[آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، مصوب ۱۳۸۴]
شماره ۱۲۵۰/۷ – ۱۳۴۷/۲/۱۸
نظر به ماده ۲۷۶ قانون مجازات عمومی آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی مشتمل بر ۱۹۶ ماده بشرح زیر تصویب میشود.
آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی مصوب ۱۳۱۸ کلا و آن قسمت از سایر آئیننامه‌های مربوط به راهنمائی و رانندگی که با مقررات این آئین نامه مغایرت دارد ملغی است.
فصل 1 ـ تعاریف
ماده 1 ـ اصلاحات و کلماتی که در این آئیننامه بکار برده شده دارای معافی می‌باشند:
1 ـ ابطال گواهینامه ـ سلب اعتبار قانونی آن
2 ـاتوبوس ـ هر نوع وسیله نقلیه موتوری که گنجایش بیشتر از 16 لغو مسافر را داشته باشد.
3 ـ اتوبوس برقی ـ اتوبوسی که بوسیله باطری یا نیروی برقی که از سیم های هوائی دریافت می‌دارد حرکت نماید ولی روی ریل نباشد.
4 ـ اتومبیل ـ هر نوع وسیله نقلیه موتوری که لااقل دارای 2چرخ در جلو و 2چرخ دیگر در عقب بوده و برای حمل باریا انسان بکار رود.
5 ـ اتومبیل سواری ـ اتومبیلی که برای حمل انسان ساخته شده و ظرفیت آن باراننده حداکثر 6 نفر است.
6 ـ اتومبیل مدارس ـ اتومبیلی که برای رفت و آمد شاگردان آموزشگاهها اختصاص داده شده.
7 ـ ارتفاع چراغ ـ فاصله مرکز چراغ وسیله نقلیه بدون بار تا کف راه.
8 ـ استیشن ـ اتومبیلی که برای حمل انسان ساخته شده و ظرفیت آن باراننده حداقل 7 نفر و حداکثر 16 نفر باشد.
9 ـ بارکش ـ هر نوع وسیله نقلیه ای که برای حمل بار ساخته شده.
10 ـ پیاده ـ شخصی که بدون استفاده از هیچ نوع وسیله نقلیه موتوری یا غیر موتوری حرکت می‌نماید.
11 ـ پیاده رو ـ قسمتی از خیابان که در امتداد آن واقع شده وبرای عبور و مرور پیادگان اختصاص یافته است.
12 ـ پیج ـ انحراف مسیر مستقیم راه.
13 ـ ترافیک ـ عبور و مرور وسائل نقلیه و اشخاص و حیوانات در راهها.
14 ـ تراموای ـ وسیله نقلیه ایکه در شهر و حومه برای حمل مسافر بکار میرود و با نیروی برق روی ریل حرکت نماید.
15 ـ تراکتور بارکش ـ وسیله نقلیه موتوری که جهت کشیدن یدکهای بارکش ساخته شده.
16 ـ تراکتور کشاورزی ـ وسیله نقلیه موتوری که برای کارهای کشاورزی یا برای کشیدن ماشینها و‌الات دیگر کشاورزی یا شخم زدن بکار رود.
17 ـ توقف ممنوع ـ ایست وسیله نقلیه جز برای سوار و پیاده کردن آنهم بشرط وجود راننده شدر پشت فرمان ممنوع است.
18 ـ توقف مطلقاً ممنوع ـ یست وسیله نقلیه در هر مدت ممنوع است.
19 ـ توقیف گواهی نامه (ضبط) ـ اخذ و نگهداری موقت گواهینامه.
20 ـ جاده ـ راه خارج شهر برای عبور و مرور وسائل نقلیه.
21 ـ جاده اصلی ـ جاده ای که در برخورد با جاده دیگر پهن تراست یا با نصب علائم راهنمائی اصلی تلقی میشود.
22 ـ جاده فرعی ـ جاده ای که از جاده اصلی منشعب شده و از آن تنگتر است یا با نصب علائم راهنمائی فرعی بشماره میرود.
23 ـ جاده خصوصی ـ جاده ای که اشخاص با مؤسسات برای استفاده شخصی ساخته اند و استفاده دیگران از آن منوط به اجازه مالک است.
24 ـ چرخ فلزی ـ چرخی است که محل تماس آن با کف زمین فلزی باشد.
25 ـ حق تقدم ـ حق عبور وسیله نقلیه ای زودتر از وسائل نقلیه دیگر.
26 ـ خیابان ـ راه عبور و مرور درمناطق مسکونی.
27 ـ خیابان اصلی ـ خیابانی که در برخورد با خیابان دیگر پهن تر است یا با نصب علائم مخصوص راهنمائی اصلی تلقی شود.
28 ـ خیابان فرعی ـ خیابانی که از خیابان اصلی تنگتر است یا با نصب علائم مخصوص راهنمائی فرعی شناخته شود.
29 ـ دستگاه تهویه ـ دستگاهی که بوسیله گاز یا بخار متراکم هوای داخل اطاق وسیله نقلیه را خشک می‌نماید.
30 ـ دوچرخه موتوردار (گازی) ـ دوچرخه ای که بوسیله موتوری که نیروی متجاوز از 5 اسب نباشد حرکت نماید.
31 ـ راه ـ اعم است از خیابان و جاده و کوچه.
32 ـ راننده ـ کسی که‌هدایت وسیله نقلیه را توسط فرمان یا بوسایل دیگر بعهده داشته باشد.
33 ـ راه آهن ـ ریل های آهنی موازی ثابتی که لکوموتیوها و قطارها بر روی آن حرکت مینمایند.
34 ـ روز ـ از طلوع تا غروب آفتاب.
35 ـ سازنده وسائل نقلیه ـ شخص یا مؤسسه یا کارخانه که وسائل نقلیه ای را که مطابق این آئیننامه باید شماره گذاری شوند میسازد یا قطعات ساخته آن ها را سوار (مونتاژ) می‌نماید.
36 ـ شب ـ از غروب تا طلوع آفتاب.
37 ـ شماره وسیله نقلیه ـ عدد 1 یا چند رقمی که از طرف متصدیان مربوط پلاکهای مخصوص منقوش و بوسیله نقلیه منصیوب و پلمپ میگردد.
38 ـ ظرفیت اتومبیل ـ وزن با یا تعداد مسافر که از طرف افسر کاردان فنی شماره گذاری شهربانی برای وسیله نقلیه تعیین میشود.
39 ـ علائم ـ هر نوع علامت مانند تابلو، نوشته، خط کشی، چراغ سوت، حرکت دست و غیره که وسیله مقامات صلاحیتدار با رانندگان برای کنترل و تنظیم عبور و مرور بکار میرود.
40 ـ قطعات اصلی ـ کلیه قسمت های اساسی وسیله نقلیه که طبق این آئیننامه باید شماره گذاری شود مانند موتورهای وشاسی و اطاق که تعویض آن ها باعث تغییر مشخصات اساسی وسیله نقلیه میگردد.
41 ـ کارت مشخصات ـ کارتیکه مشخصات وسیله نقلیه شماره گذاری شده در آن ثبت و بمالک وسیله نقلیه تسلیم می گردد.
42 ـ کارت شهری ـ کارتی که مجوز رانندگی رانندگان وسائل نقلیه عمومی در شهر و حومه می‌باشد.
43 ـ کوچه ـ راهی در مناطق مسکونی که عرض آن حداکثر 6 متر باشد.
44 ـ گذرگاه پیاده ـ در چهارراه، امتداد پیاده روها در سوره رو یا هر محل دیگری از سواره رو که بوسیله خط کشی یا میخکوبی یا سایر علائم جهت عبور پیاده گان اختصاص شود.
45 ـ گواهینامه رانندگی ـ اجازه نامه برای رانندگی وسائل نقلیه که از طرف مقامات صلاحیتدار بنام اشخاص صادر شود.
46 ـ منطقه ممنوعه ـ منطقه و محلی که عبور و مرور وسائل نقلیه در آن ها بوسیله علائم خاص ممنوع شده باشد.
47 ـ مواد خطرناک ـ هر نوع مواد منفجره یا محترقه یا مایعات آتش زا و گازهای فشرده و امثال آن ها.
48 ـ موتور سیکلت ـ وسیله نقلیه موتوری که دارای 2 یا 3 چرخ است و با استارت روشن میشود.
49 ـ وزن یا بار ـ وزن وسیله نقلیه به اضافه وزن بار آن.
50 ـ وسیله نقلیه امدادی ـ وسیله نقلیه مخصوص خدمات پلیسی بهداشتی، آتش نشانی و امثال آن ها که وسیله شهربانی تعیین و با علائم مخصوص مشخص میشود.
51 ـ وسیله نقلیه موتوری ـ وسیله نقلیه ایکه با نیروی موتور یا برق بر روی چرخ های خود حرکت کند.
52 ـ وسیله نقلیه غیر موتوری ـ وسیله نقلیه ایکه نیروی محرک آن از موتور یا برق نباشد باستثنای واگن که جزو قطار راه آهن است.
53 ـ وسیله نقلیه کشاورزی ـ بوسیله نقلیه ای که جهت امور کشاورزی ساخته شده مادام که در مزارع کار کند اطلاق میشود.
54 ـ وسیله نقلیه موتوری ـ وسیله نقلیه موتوری که مخصوص انجام کارهای فنی و ساختمانی و جاده سازی و امثال آن است.
55 ـ یدک ـ وسیله نقلیه چرخدار یا موتور یا بی موتور که توسط وسیله نقلیه موتوری دیگری کشیده شود.
56 ـ یدک‌کش ـ تراکتوری که یدک یا یدک‌هائی را بدنبال خود می‌کشد.
57 ـ یدک متصل (شبیه یدک) ـ یدک بدون نیروی محرک (بی موتور)
فصل 2 ـ شماره گذاری و کارت مشخصات
ماده 2 ـ هر وسیله نقلیه موتوری و غیر موتوری و یدک متصل که در راهای عمومی حرکت می‌کند باید دارای شماره باشد.
ماده 3 ـ مالک وسیله نقلیه موظف است جهت شماره گذاری واخذ کارت مشخصات وسیله نقلیه خود بشهربانی محل مراجعه و فرم های مربوطه را تنظیم و امضاء نماید و به ضمیمه مدارکی که از طرف شهربانی اعلام خواهد شد تسلیم کند. هرگاه اشخاص دیگری در مالکیت وسیله نقلیه شرکت یا نسبت بآن حق عینی داشته باشند نام و آدرس دقیق آنان نیز باید در درخواست قید شود.
ماده 4 ـ شهربانی پس از دریافت درخواست شماره گذاری و مدارک لازم با رعایت مقررات مذکور در ماده 5 برای شماره گذاری وسیله نقلیه اقدام می‌نماید.
ماده 5 ـ در موارد زیر شهربانی می‌تواند از انجام عمل شماره گذاری خودداری نماید:
1 ـ در صورتی که وسیله نقلیه معیوب بوده یا بجهات فنی بکار افتادن آن در راهها خطرناک باشد.
2 ـ چنانچه مشخصات وسیله نقلیه بآنچه در اسناد مربوط ذکر شده مطابق نباشد.
3 ـ اگر شماره‌گذاری وسیله‌نقلیه قبلاً بجهاتی ممنوع اعلام گردیده باشد.
4 ـ هرگاه حقوق دولتی و عوارضی که بموجب مقررات بوسیله نقلیه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد مگر باجازه رئیس کل شهربانی.
5 ـ چنانچه وسیله نقلیه دارای علائم و تجهیزات پیش بینی شده در این آئین نامه نباشد.
