فصل اول – کلیات
ماده اول – سازمان بنادر و کشتیرانی که در این آیین‌نامه اختصاراً سازمان نامیده می‌شود دارای شخصیت حقوقی است و بر طبق مقررات این آیین‌نامه اداره می‌شود.
ماده دوم – سازمان وابسته به وزارت دارایی بوده و مرکز آن در تهران است و سازمان می‌تواند با تصویب شورای عالی خود در هر یک از بنادر فعلی کشور و یا بنادری که بعداً به وجود خواهد آمد دارای اداره یا شعبه باشد.
فصل دوم – وظایف و اختیارات:
ماده سوم – وظایف سازمان به شرح زیر است:
1 – اداره امور بندری و امور دریایی بازرگانی کشور.
2 – ایجاد و تکمیل و توسعه ساختمانها و تأسیسات و تعمیرگاه‌های بندری و دریایی بازرگانی و وسائل و تجهیزات مربوط و بهره‌برداری از آنها.
3 – تهیه و تنظیم و اجرای مقررات بندری و دریایی و کشتیرانی بازرگانی طبق قوانین مربوط.
4 – تنظیم امور مربوط به راهنمایی کشتیها با تصویب شورای عالی سازمان.
5 – اداره امور تخلیه و بارگیری و حمل و نقل کالا در محوطه بنادر و انبار اداری در بنادر کشور (بنادری که سازمان دارای اداره یا شعبه است).
6 – اداره شبکه‌های مخابراتی (رادیویی، تلگرافی، تلفنی، تله‌تایپ، و غیره) در دریا و خشکی برای تماس با کشتیها و بنادر تابعه و تهیه و تأمین وسائل مربوط با همکاری وزارت پست و تلگراف و تلفن.
7 – نظارت کامل در امور کشتیرانی ساحلی و بازرگانی و مجاهدت در توسعه آنها و تأمین ایمنی عبور و مرور و انجام هر نوع اقدامی که در پیشرفت و توسعه فعالیت کشتیرانی‌های بازرگانی و ساحلی لازم باشد.
8 – اداره و برقرار نمودن علائم و وسائل روشنایی دریایی و رودخانه‌ای برای تأمین ایمنی عبور و مرور کشتیها و شناورها.
9 – ثبت کشتیها و شناورهای بازرگانی و تفریحی و خیریه دارای تابعیت کشور و اجرای مقررات مربوط.
10 – اعطای گواهی‌نامه‌های صلاحیت فنی، دریایی و غیره به افراد و واحدهای دریایی طبق مقررات مربوط.
11 – وصول حقوق و عوارض بندری، رودخانه‌ای و حق تخلیه و بارگیری و باربری و انبارداری و سایر درآمدهایی که بر طبق مقررات مربوط به وسیله سازمان یا سایر سازمانهای دولتی برای سازمان وصول می‌شود.
12 – اجرای قانون دریایی ایران و انجام وظایف مقرر در قانون راجع به اجازه تأسیس سازمان بنادر و کشتیرانی و سیر قوانین و مقررات مربوط.
13 – تعیین نحوه استفاده و نرخ بهره‌برداری از تأسیسات و تجهیزات بندری و اموال منقول و غیر منقول سازمان و اجرای آن پس از تصویب شورای عالی.
14 – تحقیق و مطالعه در امور بندری و دریایی و کشتیرانی بازرگانی.
15 – تهیه و تنظیم برنامه سال بعد و همچنین برنامه‌های دراز مدت و اجرای آنها پس از تصویب شورای عالی سازمان
16 – بررسی طرح موافقت‌نامه‌ها و قراردادهای بین‌المللی مربوط به امور بنادر و کشتیرانی و دریانوردی بازرگانی جهت تقدیم به مراجع مربوط.
17 – عضویت در سازمانهای بین‌المللی مربوط به بنادر و کشتیرانی با موافقت شورای عالی سازمان و تصویب مجلسین.
18 – شرکت در کنفرانس‌ها و مجامع بین‌المللی مربوط به بنادر و کشتیرانی.
19 – تعیین منطقه آزاد در صورت لزوم و تهیه مقررات و شرایط استفاده از آن با موافق شورای عالی سازمان و تصویب مجلسین.
