 133 – با مشمولانی که پدر یا برادر آنها از تاریخ 56.10.19 در راه به ثمر
رسیدن انقلاب اسلامی و استمرار آن معلول یا اسیر یا مفقودالاثر شده یا بشوند
از‌نظر معافیت به ترتیب زیر رفتار خواهد شد.
الف – در صورتی که مشمول یگانه فرزند ذکور یا یگانه برادر شخص معلولی باشد که
برابر نظر شورای پزشکی قادر به اداره امور شخصی خود نباشد معافیت‌دائم از خدمت
دوره ضرورت و احتیاط به وی داده خواهد شد.
ب – در صورتی که مشمول یگانه فرزند ذکور خانواده معلول نبوده و دارای برادر صغیر
یا برادر علیلی باشد که برابر نظر شورای پزشکی قادر به سرپرستی برادر‌معلول خود
نباشد 5 سال متوالی به آنان معافیت موقت داده شده و در پایان سال پنجم در صورت
بقاء شرایط، به آنان معافیت دائم زمان صلح داده خواهد شد.
ج – مشمولانی که یگانه فرزند ذکور خانواده‌ای باشند که پدر یا برادر آنها اسیر یا
مفقودالاثر شده یا بشوند 5 سال متوالی به آنان معافیت موقت داده شده و در‌صورت
بقاء شرایط در پایان سال پنجم به آنان معافیت دائم زمان صلح داده خواهد شد.
ماده 134 – منظور از معلول مندرج در ماده 45 قانون و ماده 133 آیین‌نامه فرد
ذکوری است که در راه به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و استمرار آن از تاریخ56.10.19 به
بعد معلول شده یا بشود و برابر نظر شورای پزشکی بدون کمک شخص دیگری قادر به اداره
امور شخصی خود نباشد.
ماده 135 – مراتب معلولیت پرسنل نظامی و انتظامی باید مورد تأیید نیرو یا سازمان
مربوطه بوده و در سایر موارد تأیید بنیاد شهید کافی خواهد بود.
ماده 136 – اسیر و مفقودالاثر شخصی است که در راه به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و
استمرار آن از تاریخ 56.10.19 به بعد اسیر یا مفقودالاثر شده و مراتب‌در مورد
پرسنل نیروهای نظامی و انتظامی به تأیید نیروی مربوطه و در سایر موارد به تأیید
بنیاد شهید رسیده باشد.
ماده 137 – چنانچه معلول یا اسیر یا مفقودالاثر غیر از برادر پدر و مادری برادران
ناتنی دیگری داشته باشد وجود برادران ناتنی مانع استفاده برادر تنی از
معافیت‌نخواهد بود.
بخش دوم – معافیت یک نفر از فرزندان خانواده شهداء
ماده 138 – مشمولانی که پدر یا برادر آنان به درجه رفیع شهادت رسیده یا برسد با
داشتن شرایط زیر می‌توانند از معافیت موضوع قانون معافیت یک نفر را‌فرزندان
خانواده شهداء مصوب 61.11.25 استفاده کنند.
الف – تاریخ شهادت برادر یا پدر مشمول بعد از نوزدهم دی ماه هزار و سیصد و پنجاه
و شش باشد.
ب – از تاریخ شهادت بیش از هفت سال نگذشته باشد.
ج – پدر و مادر مشمول یا یکی از آنها در قید حیات بوده و یا مشمول عهده‌دار
سرپرستی برادر یا خواهر صغیر خود باشد.
ماده 139 – شهادت پرسنل نیروهای نظامی و انتظامی باید به تأیید نیروی مربوطه و
بنیاد شهید برسد و در سایر موارد تأیید بنیاد شهید کافی خواهد بود.
ماده 140 – از هر خانواده شهید فقط یک نفر می‌تواند از معافیت فوق استفاده نماید.
ماده 141 – استفاده از معافیت خانواده شهداء در مورد چند برادر مشمول که همه از
یک پدر و مادر باشند با توافق والدین خواهد بود و در صورت عدم توافق‌یکی از آنان
توسط اداره وظیفه عمومی به قید قرعه انتخاب خواهد شد.
ماده 142 – در صورتی که پدر شهید فوت نموده و مادر در قید حیات باشد و برادران
مشمول او متعدد باشند انتخاب با مادر شهید خواهد بود و در صورتی که‌مادر نسبت به
انتخاب اقدام ننماید یکی از آنان از طریق قرعه توسط اداره وظیفه عمومی انتخاب خواهد شد.
ماده 143 – چنانچه مشمولینی که برادر شهید هستند متعدد بوده و با شهید از پدر یکی
ولی از مادر جدا باشند مشمولی حق استفاده از معافیت دارد که با شهید از‌یک مادر باشد.
ماده 144 – در صورتی که شهید فرزندان مشمول متعدد داشته باشد که از یک مادر
نباشند مشمولی می‌تواند از معافیت استفاده نماید که تعداد خواهر و برادر‌صغیر
بیشتری داشته باشد در صورت نبود خواهر و برادر صغیر حق تقدم با مشمولی است که از
مادر و از مادر و از پدر تعداد برادر کمتری داشته باشد.
ماده 145 – در صورتی که شهید دارای برادری از پدر یا مادر بوده که به سن مشمولین
رسیده باشند و هر یک از پدر یا مادر مدعی معافیت فرزندان خود بشوند در صورت عدم
توافق به وضع معافیت رسیدگی نشده و پس از رفع اختلاف با مشمولی که نتوانسته از
معافیت استفاده کند مانند مشمولان هم طبقه او رفتار خواهد‌شد.