ماده 6 ـ شماره گذاری بر روی وسیله نقلیه از طریق نصب پلاکی که وسیله شهربانی تهیه میگردد انجام خواهد شد. انواع پلاک ها و ابعاد و رنگ های آن ها برای وسائل نقلیه مختلف از طرف شهربانی معین و اعلام میشود.
ماده 7 ـ نصب پلاک ها بطریق زیر بعمل میآید:
اگر وسیله نقلیه دارای 3 چرخ یا بیشتر باشد 1 پلاک در جلو و پلاک دیگر در عقب آن نصب میگردد. در یدک ها و وسائل نقلیه ای که دارای 2 چرخ هستند فقط 1 پلاک در عقب وسیله نقلیه 3 قابل خواندن باشد.
ماده 8 ـ شهربانی پس از شماره گذاری و ثبت مشخصات وسیله نقلیه کارتی که حاوی مشخصات و ظرفیت آن باشد صادر و بمالک تسلیم می‌نماید. ای کارت باید همیشه‌همراه راننده وسیله نقلیه مربوط باشد. بعلاوه ظرفیت وسائل نقلیه مسافر بری در داخل آن ها طوری نوشته میشود که قابل خواندن باشد.
ماده 9 ـ وسیله نقلیه عمومی که در هر شهر شماره گذاری میشود باید فقط در همان شهر و منطقه ایکه شهربانی تعیین می‌کند. بکار پرداز مگر اینکه موافقت شهربانی های مربوط با تغییر محل کار جلب شده باشد والا از کار کردن آن جلوگیری خواهد شد.
ماده 10 ـ هرگاه کارت مشخصات یا پلاک اتومبیل مفقود باضایع گردد مالک وسیله نقلیه موظف است شخصاً یا وسیله نماینده خود جهت اخذ‌المثنای کارت یا پلاک جدید بشهربانی مراجعه نماید.
ماده 11 ـ سازندگان و فروشندگان و حمل کنندگان وسائل نقلیه فقط جهت عرضه نمودن یا نقل آن ها از محلی بمحل دیگر بدون انجام تشریفات شماره گذاری از شهربانی پلاک ویژه یا موقت دریافت خواهند کرد.
ماده 12 ـ هر سازنده یا فروشنده وسیله نقلیه موظف است دفتری برای ثبت سابقه استفاده از شماره‌های ویژه و تعیین اینکه در چه مدت و چه تاریخی شماره ویژه بر روی چه وسیله ای نصب و بوسیله چه کسانی از آن استفاده شده داشته باشد. این دفتر در مواقع مراجعه مأموران شهربانی باید ارائه شود.
ماده 13 ـ در مواردی که مالک وسیله نقلیه آدرس جدید خود مطلع سازد.
ماده 14 ـ مالک وسیله نقلیه در صورتی که بخواهد موتور یا هر یک از قطعات اصلی آنرا تغییر دهد موظف است قبلاً مدارک مربوط را باداره شهربانی جهت کسب اجازه تسلیم نماید تا پس از تعویض کارت مشخصات جدید صادر گردد.
ماده 15 ـ در صورت انتقال مالکیت وسیله نقلیه، فروشنده و خریدار موظفند فوراً مراتب را بشهربانی مربوط کتباً اعلام دارند. باضافه مالک جدید پس از انتقال باید برای دریافت کارت مشخصات بنام خود بشهربانی مراجعه نماید.
ماده 16 ـ مالک وسیله نقلیه موظف است در صورتیکه وسیله نقلیه او مورد سرقت یا هر نوع تصرف غیر مجاز واقع شود و همچنین پس از پیدا شدن وسیله مسروقه یا رفع تصرف غیر مجاز فوراً مراتب را بمقامات انتظامی محل اعلام دارد.
ماده 17 ـ شهربانی در موارد زیر پلاک شماره و کارت مشخصات وسیله نقیله را پس میگیرد:
1 ـ هرگاه پلاک یا کارت مشخصات اشتباهاً صادر شده باشد.
2 ـ در مواردی که حرکت وسیله نقلیه در معابر عمومی بواسطه عیوب و نقایص مکانیکی که بعداً ایجاد شده خطرناک باشد.
3 ـ وقتی که وسیله نقلیه اوراق شده باشد.
4 ـ اگر از طرف سازمانهای صلاحیتدار به شهربانی اعلام شده باشد که مالک وسیله نقلیه حقوق دولتی و عوارضی را که بعهده داشته نپرداخته است.
ماده 18 ـ پس از رفع اشتباه یا فراهم شدن موجبات استرداد پلاک و کارت مشخصات مذکور در بندهای 2 و 4 پلاک و کارت مزبور به صاحب وسیله نقلیه مسترد خواهد شد.
ماده 19 ـ شهربانی می‌تواند پلاک شماره ویژه یا موقت متعلق به سازندگان و فروشندگان یا حمل کنندگان وسائل نقلیه را بعلت عدم لزوم استعمال یا استعمال بر خلاف مقررات آن یا بعلت تقلب در آنها پس بگیرد.
ماده 20 ـ کلیه دارندگان وسائل نقلیه موظفند ظرف 2 ماه از تاریخ تصویب این آئیننامه نشانی دقیق خود و مشخصات کامل وسیله نقلیه خویش را به شهربانی محل شماره گذاری اعلام دارند.
فصل 3 ـ گواهینامه رانندگی و کارت شهری
ماده 21 ـ [اصلاحی ۱۳۵۴/۷/۱۹]
هرکس بخواهد با هر نوع وسیله نقلیه موتوری زمینی رانندگی کند باید دارای گواهینامه رانندگی مربوط به آن نوع وسیله نقلیه باشد.
تبصره ماده 21 حذف میشود. [اصلاحی ۱۳۵۴/۷/۱۹]
ماده 22 ـ شرایط لازم برای صدور انواع گواهینامه‌های رانندگی بشرح زیر است:
اول ـ گواهینامه رانندگی دوچرخه پائی و دوچرخه موتوری بدون دنده.
1 ـ سن 13 سال تمام.
2 ـ قبول شدن در آزمایش های شفاهی آئین نامه و رانندگی دوچرخه.
دوم ـ گواهی نامه رانندگی موتور سیکلت:
1 ـ سن 18 سال تمام.
2 ـ داشتن سواد خواندن و نوشتن.
3 ـ قبول شدن در آزمایش های کتبی آئیننامه و روشن کردن موتور راندن وسائل نقلیه مورد نظر در جهات مختلف ترمز کردن و دور زدن با آنها.
تبصره ـ کسانی که در تاریخ تصویب این آئیننامه به سن 35 سال تمام رسیده‌اند برای اخذ گواهینامه‌های پایه 2 همگانی و پایه 1 از شرط سواد معافند.
بند ب ماده 22 بشرح زیر اصلاح میشود: [اصلاحی ۱۳۵۴/۷/۱۹]
بند ب ـ گواهینامه رانندگی پایه 2 برای رانندگی و با وانت و کامیونت تا ظرفیت 3500 کیلو گرم و اتومبیلهای سواری و استیشن:
1 ـ سن 18 سال تمام
2 ـ قبول شدن در آزمایشهای آئیننامه راهنمائی و رانندگی با اتومبیل سواری
3 ـ بند زیر بعنوان بند «و» بماده 22 اضافه میگردد:
4 ـ بند «و» ـ گواهینامه رانندگی دوچرخه موتوردار (گازی):
1 ـ سن 15 سال تمام
2 ـ قبول شدن در آزمایش شفاهی آئیننامه راهنمائی و رانندگی
3 ـ قبول شدن درامتخان رانندگی با دوچرخه موتوردار (گازی)
تبصره 2 ماده 22 بشرح زیر اصلاح میگردد: [اصلاحی ۱۳۵۴/۷/۱۹]
تبصره 2ـ دارندگان گواهینامه رانندگی پایه 2 درصورتی میتوانند با وسائل نقلیه عمومی باری که ظرفیت بارگیری آن مطابق مشخصات ساخت کارخانه سازنده بیش از 3500 کیلوگرم نباشد همچنین با اتومبیلهای سواری عمومی و استیشن عمومی‌و مینی بوس و آمبولانس رانندگی نمایند که سن آنان از 23 سال تمام کمتر نباشد و یک سال تمام از تاریخ اخذ گواهینامه گذشته باشد.
ماده 23 ـ در موارد زیر صدور گواهینامه رانندگی ممنوع است:
1 ـ هرگاه تقاضای به بیماری صرع یا جنون مبتلا باشد.
2 ـ چنانچه نامبرده کور باشد، مگر برای متقاضیان گواهینامه دوچرخه پائی که فاقد 1 چشم بوده و چشم دیگر معادل دید داشته باشد.
3 ـ هرگاه میزان دید متقاضیان گواهینامه‌های پایه 2 شخصی و ترکتور و موتور سیکلت با 1 چشم و چشم دیگر کمتر باشد و میزان دید درخواست کنندگان گواهینامه‌های رانندگی وسائل نقلیه عمومی اعم از سبک و سنگین با 1 چشم و چشم دیگر کمتر باشد و با استفاده از عینک کمی دید باندازه‌های فوق قابل جبران نباشد.
4 ـ برای کر مطلق و همچنین گوژپشت چنانچه درخواست گواهینامه رانندگی و وسائل نقلیه عمومی را داشته باشد.
5 ـ هرگاه متقاضی فاقد انگشتان دست یا پا است بنحوی که فقدان انگشتان مانع انجام اعمال طبیعی و لازم برای رانندگی باشد.
6 ـ اگر متقاضی بعلت فقدان دست یا پا و یا ضعف بعضی از عضلات دست یا پا که بمناسبت ابتلاء به فلج یا امراض دیگری حاصل شده نتواند مستقلاً یا با استفاده از دست و پای مصنوعی و یا به کمک ماشین هائی که وسائل مخصوص برای تسهیل رانندگی در آنها تعبیه شده براحتی از عهده رانندگی برآید.
ماده 24 ـ هرگاه پزشک و افسر کاردان فنی شهربانی تشخیص دهند که اشخاص مبتلا بضعف بینائی یا شنوائی و همچنین اشخاص مذکور در بند 6 ماده قبل به کمک عینک یا سمعک یا سایر وسائل مصنوعی بطور طبیعی قادر برانندگی می‌باشند صدور گواهی نامه بنام آنان در صورت جمع شرایط لازم دیگر مانعی ندارد. لکن در متن گواهینامه 3 باید تصریح شود که فقط با عینک یا سمعک یا چه نوع وسیله ای میتوانند رانندگی نمایند آزمایش از این قبیل داوطلبان باید منحصراً در پایتخت و وسیله 3 نفر افسر کاردان فنی آزمایش رانندگی با وسیله نقلیه مخصوص انجام گیرد.
ماده 25 ـ [اصلاحی ۱۳۵۴/۷/۱۹]
درخواست کننده هر نوع گواهینامه رانندگی باید مدارکی را که از طرف راهنمائی و رانندگی اعلام میشود بمراجع آگهی شده ارائه کند.
ماده 26 ـ از متقاضی اخذ گواهینامه رانندگی قبل از سایر آزمایشها باید آزمایش پزشکی بوسیله پزشکانی که شهربانی معرفی می‌نماید یا افسرانی که با وسائل و تجهیزات فنی مخصوص آزمایش مزبور مجهز خواهند بود بعمل آید.
ماده 27 ـ [اصلاحی ۱۳۵۴/۷/۱۹]
هرگاه درخواست کننده گواهینامه رانندگی در آزمایشهای مربوط موفق گردد گواهینامه رانندگی پس از مشاهده مدارک لازم صادر و به او تسلیم خواهد شد.