۲۰ – در اختیار گرفتن و اداره خطوط راه‌آهن از سوزن ورودی تا سوزن خروجی به محوطه بندر و همچنین دارا بودن واگنها و لوکودیزلها و وسائل مربوط به آنها و وسائل ضروری دیگر جهت تأمین تخلیه و بارگیری کالا برای حمل به انبارهای سرباز و سرپوشیده.
۲۱ – تأسیس آموزشگاه تعلیم راهنمایان و کارکنان دریانوردی بازرگانی و اعزام دانشجو برای تحصیل در رشته‌های تخصصی به خارج از کشور با توجه به احتیاجات سازمان.
۲۲ – صدور اجازه تأسیس اسکله و سایر تأسیسات و تجهیزات ضمن تصویب طرح مربوطه با داشتن حق نظارت در اجرا و بهره‌برداری.
تبصره – [الحاقی ۱۳۸۷/۱۰/۲۵]
ساخت و ساز بدون مجوز یا خارج از مجوز سازمان بنادر و دریانوردی در دریاها و رودخانه‌های قابل کشتیرانی ممنوع است. سازمان در صورت اطلاع از طریق پاسگان (گارد) بندر و یا سایر ضابطین دادگستری از ادامه عملیات ساخت و ساز و یا بهره‌برداری از تأسیسات و تجهیزات فاقد مجوز و یا خارج از مجوز جلوگیری کرده و بلافاصله موضوع را به عنوان شاکی به مرجع قضائی محل اعلام می‌نماید. مرجع قضائی مکلف است به پرونده خارج از نوبت رسیدگی کرده و درصورت احراز تخلف حسب مورد حکم قلع بنا و یا توقف عملیات و یا اصلاح آن مطابق مجوز را صادر نماید.
۲۳ – صدور اجازه تأسیس دفتر، خانه ملوانان، رستوران و انبار و سایر تأسیسات لازم به درخواست متقاضیان صلاحیتدار. سازمان می‌تواند با توجه به امکانات خود در بنادر زمین برای تأسیسات مزبور از طریق اجاره واگذار نماید.
24 – واگذاری آن قسمت از خدمات سازمان که انجام آن از طرف بخش خصوصی به صرفه و صلاح می‌باشد به مؤسسات خصوصی واجد صلاحیت.
25 – اهتمام در پایین آوردن نرخ کرایه حمل کالا به بنادر ایران با تجهیزات بنادر و تسریع در امر تخلیه و بارگیری و از بین بردن مدت انتظار نوبت کشتیها به منظور کمک به اقتصاد کشور.
فصل سوم ارکان:
ماده چهارم – ارکان سازمان به قرار زیر است:
الف – شورای عالی.
ب – هیأت عامل.
پ – مدیر عامل.
شورای عالی:
ماده پنجم – شورای عالی از وزیر دارایی، وزیر راه، وزیر اقتصاد، فرمانده نیروی دریایی شاهنشاهی و مدیر عامل سازمان برنامه یا معاونان آنها تشکیل می‌شود.
ریاست شورای عالی با وزیر دارایی است و در جلساتی که وزیر دارایی حضور نداشته باشد رییس جلسه را اعضای حاضر انتخاب خواهند نمود.
ماده ششم – وظایف و اختیارات شورای عالی عبارت است از:
1 – تعیین خط مشی کلی سازمان.
2 – تأیید تعرفه‌های حقوق و عوارض بندری جهت پیشنهاد برای تصویب مراجع مربوط.
3 – تصویب بودجه سازمان.
4 – تصویب گزارش سالانه سازمان.
5 – اتخاذ تصمیم در مورد تحصیل وام یا اعتبار داخلی از بانکها و مؤسسات دولتی.
6 – انتخاب اعضای هیأت عامل.
7 – اتخاذ تصمیم درباره ارجاع دعاوی به داوری و تعیین داور و ختم دعوی به صلح.
8 – تصویب طرح تشکیلات و شرح وظایف واحدهای تابع سازمان و آیین‌نامه‌های استخدام، بازنشستگی، بیمه، پس‌انداز و وام مسکن کارکنان با رعایت تبصره ماده (۱۱۲) قانون استخدام کشوری.
9 – تصویب آیین‌نامه‌های مالی و معاملات و سایر آیین‌نامه‌های اجرایی سازمان.