ماده 146 – در صورتی که شهید دارای فرزندی باشد که در سن مشمولیت قرار دارد و یا
ظرف 7 سال از تاریخ شهادت مشمول بشود و شهید برادر مشمول نیز داشته باشد حق
استفاده از معافیت با فرزند شهید خواهد بود مگر این که همسر شهید کتباً رضایت دهد
که به جای فرزند شهید برادر وی از معافیت استفاده نماید.
ماده 147 – چنانچه پدر و مادر مشمول فوت نموده و برادر و خواهر صغیری نیز وجود
نداشته باشد مشمولینی که برادر شهید هستند نمی‌توانند از معافیت استفاده نمایند.
ماده 148 – در صورتی که یکی از فرزندان شهید از معافیت موضوع قانون معافیت یک نفر
از فرزندان خانواده شهداء استفاده نماید سایر فرزندان شهید نمی‌توانند‌از معافیت
کفالت استفاده نمایند.
ماده 149 – چنانچه پدر و مادر شهید فوت نموده و شهید برادر یا خواهر صغیر داشته
باشد برادری می‌تواند از معافیت موضوع قانون معافیت یک نفر از فرزندان خانواده
شهداء استفاده نماید که با شهید و برادر یا خواهر صغیر وی حسب مورد از یک پدر یا
مادر باشد.
ماده 150 – در صورتی که پدر شهید فوت نموده و مادر در قید حیات باشد و شهید
برادران مشمول متعدد تنی و ناتنی داشته باشد حق تقدم با مشمولی است که با شهید از
یک پدر و مادر (تنی) می‌باشد.
ماده 151 – در صورتی که شهید برادران ابوینی نداشته باشد بین برادران ناتنی شهید
حق تقدم با برادری خواهد بود که تعداد بیشتری خواهر و یا برادر صغیر‌داشته باشد.
در صورت تساوی شرایط حق تقدم با مشمولی است که دارای برادر کمتر می‌باشد
ماده 152 – چنانچه مشمولی قبلاً از معافیت کفالت استفاده نموده باشد پس از شهید
شدن برادر یا پدر خود می‌تواند تقاضای تبدیل معافیت کفالت را به معافیت‌یک نفر از
فرزندان خانواده شهداء نماید.
ماده 153 – استفاده مشمول از معافیت پزشکی و معافیت تحصیلی مانع استفاده برادران
دیگر وی از معافیت یک نفر از فرزندان خانواده شهداء نخواهد بود.
ماده 154 – غیبت مشمول مانع استفاده وی از معافیت یک نفر از فرزندان خانواده شهداء نخواهد بود.
ماده 155 – چنانچه مشمولی از خانواده شهداء از معافیت کفالت دائم استفاده کرده
باشد سایر برادران و فرزندان نمی‌توانند از معافیت یک نفر از فرزندان
خانواده شهداء برای همان موضوع استفاده نمایند. مگر این که معافیت کفالت مقدم بر شهادت باشد.
ماده 156 – مشمولینی که تقاضای استفاده از معافیت را می‌نمایند در صورتی که دارای برادر مشمول غایبی باشند تا معرفی برادر غایب به تقاضای آنان رسیدگی نخواهد شد.
ماده 157 – رسیدگی به تقاضای معافیت یک نفر از فرزندان خانواده شهداء در هیأتهای
رسیدگی موضوع مواد 24 و 26 قانون خدمت وظیفه عمومی به عمل‌خواهد آمد.
ماده 158 – مدارک لازم برای رسیدگی به ادعای کفالت مشمولان یگانه مراقب و
نگهدارنده پدر که قادر به اداره امور خود نباشد به شرح زیر است.
1 – تصویر شناسنامه پدر
2 – تصویر شناسنامه مادر
3 – تصویر شناسنامه برادران و خواهران مشمول (در صورتی که هر یک از آنان فوت کرده
باشند برگ فوت آنان)
4 – عکس پدر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.
5 – تصویر شناسنامه همسر یا همسران دیگر پدر مشمول
6 – پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه پدر و مادر مشمول به استعلام حوزه
وظیفه ذیربط در مورد مشخصات فرزندان ذکور پدر و مادر.
7 – در صورتی که به وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ
استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه‌ژاندارمری محل صدور شناسنامه مشمول.
8 – برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدواً حسب مورد وسیله حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه
یا محل سکونت مشمول تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به‌کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل
صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول پدر و مادر وی فرستاده می‌شود مراجع مذکور پس از
بررسی و تحقیق و تکمیل و‌گواهی و امضاء و مهر رییس یا فرمانده مربوطه به حوزه
وظیفه ذیربط اعاده خواهند نمود.
9 – برگ معاینه پزشکی پدر مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر عدم قدرت به اداره
امور و نیاز به مراقبت و نگهداری به علت کهولت یا بیماری یا نقص‌عضو.
10 – برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر
عدم قدرت سرپرستی پدر به علت نقص عضو یا بیماری (در‌صورتی که مشمول دارای برادر
بیش از 18 سال باشد که قادر به اداره امور خود نباشد)
11 – برگ استشهاد تأیید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای سه نفر از بستگان مشمول
که به تأیید مراجع انتظامی محل رسیده باشد.
تبصره 1 – حضور پدر مشمول در جلسه هیأت رسیدگی ضروری است چنانچه پدر مشمول قادر
به حضور در جلسه هیأت رسیدگی نباشد گواهی مراجع ذیصلاح مبنی بر عدم امکان حضور پدر
مشمول در جلسه الزامی است.