ماده 28 ـ مدت اعتبار هر گواهینامه در متن آن درج میشود و دارنده آن ملزم است که در پایان مدت مقرر برای تمدید مدت اعتبار یا تعویض آن بگواهینامه‌هم ارز بشهربانی مراجعه نماید ـ شهربانی می‌تواند هنگام تمدید یا تعویض گواهینامه از متقاضی آزمایش پزشکی مجددی بعمل آورد.
تبصره ـ گواهینامه‌های رانندگی سیاسی احتیاج به تمدید مدت اعتبار ندارد.
ماده 29 ـ کسانی که مطابق گواهینامه‌های صادره مجاز به رانندگی وسائل نقلیه عمومی هستند هرگاه بخواهند با وسائل نقلیه عمومی شهری مانند تاکسی، اتوبوس، اتومبیل آموزشگاهها رانندگی کنند باید گواهیننامه خود را باداره شهربانی تسلیم و درخواست کارت شهری نمایند. دارنده کارت شهری فقط به راندن وسیله نقلیه ای که در آن ذکر شده مجاز است.
ماده 29 بشرح زیر به آئیننامه راهنمائی و رانندگی اضافه میشود: [اصلاحی ۱۳۵۴/۷/۱۹]
ماده 29ـ رانندگی با هر نوع تاکسی علاوه بر گواهینامه رانندگی (اعم از پایه 1 یا 2) مستلزم داشتن کارت مخصوص رانندگی تاکسی است که از طرف راهنمائی و رانندگی صادر میشود. برای صدور این کارت راننده باید دارای شرایط زیر باشد:
1 ـ داشتن حداقل 23 سال تمام
2 ـ انقضای 1 سال تمام از تاریخ اخذ گواهینامه رانندگی (در مورد گواهینامه رانندگی پایه 2)
3 ـ داشتن سواد خواندن و نوشتن
4 ـ قبول شدن در آزمایش شهرشناسی
5 ـ نداشتن سابقه محکومیت از حیث ارتکاب جنایات عمدی ـ سرقت ـ خیانت در امانت ـ اخذ مال به عنف و جنحه‌های مربوط به منافیات عفت.
ماده 30 ـ اگر گواهینامه رانندگی یا کارت شهری مفقود شود و یا از بین برود دارنده آن می‌تواند تقاضای صدور‌المثنی کند. شهربانی پس از احراز صحت ادعای درخواست کننده با دریافت مدارک لازم و وجه تمبر قانونی‌المثنی صادر و بوی تسلیم نمود.
ماده 31 ـ افراد زیر از داشتن گواهینامه رانندگی ایرانی معاف می‌باشند:
1 ـ خارجیانی که گواهینامه رانندگی کشورهای خارجی دارند بشرط معامله متقابله.
2 ـ دارندگان گواهینامه بین‌المللی در صورتی که مدت اعتبار آن نگذاشته باشد.
ماده 32 ـ [اصلاحی ۱۳۵۴/۷/۱۹]
تبدیل گواهینامه رانندگی صادرشده از کشورهای خارج به گواهینامه رانندگی ایرانی منوط به مشاهده گواهینامه رانندگی خارجی و ترجمه رسمی آن و سایر مدارک لازم با توجه به کیفیت و نحوه صدور گواهینامه خارجی در کشور صادر کننده آن خواهد بود.
ماده 33 ـ ایرانیانی که از کشورهای خارجی گواهینامه رانندگی گرفته اند در صورتی که بخواهند در ایران رانندگی کنند باید ظرف 3 ماه پس از ورود به ایران با تسلیم مدارک لازم و گذارندن آزمایش کتبی آئین نامه گواهینامه خارجی خود را به گواهینامه ایرانی تبدیل نمایند.
ماده 34 ـ برای کسانی که گواهینامه رانندگی آنان توقیف شده نباید مجدداً گواهینامه صادر شود. هرگاه در اثر اغفال مأموران گواهینامه جدیدی صادر گردد از درجه اعتبار ساقط است و وسیله شهربانی اخذ و ابطال خواهد شد، صحیح صادر و تسلیم کند.
ماده 35 ـ شهربانی می‌تواند:
1 ـ در صورتی که گواهینامه رانندگی در اثر اشتباه یا اظهارات خلاف واقع تقاضا کننده صادر شده باشد آن را مسترد دارد و پس از رفع نقص گواهینامه صحیح صادر و تسلیم کند.
2 ـ هرگاه گواهینامه‌های متعددی جهت رانندگی یک نوع وسیله نقلیه بنام 1 نفر صادر شود یکی از آنها را به انتخاب او به وی تسلیم و بقیه را اخذ و ابطال نماید.
ماده 36 ـ هرگاه دارنده گواهینامه یکی از شرایط پزشکی یا رانندگی مذکور در آئیننامه را از دست بدهد شهربانی می‌تواند از او دعوت نماید که ظرف 1 ماه برای انجام آزمایش های ضروری حاضر شود. در صورتی که از وی اخذ و ابطال خواهد شد. اگر نقصی در شرایط مذکور وجود داشته باشد گواهینامه تا تکمیل شرایط توقیف و سپس بصاحب آن مسترد خواهد گردید.
فصل 4 ـ معاینه وسائل نقلیه
ماده 37 ـ راندن کلیه وسایل نقلیه عمومی بدون در دست داشتن برگ معاینه معتبر ممنوع است این برگ که مدت اعتبارش در متن آن قید میگردد باید همیشه برسطح داخلی شیشه جلوی وسیله نقلیه بنحوی که برای مأمورین انتظامی قابل رؤیت باشد نصب گردد.
ماده 38 ـ شهربانی می‌تواند از کلیه وسایل نقلیه هر سال 1 یا چند نوبت معاینه بعمل آورد در این صورت مالکین و رانندگان مکلفند وسایل نقلیه خویش را جهت معاینه در تاریخ و محلی که شهربانی قبلاً اعلام می‌نماید حاضر سازند.
ماده 39 ـ هیچکس مجاز بصدور برگ معاینه نیست مگر آنکه اجازه اینکار کتباً از طرف شهربانی باو داده شده باشد.
ماده 40 ـ شهربانی می‌تواند به بنگاه‌های باربری یا مسافربری یا تعمیرگاهها یا امثال آن ها که مجهز بوسائل فنی کامل و مورد لزوم و مکانیسین ورزیده باشند اجازه معاینه وسائل نقلیه و همچنین صدور برگ معاینه آن ها را بدهد. این قبیل بنگاهها باید دفتری برای ثبت مشخصات وسائل نقلیه مورد معاینه و برگ های معاینه داشته باشند.
ماده 41 ـ شهربانی پس از معاینه وسیله نقلیه در صورت وجود تجهیزات مقرر در این آئیننامه و فقدان نقص فنی برگ معاینه صادر و به آورنده وسیله تسلیم می‌نماید.
ماده 42 ـ رانندگان یا ملکین وسائل نقلیه ایکه ضمن معاینه معیوب یا ناقص تشخیص داده شده فقط میتوانند آن را در تاریخ و مسیری که در برگ اجازه نامه صادره از طرف مأمور معاینه کننده مشخص میشود تا تعمیرگاه یا گاراژ منتقل سازند.
ماده 43 ـ شهربانی می‌تواند پلاک شماره وسیله نقلیه ای را که با وجود عیب و نقص فنی کار می‌کند ضبط و پس از رفع نقص و معاینه مجدد مسترد دارد.
ماده 44 ـ شهربانی موظف است در مواقع ضروری بنگاهها و تعمیرگاه‌های مذکور در ماده 40 را بازرسی کند و چنانچه بهر جهتی از جهات صلاحیت معاینه کنندگان وسائط نقلیه را مورد تردید قرار دهد اجازه صادره را لغو نماید.
ماده 45 ـ در شهرهائی که شهربانی محل فاقد افسر کاردان فنی باشد رانندگان وسائل نقلیه عمومی باید اقلاً هر 3 ماه یکبار برای معاینه وسیله نقلیه خود و دریافت برگ معاینه بنزدیکترین شهربانی که دارای کاردان فنی است یا محلی که از طرف شهربانی تعیین و اعلام شده است مراجعه نمایند.
فصل 5 ـ تجهیزات
قسمت 1 ـ تجهیزات وسایل نقلیه موتوری
ماده 46 ـ اشخاص حق ندارند هیچ نوع وسیله نقلیه ای را که فاقد لوازم و تجهیزات مذکور در این فصل یا دارای لوازم و تجهیزات مخالف مقررات باشد در راههای عمومی برانند و یا برای رانندگی در اختیار دیگری بگذارند.
ماده 47 ـ کلیه اتومبیل ها و یدک کش ها و تراکتورهای بارکش لااقل باید دارای چراغ هائی بشرح زیر باشند:
1 ـ 2 چراغ بزرگ با 2 استپ و نور سفید در طرفین جلو.
2 ـ 2 چراغ کوچک با نور زرد برای تشخسص عرض اتومبیل در منتهی‌الیه هر یک از دو سمت جلو.
3 ـ 2 چراغ کوچک با نور قرمز جهت تشخیص عرض اتومبیل در منتهی‌الیه‌هر یک از دو سمت عقب.
4 ـ 2 چراغ کوچک با نور قرمز یا نارنجی برای ترمز (ایست) در عقب که بمحض گرفتن ترمز روشن شده و از فاصله 35 متری دیده شود.
5 ـ 1 چراغ با نور سفید در عقب برای تشخیص شماره پلاک. نور این چراغ باید برای قرائت شماره پلاک از فاصله 25 متری کافی باشد.
6 ـ 1 چراغ کوچک برنگ زرد یا سفید جهت نشان دادن حرکت با دنده عقب این چراغ باید طوری نصب گردد که فقط موقع راندن بعقب روشن شود.
7 ـ 2 چراغ راهنمائی‌الکتریکی یا مکانیکی با نورسفید یا زرد در طرفین جلو و 2 تای دیگر از آن با رنگ قرمز در طرفین عقب برای اعلام قصد گردش بچپ یا براست. نور این چراغ ها در روز باید از فاصله 35 متری قابل رؤیت باشد.
8 ـ یدک و شبه یدک متصل باید اقلا 1 چراغ خطر قرمز در عقب داشته باشند. اگر وسیله نقلیه ای دارای چند یدک زنجیری باشد نصب چراغ مذکور باید در عقب آخرین یدک بعمل آید.
ماده 48 ـ نور چراغ های خطر جلو و عقب باید در شرایط جوی معمولی از فاصله 150 متری دیده شود. نور چراغ های گردش و ایست نبایستی خیره کننده باشد.
ماده 49 ـ سیم کشی چراغ ها باید طوری بعمل آید که‌هر وقت راننده چراغ های جلو یا چراغ های کمکی را روشن می‌نماید چراغ های عقب نیز روشن شوند.
ماده 50 ـ ارتفاع چراغ های جلو نباید از 135 سانتیمتر بیشتر و از 70 سانتیمتر کمتر باشد. ارتفاع چراغ های عقب نیز نباید از 1 متر بیشتر و از 50 سانتیمتر کمتر باشد.
ماده 51 ـ چراغ های بزرگ جلو بایستی دارای تکمه تبدیل نور باشند که تابش نور را ببالا یا پائین بترتیب زیر عوض کند.
1 ـ نور بالا (استپ بالا) باید طوری میزان گردد که بوسیله آن وجود اشخاص یا اشیاء از فاصله 150 متری تشخیص داده شود.
2 ـ نور پائین (استپ پائین) باید بنحوی میزان گردد که بوسیله آن اشخاص یا اشیاء از فاصله 35 متری مشخص شوند.
