ماده واحده – مجلس شورای ملی عهدنامه سرحدی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پادشاهی عراق را که مشتمل بر ۶ ماده و یک پروتکل است و در تاریخ سیزدهم تیرماه ۳۱۶ مطابق چهارم ژویه 1937 در تهران به امضا رسیده است تصویب مینماید.
این قانون که مشتمل بر یک ماده و پیوست به متن عهدنامه سرحدی و پرتکل آن است در جلسه بیست و پنجم اسفندماه یکهزار و سیصد و شانزده به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
عهدنامه سرحدی بین کشور شاهنشاهی ایران و کشور پادشاهی عراق
اعلیحضرت همایون شاهنشاهی ایران از یک طرف و
اعلیحضرت پادشاه عراق از طرف دیگر
نظر بمیلی که در تحکیم علائق مودت برادرانه و حسن موافقت بین دو کشور دارند و برای اینکه بطور قطع خاتمه بمسئله سرحدی بین مملکتین بدهند تصمیم به انعقاد این عهدنامه نموده و برای این منظور اختیارداران خود را بقرار ذیل معین نمودند:
اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران: جناب آقای عنایت‌الله سمیعی وزیر امور خارجه ایران.
اعلیحضرت پادشاه عراق: جناب آقای دکتر ناجی‌الاصیل وزیر امور خارجه عراق.
مشارالیهما پس از مبادله اختیارنامه‌های خود که در کمال صحت و اعتبار بود در مراتب ذیل موافقت نمودند:
ماده 1- طرفین معظمتین متعاهدتین موافقت دارند که اسناد ذیل را باستثناء اصلاحی که در ماده (2) این عهدنامه پیش‌بینی گردیده دارای اعتبار میباشد و طرفین موظف به مراعات آنها میباشند:
الف – پروتکل راجع به تحدید حدود ترکیه و ایران که در 4 نوامبر 1913 در اسلامبول به امضاء رسیده است.
ب – در صورت مجلسها جلسات کمیسیون تحدید حدود سرحدی 1914 نظر بمقررات این ماده و باستثناء آنچه که در ماده ذیل پیش‌بینی گردیده خط سرحدی بین دو کشور بقراری است که از طرف کمیسیون مزبور تعیین و ترسیم شده است.
ماده 2 – خط سرحدی به جلوترین نقطه جزیره شطیط (تقریباً در 30 جه و 17 قه و 25 نیه از عرض شمالی و در 48 جه و 19 قه و 28 نیه طول شرقی) رسیده بطور عمود از حد آبهای جزری به تالوگ شط العرب ملحق میشود و تا نقطة واقعه در مقابل اسکله فعلی نمره 1 آبادان (تقریبا در 30جه و 20 قه و 4ر8 نیه عرض شمالی و 48 جه و 16 قه 13 نیه طول شرقی) آن را تعقیب مینماید.
از این نقطه مجددا خط سرحدی بسطح آب های جزری متصل شده و خط سرحدی را بطوری که در صورت مجالس 1914 توصیف گردیده است پیروی می‌نمایند.
ماده 3 – بمحض امضاء این عهدنامه طرفین متعاهدین معظمین کمیسیونی برای نصب علائم سرحدی که محل آن ها از طرف کمیسیون مذکوره در بند (ب) ماده اول این عهدنامه تعیین گردیده تشکیل می‌دهند و علائم جدیدی را که لازم بدانند نصب خواهند کرد ترکیب کمیسیون و پروگرام کارهای آن بوسیله موافقت مخصوصی بین طرفین متعاهدین تعیین خواهد گردید.
ماده 4- از نقطه که حدود ارضی دولتین به شط العرب میرسد تا دریا مقررات ذیل نسبت به شط العرب اجراء خواهد گردید:
الف – شط العرب بطور متساوی برای کشتیهای تجارتی کلیه کشورها باز خواهد بود کلیه عوارض مأخوذه جنبه حق‌الزحمه را داشته و منحصراً بطور عادلانه به مصارف نگاهداری و قابل کشتیرانی بودن یا بهبودی راه کشتی رانی و مدخل شط از طرف دریا تخصیص داده خواهد شد و یا به مصارفی که مفید برای کشتیرانی است خواهد رسید. عوارض مذکوره بر اساس ظرفیت رسمی کشتیها و یا آب‌خوری و یا توأما هر دو حساب خواهد شد
ب – شط‌العرب برای عبور ناوهای جنگی و کشتیهای دیگر طرفین که برای تجارت اختصاصی ندارند باز خواهد بود.
ت – این موضوع که در شط العرب خط سرحدی گاهی حد آبهای جزری و گاهی تا لوک و یا وسط المیاه را تعقیب مینماید بهیچ وجه بحق استفاده طرفین متعاهدین در تمام مجرای شط صدمه وارد نمیاورد.