تبصره 2 – مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند نمود.
ماده 159 – مدارک لازم برای رسیدگی به اعدای کفالت مشمولان یگانه مراقب و نگهدارنده مادر که قادر به اداره امور خود نباشد به شرح زیر است.
1 – گواهی فوت پدر
2 – رونوشت طلاقنامه مادر در صورتی که مادر مشمول مطلقه شده باشد.
3 – تصویر شناسنامه مادر
4 – تصویر شناسنامه پدر مشمول در صورتی که مادر مشمول مطلقه شده باشد.
5 – تصویر شناسنامه برادران و خواهران مشمول
6 – گواهی فوت برادر یا برادران مشمول در صورتی که فوت نموده باشند.
7 – پاسخ اداره ثبت احوال محص صدور شناسنامه مشمول و پدر و مادر وی به استعلام
حوزه وظیفه عمومی ذیربط درباره مشخصات فرزندان ذکور مادر.
8 – در صورتی که به وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ
استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه‌عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.
9 – برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدواً حسب مورد وسیله حوزه وظیفه عمومی محل صدور
شناسنامه یا محل سکونت مشمول و مادر او تنظیم و جهت‌تحقیق و تکمیل به کلانتری یا
پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر وی فرستاده
می‌شود مراجع مذکور پس از بررسی‌و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر رییس یا
فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه عمومی ذیربط اعاده خواهند نمود).
10 – عکس مادر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد
11 – تصویر شناسنامه و یا خلاصه فوت شوهر و با شوهران قبلی مادر مشمول.
12 – برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر
عدم قدرت سرپرستی مادر به علت نقص عضو یا بیماری (در‌صورتی که مشمول دارای برادر
بیش از 18 سال باشد که قادر به اداره امور خود نباشد).
13 – برگ استشهاد تأیید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای سه نفر از بستگان مشمول
به تأیید مراجعه انتظامی محل رسیده باشد.
تبصره 1 – حضور مادر مشمول در جلسه هیأت رسیدگی ضروری است چنانچه مادر مشمول قادر
به حضور در جلسه هیأت رسیدگی نباشد، گواهی مراجعه‌ذیصلاح مبنی بر عدم امکان حضور
مادر مشمول در جلسه الزامی است.
تبصره 2 – مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی مربوطه تحویل خواهند داد.
ب – جد مادری یا پدری
1 – در مورد مشمولانی که ادعای تکفل جده مادری یا پدری خود را نموده باشند مدارک
مذکور در بند الف این ماده به استثنای مدارک مندرج در بند 6.
2 – گواهی فوت شوهر یا طلاقنامه جده که تاریخ وقوع طلاق قبل از رسیدن مشمول به سن
مشمولین باشد.
ماده 161 – مدارک لازم برای رسیدگی به ادعای کفالت مشمولان یگانه مراقب و نگهدارند. خواهر که قادر به اداره امور خود نباشد به شرح زیر است.
1 – گواهی فوت پدر
2 – تصویر شناسنامه خواهر
3 – تصویر شناسنامه‌ها در مشمول و همسر با همسران دیگر پدر مشمول
4 – برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدواً حسب مورد وسیله حوزه وظیفه عمومی محل صدور
شناسنامه یا محل سکونت مشمول و خواهر تنظیم و جهت‌تحقیق و تکمیل به کلانتری یا
پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر و خواهر وی
فرستاده می‌شود. مراجع مذکور پس‌از بررسی و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر
رییس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه عمومی ذیربط اعاده خواهند نمود).
5 – پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه و محل سکونت مشمول و پدر و مادر او به
استعلام حوزه وظیفه عمومی ذیربط در مورد فرزندان آنها.
6 – در صورتی که موضوع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ
استعلام وضع مشمولین وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه‌عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.
7 – عکس خواهر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.
8 – در صورتی که پدر مشمول قبلاً همسران دیگری داشته است تصویر شناسنامه آنها.
9 – برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر
عدم قدرت سرپرست خواهر به علت نقض عضو یا بیماری (در‌صورتی که مشمول دارای برادر
بیش از 18 سال باشد که قادر به اداره امور خود نباشند).
10 – برگ استشهاد تأیید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای سه نفر از بستگان مشمول
که به گواهی دفاتر اسناد رسمی رسیده باشد.
تبصره 1 – حضور خواهر مشمول در جلسه هیأت رسیدگی ضروری است. چنانچه خواهر مشمول
قادر به حضور در جلسه هیأت رسیدگی نباشد گواهی مراجع ذیصلاح ذیربط مبنی بر عدم
امکان حضور خواهد مشمول در جلسه الزامی است.
تبصره 2 – مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند داد.
ماده 162 – مدارک لازم برای رسیدگی به ادعای کفالت مشمولان یگانه مراقب و نگهدارنده برادر که قادر به اداره امور خود نباشد به شرح زیر است.
1 – گواهی فوت پدر
2 – تصویر شناسنامه سایر برادران مشمول
3 – تصویر شناسنامه سایر برادران مشمول
4 – برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدواً حسب مورد به وسیله حوزه وظیفه عمومی محل صدور
شناسنامه یا محل سکونت مشمول و برادر او تنظیم و جهت‌تحقیق و تکمیل به کلانتری یا
پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر و برادر وی
فرستاده می‌شود. مراجع مذکور پس و‌بررسی و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر
رییس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه ذیربط اعاده خواهند نمود.