ماده 52 ـ کلیه وسائل نقلیه امدادی بایستی در مرتفع ترین نقطه خود دارای 1 چراغ خطر گردان یا زنگ یا بوقی که تولید صیدای مشخص نماید باشند. نور قرمز چراغ خطر باید از فاصله 150 متری قابل رؤیت باشد.
ماده 53 ـ وسائل نقیه موتوری بداشتن تجهیزات زیر مجازند:
1 ـ 2 عدد نوافکن در طرفین بنحویکه استعمال آنها موجب نقصان دید رانندگان وسایل نقلیه دیگر نشود و مشروط براینکه در شهرها و جاده‌های عمومی مورد استفاده قرار نگیرد.
2 ـ 2 عدد چراغ ویژه مه با نور زرد در طرفین قسمت جلو، ارتفاع این چراغها نباید از 1 متر بیشتر و از 40 سانتی متر کمتر باشد. نور این چراغها باید طوری میزان گردد که در طول 10 متر از سطح افقی محل نصب چراغ بالا تر نیاید. هنگام استعمال چراغهای مه بایستی از نور پائین چراغهای بزرگ نیز استفاده شود.
3 ـ 2 چراغ رانندگی اضافی با نور سفید در جلو (چراغ کمکی) که ارتفاع آن نباید از 5/1 متر بیشتر و از 40 سانتی متر کمتر باشد. این چراغ ممکن است توأم با چراغهای بزرگ جلو مورد استفاده قرار گیرد.
4 ـ 2 چراغ کوچک با نور زرد یا سفید روی گلگیر طرفین که خیره کننده نباشد.
5 ـ چراغهای خطر اضافی در جلو با نور سفید یا زرد و در عقب با نور قرمز که‌هنگام استفاده باید مرتباً روشن و خاموش شده و از فاصله 150 متری دیده شوند.
ماده 54 ـ تمام اتومبیلها و یدک کشها و تراکتورهای بارکشی و انواع یدکها که در جاده‌های عمومی عبور مینمایند بایستی دارای 2 شیشه نورتاب (رفلکتور) برنگ قرمز یا شبرنگ در طرفین قسمت عقب خود باشند. هرگاه نور تابهائی در قسمت جلو نصب شوند باید برنگ زرد باشند. ارتفاع نور تابها بیشتر از 5/1 متر و کمتر از 60 سانتی متر نخواهد بود مگر آنکه بلندی خود وسیله نقلیه از کف زمین کمتر از 60 سانتی متر باشند. نورتابهای عقب یدکهای مستقل ممکن است در دو طرف آن یا در دو طرف بار نصب شود. در تمام موارد مذکور باید نورتابها کاملاً قابل رؤیت بوده و شیشه‌های آنها دارای اندازه و خصوصیاتی باشد که موقع شب در مقابل نور چراغهای وسائل نقلیه دیگر از فاصله 150 متری کاملاً مشهود گردد.
ماده 55 ـ هر وسیله نقلیه موتوری باید مجهز به 2 نوع ترمز پائی و دستی باشد که هر یک به تنهائی بتواند آنرا از حرکت باز دارد.
ماده 56 ـ یدک ها و شبه یدک هائی که ظرفیت آن ها از 1400 کیلوگرم زیادتر است بایستی دارای ترمزی باشند که راننده بتواند بوسیله آن یدک را متوقف سازد. طرز ساختمان این ترمز خود بخود گرفته شود و یدک را متوقف نماید. ناگهانی وسیله اتصال یدک ترمز خود بخود گرفته شود و یدک را متوقف نماید.
ماده 57 ـ قدرت ترمز باید بقدری باشد که در راههای مختلف طبق جدول های بین‌المللی که ملاک عمل کارشناسان تصادفات راهنمائی و رانندگی است بتواند با شتاب معینی از ادامه حرکت وسیله نقلیه جلوگیری نماید. ترمز پائی هر وسیله نقلیه باید دارای حداقل شتاب 3 باشد که ترمز سنج مرد استعمال کاردان فنی آنرا نشان دهد.
ماده 58 ـ رانندگی با وسائل نقلیه ای که قدرت ترمز آنها طبق مشخصات مذکور نباشد ممنوع است.
ماده 59ـ کلیه وسائل نقلیه موتوری باید مجهز به بوق یا وسیله اخبار صوتی دیگری باشند که تولید صدای غیر عادی و ناهنجار ننماید و صدای آن از فاصله 70 متری شنیده شود.
ماده 60 ـ هر وسیله نقلیه موتوری بایستی مجهز به لوله اگزز باشد که مانع خروج صداهای ناهنجار گردد. برداشتن تمام یا قسمتی از این دستگاه ممنوع است.
ماده 61 ـ کلیه وسائل نقلیه موتوری باید دارای آئینه‌هائی در داخل باش بنحوی که راننده بتواند بوسیله آنها لااقل تا فاصله 70 متری پشت سر خویش را به بیند. نصب آئینه در دو طرف خارج وسیله نقلیه مجاز است.
ماده 62 ـ هر وسیله نقلیه موتوری که دارای شیشه جلو است باید مجهز به 2 برف پاک کن باشد. برف پاک کنها باید همیشه سالم و حاضر بکار باشد تا در مواقع لزوم برای پاک کردن شیشه جلو از آن استفاده گردد.
ماده 63 ـ دستگاه تهویه وسائل نقلیه باید طوری نصب گردد که بهیجوجه تولید خطر برای سرنشینان آن نکند و محتوی گازهای مسموم و آتش زا نباشد.
ماده 64 ـ روی چرخهای وسائل نقلیه یا کنار آنها نباید اجسام اضافی و زاید مانند میخ و پیج های بلند یا هر شیئی که از مجازات لاستیک ها تجاوز کند وجود داشته باشد مگر آنکه در تراکتورهای زراعتی و انواع کمباین لازم باشد.
ماده 65 ـ اتوبوسها و کامیونها شبها هنگام حرکت در جاده‌ها باید لوازم زیر را همیشه همراه داشته باشند تا در مواقع ضرورت بر حسب مورد از آنها استفاده نمایند.
1 ـ 3 چراغ با 3 مشعل‌الکتریکی یا 3 فانوس و یا 3 شیشه نورتاب یا تابلوی شبرنگ با نور قرمز که در شرایط جوی معمولی از فاصله 150 متری قابل رؤیت باشند.
2 ـ در صورت فقدان لوازم مذکور لااقل 3 چراغ‌الکتریکی با نور قرمز.
3 ـ 2 پرچم قرمز بابعاد لااقل 1 متر با چوب پرچم.
ماده 66 ـ وسائل نقلیه ایکه مواد خطرناک حمل میکنند باید فقط 3 چراغ قرمز‌الکتریکی همراه داشته باشند. حمل فانوس برای آنها ممنوع است به اضافه وسائل نقلیه مزبور باید دارای دستگاه پمپ آتش نشانی آماده بکار باشند. این پمپ ها بایستی در محلهائی نصب شوند که هنگام ضرورت بتوان فوراً آنها را مورد استفاده قرار داد.
قسمت 2 ـ تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه
ماده 67 ـ موتور سیکلت و دوچرخه‌های موتوردار باید دارای حداقل 1 و حداکثر 2 چراغ با نورسفید در جلو و 1 شیشه نور تاب قرمز رنگ در عقب باشند.
ماده 68 ـ هر دوچرخه باید دارای تجهیزات زیر باشند.
1 ـ 1چراغ با نور سفید در جلو که تا مسافت 150 متری جلوی آنرا بقدر کافی روشن سازد.
2 ـ 1چراغ با نور قرمز در عقب که از فاصله 150 متری دیده شود.
3 ـ 1چراغ قرمز شب نما در عقب که نور وسائل نقلیه پشت سر را از فاصله 20 متری منعکس نماید.
4 ـ 1زنگ یا بوق که صدای آن از فاصله 30 متری شنیده شود. نصب و استعمال زنگهای صوتی یا آژیر یا بوق خطر برای دوچرخه‌ها ممنوع است.
5 ـ ترمز که بمحض گرفتن آن دوچرخه متوقف گردد.
فصل 6 ـ مقررات محل بار
ماده 69 ـ طول و عرض وسائل نقلیه باربری همان است که بر طبق مشخصات (کاتالوک) سازنده معین گردیده ولی ظرفیت آن مطابق نظر افسر کاردان فنی شهربانی تعیین میشود. ارتفاع هیچ وسیله نقلیه ای بانضمام با آن از سطح راه نباید از 4 متر تجاوز کند.
ماده 70 ـ وسائل نقلیه مسافر بری حق ندارند با رهائی را که از داخل اطاق آنها یا گلگیرها باطراف تجاوز کرده باشد حمل کنند.
ماده 71 ـ بارهای وسائل نقلیه باکش نبایستی از قسمت جلو بیش از 1 متر و از قسمت عقب بیش از 2 متر تجاوز کند. بهر حال باید علائم لازم و چراغ قرمز خطر در ابتداء و انتهای بار نصب شود.
ماده 72 ـ محدودیت طول بار وسائل نقلیه که در ماده فوق تصریح شده درباره بارهائیکه بنابر وضع و طبیعت یا ساختمان مخصوص قابل تفکیک و تجزیه نیستند رعایت نمی‌شود مشروط بر اینکه اینگونه بارها روی یدک های طولانی گذارده شوند. در هر حال اگر طول بار از 20 متر تجاوز کند برای حمل آن باید پروانه مخصوص از مقامات صلاحیتدار اخذ گردد.
ماده 74 ـ وسائل نقلیه ای که در حدود مواد 70 و 71 و 72 حمل باری کنند باید.
1 ـ شب ها 2 چراغ یا 2 فانوس قرمز رنگ در آخرین نقطه طرفین عقب بار نصب نمایند بطوری که از فاصله 150 متری طرفین و عقب وسیله مزبور دیده شود.
2 ـ روزها 2 پرچم یا 2 پارچه قرمز رنگی که سطح آن لااقل 5/0 مترمربع باشد در انتهای بار آویزان کنند بنحوی که رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله مذکور در بند 1 این ماده به بینند.
ماده 75 ـ حمل مواد خطرناک فقط با وسائل نقلیه مخصوص مجاز است و با وسائل مسافری یا باربری معمولی جز با اجازه شهربانی ممنوع است.
ماده 76 ـ بنگاهها باید بارهای وسائل نقلیه را طوری بارگیری نمایند و محکم ببندند که‌هیچگونه خطر افتادن یا چکه کردن یا باز شدن و یا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد.
ماده 77 ـ یدک یا هر نوع وسیله نقلیه ای که توسط وسیله نقلیه دیگری کشیده میشود باید با سیم های آهنی یا میله‌های محکم بوسیله کشنده متصل شود بطوری که هیچگونه خطر گسیختن نداشته و تحمل کشش وسیله نقلیه را بنماید. طول وسیله اتصال نباید از 5 متر زیادتر باشد.
ماده 78 ـ رانندگان موظفند بدستور مأموران صلاحیتدار وسیله نقلیه را جهت توزین بروی قپان ببرند. هرگاه ضمن توزین معلوم شود که بیش از ظرفیت مقرر بارگیری شده بار اضافی تخلیه میشود. در اینصورت مسئولیت انبار کردن و حفظ آن بعهده مالک و راننده است.