10 – تعیین حقوق و مزایای مدیر عامل و سایر اعضای هیأت عامل سازمان.
11 – رسیدگی و اتخاذ تصمیم نسبت به موضوعات دیگری که در حدود مقررات این آیین‌نامه در دستور شورای عالی گذاشته می‌شود.
تبصره – شورای عالی می‌تواند در مواقع لزوم امور مالی سازمان را به وسیله کارشناسان رسمی و یا حسابداران قسم‌خورده مورد رسیدگی قرار دهد.
ماده هفتم – شورای عالی به طور عادی یا فوق‌العاده تشکیل می‌شود. جلسه عادی شورای عالی یک بار قبل از پایان تیر ماه هر سال برای رسیدگی به گزارش سالانه و سایر موضوعات مندرج در دستور جلسه و بار دیگر قبل از پایان آذر ماه برای بررسی بودجه و برنامه و تعیین خط مشی کلی سال بعد و سایر موضوعات مندرج در دستور جلسه تشکیل خواهد شد.
جلسه فوق‌العاده شورای عالی با تقاضای هر یک از اعضای شورای عالی و یا مدیر عامل تشکیل می‌گردد.
ماده هشتم – دعوت اعضای شورای عالی با رییس شوری است دستور جلسه در دعوتنامه ذکر می‌گردد و جلسات شورای عالی با حضور لااقل سه نفر از اعضاء رسمیت خواهد یافت و در هر حال تصمیمات شورای عالی با رأی سه نفر معتبر خواهد بود.
هیأت عامل:
ماده نهم – هیأت عامل سازمان مرکب است از مدیر عامل و چهار عضو که سمت معاون سازمان را هم خواهند داشت که از بین افراد واجد صلاحیت سازمان برای مدت سه سال انتخاب می‌شوند و تجدید انتخاب آنان برای دوره‌های بعد بلامانع است . مدیر عامل به پیشنهاد وزیر دارایی و تصویب شورای عالی با فرمان همایونی منصوب می‌شود و سمت معاونت وزارت دارایی را خواهد داشت و سایر اعضاء به پیشنهاد مدیر عامل و تصویب شورای عالی و یا حکم وزیر دارای منصوب می‌شوند.
اعضاء هیأت عامل موظفاً انجام خدمت نموده و جز انجام این وظیفه حق ندارند هیچ نوع شغل دولتی یا غیر دولتی دیگر داشته باشند (به استثنای مؤسسات خیریه) اعضاء هیأت عامل حق ندارند در هیچ یک از شرکتهای کشتیرانی و یا شرکتها و سازمانهایی که به نحوی از انحاء فعالیت آنها انجام خدمات بندری و یا دریایی باشد سهیم و شریک باشند.
ماده دهم – وظایف و اختیارات هیأت عامل به قرار زیر است:
1 – تهیه طرح تشکیلات و شرح وظائف واحدهای تابع سازمان و همچنین آیین‌نامه‌های استخدام، بازنشستگی، بیمه، پس‌انداز و وام مسکن کارکنان و پیشنهاد آنها به شورای عالی.
2 – تهیه طرح آیین‌نامه‌های مالی و معاملات سازمان و سایر آیین‌نامه‌های اجرایی و پیشنهاد آنها به شورای عالی.
3 – تهیه بودجه و برنامه‌های سازمان و پیشنهاد آنها به شورای عالی.
4 – تهیه گزارش سالانه سازمان برای طرح در شورای عالی.
5 – پیشنهاد ارجاع دعوی به داوری و تعیین داور یا ختم دعوی به صلح به شورای عالی.
6 – پیشنهاد تحصیل اعتبار یا وام داخلی از بانکها و مؤسسات دولتی به شورای عالی.
7 – تهیه تعرفه حقوق و عوارض بندری و همچنین تغییراتی که در تعرفه‌های مذکور ضرورت پیدا می‌کند برای پیشنهاد به شورای عالی.
8 – اظهار نظر در مورد کلیه مسائل مربوط به وظائف سازمان که از طرف مدیر عامل یا هر یک از اعضاء هیأت عامل باید به شورای عالی پیشنهاد شود.
ماده یازدهم – رأی هیأت عامل به اکثریت معتبر است.