5 – عکس برادر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.
6 – در صورتی که پدر مشمول قبلاً همسران دیگری داشته است تصویر شناسنامه آنها
7 – پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه و محل سکونت پدر و مادر به استعلام حوزه وظیفه ذیربط در مورد فرزندان آنها.
8 – در صورتی که به وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ
استعلام وضع مشمولین وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه‌عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.
9 – برگ معاینه پزشکی برادر مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر عدم قدرت به
اداره امور خود و نیاز به مراقبت و نگهداری به علت بیماری یا نقص‌عضو.
10 – برگ استشهاد تأیید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای سه نفر از بستگان مشمول
که به گواهی دفاتر اسناد رسمی رسیده باشد.
تبصره 1 – حضور برادر مشمول در جلسه هیأت رسیدگی ضروری است چنانچه برادر مشمول
قادر به حضور در جلسه هیأت رسیدگی نباشد، گواهی مراجع ذیصلاح ذیربط مبنی بر عدم
امکان حضور برادر مشمول در جلسه الزامی است.
تبصره 2 – مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه‌های وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند نمود.
ماده 163 – مدارک لازم برای رسیدگی با ادعای کفالت مشمولان یگانه سرپرست و نگهدارنده برادر یا خواهد صغیر به شرح زیر است.
1 – گواهی فوت پدر
2 – تصویر شناسنامه برادران یا خواهران صغیر
3 – تصویر شناسنامه مادر مشمول و همسر یا همسران دیگر پدر مشمول
4 – برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدواً حسب مورد وسیله حوزه وظیفه عمومی محل صدور
شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر و خواهر و برادر‌او تنظیم و جهت تحقیق و
تکمیل به کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر
و مادر و خواهر و برادر وی فرستاده‌می‌شود. مرجع مذکور پس از بررسی و تحقیق و
تکمیل و گواهی و مهر و امضاء رییس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه ذیربط اعاده خواهند نمود).
5 – عکس برادر یا برادران و خواهر یا خواهران صغیر مشمول که توسط کلانتری یا
پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.
6 – در صورتی که پدر مشمول قبلاً همسران دیگری داشته باشد تصویر شناسنامه آنها
7 – برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر
عدم قدرت سرپرستی برادر یا خواهر صغیر خود به علت بیماری یا‌نقض عضو (در صورتی که
مشمول دارای برادر بیش از 18 سال باشد که قادر به اداره امور خود نباشد).
8 – برگ استشهاد تأیید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای سه نفر از بستگان مشمول
که به گواهی دفاتر اسناد رسمی رسیده باشد.
9 – در صورتی که به وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ
استعلام وضع مشمولین وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه‌عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.
10 – پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه و محل سکونت پدر و مادر و مشمول به
استعلام حوزه وظیفه عمومی ذیربط درباره مشخصات فرزندان آنها.
تبصره 1 – حضور یکی یا کلیه برادران و خواهران صغیر مشمول در جلسه هیأت رسیدگی
ضروری است، چنانچه هر یک از برادران یا خواهران صغیر مشمول قادر به حضور در جلسه
هیأت رسیدگی نباشند، گواهی مراجع ذیصلاح مبنی بر عدم امکان حضور در جلسه الزامی است.
تبصره 2 – مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط خواهند داد.
ماده 164 – مدارک لازم برای رسیدگی با دعای کفالت مشمولان یگانه سرپرست خواهر مجرد.
1 – گواهی فوت پدر
2 – تصویر شناسنامه خواهر
3 – تصویر شناسنامه مادر مشمول و همسر یا همسران دیگر پدر مشمول
4 – برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدواً حسب مورد وسیله حوزه وظیفه عمومی محل صدور
شناسنامه یا محل سکونت مشمول و خواهر او تنظیم و جهت‌تحقیق و تکمیل به کلانتری یا
پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر و خواهر وی
فرستاده می‌شود، مراجع مذکور پس‌از بررسی و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر
رییس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه عمومی ذیربط اعاده خواهند نمود).
5 – پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه و محل سکونت مشمول و پدر و مادر او به
استعلام حوزه وظیفه عمومی ذیربط در مورد فرزندان آنها.
6 – در صورتی که به وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ
استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه‌عمومی محل صدور شناسنامه
مشمول
7 – عکس خواهر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.
8 – در صورتی که پدر مشمول قبلاً همسران دیگری داشته است تصویر شناسنامه آنها.
9 – برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر
عدم قدرت سرپرستی خواهر مجرد خود به علت بیماری یا نقص‌عضو.
10 – برگ استشهاد تأیید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای سه نفر از بستگان مشمول
که به گواهی دفاتر اسناد رسمی رسیده باشد.
تبصره 1 – حضور خواهر مشمول در جلسه هیأت رسیدگی ضروری است چنانچه خواهر مشمول
قادر به حضور در جلسه هیأت رسیدگی نباشد، گواهی مراجع ذیصلاح ذیربط مبنی بر عدم
امکان حضور خواهر مشمول در جلسه الزامی است.
تبصره 2 – مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند داد.
ماده 165 – مدارک لازم برای رسیدگی به تقاضای معافیت یک نفر از فرزندان خانواده
معلولین به شرح زیر است.
1 – تصویر شناسنامه پدر یا برادر مشمول که معلول شده باشند.