فصل 7 ـ تصادفات
ماده 79 ـ راننده‌هر وسیله نقلیه ای که مرتکب تصادف منجر به جرح یا فوت گردد موظف است بلافاصله وسیله نقلیه را در محل تصادف متوقف سازد و مادام که تشریفات مربوط به رسیدگی وسیله کارشناسان شهربانی یا ژاندارمری خاتمه نیافته مطلقاً از تغییر وضع اتومبیل یا صحنه تصادف خودداری نماید. لیکن هرگاه تصادف فقط منجر بخسارت مالی جزئی شود راننده موظف است وسیله نقلیه را در نزدیکترین محلی که موجب سد معبر نگردد برای رسیدگی و معاینه متوقف سازند مگر اینکه در مورد جرح و خسارت از طرف بیمه مقرراتی وضع و اعلام شده باشد که در اینصورت توقف در محل بشرط انجام مقررات بیمه از طرف رانندگان اجباری نخواهد بود.
ماده 80 ـ رانندگان وسائل نقلیه ای که به هر ترتیب تصادف نموده اند در صورت وقوع جرح موظفند کمک های لازم را به مجروحین نموده و در اعزام آنان ببیمارستان مساعدت نمایند.
ماده 81 ـ رانندگان مذکور مکلفند در موارد تصادف منجر بجرح یا فوت نام و نشان صحیح و مشخصات گواهی نامه رانندگی و وسیله نقلیه خود را بلافاصله به مأمورین انتظامی اعلام دارند.
ماده 82 ـ رانندگانی که با وسیله نقلیه متوقف فاقد سرنشین تصادف مینمایند باید در محل وقوع تصادف صاحب یا راننده وسیله متوقف و مأمورین انتظامی را از هویت و نشانی کامل خود آگاه سازند و در صورت عدم دسترسی بایشان نام و نام خانوادگی و نشانی دقیق خویش و شماره و سایر مشخصات وسیله نقلیه خود را روی کاغذی بنویسند و در محل قابل رؤیتی در وسیله نقلیه متوقف‌الصاق نمایند.
ماده 83 ـ رانندگانی که با اشیاء یا حیوانات تصادف نموده و باعث خسارت یا اتلاف آن ها می‌شوند مکلفند که در محل مالک یا حافظ اشیاء یا حیوانات مورد تصادف را طبق دستور ماده فوق مطلع سازند.
ماده 84 ـ هرگاه راننده وسیله نقلیه ای در اثر تصادف توانائی اجرای مقررات مندرج در مواد 82 و 83 را نداشته باشد در این صورت مالک آن وسیله نقلیه موظف است در اولین فرصت پس از آگاهی از واقعه مراتب را بمأمورین مربوط اعلام دارد.
ماده 85 ـ اتو سرویس ها ( تعمیرگاه) و توقف گاه‌ها ( پارکینک ها) موظفند ظرف 24 ساعت پس از رؤیت وسیله نقلیه ای که آثار تصادف یا جای گلوله در آن وجود دارد مراتب را با ذکر مشخصات اتومبیل و در صورت امکان با ذکر نام ونشانی راننده به شهربانی یا ژاندارمری محل اعلام دارند.
فصل 8 ـ علائم راهنمائی و رانندگی
قسمت 1 ـ علائمی که مقامات و مأموران انتظامی بکار می برند
ماده 86 ـ علائم راهنمائی و رانندگی که برای کنترل و تنظیم عبور و مرور در راهها بکار میرود وسیله شهربانی تعیین میشود. انتخاب محل نصب آنها در شهرها با شهربانی و تهیه و نصب آنها با شهرداری است. در خارج شهرها انتخاب محل نصب با ژاندارمری و تهیه و نصب آنها با وزارت راه خواهد بود.
ماده 87 ـ رانندگان کلیه وسائل نقلیه و اشخاص اعم از پیاده یا سوار بر حیوانات موظفند از علائم راهنمائی و رانندگی تبعیت نمایند مگر اینکه مأموران انتظامی بجهاتی عدم رعایت آن ها را در محل مجاز اعلام کنند.
ماده 88 ـ کنترل و تنظیم عبور و مرور ممکن است بوسیله چراغ ها یا خطوط یا تابلوها یا نوشته‌ها یا مأموران انتظامی و یا بهر وسیله دیگری که بر حسب مورد مقتضی باشد معمل آید در هر حال فرمان پلیس بر تمام علائم دیگر مقدم است.
ماده 89 ـ در محل هائی که عبور و مرور بوسیله چراغ راهنمائی کنترل میشود رنگهای زیر را برای مقاصدی که معین شده است بکار میرود:
1 ـ چراغ سبز برای حرکت ـ وسائل نقلیه ای که با چراغ سبز روبرو می‌شوند حق عبور با گردش را دارند مگر آنکه گردش بوسیله علامت دیگری ممنوع شده باشد. در هر حال وسائل نقلیه در حال گردش باید حق تقدم وسائل نقلیه ای را که مستقیم میروند و حق تقدم پیادگانی را که از گذرگاه پیاده در حرکتند رعایت نمایند:
2 ـ چراغ زرد برای احتیاط ـ وسائل نقلیه ای که با این چراغ روبرو می‌گردند نباید بتقاطع یا گذرگاه پیاده نزدیک شوند و در صورت ورود قبلی موظفند بحرکت خود ادامه بدهند و از تقاطع یا گذرگاه عبور کنند.
3 ـ چراغ قرمز برای ایست کامل ـ وسائل نقلیه ای که با چراغ قرمز برخورد میکنند باید قبل از خط مخصوص ایست توقف کامل نمایند و در صورت فقدان خط ایست در فاصله 5 متری چراغ راهنمائی بایستد و تا روشن شدن چراغ سبز منتظر بمانند.
4 ـ چراغ چشمک زن زرد برای عبور با احتیاط ـ وسائل نقلیه مکلفند با مشاهده این چراغ از تقاطع و گذرگاه پیاده با احتیاط کامل و سرعت کم عبور نمایند.
5 ـ چراغ چشمک زن قرمز برای ایست و عبور ـ وسائل نقلیه در صورت برخورد با این چراغ باید قبل از ورود بتقاطع یا گذرگاه پیاده توقف کامل کنند و پس از اطمینان از عدم وجود خطر تصادف حرکت نمایند.
ماده 90 ـ انواع خطوطی که روی راهها باید کشیده شود مطابق نمونه‌های منظم به این آئیننامه است.
ماده 91 ـ تابلوها باید مطابق نمونه بین‌المللی که ضمیمه این آئیننامه است تهیه و نصب شود.
ماده 92 ـ در محلهائی که چراغ قرمز یا هر نوع علائم ایست دیگر وجود دارد ممکن است بوسیله پیکان سبزی که در کنار چراغ قرمز تعبیه میشود یا با نصب تابلو بوسائل نقلیه اجازه داده میشود که در مسیر معینی حرکت نمایند. در این مورد رعایت حق تقدم پیاده گان و وسائل نقلیه که با چراغ سبز جهت دیگر اجازه عبور داشته اند الزامی است.
ماده 93 ـ نصب آگهی یا علامت یا تابلو یا وسائلی که دارای شباهت با علائم و یا تابلوهای راهنمائی و رانندگی باشد یا از آنها تقلید شود و منظور از آن هدایت و کنترل وسائل نقلیه باشد و یا بطریقی باعث جلوگیری از رؤیت علائم و تابلو و وسائل راهنمائی و رانندگی گردد و همچنین نصب چراغهای رنگی تبلیغاتی در مجاورت چراغهای راهنمائی بطوری که موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است مقامات انتظامی میتوانند در صورت مشاهده چنین اشیائی جهت برداشتن آنها اقدام کنند با اینوصف ممکن است از طرف مؤسسات یا اشخاص با اجازه مقامات صلاحیتدار علائمی جهت هدایت مراجعین باماکن اطراف راه نصب گردد.
ماده 94 ـ هیچکس حق ندارد بدون اجازه مقامات شهربانی تغییراتی در علائم راهنمائی و رانندگی و دیگر وسائل نقلیه و راه آهن بدهد و یا در متن آن تصرفاتی نماید.
قسمت 2 ـ علائمی که رانندگان باید بکار برند
ماده 95 ـ رانندگانی که قصد گردش براست یا بچپ یا توقف را دارند مکلفند از فاصله 100 متری محل گردش یا توقف وسیله چراغ راهنما بترتیب زیر علامت دهند:
1 ـ برای گردش براست چراغ راهنمای سمت راست وسیله نقلیه را روشن کنند.
2 ـ برای گردش بچپ چراغ راهنمای سمت چپ را روشن کنند. 3 ـ برای توقف چراغ راهنمای سمت راست را روشن نمایند.
ماده 96 ـ رانندگان وسائل نقلیه موتوری فاقد چراغ راهنما و همچنین وسائل نقلیه غیر موتوری و موتور سیکلت ها و دوچرخه‌ها باید با دست بشرح زیر علامت بدهند.
1 ـ برای گردش براست ـ دست چپ را بطرف بالا نگاهدارند.
2 ـ برای گردش بچپ ـ دست چپ را بطور افقی نگهدارند.
3 ـ برای توقف ـ دست چپ را بطرف پائین نگاهدارند.
4 ـ برای کاستن سرعت ـ دست چپ را بطور افقی از بالا بپائین متناوباً حرکت دهند.
ماده 97 ـ علائم اخبار و همچنین علائم سبقت گرفتن بشرح زیر است:
1 ـ در روز بوق کوتاه 2 ـ در شب چند بار خاموش و روشن کردن چراغ بزرگ جلوی وسیله نقلیه یا تعویض استپ
قسمت 3 ـ علائم اختصاصی و استثنائی بعضی از وسائل نقلیه
ماده 98 ـ اتومبیلهای امدادی و مدارس باید دارای دستگاه اخبار قابل رؤیت مندرج در ماده 52 این آئیننامه باشند و روی بدنه اتومبیل هم مطابق دستور شهربانی عبارات و علائم ممیزه بطور خوانا نقش گردد.
ماده 99 ـ رانندگان وسائل نقلیه ایکه مواد خطرناک حمل میکنند باید در طرفین و عقب وسیله نقلیه تابلوئی که روی آن کلمه (خطر) با حروف درشت برنگ قرمز نوشته شده باشد نصب کنند.
ماده 100 ـ هرگاه وسیله نقلیه ای شب در کنار راه توقف نماید و نور کافی در آن محل برای تشخیص اشیاء یا اشخاص از فاصله 150 متری وجود نداشته باشد راننده (اعم از اینکه داخل وسیله نقلیه باشد یا خارج آن) مکلف است چراغهای خطر جلو و عقب وسیله نقلیه را روشن نگهدارد چنانچه چراغ خطر جلو خراب شده باشد لااقل چراغ بزرگ سمت چپ را با نور پائین روشن سازد.
ماده 101 ـ هرگاه در راهها خرابی غیر قابل پیش بینی برای هر نوع وسیله نقلیه موتوری ایجاد شود راننده مکلف است آن را از مسیر عبور و مرور خارج و در محل مناسبی که موجب سد راه و مزاحمت سایر وسائل نقلیه و عابرین پیاده نباشد متوقف سازد در این مورد و رد سایر مورادی که وسیله مزبور قادر به حرکت در راه باید بمنظور اخبار بسایر رانندگان علائم ایمنی بترتیب ذیل در محل قرار دهد.
1 ـ در وسط راه یک فانوس یا یک چراغ یا یک مشعل نورانی قرمز در فاصله 70 متری جلو و یکی در فاصله 70 متری عقب و یکی دیگر در پهلوی وسیله از کار افتاده بگذارد.
2 ـ هرگاه وسیله نقلیه سرپیچ یا تپه ای از کار بیفتد فانوس ها یا چراغ ها یا مشعل ها را باید در فواصل مناسبی قرار دهد تا وسائل نقلیه دیگر از فاصله 200 متری متوجه خطر بشوند.
