1363.07.04 – 19654 – 1363.07.15 – 577
هیأت وزیران در جلسه مورخ 1363.7.4 بنا به پیشنهاد شماره 6355 مورخ 1363.4.19
وزارت امور اقتصادی و دارایی و تائید دیوان محاسبات کشور،دستورالعمل اجرائی و
برنامه زمان‌بندی تجدید نظر شده تبصره 66 قانون بودجه سال 1361 موضوع تبصره 69
قانون بودجه سال 1363 را به شرح زیر تصویب‌نمودند:
[z]دستورالعمل اجرائی و برنامه زمان‌بندی تجدید نظر شده تبصره 66 قانون بودجه سال
61 موضوع تبصره 69 قانون بودجه سال 1363
1 – دستورالعمل اجرائی بند (1) تبصره 66
به منظور ایجاد تسهیلات در امور تنظیم حسابهای معوقه دستگاهای اجرائی موضوع ماده
74 قانون محاسبات عمومی مصوب پانزدهم دیماه یکهزار و سیصد و‌چهل و نه، ذیحسابان
دستگاههای فوق می‌توانند حسابهای معوقه از سال 1353 لغایت 1360 خود را به صورت هر
سال یک سال بشرح زیر تهیه نمایند.
1-1 ذیحسابی ادارات امور اقتصادی و دارائی شهرستانها
الف – از تهیه نمونه 8 ریزدرآمدهای وصولی و ارسالی و سپرده‌های دریافتی و
استردادی صرف نظر و صرفاً به تهیه مدل 9 و 10 (خلاصه حساب درآمدهای‌وصولی و
ارسالی) و نمونه 11 (خلاصه حساب سپرده‌های دریافتی و استردادی) اکتفاء نمایند.
ب – از تهیه نمونه 16 ریز اسناد هزینه بر حسب مواد، برنامه و ردیفهای عمومی
خودداری و صرفاً به تهیه مدل 15 (هزینه بر حسب برنامه یا ردیف‌های‌عمومی) و مدل 17
(خلاصه حساب هزینه‌های پرداختی) اکتفاء نمایند.
پ – بدیهی است بایستی نمونه 484 (خلاصه اعتبار و هزینه) و سایر مدلهای ذکر نشده
در بندهای فوق‌الذکر کماکان تنظیم و به ضمیمه تراز عملیات دفتر کل به‌اداره کل
تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال گردد.
2-1 ذیحسابهای طرح‌های عمرانی
الف – بجای تهیه ریز اسناد هزینه، فرم تفریغ بودجه یک ساله حاوی ستونهای اعتبار
مصوب دریافتی از خزانه، هزینه قطعی، پیش‌پرداخت، علی‌الحساب، مانده‌انتقالی به
خزانه را به تفکیک طرح تهیه و به اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال
دارند.
ب – چون مبلغ کل وصولی و ارسالی کسورات قانونی در ترازنامه عملیات یکساله منعکس
می‌گردد بنا بر این تهیه فرمهای ریز درآمدهای وصولی و ارسالی‌الزامی نمی‌باشد.
پ – بدیهی است تسهیلات بالا در صورت لزوم مانع از مانده‌گیری ماهانه حسابها در
دفاتر نبوده و نیز سایر فرمها و مدارک حذف شده کماکان باید تهیه و به‌ضمیمه تراز
عملیات سالیانه ارسال گردد.
3-1 ذیحسابیهای اعتبارات جاری وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی
ذیحسابیهای اعتبارات جاری وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی می‌توانند به جای تهیه
صورتهای ریزدرآمد و هزینه فرم تفریغ بودجه یکساله برای اعتبار و هزینه‌حاوی
ستونهای اعتبار مصوب دریافتی از خزانه، هزینه قطعی، پیش پرداخت، علی‌الحساب، مانده
انتقالی به خزانه و برای درآمدها حاوی ستونهای پیش‌بینی،وصولی و ارسالی (بر حسب
مواد و برنامه و ردیفهای عمومی کشور برای هزینه‌ها و بر حسب طبقه‌بندی بودجه برای
درآمدها) که ارقام آن با تراز عملیات‌مطابقت داشته باشد تهیه و همراه تراز عملیات
یکساله و سایر فرمها و مدارک منضم به آن به اداره کل تمرکز حسابها و امور
حسابداریها ارسال نمایند.