2 – گواه نیروهای نظامی و یا انتظامی مربوطه که به تأیید بنیاد شهید رسیده باشد
مبنی بر معلولیت پدر یا برادر مشمول با قید تاریخ معلولیت در مورد معلولین‌نیروهای
نظامی و انتظامی و گواهی بنیاد شهید در مورد سایر معلولین با قید تاریخ معلولیت.
3 – تصویر شناسنامه‌ها در مشمول
4 – تصویر شناسنامه برادر یا برادران مشمول
5 – تصویر شناسنامه خواهر یا خواهران مشمول
6 – گواهی فوت پدر و مادر مشمول در صورتی که برادر مشمول معلول شده و مشمول مدعی
سرپرستی برادر یا خواهران صغیر خود باشد.
7 – گواهی فوت پدر یا مادر در صورتی که یکی از آنان فوت کرده باشد.
8 – در صورتی که به وضع مشمول در خارج از حوزه محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ
استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان یا بخش وظیفه‌عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.
9 – پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه پدر و مادر مشمول به استعلام حوزه
وظیفه عمومی مربوطه در مورد مشخصات فرزندان ذکور پدر و مادر.
10 – برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدواً حسب مورد وسیله حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه
یا محل سکونت مشمول تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به‌کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل
صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر وی فرستاده می‌شود مراجع مذکور پس
از بررسی و تحقیق و تکمیل‌و گواهی و مهر و امضای رییس یا فرمانده مربوطه به حوزه
وظیفه ذیربط اعاده خواهند نمود).
11 – برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر
عدم قدرت سرپرستی به علت نقص عضو یا بیماری (در صورتی که‌مشمول دارای برادر بیش
از 18 سال باشد که قادر به اداره امور خود نباشد).
12 – برگ استشهاد تأیید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای سه نفر از بستگان مشمول
که به گواهی دفاتر اسناد رسمی محل رسیده باشد.
تبصره 1 – حضور پدر یا مادر مشمول یا هر دوی آنان یا برادر معلول مشمول در جلسه
هیأت رسیدگی ضروری است چنانچه هر یک از آنها قادر به حضور در‌جلسه نباشند گواهی
مراجع ذیصلاح ذیربط مبنی بر عدم امکان حضور آنان در جلسه الزامی است.
تبصره 2 – مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند داد.
ماده 166 – مدارک لازم برای رسیدگی به تقاضای معافیت یک نفر از فرزندان خانواده
اسراء یا مفقودالاثرها به شرح زیر است.
1 – تصویر شناسنامه پدر یا برادر مشمول که اسیر یا مفقودالاثر باشند.
2 – گواهی نیروی نظامی یا انتظامی مربوطه بر اسارت یا مفقودالاثر شدن پدر یا برادر
مشمول با قید تاریخ.
3 – تصویر شناسنامه مادر مشمول
4 – در صورتی که به وضع مشمول در خارج از حوزه محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ
استعلام وضع مشمولین وی از حوزه یا گروهان یا بخش وظیفه‌عمومی محل صدور شناسنامه
مشمول.
5 – پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه پدر و مادر و مشمول به استعلام حوزه
وظیفه عمومی.
6 – برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدواً حسب مورد وسیله حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه
یا محل سکونت مشمول تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به‌کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل
صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر وی فرستاده می‌شود مراجع مذکور پس
از بررسی و تحقیق و تکمیل‌و گواهی و امضاء و مهر رییس یا فرمانده مربوطه به حوزه
وظیفه ذیربط اعاده خواهند نمود).
7 – برگ استشهاد تأیید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای سه نفر از بستگان مشمول
که به گواهی دفاتر اسناد رسمی محل رسیده باشد.
تبصره 1 – حضور پدر یا مادر مشمول یا هر دو آنان در جلسه هیأت رسیدگی ضروری است
چنانچه هر یک از آنها قادر به حضور در جلسه نباشند گواهی مراجع ذیصلاح ذیربط مبنی
بر عدم امکان حضور آنان در جلسه الزامی است.
تبصره 2 – مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند داد.
ماده 167 – مدارک لازم برای رسیدگی به تقاضای معافیت یک نفر از فرزندان خانواده شهداء به شرح زیر است.
1 – تصویر شناسنامه پدر یا برادر مشمول که شهید شده است.
2 – گواهی نیروهای نظامی و انتظامی مربوط که به تأیید بنیاد شهید رسیده است مبنی
بر شهادت پدر یا برادر مشمول در مورد شهدای نیروهای نظامی و انتظامی‌و یا گواهی
بنیاد شهید مبنی بر شهادت پدر یا برادر مشمول در مورد سایر شهداء.
3 – تصویر شناسنامه مادر مشمول
4 – تصویر شناسنامه برادر یا برادران مشمول
5 – تصویر شناسنامه خواهر یا خواهران مشمول
6 – گواهی فوت پدر و مادر مشمول در صورتی که برادر مشمول شهید شده و پدر و مادر
فوت نموده و مشمول مدعی سرپرستی برادر یا خواهر صغیر خود‌باشد.
7 – گواهی قوت پدر یا مادر در صورتی که یکی از آنان فوت نموده باشد.
8 – در صورتی که به وضع مشمول در خارج از حوزه محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ
استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان یا بخش وظیفه‌عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.
9 – پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه پدر و مادر و مشمول به استعلام حوزه
وظیفه عمومی مربوطه در مورد مشخصات فرزندان ذکور پدر و مادر.