مدیر عامل:
ماده دوازدهم – مدیر عامل بالاترین مقام اجرایی و مسئول اداره و حسن جریان امور و حفظ حقوق سازمان می‌باشد و وظایف و اختیارات او به شرح زیر است:
1 – اجرای مصوبات شورای عالی و هیأت عامل و انجام کلیه امور اداری و فنی و مالی سازمان طبق مقررات این آیین‌نامه و سایر قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط.
2 – استخدام و تعلیق و یا اخراج کارمندان و مستخدمین و تعیین شغل و حقوق ترفیع آنان در حدود بودجه مصوب و مقررات مربوط.
3 – امضاء اسناد و افتتاح حساب در بانکها و معرفی امضاء‌های مجاز و صدور اجازه پرداخت هزینه در حدود بودجه مصوب و مقررات مربوط.
4 – نمایندگی سازمان در مقابل اشخاص و کلیه مراجع قضایی و غیر قضایی داخلی و خارجی با حق انتخاب وکیل و اعطای حق وکالت در توکیل تا یک درجه.
5 – تنظیم گزارشهای وضع مالی و امور جاری و عملیات انجام شده برای تسلیم به شورای عالی.
6 – اجرای مصوبات شورای عالی در مورد تحصیل اعتبار یا وام داخلی از بانکها و مؤسسات دولتی.
7 – تعیین و تغییر ساعات کار واحدهای تابعه سازمان.
8 – مدیر عامل می‌تواند به مسئولیت خود قسمتی از اختیارات خود را به هر یک از اعضاء هیأت عامل و یا سایر کارکنان سازمان تفویض نماید.
فصل چهارم – امور مالی و استخدامی:
ماده سیزدهم – سال مالی سازمان از اول فروردین ماه هر سال شمسی شروع و به آخر اسفند ماه همان سال ختم می‌شود به استثنای سال اول که ابتدای آن تاریخ شروع به اجرای این آیین‌نامه است.
ماده چهاردهم – مدیر امور مالی سازمان به پیشنهاد مدیر عامل و تصویب وزیر دارایی تعیین می‌شود و بر طبق مقررات مربوط وظایف محوله را انجام خواهد داد.
تبصره – اسناد مربوط به تعهدات مالی سازمان باید به امضای مدیر عامل یا نماینده او و مدیر امور مالی یا نماینده او برسد.
ماده پانزدهم – درآمدهای سازمان مندرج در بند ۱۱ ماده ۳ این آیین‌نامه که بر طبق مقررات مربوط وصول خواهد شد درآمد اختصاصی سازمان شناخته می‌شود و به همین عنوان در بودجه کل کشور منظور و هزینه‌های سازمان از محل درآمدهای مذکور پرداخت خواهد شد.
ماده شانزدهم – مازاد درآمد سالیانه سازمان به پیشنهاد هیأت عامل و تصویب شورای عالی برای توسعه و تکمیل بنادر و سایر تأسیسات سازمان قابل مصرف خواهد بود.
ماده هفدهم – سازمان می‌تواند مدت خدمت آن دسته از کارکنان خود را که مشمول مقررات تبدیل مستخدمین غیر رسمی به رسمی موضوع قانون استخدام کشوری و قانون بیمه‌های اجتماعی نبوده و به علت کهولت یا معلول بودن قادر به انجام وظیفه نباشند بر طبق آیین‌نامه‌ای که از طرف هیأت عامل تهیه و به موافقت شورای عالی و تصویب کمیسیونهای دارایی و استخدام مجلسین خواهد رسید باز خرید نماید.
آیین‌نامه فوق مشتمل بر هفده ماده و دو تبصره که به استناد ماده ۲ قانون اختیارات مالی و استخدامی سازمان بنادر و کشتیرانی و تشکیل کادر بنادر و گمرکات مصوب تیر ماه ۱۳۴۸ در تاریخ ۲۵ و ۱۳۴۸.۱۰.۳۰ به ترتیب به تصویب کمیسیونهای دارایی و استخدام مجلس سنا رسیده بود، در جلسات ۹ و ۱۳ بهمن ماه ۱۳۴۸ به ترتیب مورد تصویب کمیسیونهای دارایی و امور استخدام و سازمانهای اداری مجلس شورای ملی قرار گرفت.
رییس مجلس شورای ملی – عبدالله ریاضی