4-1 اداره آموزش و پرورش مناطق
ادارات آموزش و پرورش مناطق که حسابهای خود را تا پایان مردادماه 1358 تهیه
ننموده‌اند می‌توانند حسابهای معوقه سال 1353 تا پایان سال 1357 را به‌صورت هر
ساله یک حساب و 5 ماهه اول سال 1358 را به صورت یک حساب 5 ماهه باین ترتیب که به
جای تهیه صورتهای ریز اسناد هزینه فرم تفریغ بودجه‌یکساله حاوی ستونهای مانده قابل
انتقال به سال بعد بر حسب فصول و برنامه به تفکیک (اعتبارات منطقه‌ای + اعتبارات
توسعه مناطق) و اعتبارات آموزش و‌تغذیه رایگان تهیه همراه تراز عملیات یک ساله و
سایر فرمها و مدارک منضم به آن به اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال
نمایند.
5-1 در صورتی که ذیحسابیهای مذکور در بندهای فوق برای قسمتی از سال، حساب ماهانه
تهیه و ارسال نموده‌اند برای بقیه سال مربوطه می‌توانند با احتساب‌ارقام منعکس شده
در آخرین حساب ارسالی (در ستون عملیات ماههای قبل تراز عملیات) یک حساب تهیه و
ارسال نمایند.
2 – دستورالعمل اجرائی بند (2) تبصره 66
دستگاههای اجرائی مشمول تبصره (51) قانون بودجه اصلاحی سال 1352 و بودجه سال 1353
کل کشور مکلفند حسابهای سالیانه معوق سال 1353 لغایت1360 خود را همراه با گزارش
حسابرسی و اطلاعات مربوط به دریافت و پرداخت هر سال مالی مطابق فرمهائی که اداره
کل تمرکز حسابها و امور حسابداریهای‌وزارت امور اقتصادی و دارایی تعیین و در
اختیار آنها می‌گذارد حداکثر تا پایان سال 1364 به اداره کل نامبرده ارسال دارند.
3 – دستورالعمل اجرائی بند (3) تبصره 66
به منظور معوق نماندن حسابهای (سال 1361) و سالهای بعد ذیحسابان دستگاههای
اجرائی مشمول ماده 24 قانون محاسبات عمومی مصوب پانزدهم دیماه‌یکهزار و سیصد و چهل
و نه تبصره 51 قانون بودجه اصلاحی سال 1352 و بودجه سال 1353 کل کشور می‌توانند
مانده دفتری پایان سال 1360 قابل انتقال به‌سال بعد خود را قبل از تنظیم حسابهای
مربوط به شرح زیر به سال 1361 منتقل نمایند.
1-3 ذیحسابیهای ادارات امور اقتصادی و دارائی شهرستانها می‌توانند به منظور انتقال
مانده‌های دفتری حسابهای قابل انتقال پایان سال 1360 به اول سال 1361بشرح زیر عمل
نمایند.
الف – انتقال مانده حسابهائی که طرف حساب آنها تنخواه‌گردان شهرستان یا
تنخواه‌گردان بازنشستگی نمی‌باشد.
مانده این قبیل حسابها یا بدهکار یا بستانکار کردن هر سرفصل (بنا به ماهیت آنها
حسب مورد) معادل مبلغ مانده و بدهکار یا بستانکار نمودن سرفصل حسابهای‌انتقالی
آغاز سال معادل مبلغ مربوط به اول سال 1361 انتقال می‌یابد مثال:
بدهکار بستانکار
حساب بانک تمرکز وجوده سپرده ………..
3 خزانه ………..
بانک تمرکز وجوه درآمدهای غیر قابل انتقال ………..
مخازن اوراق بهادار ………..
حسابهای انتقال آغاز سال ……….
حسابهای انتقالی آغاز سال ………..
حساب سپرده‌های دریافتی ……….
درآمدهای غیر قابل انتقال ……….
دریافتی از اداره کل اوراق بهادار ……….
بدیهی است چنانچه در نقل مانده‌ها اشتباهی رخ داده باشد و یا این که پس از تهیه و
تنظیم حساب نهایی سال 1360 با مانده‌های واقعی مغایرتی مشاهده گردد با‌برگه اصلاحی
در حساب دست عمل اصلاحات لازم صورت خواهد گرفت.