10 – برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدواً حسب مورد وسیله حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه
یا محل سکونت مشمول تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به‌کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل
صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر وی فرستاده می‌شود مراجع مذکور پس
از بررسی و تحقیق و تکمیل‌و گواهی و مهر و امضاء رییس یا فرمانده مربوطه به حوزه
وظیفه ذیربط اعاده خواهند نمود).
11 – رضایت‌نامه رسمی همسر شهیدی که دارای فرزند مشمول با فرزندی است که ظرف هفت
سال از تاریخ شهادت به سن مشمولین می‌رسد مبنی بر این که‌برادر شهید که مشمول
می‌باشد از معافیت یک نفر از خانواده شهداء استفاده نماید.
این رضایت‌نامه با پستی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم و ثبت شود.
12 – برگ استشهاد تأیید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای سه نفر از بستگان مشمول
که به گواهی دفاتر اسناد رسمی محل رسیده باشد.
تبصره – مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند داد.
فصل پنجم – آموزش نظامی مشمولان و درجات و حقوق و مزایای آنان
ماده 168 – کلیه مشمولان خدمت وظیفه عمومی که از طریق مراجع پزشکی و سازمانهای
وظیفه قادر به خدمت و بلامانع تشخیص داده شده‌اند به مراکز‌آموزشی نیروهای نظامی و
انتظامی تحویل و طبق برنامه آموزشی که از طریق ستاد مشترک ارتش و ستاد مرکزی سپاه
پاسداران انقلاب اسلامی تنظیم می‌گردد‌دوره آموزش مقدماتی نظامی را باید طی نمایند.
ماده 169 – کلیه مشمولان فوق دیپلم جهت طی دوره درجه‌داری وظیفه به مراکز آموزشی
و فرهنگی نیروهای نظامی و انتظامی اعزام و پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی و
تخصصی و موفقیت در آزمایشهای مربوطه و داشتن سلامت جسمی و روانی و صلاحیت اخلاقی و
سیاسی به یکی از درجات گروهبانی وظیفه نائل می‌شوند.
ماده 170 – مشمولان فوق دیپلم که به دوره آموزشی درجه‌داری وظیفه اعزام می‌شوند
در صورت مردود شدن در دوره آموزش مقدماتی یا تخصصی و یا‌نداشتن سلامت جسمی و روانی
و صلاحیت اخلاقی و سیاسی بقیه خدمت خود را با درجه افرادی وظیفه انجام خواهند داد.
ماد 171 – کلیه مشمولان دیپلمه و پایین‌تر پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی با
درجه افرادی وظیفه به خدمت خود در نیروهای نظامی یا انتظامی مربوطه‌ادامه خواهند داد.
ماده 172 – در موارد ضروری نیروها و سازمانهای نظامی و انتظامی مجاز خواهند بود
به تعداد مورد نیاز از بین مشمولان دیپلمه پس از خاتمه دوره آموزش‌مقدماتی نظامی
بر اساس ضوابط زیر انتخاب و جهت طی دوره درجه‌داری وظیفه در تخصص‌های مورد لزوم به
مراکز فرهنگی مربوطه اعزام دارند.
الف – دارا بودن صلاحیت اخلاقی و سیاسی
ب – ابراز لیاقت و شایستگی در دوره آموزش مقدماتی نظامی
ج – داشتن استعداد جسمی و روانی برابر نظر به بهداری سازمان یا نیرو
د – دارا بودن معدل بالاتر در پایان دوره دبیرستان دوره آموزش مقدماتی نظامی
ماده 173 – مشمولان لیسانسیه و بالاتر در صورتی که قادر به خدمت و بلامانع تشخیص
داده شوند برای طی دوره آموزش مقدماتی نظامی تحویل مراکز‌آموزشی خواهند شد و پس از
موفقیت در دوره مذکور در صورتی که از لحاظ اخلاقی و سیاسی و مکتبی شایستگی داشته
باشند برای طی دوره آموزش افسری‌وظیفه اعزام خواهند گردید.
ماده 174 – مشمولانی که دارای دانشنامه دکترا در هر رشته باشند پس از طی دوره آموزش افسری و موفقیت در آموزشهای مربوطه به درجه ستوان یکمی‌مفتخر خواهند شد.
ماده 175 – مشمولان لیسانسیه و فوق‌لیسانسیه در صورت موفقیت در آزمایشهای دوره آموزشی افسری وظیفه به درجه ستوان دومی مفتخر خواهند شد.
ماده 176 – در صورتی که مشمولان لیسانسیه و بالاتر در آزمایشهای دوره آموزش مقدماتی نظامی مردود شوند و یا طبق نظر شورای مرکز آموزشی از لحاظ جسمی، مکتبی و
اخلاقی صلاحیت لازم جهت نیل به درجه افسری را نداشته باشند، برای طی دوره درجه‌داری وظیفه اعزام خواهند شد.
ماده 177 – در صورتی که مشمولان لیسانسیه و بالاتر در آزمایشهای دوره آموزش افسری
وظیفه مورد گردند یا طبق نظر شورای مرکز آموزشی مربوطه از لحاظ مکتبی و اخلاقی
صلاحیت لازم جهت نیل به مقام افسری را نداشته باشند بقیه خدمت دوره ضرورت را برابر
نظر شورا با یکی از درجات گروهبانی وظیفه انجام‌خواهند داد.
ماده 178 – میزان حقوق و مزایای ماهانه افسران، درجه‌داران، دانشجویان، دانش‌آموزان و افراد وظیفه به شرح زیر خواهد بود.
الف – حقوق ماهانه افسران وظیفه معادل حقوق ثابت ماهانه سال اول افسران هم درجه کادر ثابت.