ماده 5 – نظر باینکه طرفین متعاهدین بطوری که در ماده 4 این عهدنامه تصریح گردیده منافع مشترکه در کشتیرانی شط‌العرب دارند متعهد میشوند قراردادی راجع به نگاهداری و بهبودی راه کشتیرانی و حفاری و راهنمائی و عوارضی که باید اخذ بشود و تدابیر صحی و اقداماتی که باید برای جلوگیری از قاچاق بشود و همچنین کلیه مسائل راجعه به بحرپیمائی در شط‌العرب منعقد سازند بطوری که در ماده 4 این عهدنامه تصریح گردیده است.
ماده 6 – این عهدنامه به تصویب رسیده و اسناد تصویب در بغداد در اسرع اوقات ممکنه مبادله خواهد شد عهدنامه مزبور از روز مبادله اسناد تصویب بموقع‌اجرا گذارده خواهد شد. بناء علیهذا نمایندگان طرفین متعاهدین این عهدنامه را امضاء نمودند.
در تهران بزبان عربی فارسی و فرانسه تحریر یافت و در صورت بروز اختلاف متن فرانسه معتبر میباشد.
بتاریخ سیزدهم تیر ماه 1316
پروتکل
در حین امضاء عهدنامه راجع به تحدید حدود بین ایران و عراق طرفین متعاهدین معظمین نسبت به مراتب ذیل توافق حاصل نمودند:
1 – خطوط طول و عرض جغرافیائی که در ماده دوم عهدنامه فوق‌الذکر تقریبی معین شده است بوسیله کمیسیون فنی که مرکب از اعضاء متساوی‌العده طرفین متعاهدین خواهد بود بنحو قطعی معلوم می‌گردد.
خطوط طول و عرض جغرافیائی که بدین طریق و در حدود ماده مزبوره فوق بطور قطعی معین گردیده در یک صورت جلسه قید و صورت جلسه مزبور پس از امضاء اعضاء کمیسیون فوق‌الذکر جزء لایتجزای عهدنامه تحدید حدود خواهد بود.
2- طرفین متعاهدین معظمین تعهد می‌کنند که در ظرف یک سال از تاریخ اجرای عهدنامه قراردادی را که بموجب ماده پنج آن پیش‌بینی شده است منعقد سازند هر گاه با وجود بذل مساعی طرفین قرارداد مذکور در ظرف مدت یک سال به امضاء نرسید طرفین میتوانند این مدت را با موافقت یکدیگر تمدید نمایند در ظرف مدت یک سال مذکور در قسمت اول این ماده و همچنین در ظرف مدتی که تمدید بعمل می‌آید (اگر تمدید بعمل بیاید) دولت پادشاهی عراق اجرای تمام مسائل مربوطه به قرارداد مزبور را بر اساسی که فعلا معمول است بعهده خواهد گرفت و دولت شاهنشاهی ایران را‌هر ششماه یکمرتبه در جریان کارهائی که انجام یافته و وجوهی که گرفته شده و مخارجی که بعمل آمده و هر نوع اقدام دیگری که مجرا شده باشد خواهد گذاشت
3 – هر گاه یکی از طرفین متعاهدین معظمین بیک ناو جنگی یا ناوهای دیگر دولتی که اختصاص بتجارت نیافته و متعلق بدولت ثالثی باشد اجازه دهد تا به بنادر خود واقعه در شط العرب وارد گردد اجازه مزبور بمنزله آن خواهد بود که از ناحیه طرف دیگر صادر شده باشد تا ناوهای مذکور بتوانند برای عبور از آبهای متعلق بطرف اخیرالذکر استفاده نمایند. با این حال طرفی که چنین اجازه صادر میکند باید فورا طرف دیگر را مطلع سازد.
4 – بدیهی است که به شرط رعایت حقوق ایران در شط العرب هیچیک از مقررات این عهدنامه بحقوق و وظائفی که دولت عراق بموجب ماده 4 عهدنامه 30 ژوئن 1930 و فقره هفتم پروتکل منضمه آن مورخ به همان تاریخ نسبت به شط العرب در مقابل دولت انگلیس دارد خللی وارد نخواهد آورد.
5 – پروتکل حاضر در همان موقعی که عهدنامه راجع به تحدید حدود به تصویب میرسد تصویب خواهد شد و مانند ضمیمه جزء لایتجزای عهدنامه مزبور خواهد بود و با خود عهدنامه بموقع اجرا در خواهد آمد.
پروتکل حاضر به فارسی و عربی و فرانسه تحریر یافته و در موقع بروز اختلاف متن فرانسه معتبر خواهد بود.
در تهران در دو نسخه بتاریخ سیزدهم تیرماه 316 تحریر یافت.
عهدنامه سرحدی منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پادشاهی عراق بشرح بالا در جلسه 25 اسفند ماه 1316 تصویب شده است
رییس مجلس شورای ملی – حسن اسفندیاری