ب – انتقال مانده حسابهائی که طرف حساب آنها تنخواه گردان شهرستان و یا
تنخواه‌گردان بازنشستگی است:
از آن جا که ذیحسابیهای ادارات امور اقتصادی و دارائی موظفند وجوه اسناد پرداختی
اسفندماه هر سال خود را حداکثر تا پایان خردادماه سال بعد از خزانه‌دریافت و
تنخواه‌گردان خود را تکمیل نمایند بنا بر این در مورد انتقال مانده‌هائی که طرف
حساب آنها تنخواه‌گردان شهرستان یا تنخواه‌گردان بازنشستگی می‌باشد‌بایستی مبلغ کل
تنخواه‌گردان (شهرستان یا بازنشستگی حسب مورد) را بستانکار و در مقابل، مانده
بانک پرداخت، مانده پیش پرداخت، مانده علی‌الحساب و‌مانده تنخواه‌گردان (در صورت
عدم واریز در پایان سال مالی) را بدهکار نمایند.
مثال
بدهکار بستانکار
بانک پرداخت عمومی ………..
ماده پیش پرداخت ………..
مانده علی‌الحساب ………..
تنخواه‌گردان پرداخت (ادارات) …………
تنخواه‌گردان شهرستان ………….
چون مانده حساب بانک پرداخت یا بازنشستگی پس از کسر سایر سرفصلها (مانده
پیش‌پرداخت مانده علی‌الحساب و مانده تنخواه‌گردان شهرستان یا‌بازنشستگی حاصل
می‌گردد ممکن است به علت عدم تهیه و تنظیم حساب نهایی سال 1360 و تعیین مانده‌های
واقعی حسابها پس از تهیه صورت مغایرت‌بانکی برای حساب فروردین‌ماه 1361 مبلغ مانده
طبق گواهی بانک یا مانده طبق دفتر ذیحسابی مطابقت ننماید (کسر یا اضافه) بدیهی
است این مغایرت تا تهیه‌و تنظیم حساب نهایی سال 1360 در صورهای مغایرت بانکی
حسابهای ماهانه سال 1361 به بعد باقی خواهد ماند و پس از تعیین مانده واقعی اختلاف
مزبور با‌صدور برگه‌های اصلاحی در حساب دست عمل مرتفع خواهد گردید.
2-3 ذیحسابیهای اعتبارات جاری و عمرانی وزارتخانه‌های و مؤسسات دولتی
الف – مانده‌های دفتر سرفصل حسابهای قابل انتقال از قبیل سپرده بشرح آن چه در جزء
(الف) بند (1) ردیف 3 ( ادارات امور اقتصادی و دارائی) گذشت با‌سرفصل حساب
انتظامی (حسابهای انتقالی آغاز سال) به اول سال 1361 منتقل می‌گردد.
ب – مانده پیشپرداختها و علی‌الحسابهای سنوات قبل تا پایان سال 1360 یا بدهکار
کردن سرفصلهای مذکور معادل کل مبلغ و بستانکار نمودن سرفصل‌حسابهای انتقالی آغاز
معادل جمع دو سرفصل به اول سال 1361 انتقال می‌یابد.
بدیهی است هر مقدار از پیشپرداختها و علی‌الحسابهای سنوات قبل در سالی که به
مرحله تعهد می‌رسد یا تصفیه می‌شود در دو حساب جداگانه تحت عنوان‌هزینه پیش‌پرداخت
سال قبل و هزینه علی‌الحساب سال قبل در حساب ماه مورد عمل مربوط باید محسوب و عیناً
در بستانکار حساب پیش‌پرداخت و یا‌علی‌الحساب سنوات قبل حسب مورد منظور گردد.
پ – چون تنخواه‌گردان حسابداری ذیحسابیها فوق بایستی حداکثر تا آخر فروردین‌ماه
سال بعد واریز شود و از طرف دیگر در اجرای تبصره 61 قانون بودجه‌سال 1360 (که تا
لغو نشده به قوت خود باقی است) ذیحسابان و مسئولان کلیه دستگاههای اجرائی مکلفند
مانده وجوه مصرف نشده سال قبل را حداکثر تا آخر‌فروردین‌ماه سال بعد به خزانه
واریز نمایند. قانوناً نمی‌بایستی وجوهی از دریافت‌های سالهای قبل در بانک پرداخت
ذیحسابی موجود باشد با این حال اگر پس از‌تهیه صورت مغایرت بانکی برای حساب
فروردین‌ماه 1361 مبلغ مانده طبق گواهی بانک با مانده طبق دفتر ذیحسابی مطابقت
ننماید این مغایرت تا تهیه و‌تنظیم حساب نهایی سال 1360 و تعیین مانده‌های واقعی
در حسابهای سال 1361 به بعد باقی خواهد بود. بدیهی است به محض تهیه و تنظیم حساب
نهائی‌سال 1360 و مشخص شدن مانده واقعی با صدور برگه‌های اصلاحی مغایرت مذکور در
حساب دست عمل اصلاح خواهد گردید.