ب – حقوق ماهانه درجه‌داران وظیفه عبارتست از گروهبان سوم 115 واحد حقوق گروهبان دوم 125 واحد حقوق و گروهبان یکم 135 واحد.
ج – حقوق ماهانه دانشجویان وظیفه در مدت آموزش مقدماتی 2000 ریال
د – حقوق ماهانه دانشجویان وظیفه در مدت آموزش تخصصی 2500 ریال
ه – حقوق ماهانه دانش‌آموزان وظیفه در مدت آموزش مقدماتی و تخصصی 2000 ریال
و – حقوق ماهانه افراد وظیفه به میزانی است که هر سال در بودجه وزارت دفاع پیش‌بینی می‌شود.
تبصره – ضریب حقوق درجه‌داران وظیفه عبارتست از ضریب حقوق پرسنل کادر ثابت ارتش جمهوری اسلامی ایران.
ماده 179 – میزان مرخصی سالانه پرسنل وظیفه در مدت خدمت برابر مدت مرخصی پرسنل
کادر ثابت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران می‌باشد و‌چگونگی استفاده از آن در
آیین‌نامه مرخصی پرسنل نیروهای مسلح تعیین خواهد شد.
ماده 180 – پرسنل وظیفه‌ای که در حین خدمت وظیفه عمومی اسیر یا مفقودالاثر بشوند
حسب مورد تا پایان دوره اسارت یا تعیین تکلیف از طریق واحد‌مربوطه به عائله تحت
تکفل آنان به ترتیب زیر حقوق پرداخت خواهد شد.
الف – در دوره ضرورت از حقوق درجه مربوطه و پس از پایان دوره ضرورت و ورود به
دوره احتیاط از حقوقی معادل حقوق ثابت همدرجه کادر ثابت.
ب – در صورتی که در حین اسارت و یا مفقودالاثر بودن دوره احتیاط آنان منقضی گردیده
و وارد مرحله ذخیره اول شوند از حقوقی معادل حقوق ثابت یک‌درجه بالاتر از درجه
دوره احتیاط.
ج – در صورتی که حین اسارت یا مفقودالاثر بودن وارد مرحله ذخیره دوم شوند از حقوق معادل یک درجه بالاتر از ذخیره اول.
تبصره – عائله تحت تکفل پرسنل وظیفه حسب مورد برابر مقررات استخدامی نیروهای نظامی و انتظامی خواهد بود.
ماده 181 – از نظر این آیین‌نامه پرسنل وظیفه‌ای اسیر یا مفقودالاثر شناخته
می‌شوند که توسط نیرو یا سازمان مربوط بر اساس مقررات مورد عمل نیروهای‌نظامی و
انتظامی مراتب اسارت یا مفقودالاثر بودن آنان تأیید گردد.
ماده 182 – با مشمولانی که مشغول گذارنیدن دوره ضرورت بوده و به علل قانونی از
خدمت ترخیص شوند چنانچه علتی که موجب ترخیص گردیده مرتفع و‌بازگشت آنان به خدمت
ضروری باشد در صورتی که بیش از یک سال از تاریخ ترخیص نگذشته باشد به ترتیب زیر
رفتار خواهد شد.
الف – چنانچه قبل از اتمام دوره آموزشی ترخیص شده باشند به مرکز آموزشی اعزام
خواهند شد تا دوره آموزشی را بگذرانند.
ب – چنانچه بعد از اتمام دوره آموزشی ترخیص شوند به منظور ادامه بقیه خدمت دوره
ضرورت به نیرو یا سازمان مربوط قبلی معرفی خواهند شد.
تبصره 1 – در صورتی که از تاریخ ترخیص مشمولان موضوع ماده فوق بیش از یک سال
گذشته باشد ولی این که به علتی از قبیل اخذ مدرک تحصیلی بالاتر و‌غیره تغییر وضع
داده باشند در صورت بلامانع بودن جهت طی دوره آموزش به مراکز آموزشی مربوطه اعزام
خواهند شد.
تبصره 2 – مدت خدمت قبلی مشمولان مذکور در ماده فوق جزو خدمت دوره ضرورت آنان محسوب خواهد شد.
ماده 183 – پرسنل وظیفه‌ای که توسط مقامات قضایی زندانی می‌شوند در زمان بازداشت ارتباط آنان با نیرو یا سازمان مربوطه قطع و از کسوت نظامی خارج‌خواهند شد.
تبصره 1 – چنانچه بازداشت در دوره آموزش باشد در صورت اعاده به خدمت مجدداً دوره آموزش مربوط را طی خواهد نمود در غیر این صورت بقیه خدمت‌وظیفه را انجام خواهد داد.
تبصره 2 – مدت زندانی جزو خدمت وظیفه محسوب نخواهد شد.
ماده 184 – مدت خدمت دوره ضرورت مشمولانی که به هر علت از خدمت منفک گردیده و مجدداً به خدمت اعزام می‌شوند مدتی است که در زمان اعزام‌مجدد آنان ملاک عمل می‌باشد.
ماده 185 – یگان ترخیص‌کننده این قبیل مشمولان موظف است مدارک اعزامی را ضمن ذکر علت ترخیص به حوزه اعزام‌کننده ارسال دارد.
فصل ششم – غیبت مشمولان وظیفه عمومی و جرائم و مجازاتها
بخش اول – غیبت مشمولان خدمت وظیفه عمومی
ماده 186 – مشمولان زیر غائب محسوب می‌شوند.