ماده 102 ـ هرگاه وسیله نقلیه موتوری در راهها خارج شهر از کار بیفتد و بعلت کفایت روشنائی احتیاجی باستفاده از چراغ یا مشعل نباشد راننده باید در وسط جاده یک مثلث شبرنگ قرمز متساوی‌الاضلاع از نوع علامت احتیاط به ابعاد 30 سانتیمتر در فاصله 70 متری جلو و مثلث مشابه دیگری در فاصله 70 متری عقب آن بنحوی که کاملاً قابل رؤیت باشد قرار دهد.
ماده 103 ـ اگر وسیله نقلیه ای که مواد خطرناک حمل می‌کند در ساعات و شرایط مندرج در ماده 100 در راههای خارج شهر از کار بیفتد راننده موظف است که در وسط جاده یک چراغ الکتریکی قرمز با باطری در فاصله 70 متری جلو و یکی در فاصله 70 متری عقب و یکی دیگر در پهلوی وسیله از کار افتاده بگذارد. استفاده از فانوس یا چراغ یا مشعل برای این قبیل وسائل نقلیه ممنوع است.
ماده 104 ـ روی یدک و هر نوع وسیله نقلیه ای که توسط وسیله نقلیه دیگر کشیده شود باید یک پرچم سفید بطول و عرض لااقل 5/0 متری طوری نصب شود تا سایر رانندگان از فاصله دور و از طرفین جاده آن را مشاهده نمایند.
فصل 9 ـ مقررات رانندگی
قسمت 1 ـ مسیر و جهت عبور
ماده 105 ـ رانندگان کلیه وسائل نقلیه موظفند که از منتهی‌الیه سمت راست راه حرکت نمایند مگر در موارد زیر:
الف ـ در موقع سبقت گرفتن از وسیله نقلیه جلو. ب ـ موقعی‌که سمت راست جاده بهر علتی مسدود و غیر قابل عبور باشد. پ ـ هنگام گردش به چپ.
ماده 106 ـ در راه‌هائی که خط کشی شده وسائل نقلیه باید در مسیر بین خطوط حرکت کنند و از آن خارج نشوند مگر اینکه احتیاط کامل را رعایت نمایند و قبلاً با دادن علامت وسائل نقلیه دیگر را از قصد خود آگاه سازند.
ماده 107 ـ رانندگی در قسمت وسطی راه‌هائی که بوسیله خط کشی یا علائم دیگر به 3 قسمت تقسیم شده ممنوع است مگر برای سبقت گرفتن یا گردش بچپ.
ماده 108 ـ در راه‌هائی که بوسیله موانع مخصوص یا سکو به 2 قسمت تقسیم شده رانندگان موظفند از قسمت راست حرکت کنند و حق ندارند از روی موانع بگذرند.
ماده 109 ـ در راههای یکطرفه راننده و وسائل نقلیه باید در جهت مجاز عبور کنند و حرکت خلاف جهت مزبور ممنوع است.
ماده 110 ـ در میدان های سکودار رانندگان وسائل نقلیه موظفند از طرف راست سکو گردش نمایند.
ماده 111 ـ در معابری که عبور وسائل نقلیه کندرو مجاز اعلام گردیده رانندگان این قبیل وسایل در هر حال مکلفند که از منتهی‌الیه سمت راست یا محل هائی که برای عبور آنها تعیین شده حرکت نمایند.
ماده 112 ـ در مواقعی که وسیله نقلیه ای از روبروی وسیله نقلیه دیگری در جهت مخالف حرکت می‌کند راننده‌هر یک از آنها بایستی حتی‌المقدور در طرف راست خود حرکت نماید و مخصوصاً در راه‌هائی که از هر طرف فقط و 1 وسیله نقلیه می تواند عبور کند رانندگان باید سعی نمایند که در هنگام عبور فاصله کافی بین 2 وسیله وجود داشته باشد.
قسمت 2 ـ سرعت
ماده 113 ـ در راهها و مناطقی که میزان سرعت رانندگی بوسیله تابلو یا علائم دیگر راهنمائی معین نگردیده حداکثر سرعت مجاز برای رانندگان وسائل نقلیه بقرار ذیل می‌باشد:
1 ـ شهر ها: 1 ـ خیابان ها 50 کیلومتر در ساعت. 2 ـ در کوچه‌ها و میدان ها و پیچ ها 20 کیلومتر در ساعت. 3 ـ در تقاطع فاقد چراغ راهنما 5 کیلومتر در ساعت. 2 ـ در راههای خارج شهر و مناطق غیره مسکونی روزها 80 کیلومتر شبها 60 کیلومتر در ساعت.
ماده 114 ـ اداره راهنمائی و رانندگی می‌تواند در مواقع یا محل های ضروری از طریق نصب تابلو یا علائم دیگر حداقل سرعت را نیز معین و اعلام نماید. در اینصورت رانندگی با سرعت کمتر از حداقل مجاز نخواهد بود.
ماده 115 ـ رانندگان حق ندارند در راهها آنقدر با سرعت کم حرکت نمایند که باعث کندی عبورومرور یا اختلال در آن بشوند مگر آنکه برای احتراز از خطر و تصادف ضروری باشد.
ماده 116 ـ رانندگان وسائل نقلیه موظفند در تقاطع ها، سر پیچ ها، جاده‌های تنگ و تپه‌ها و بطور کلی در محل هائی که موانعی در مسیر حرکت آنان وجود داشته باشد وهمچنین درمواقع بارندگی (برف ـ باران) یا مه یا کولاک و امثال آنها از سرعت وسیله نقلیه تاحدی که برحسب مورد برای برای احتراز از خطر و یا تصادف ضروری دارد بکاهند.
ماده 117 ـ رانندگی با انواع دوچرخه‌های موتوردار در شب باسرعتی بیش از 40 کیلومتر در ساعت مجاز نیست مگر اینکه نور چراغ جلوی آنها برای تشخیص اشیاء و انسان از فاصله 100 متری کافی باشد. که در اینصورت هم نمی توانند از حداکثر سرعت مقرر تجاوز نمایند.
قسمت 3 ـ سبقت
ماده 118 ـ رانندگانی که قصد سبقت گرفتن از وسائل نقلیه ای را که در جهت آنان حرکت می نمایند دارند باید فقط از سمت چپ آنها سبقت گیرند و پس از سبقت و طی مسافت کافی مجدداً بطرف راست خود متوجه شوند بنحویکه راه وسیله نقلیه ای که از آن سبقت گرفته شده مسدود نگردد یا موجب تصادف نشود معذلک سبقت گرفتن از طرف راست وسیله نقلیه ای که در حال گردش بچپ می باشد مجاز است.
ماده 119 ـ رانندگان وسائل نقلیه ای که از آنها سبقت گرفته میشود بایستی راه را برای وسیله نقلیه ای که در حال سبقت گرفتن است باز کنند و برسرعت خود نیفزایند.
ماده 120 ـ سبقت گرفتن در موارد زیر ممنوع است:
1 ـ درسرپیچ های تند و سربالائی ها که میدان دید راننده کم است. 2 ـ در 30 متری پیچهای ملایم یا تقاطع معابر و یا راه آهن. 3 ـ در مواقعی که روشنائی و میدان دید بهر علت کافی نباشد. 4 ـ سبقت از وسیله نقلیه ای که خود در حال سبقت گرفتن است مگر در راهی که بمناسبت وجود 3 ردیف خط کشی بریده یا بیشتر از 3 ردیف این عمل مجاز باشد. 5 ـ برای اتوبوسها و کامیونها در معابر شهری. 6 ـ در30 متری‌پل یا تونل که مدخل و مخرج آن کاملاً قابل رؤیت نباشد. 7 ـ در نقاطی که بانصب علائم مخصوص سبقت گرفته ممنوع اعلام شده باشد. 8 ـ از اتومبیل های مدارس که برای سوار و پیاده کردن شاگردان در حال توقف می باشد.
قسمت 4 ـ حق تقدم
ماده 121 ـ رعایت مقررات مربوط به حق تقدم عبور برای همه اجباری است مگر در مواردی که بموجب مقررات خاص یا علائم مخصوص راهنمائی خلاف این حکم اجازه داده شده باشد.
ماده 122 ـ حق تقدم عبور وسائل نقلیه در تقاطع و میدان هائی که‌هیچگونه علامت و چراغ راهنما وجود نداشته باشد به ترتیب زیر است:
1 ـ هروسیله نقلیه ای که زودتر از وسیله دیگر وارد تقاطع شود حق تقدم عبور دارد. 2 ـ هرگاه 2 یا چند وسیله نقلیه از 2 یا چند راه مختلف در یک زمان بمدخل تقاطع یا میدانی برسند. حق تقدم عبور با وسیله است که در طرف راست وسیله دیگر قرار دارد. 3 ـ در داخل تقاطع و میدان عبور وسیله نقلیه ای که مستقیم حرکت می کند بروسائلی که قصد گردش دارند مقدم است.
ماده 123 ـ در برخورد راه اصلی با راه فرعی حق تقدم با وسیله ای است که از راه اصلی عبور می‌کند. راننندگانی که از راه فرعی وارد راه اصلی می‌شوند باید قبل از ورود براه اصلی توقف کامل نمایند و پس از اطمینان از عدم برخورد با وسائل نقلیه ای که احتمالاً در راه اصلی حرکت میکنند وارد این راه بشوند.
ماده 124 ـ مقررات ماده فوق برای وسیله نقلیه ایکه میکنند وارد این راه بشوند. گاراژ یا کوچه یا تعمیرگاه و امثال آنها بمعابر عمومی وارد میشود نیز لازم‌الرعایه است.
ماده 125 ـ وسیله نقلیه ای که در حرکت است بروسائل نقلیه متوقفی که در حال حرکت کردن یا جلو و عقب زدن یا دور زدن هستند حق تقدم عبور دارد.
ماده 126 ـ در گذرگاه پیاده حق تقدم عبور با عابرین پیاده است. علاوه براین رانندگان مکلفند در هر حال حق تقدم عبور عابرین پیاده و اطفال و اشخاص علیل و نابینا را رعایت نمایند.
ماده 127 ـ هنگام گردش بچپ وسیله نقلیه حق تقدم با وسائل نقلیه ای است که مستقیم حرکت میکنند.
قسمت 5 ـ استفاده از چراغها
ماده 128 ـ راننده وسیله نقلیه ایکه در حرکت است. شب یا هر موقع دیگریکه بعلت کمی روشنائی نتواند اشیاء و اشخاص را از فاصله 150 متری بخوبی تشخیص دهد باید چراغهای آنرا بترتیب مقرر در مواد بعدی روشن نماید.
ماده 129 ـ در خیابانها و جاده‌هائی که نور کافی وجود دارد باید فقط از چراغهای کوچک و در صورت خرابی ناگهانی چراغهای کوچک جلو از نور پائین چراغهای بزرگ استفاده شود.
ماده 130 ـ در ساعاتی که چراغها باید روشن باشند، اگر چند وسیله نقلیه متصل بهم حرکت کنند، روشن کردن چراغهائی که بلحاظ محل نصبشان پوشیده می‌شوند ضرورت ندارد ولی در هرحال چراغهای جلوی وسیله اولی و چراغهای عقب وسیله آخری باید روشن باشند.