3-3 شرکتهای دولتی و سایر دستگاههای مشمول تبصره (51) قانون بودجه اصلاحی سال 1352
و بودجه سال 1353 کل کشور نیز می‌توانند مانده‌های قابل‌انتقال پایان سال 1360 خود
را قبل از آن که ترازنامه و حساب سود و زیان و یا تراز عملیات تهیه شده آنها
حسابرسی و یا به تصویب مراجع صلاحیتدار رسیده‌باشد به سال 1361 منتقل و حسابهای
سال 1361 و سالهای بعد را از طرق مقررات مربوط تهیه و تنظیم نمایند. بدیهی است
اصلاحاتی که بر اساس گزارش‌حسابرسان و یا در موقع تصویب ترازنامه توسط مراجع
صلاحیتدار به وجود می‌آید در دفاتر سال مربوط اعمال حساب و ترازنامه و حساب سود و
زیان و یا‌ترازنامه عملیات تکمیلی تهیه و ارائه خواهند نمود.
4 – دستورالعمل اجرائی بند (4) تبصره 66
1-4 به منظور جلوگیری از وقفه در امر تنظیم حسابهای معوقه و تعیین مانده واقعی
پایان سال 1360 ذیحسابان دستگاههای اجرائی می‌توانند اسناد هزینه‌واخواهی شده،
مفقود شده و از بین رفته را در سرفصل حساب اسناد هزینه‌واخواهی شده از بین رفته،
سوخته شده، مفقود شده منظور و نسبت به تنظیم حساب‌یکساله اقدام نمایند.
ذیحسابان مکلفند صورت ریز اسناد هزینه فوق را مطابق فرمی که وزارت امور اقتصادی و
دارائی تعیین و ابلاغ می‌نماید در سه نسخه تنظیم و به شرح زیر عمل‌نمایند:
الف – نسخه اول فرم فوق‌الذکر به همراه گزارش کاملی از شرح ماوقع که بتواند در
روشن شدن موضوع و صدور رأی مورد استفاده قرار گیرد جهت طرح در هیأت‌سه نفری به
اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال دارند.
ب – نسخه دوم فرم را به ضمیمه نسخه دوم صورت حساب یکساله به اداره کل تمرکز حسابها
و امور حسابداریها ارسال نمایند.
ج – نسخه سوم فرم و گزارش توجیهی آن را به عنوان سابقه در بایگانی ذیحسابی ضبط
نمایند.
2-4 – اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریهای وزارت امور اقتصادی و دارائی مکلف
است فرم حاوی صورت ریز اسناد هزینه جزء الف بند فوق را بررسی‌و در صورتی که فرم
مذکور ناقص بوده یا به مدارک دیگری نیاز باشد می‌بایستی با ذکر مهلت، رفع نقص و
تکمیل مدارک را حسب مورد از ذیحسابی مربوط‌درخواست نماید.
ذیحسابیها مکلفند بر طبق درخواست اداره مذکور در مهلت تعیین شده در این مورد
اقدام نمایند.
3-4 فرم حاوی ریز اسناد هزینه و گزارش ضمیمه که از طریق اداره کل تمرکز حسابها و
امور حسابداریها به هیأت سه نفری ارسال می‌گردد، پس از رسیدگی و‌تعیین تکلیف اسناد
در هیأت مذکور رأی لازم صادر و از طریق وزارت امور اقتصادی و دارایی به ذیحسابی
مربوط ابلاغ می‌گردد.
ذیحسابی مذکور پس از دریافت رأی هیأت سه نفری مبنی بر قطعی نمودن اسناد هزینه
مذکور، معادل مبلغ مورد نظر حساب هزینه قطعی را بدهکار و حساب‌اسناد واخواهی شده،
از بین رفته و غیره را بستانکار نموده و حساب متمم جداگانه برای سال مربوط تهیه و
به اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال‌می‌نماید تا درج ارقام هزینه و
درآمد آن در لایحه تفریغ بودجه سال مورد بحث امکان‌پذیر گردد.