1 – مشمولانی که در تاریخ مقرر در حوزه وظیفه عمومی مربوطه جهت اعزام به خدمت حاضر نشوند.
2 – مشمولانی که به وضع آنها وسیله سازمانهای وظیفه عمومی رسیدگی شده و برگ قانونی
معافیت موقت دریافت و پس از انقضای مدت اعتبار آن ظرف یک‌ماه برای تجدید رسیدگی
خود را معرفی ننمایند.
3 – مشمولانی که پس از تعیین محل خدمت و اعزام در پادگان محل آموزش حاضر نشوند.
ماده 187 – مشمولان غایب که پس از دستگیری یا معرفی خود در حین رسیدگی از لحاظ
پزشکی معاف دائم شناخته شوند چنانچه علت معافیت در ایام غیبت‌بوجود آمده باشد جهت
رسیدگی به اتهام غیبت به مراجع قضایی معرفی می‌گردند و چنانچه به تشخیص شورای
پزشکی معاینه‌کننده علت معافیت اینگونه‌مشمولان در تاریخ احضار و طول مدت غیبت نیز
وجود داشته از تعقیب کیفری معاف خواهند بود.
ماده 188 – مشمولان غائب که پس از حضور یا دستگیری در معاینه پزشکی معاف موقت
تشخیص داده شوند تا تعیین تکلیف قطعی (معافیت دائم پزشکی یا‌اعزام به خدمت) برگ
معافیت موقت داده نخواهد شد.
ماده 189 – مشمولان غایبی که به خدمت دوره ضرورت اعزام شده‌اند چنانچه در حین
خدمت معاف پزشکی دائم تشخیص داده شوند پرونده آنان به حوزه‌وظیفه عمومی
اعزام‌کننده اعاده تا موضوع غیبت در محاکم صالحه قضایی مورد رسیدگی قرار گیرد.
ماده 190 – مشمولانی که دارای غیبت بوده و به خدمت اعزام می‌شوند پس از پایان
خدمت کارت پایان خدمت به حوزه وظیفه عمومی اعزام‌کننده ارسال‌خواهد شد و حوزه
اعزام‌کننده چگونگی غیبت را به دادسرای محل اعلام و برابر حکم صادره از دادگاه عمل
خواهد شد.
ماده 191 – مشمولان غایبی که به خدمت دوره ضرورت اعزام می‌شوند در صورتی که در
حین خدمت دوره ضرورت حسن رفتار و اخلاق از آنان مشاهده شود و یا در عملیات جنگی
ابراز شجاعت و فداکاری نمایند و مراتب مورد گواهی فرمانده نیرو یا سازمان مربوطه
واقع گردد موضوع همراه کارت پایان خدمت دوره ضرورت به حوزه وظیفه اعزام کننده
اعلام تا از آن طریق به اداره وظیفه عمومی منعکس گردد که در صورت موافقت اداره
وظیفه عمومی از اعلام موضوع غیبت‌به محاکم صالح قضایی صرف نظر نموده و کارت پایان
خدمت دوره ضرورت از طریق حوزه ذیربط به آنان تحویل گردد.
ماده 192 – مراجع انتظامی موظفند مشمولان غایب حوزه استحفاظی را دستگیر نموده و به حوزه وظیفه محل تحویل دهند.
بخش دوم – جرائم و مجازاتها
ماده 193 – مشمولان خدمت دوره ضرورت چنانچه در مدت آموزش اولیه مرتکب فرار از
خدمت گردند واحد آموزشی مربوطه اوراق اعزامی را ضمن اعلام‌فرار به حوزه
اعزام‌کننده مشمول فراری اعاده می‌نمایند.
ماده 194 – مشمولین فراری از خدمت که اوراق اعزامی آنان به حوزه وظیفه اعاده
گردیده پس از مراجعه حتی‌الامکان به همان واحد اولیه و چنانچه اعزام او به واحد
اولیه میسر نباشد به یکی از پادگان‌های آموزشی همان نیرو یا سازمان اعزام خواهند شد.
در اوراق اعزامی اینگونه مشمولین قید می‌شود که نامبرده مرتکب فرار از خدمت
گردیده مبل وی و لوازم اولیه را از پادگان آموزشی قبلی دریافت نموده است و‌نسبت به
تعقیب کیفری وی در محل خدمتی جدید اقدام نمایند.
ماده 195 – خدمت قبلی این قبیل مشمولان پس از معرفی یا دستگیری حتی در صورت فرار مکرر جزو خدمت دوره ضرورت محسوب نخواهد شد.
ماده 196 – مشمولانی که پس از خاتمه دوره آموزش مرتکب فرار از خدمت شوند در صورتی
که مدت فرار از خدمت آنان 6 ماه یا کمتر باشد پس از دستگیری یا معرفی نسبت به
تعقیب کیفری آنان برابر مقررات قانونی دادرسی و کیفر اترش اقدام و بقیه خدمت دوره
ضرورت را انجام خواهند داد.
ماده 197 – چنانچه مدت فرار از خدمت پرسنل وظیفه پس از پایان دوره آموزش بیش از 6
ماه باشد، مدت خدمت قبلی آنان جزو خدمت دوره ضرورت محسوب نگردیده و برابر مقررات
قانون دادرسی و کیفر ارتش نسبت به تعقیب کیفری آنان اقدام خواهد شد.
ماده 198 – دستگیری و تعقیب کیفری پرسنل وظیفه فراری حسب مورد به عهده مأمورین دژبان و مأمورین انتظامی محل خواهد بود.
میرحسین موسوی – نخست‌وزیر