ماده 131 ـ وسائل نقلیه موتوری موظفند که در جاده‌ها و سرپیچها از نور بالا استفاده کنند تا بتوانند کلیه اشیاء و اشخاص را در فاصله دورتر از حد مقرر ببینند مگر در موارد زیر که باید از نور پائین استفاده نمایند:
1 ـ در موقع روبرو شدن با وسیله نقلیه ایکه از جهت مخالف حرکت می‌کند. دراینصورت راننده بایستی از فاصله 150 متری از نور پائین استفاده نماید تا نور بالا چشمهای راننده مقابل را خیره نسازد. در عین حال برای جلوگیری از تابش خیره کننده نور بچشم رانندگان دیگر ممکن است بر حسب مورد از چراغهای کوچک یا چراغهای مه استفاده نمود. 2 ـ هنگامی که وسیله نقلیه از فاصله 150 متری عقب وسیله نقلیه دیگری که در حال حرکت است عبور می‌کند مگر وقتی که در حال سبقت گرفتن باشد.
ماده 132 ـ چراغهای داخل وسائل نقلیه عمومی مسافربری شبها موقع حرکت باید روشن باشند.
ماده 133 ـ استعمال چراغهای چشمک زن در وسائل نقلیه ممنوع است مگر جهت وسائل نقلیه امدادی و اتومبیل های مدارس و وسائل موتوری برف روبی و در مواقع گردش یا خطر.
قسمت 6 ـ گردش
ماده 134 ـ قواعد گردش در تقاطع بشرح زیر است:
1 ـ برای گردش براست باید وسیله نقلیه را بمنتهی‌الیه سمت راست هدایت کرده و کاملاً از کنار تقاطع گذشت. 2 ـ برای گردش بچپ بایستی از فاصله 100 متری تقاطع بادادن علامت وارد مسیر سمت سمت چپ شد بطوری که پس از ورود بتقاطع وسیله در مرکز تقاطع قرار بگیرد و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسائل نقلیه ایکه مستقیم در حرکتند با حداقل سرعت بچپ گردش نماید.
ماده 135 ـ در راههای یکطرفه برای گردش بچپ رانندگان موظفند وسیله نقلیه را بمنتهی‌الیه طرف چپ خیابان هدایت و سپس بچپ گردش کنند.
ماده 136 ـ دورزدن در فاصله 150 متری پیچ ها و سربالائیهائی که میدان دید کافی نیست و همچنین از روی پل ممنوع است.
ماده 137 ـ عقب راندن وسیله نقلیه‌هنگام ضرورت باید با احتیاط کامل برای احراز از وقوع هرگونه حادثه و انسداد راه عمور سایر وسائل نقلیه انجام گیرد.
قسمت 7 ـ توقف
ماده 138 ـ رانندگان وسائل نقلیه همگانی هنگامی که مسافر ندارند باید در ایستگاههائی که از طرف شهربانی علامت گذاری شده متوقف شوند مگر اینکه شهربانی مقررات دیگری اعلام نماید.
ماده 139 ـ کلیه رانندگان وسائل نقلیه برای سوار و پیاده کردن سرنشینان خود بایستی فقط در محل های مجاز و در منتهی‌الیه سمت راست سواره رو توقف نمایند.
ماده 140 ـ در نقاط غیر مسکونی و خارج شهر توقف کوتاه یا طولانی وسائل نقلیه حتماً بایستی در خارج از مسیر عبور وسائل نقلیه و عابرین پیاده انجام گیرد بنحوی که رانندگان وسائل نقلیه در حال حرکت از فاصله 70 متری وسیله نقلیه متوقف را بسهولت به بینند.
ماده 141 ـ هیچ راننده ای مجاز نیست وسیله نقلیه ای را که موتور آن روشن است ولو در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پیاده و دور گردد. در سراشیبی پس از توقف چرخهای جلوی وسیله نقلیه باید بسمت راست کنار راه پیچانده شود.
ماده 142 ـ رانندگان وسائل نقلیه در موارد زیر موظفند بترتیبی که ذیلاً مقرر میشود توقف نمایند:
1 ـ درموقع برخورد با وسائل نقلیه امدادی که دستگاههای اخبار صوتی یا بصری خود را بکار انداخته باشند باید وسیله نقلیه را بمنتهی‌الیه سمت راست راه‌هدایت و عنداللزوم تا گذشتن وسائل نقلیه امدادی متوقف شوند. 2 ـ قبل از ورود بتقاطعی که فاقد علائم یا مأمور راهنمائی است باید توقف بکنند وسپس با احتیاط کامل از تقاطع بگذرند. 3 ـ قبل از رسیدن بگذرگاه پیاده و در صورت عبور اشخاص باید وسیله نقلیه خود را متوقف سازند و ضمناً با حرکت دادن دست چپ رانندگان پشت سر را نیز بتوقف دعوت نمایند. 4 ـ هنگام برخورد با عابرین پیاده و اشخاص ناتوان، نابینا، معلول و اطفال که درحال عبور از سواره رو می‌باشند. 5 ـ در تقاطع راه آهن، هنگامی که علائم‌الکتریکی یا مکانیکی یا پرچم قرمز یا سوت قطار نزدیک شدن آنرا اعلام می‌دارد یا دروازه عبور بسته شده یا در حال باز و بسته شدن است باید لااقل در 5 متری علامت یا دروازه توقف کامل کنند تا قطار بگذرد و تقاطع برای عبور آزاد گردد.
ماده 143 ـ رانندگان وسائل نقلیه موتوری مخصوصاً اتومبیل های مدارس و وسائل نقلیه ایکه حامل مواد خطرناک می‌باشند در تقاطع راه آهن هر چند از بی خطربودن معبر از تقاطع بگذرند. در هر حال هنگام عبور از روی ریل ها مجاز به تعویض دنده نمی باشند.
ماده 144 ـ توقف درمحل های زیر ممنوع است مگراینکه برای جلوگیری از تصادف و رفع خطر ضروری باشد:
1 ـ پیاده رو و گذرگاه پیاده. 2 ـ مقابل مدخل خیابانها و جاده‌ها و کوچه‌ها یا مدخل اتومبیل روی ساختمانها. 3 ـ داخل تقاطع. 4 ـ در فاصله 15 متری میدان یا تقاطع راهها یا تقاطع راه آهن. 5 ـ 5 متری شیرهای آب منصوب در راهها. 6 ـ 15 متری اطراف چراغ راهنما یا تابلوهای راهنمائی که در کنار راهها نصب شده است. 7 ـ کوچه‌ها. 8 ـ از ابتداء تا انتهای پیچ ها. 9 ـ در فاصله 15 متری مداخل گاراژهای آتش نشانی ـ پلیس ـ بیمارستانها. 10 ـ کنار وسائل نقلیه ای که خود متوقف می‌باشند (توقف دوبله) 11 ـ روی پل ها و داخل تونل ها و معابر هوائی (راههائیکه بر روی پایه قرار دارند). 12 ـ در خیابانهائیکه پیاده روی آن قابل عبور نبوده و پیاده‌ها مجبورند از قسمتی از سواره رو عبور کنند. 13 ـ در ایستگاههای وسائل نقلیه عمومی و حریم آنها که با علائم راهنمائی مشخص است. 14 ـ در محل هائی که تابلوهای توقف ممنوع یا توقف مطلقاً ممنوع نصب شده باقتضای مورد. 15 ـ در هر نقطه از معابر بمنظور تعمیر وسیله نقلیه جر در مورد ماده 101 که باید بترتیب مقرر در همان ماده عمل گردد.
قسمت 8 ـ مقررات اختصاصی موتور سیکلت و دوچرخه
ماده 145 ـ رانندگان موتور سیکلیت بایستی در موقع رانندگی قفط روی زین موتور سیکلت بنشینند و حق ندارند شخص دیگری را بر ترک سوار کنند مگر اینکه در ترک نیز یک زین کامل نصب شده یا موتور سیکلت دارای یدک پهلو (ساید کار) باشد.
ماده 146 ـ رانندگی با دوچرخه رکابدار بدون داشتن زین محکم در محل مخصوص ممنوع است.
ماده 147 ـ دو ترکه سوار کردن اشخاص روی دوچرخه ممنوع است مگر آنکه زین اضافی برای این کار داشته باشد.
ماده 148 ـ دوچرخه سواران مکلفند:
1 ـ هنگام حرکت کاملاً از طرف راست راه عبور نمایند و برای گذشتن از وسائل نقلیه ای که در کنار راه توقف کرده اند منتهای احتیاط را بعمل آورند.
2 ـ در صورت تعداد دوچرخه سواران در یک ردیف حرکت کنند مگر آنکه معبر ویژه ای آنها اختصاص داده شده باشد. در این صورت حق ندارند از خارج از معبر ویژه عبور و مرور نمایند.
ماده 149 ـ عبور دوچرخه سوار از پیاده رو و وسط دستجات، بازار نقاط شلوغ و پرتردد ممنوع است.
ماده 150 ـ دوچرخه سواران حق ندارند حین رانندگی بار و اشیاء دیگری حمل کنند یا حرکات ورزشی نمایند یا اعمالی انجام دهند که مستلزم برداشتن دست های آنان از روی فرمان باشد.
قسمت 10 ـ مقررات مختلف مربوط به رانندگی
ماده 151 ـ رانندگان وسائل نقلیه ای که در پشت سر وسیله نقلیه دیگر حرکت می کنند موظفند فاصله مناسبی را برای جلوگیری از تصادف حفظ کنند.
ماده 152 ـ کامیونهای بزرگ و وسائل نقلیه دیگری که دارای یدکهای طویل هستند موقع عبور در راههای غیر مسکونی باید فاصله بیشتری با وسائل نقلیه جلوی خود داشته باشند بطوریکه وسیله نقلیه دیگری که از آنها سبقت می گیرد بتواند پس از سبقت مجدداً در جلوی آنها وارد مسیر اولیه بشود.
ماده 153 ـ وسایل نقلیه ای که بصورت کاروان و دسته جمعی در راهها عبور می کنند نیز مشمول ماده فوق می باشند. فواصل آنها باید بقدری باشد که وسیله نقلیه سبقت گیرنده بتواند پس از سبقت برای ورود به مسیر اولیه به آسانی داخل این فواصل گردد.
ماده 154 ـ سوار کردن بیش از 3 نفر با راننده در قسمت جلوی وسیله نقلیه و همچنین گذاشتن بار یا اشیاء دیگر جلوی راننده که مانع دید او گردد ممنوع است.
ماده 155 ـ رانندگان وسائل نقلیه سنگین در موقع عبور از جاده‌های تنگ با عقب راندن باید 1 نفر کمک راننده برای احتراز از هرگونه خطری همراه داشته باشند.
ماده 156 ـ حرکت با دنده خلاص در سرازیری ها ممنوع است.
ماده 157 ـ وسائل نقلیه نباید از روی لوله‌های آب آتش نشانی که جهت اطفاء حریق در خیابان قرار گرفته عبور نمایند مگر با اجازه متصدیان آتش نشانی.
ماده 158 ـ رانندگان وسائل نقلیه عمومی که در بست کرایه داده می‌شوند نباید بدون رضایت کرایه کننده شخص دیگری را سوار کنند.
ماده 159 ـ رانندگان حق ندارند ضمن رانندگی با کسی صحبت یا استعمال دخانیات نمایند یا خوراکی میل کنند.
ماده 160 ـ رانندگی برای کسی که نوشابه‌الکلی صرف کرده تا رفع کامل آثار آن ممنوع است.
ماده 161 ـ سوار کردن اشخاص آلوده به کثافات در وسائل نقلیه عمومی مسافربری مجاز نیست.
ماده 162 ـ هر راننده موظف است حین رانندگی گواهینامه رانندگی خویش را همراه داشته باشد و در صورت تقاضای مأموران انتظامی آن را ارائه دهد.