5 – دستورالعمل اجرائی بند (5)
نحوه تهیه حسابهای سنوات 1357 لغایت 1360 نهادهای انقلاب اسلامی که بعد از پیروزی
انقلاب اسلامی تشکیل شده‌اند و همچنین ترتیب رسیدگی و منظور‌شدن حسابهای مذکور در
لایحه تفریغ بودجه سنوات مربوطه به همان ترتیبی است که در دستورالعمل شماره 5 – ج
– 62.10.21 هیأت سه نفری موضوع‌تبصره 66 مقرر گردیده است.
وزارت امور اقتصادی و دارایی نهادهای مذکور را در امر تنظیم حسابهای سنوات فوق
راهنمائی خواهد نمود تا بتوانند نسبت به تکمیل فرمهای تعیین شده اقدام‌و جهت درج
ارقام آن در لایحه تفریغ بودجه سنوات مربوط به وزارت مذکور ارسال نمایند.
6 – دستورالعمل اجرائی بند 6 تبصره 66 و جدول زمان‌بندی اجرای آن
1-6 تنظیم تعداد 900 فقره حساب سالانه (53 لغایت 1360) اعتبارات جاری و عمرانی
وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی مشمول ماده 74 قانون محاسبات‌عمومی تا تاریخ تهیه
این دستورالعمل به عهده تعویق افتاده است که طبق برنامه تنظیمی تعداد 400 فقره آن
که معادل حدود 44% کل حسابهای معوقه این قبیل‌دستگاههای اجرائی می‌باشد در سال
1363 و تعداد 500 فقره حساب سالانه که معادل 56% کل حسابهای معوقه دستگاههای مذکور
می‌باشد در سال 1364تنظیم و آماده برای حسابرسی یا رسیدگی دیوان محاسبات کشور
گردد.
2-6 شرکتهای دولتی که بودجه آنها در قانون بودجه سنوات 53 لغایت 57 کل کشور منعکس
گردیده است مکلفند فرمهای خلاصه عملکرد بودجه (نمونه الف)سنوات مذکور را که برای
هر یک از سالهای فوق جداگانه توسط وزارت امور اقتصادی و دارائی ارسال می‌گردد،
حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ دریافت،اطلاعات لازم را از ترازنامه حساب سود و
زیان مربوط که با رعایت ماده 89 قانون محاسبات عمومی مصوب دیماه 1349 به تصویب
مراجع صلاحیتدار مربوط‌رسیده است استخراج و نسبت به تکمیل فرمهای مورد بحث اقدام
لازم معمول دارند.
فرمهای تکمیل شده هر سال به ضمیمه صورتهای مالی فوق جهت درج خلاصه آن در لایحه
تفریغ بودجه سال مربوط ارسال می‌گردد.
3-6 دستگاههای اجرائی مشمول تبصره 51 قانون بودجه اصلاحی سال 52 و بودجه سال 1353
شامل شرکتهای دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت و‌مؤسسات غیر دولتی مکلفند
فرمهای (نمونه ب) اعتبارات عمرانی را که برای هر سال جداگانه تهیه و توسط وزارت
امور اقتصادی و دارایی ابلاغ می‌گردد ظرف‌مهلت یک ماه تکمیل و همراه گزارش حسابرسی
سال مربوط جهت درج ارقام آن در لایحه تفریغ بودجه سال مورد عمل به وزارت امور
اقتصادی و دارایی ارسال‌نمایند.
بدیهی است دستگاههای اجرائی فوق که تاکنون نسبت به حسابرسی حسابهای هر یک از
سنوات گذشته 53 لغایت 1360 خود اقدامی ننموده‌اند حداکثر تا پایان‌مهلت مقرر در
تبصره 69 قانون بودجه سال 1363 اقدام عاجل معمول دارند.
4-6 دستگاههای اجرائی موضوع بندهای 2-6 و 3-6 در صورتی که قادر به تکمیل فرمهای
مورد بحث نباشند مکلفند مراتب را مشروحاً با ذکر دلائل کافی به‌وزارت امور اقتصادی
و دارایی منعکس نمایند تا به منظور اتخاذ تصمیم نهایی به دیوان محاسبات کشور و
مجلس شورای اسلامی اعلام گردد.
میرحسین موسوی – نخست‌وزیر