ماده 163 ـ بکار بردن بوقهای شیپوری، سوت بلبلی و بطور کلی هر نوع وسیله اخبار صوتی با صدای ناهنجار و غیر عادی و همچنین زدن بوق ممتد یا غیر ضروری یا مکرر و یا در محل هائیکه این عمل بوسیله علامتی منع شده ممنوع است.
ماده 164 ـ وسائل نقلیه امدادی، در مواقعی که جهت انجام مأموریت فوری در حرکتند، در صورت بکاربردن چراغ گردان مخصوص اعلام خطر یا آژیر تا حدودی که موجب بروز تصادف نشود مجاز بانجام اعمال زیر می‌باشند:
1 ـ توقف درمحل ممنوعه. 2 ـ تجاوز از ساعت مجاز 3 ـ سبقت از سمت راست وسیله نقلیه دیگر. 4 ـ عبور از طرف چپ راه. 5 ـ دور زدن در نقاط ممنوعه. 6 ـ گذشتن از چراغ قرمز یا عدم رعایت علائم دیگر ایست مشروط باینکه از سرعت وسیله نقلیه در اینگونه محل ها تا حداقل امکان کاسته شود.
ماده 165 ـ وسائل نقلیه امدادی که مجازبداشتن سوت خطر یا زنگ مخصوص می‌باشند فقط در مواقعیکه برای انجام مأموریت های مهم و فوری در حرکتند باید از آنها استفاده نمایند.
ماده 166 ـ اتومبیل های مدارس فقط در مواقع سوار و پیاده کردن شاگردان حق استفاده از علائم بصری مذکور در ماده 52 را دارند.
ماده 167 ـ در موقع برف و یخبندان و بطور کلی در صورت اعلام مقامات و مأموران انتظامی رانندگی با وسیله نقلیه ای که چرخهای آن با زنجیر مجهز نباشد ممنوع است.
ماده 168 ـ راندن وسیله نقلیه ای که بیش از ظرفیت مندرج در کارت شماره گذاری بار یا مسافر گرفته ممنوع است.
ماده 169 ـ عبور وسائل نقلیه از وسط دستجات ارتش یا مأموران انتظامی یا دانش آموزان یا تشییع کنندگان جنازه‌ها یا سایر دستجات تشریفاتی و همچنین بوق زدن در این قبیل موارد مجاز نیست.
ماده 170 ـ رانندگان بارکشهای موتوری برزک باید 1 نفر شاگرد راننده‌همراه داشته باشند و سوار کردن مسافر باستثنای 1 نفر پهلوی راننده مجاز نیست.
ماده 171 ـ سوار شدن وسوار کردن اشخاص روی گلگیر یا رکاب یا محل دیگری در قسمت خارجی وسائل نقلیه ممنوع است.
ماده 172 ـ درهای هر وسیله نقلیه در حال حرکت باید کاملاً بسته باشد و باز کردن آنها قبل از توقف کامل مجاز نیست.
ماده 173 ـ رانندگان وسائل نقلیه هنگام عبور از معابر و گذرگاههای تنگ یا پرجمعیت و یا در مواردی که بیشتر از 50 متر مقابل آنها مرئی نیست مکلفند آهسته حرکت کنند و در صورت احتمال وقوع حادثه یا اخلال نظم و مزاحمت برحسب مورد حرکت وسیله نقلیه را ـ کند یا آن را متوقف سازند.
ماده 174 ـ عبور وسائل نقلیه سنگین که حداکثر سرعت آنها از 15 کیلومتر در ساعت تجاوز نمی‌کند مانند تراکتورهای زنجیری و غلطک های جاده کوبی و غیره باید قبل از رسیدن آنها باولین پست راه آهن یا ایستگاه خبر داده شود تا تدارک احتیاطی لازم جهت عبور بی خطر آنها از تقاطع راه آهن فراهم گردد.
ماده 175 ـ رانندگان این قبیل وسائل نقلیه موظفند هنگامی که عبور آنها از تقاطع راه آهن مجاز است قبل از رسیدن بآن توقف کامل کنند و پس از مشاهده طرفین و اطمینان از عدم خطر احتمالی از آنجا بگذرند. در مواقعیکه نزدیک شدن قطار بوسیله علائم باصدای لکوموتیو اعلام میشود تا عبور قطار از تقاطع نباید عبور نمایند.
ماده 176 ـ هرگاه مأمور راهنما در محل تقاطع راه آهن حضور داشته باشد عبور از تقاطع باید بافرمان او انجام گیرد.
فصل 10 ـ مواد متفرقه
ماده 177 ـ هیچکسی حق ندارد وسیله نقلیه ای را که متعلق به او نیست یا راننده آن نمی باشد بدون اجازه کسی که آن را در اختیار دارد از محل خود حرکت دهد یا با آن رانندگی کند مگر مأموران انتظامی آنهم در حدود مقررات و وظائف قانونی.
ماده 178 ـ هیچکس نمی تواند بشخص فاقد گواهینامه رانندگی لازم اجازه رانندگی با وسیله نقلیه خود را بدهد.
ماده 179 ـ هیچکس حق ندارد هیچ نوع وسیله نقلیه ای را که دارای عیب و نقص فنی باشد در راهها براند.
ماده 180 ـ مأموران مسئول راه مکلفند از عبور و مرور در بعضی راهها که بواسطه خرابی یا علل دیگر خطرناک می‌باشد تا تعمیر و رفع علل خطر جلوگیری بعمل آوردند یا از حرکت برخی از وسائل نقلیه یا غیر مجهز بوسائل لازم ممانعت بعمل آورند.
ماده 181 ـ رانندگی باوسائل نقلیه ای که شماره گذاری نشده یا در موعد مقرر پلاک شماره آنها تجدید نگردیده یا با علم به اینکه شماره آنها غیر مجاز است و همچنین گذاردن این قبیل وسائل نقلیه برای رانندگی در اختیار اشخاص دیگر ممنوع است مگر آنکه قبلاً اجازه حرکت از شهربانی دریافت کرده و دردست داشته باشند.
ماده 182 ـ حمل جنازه باید با وسیله نقلیه مخصوص انجام گیرد مگر در مواردی که شهربانی اجازه حمل آن را با سایر وسائل نقلیه داده باشد.
ماده 183 ـ هیچکس حق ندارد در حالی که سوار دوچرخه یا کشفهای چرخدار یا 3 چرخه‌های بدون رکاب یا اتومبیلهای اسباب بازی است بوسائل نقلیه در حال حرکت تکیه نماید و آنها را وسیله حرکت خود یا حرکت وسیله که بر آن سوار است قرار دهد. تکیه نمودن و آویزان شدن اشخاص نیز بوسائل نقلیه ممنوع است.
ماده 184 ـ ریختن شیشه، بطری، میخ، سیم، حلبی، مایعات لزج و بطور کلی هر چیزی که باعث صدراه و ایجاد خطر و انحراف وسائل نقلیه از مسیر حرکت باشد بر روی راهها ممنوع است.
ماده 185 ـ نصب هرگونه علائم (جز علامت کانون جهانگردی و آنچه در این آئیننامه پیش بینی شده) و پلاکهای متفرقه و پرچم و همچنین‌الصاق هر نوع آگهی و نوشته و عکس و نوشتن عبارات و ترسیم نقوش روی شیشه یا بدنه داخل یا خارج وسائل نقلیه بدون اجازه شهربانی ممنوع است.
ماده 186 ـ حرکت وسائل نقلیه چرخ فلزی در معابر شهری مجاز نیست.
ماده 187 ـ اعمال ذیل در خیابانها و معابر شهری ممنوع است مگر با اجازه شهربانی.
1 ـ بستن یا خوراک دادن دامها و پرندگان یا رها کردن آنها بدون نگهبان.
2 ـ مسابقه با اسب یا سایر حیوانات و وسائل نقلیه.
3 ـ ورزش و مسابقه‌های ورزشی.
ماده 188 ـ هر کس که مسئول حرکت دادن و هدایت حیوانات است باید علائم راهنمائی و رانندگی و آن قسمت از مقررات این آئیننامه را که به وی مربوط میشود در راههای عمومی رعایت نماید.
ماده 189 ـ اشخاصی که بهر عنوان روی راههای عمومی کار میکنند موظفند قبل از شروع بکار علائم ایمنی عبور و مرور را در محل و به لباسهای کارگران و وسائل نقلیه خود نصب کنند در غیر این صورت مأمورین انتظامی موظفند از کار آنان جلوگیری بعمل آورند.
ماده 190 ـ جز مأموران انتظامی هیچکس حق ندارد برای هدایت یا حفاظت وسائل نقلیه در سواره روی خیابان بایستد یا قدم بزند.
ماده 191 ـ عابرین پیاده موظفند که:
1 ـ در محل هائی که پیاده رو وجود دارد از داخل سواره رو عبور نکنند.
2 ـ در محل هائی که پیاده رو وجود ندارد یا در صورت وجود بجهاتی قابل استفاده نباشد هنگام حرکت از سواره رو از منتهی‌الیه سمت چپ خود بطوری که حرکت وسائل نقلیه مقابل در خلاف جهت ایشان انجام گیرد عبور کنند.
3 ـ برای گذشتن از عرض راه حتماً از گذرگاههای پیاده عبور کنند.
4 ـ هنگام عبور از گذرگاههای پیاده مراقب حرکت وسائل نقلیه باشند و ناگهان از پیاده رو به سواره رو داخل نشوند.
ماده 192 ـ توقف در سواره روی خیابان برای سوار شدن وسیله نقلیه و همچنین صحبت کردن یا خرید و فروش با راننده یا سرنشینان وسائل نقلیه در سواره رو ممنوع است.
فصل 11 ـ مجازاتها
ماده 193 ـ متخلفین از مواد 28 و 48 و 49 و 52 و 59 و 61 و 62 و 68 و 73 و 98 و 102 و 132 و 141 و 146 و 147 و 148 و 149 و 150 و 154 و 155 و 156 و 157 و 159 و 161 و 170 و 187 و 188 و 190 و 191 و 192 به پرداخت 100 ریال غرامت محکوم می‌شوند.
ماده 194 ـ متخلفین از مواد 42 و 47 و 104 به تأدیه 100 ریال غرامت و از 2 تا 5 روز حبس تکدیری محکوم می‌گردند.
ماده 195 ـ متخلفین از مواد 8 و 12 و 15 و 16 و 29 و 67 و 70 و 72 و 76 و 77 و 78 و 81 و 82 و 83 و 84 و 87 و 94 و 95 و 96 و 99 و 107 و 108 و 111 و 114 و 115 و 117 و 129 و 133 و 137 و 138 و 139 و 140 و 144 و 145 و 151 و 152 و 153 و 162 و 169 و 171 و 172 و 173 و 173 و 174 و 175 و 176 و 182 و 183 و 185 و 186 به پرداخت 200 ریال غرامت محکوم خواهند شد.
ماده 196 ـ متخلفین از مواد 9 و 13 و 14 و 20 و 21 و 33 و 37 و 39 و 46 و 54 و 55 و 56 و 58 و 60 و 64 و 65 و 66 و 69 و 71 و 74 و 75 و 79 و 80 و 85 و 100 و 101 و 103 و 105 و 106 و 109 و 110 و 112 و 113 و 116 و 118 و 119 و 120 و 121 و 130 و 131 و 134 و 135 و 136 و 142 و 143 و 158 و 160 و 163 و 165 و 167 و 168 و 177 و 178 و 179 و 181 و 184 به پرداخت 200 ریال غرامت و از 6 روز تا 10 روز حبس تکدیری محکوم می‌شوند.
وزیر دادگستری
وزیر کشور