قانون انتخابات مجلس شورای ملی [مصوب ۱۳۰۴]

[به موجب بند ۱۷۰ قانون الغای برخی قوانین از تاریخ ۱۲۸۵/۶/۱۸ تا ۱۳۰۹/۱۲/۳۰، مصوب ۱۳۹۶/۳/۱۶ اعلام نسخ شده است.]

فصل اول – در کلیات

ماده اول – عده نمایندگان ملت برای مجلس شورای ملی در مملکت ایران یکصد و سی و شش نفر است.

ماده دوم – تقسیم نمایندگان ملت نسبت به جمعیت تخمینی ولایات، از قرار شرح جدولی است که به آخر این قانون منضم شده است.

[قانون جدول جدید انتخابات مجلس شورای ملی، مصوب ۱۳۵۰]

ماده سوم – انتخاب نمایندگان مجلس شورای ملی، در کلیه مملکت ایران بطور یک درجه و مستقیم است.

ماده چهارم – انتخاب نمایندگان به اکثریت نسبی است.

ماده پنجم – در صورت تساوی آراءِ بین دو یا چند نفر هر عده که محل حاجت باشد بحکم قرعه معین می شود.

ماده ششم – در محلهائی که موافق تقسیم انتخابات حق انتخاب یک نفر نماینده دارند انتخاب فردی عمل میشود و در محلهائی که بیش از یک نفر نماینده باید انتخاب نمایند انتخاب جمعی خواهد بود.

توضیح – مراد از انتخاب جمعی آنست که هر یک از انتخاب کنندگان در ورقه رأی به عده مجموع انتخاب شوندگان آن محل اسامی اشخاص را مینویسند. و مراد از انتخاب فردی آنست که هر یک از انتخاب کنندگان در ورقه رأی اسم یک شخص را مینویسند.

ماده هفتم – هر یک از انتخاب کنندگان زیاده بر یک مرتبه حق رأی دادن ندارند مگر در صورتی که تجدید انتخاب لازم شود.

ماده هشتم – انتخاب کنندگان مجبور نیستند نماینده خود را از ساکنین محل خود انتخاب کنند.

فصل دوم- شرایط انتخاب کنندگان

ماده نهم – انتخاب کنندگان باید دارای شرایط ذیل باشند:
1 – تبعه ایران باشند.
2 – لااقل بیست سال داشته باشند.
3 – در حوزه انتخابیه متوطن یا لااقل از شش ماه قبل از موقع انتخاب، در آنجا ساکن باشند.

ماده دهم – کسانی که از حق انتخاب کردن محرومند:

۱- [لغو ۱۳۴۳/۲/۱۰]
نسوان.

2 – کسانی که خارج از رشد و آنهائی که در تحت قیمومیت شرعی هستند.

3 – تبعه خارجه.

4 – اشخاصی که خروجشان از دین حنیف اسلام، در حضور یکی از حکام شرع جامع الشرایط بثبوت رسیده باشد.

5 – اشخاصی که کمتر از بیست سال دارند.

6 – ورشکستگان به تقصیر.

7 – متکدیان و اشخاصی که بوسائل بیشرفانه تحصیل معاش مینمایند.

8 – مرتکبین قتل و سرقت و سایر مقصرینی که مستوجب حدود قانونی اسلامی شده‌اند.

9 – مقصرین سیاسی که بر ضد اساس حکومت ملی و استقلال مملکت قیام و اقدام کرده‌اند.

ماده یازدهم – کسانی که بواسطه شغل و مقام خود از انتخاب کردن محرومند:
1 – اهل نظام بری و بحری باستثنای صاحب منصبان افتخاری.
2 – صاحب منصبان و اجزاءِ امنیه و نظمیه در محل خدمت.

فصل سوم- شرایط انتخاب شوندگان

ماده دوازدهم – انتخاب شوندگان باید دارای صفات ذیل باشند:
1- متدین به دین حضرت محمدبن عبدالله صلی الله علیه و آله باشند، مگر اهل دیانت از نمایندگان ملل متنوعه (مسیحی و زرتشتی و کلیمی).
2 – تبعه ایران باشند.
3 – خط و سواد فارسی به اندازه کافی داشته باشند.
4 – در محل انتخاب معروف باشند.
5 – سن ایشان کمتر از سی و زیاده از هفتاد سال نباشد.
6 – معروف به امانت و درستکاری باشند.

ماده سیزدهم – اشخاصی که از انتخاب شدن محرومند:

1 – شاهزادگان بلافصل (ابناء و اخوان و اعمام پادشاه).

۲- [لغو ۱۳۴۳/۲/۱۰]
نسوان.

3 – تبعه خارجه.

4 – مستخدمین امنیه و نظمیه و اهل نظام بری و بحری به استثناءِ صاحب منصبان افتخاری.

5 – حکام کل و جزء و معاونین ایشان در قلمرو مأموریت خود.

6 – مأمورین مالیه در قلمرو مأموریت خود.

تبصره – سایر مستخدمین دولتی قابل انتخاب هستند به شرط آنکه پس از انتخاب برای مدت نمایندگی از شغل خود استعفا دهند.

7 – ورشکستگان به تقصیر.

8 – مرتکبین قتل و سرقت و سایر مقصرینی که مستوجب حدود قانونی اسلامی شده اند.

9 – متجاهرین به فسق، و اشخاصی که فساد عقیده دینی و خروجشان از دین حنیف اسلام در نزد یکی از حکام شرع جامع الشرایط ثابت و یا به شیاع رسیده باشد.

10 – مقصرین سیاسی که بر ضد اساس حکومت ملی و استقلال مملکت قیام و اقدام کرده‌اند.

فصل چهارم- در تشکیل انجمن نظارت

ماده چهاردهم – در مرکز هر حوزه انتخابیه مطابق جدولی که منضم باین قانون است حکومت محل بمحض وصول دستور وزارت داخله برای تعیین انجمن نظارت مرکزی بیست و چهار نفر از طبقات ششگانه (علما، اعیان، ملاکین، تجار، اصناف و زارعین) و دوازده نفر از معتمدین اهل محل که معروف به امانت و با سواد و دارای شرایط انتخاب نمودن باشند دعوت میکنند مدعوین در همان مجلس از میان خود یا خارج برأی مخفی و به اکثریت نسبی نه نفر را برای عضویت انجمن تعیین نموده و نه نفر دیگر را نیز بعنوان عضو علی البدل از همان مدعوین انتخاب مینمایند.
در انتخاب مزبور حضور دو ثلث مدعوین کافی خواهد بود.
در نقاطی که یک یا چند طبقه از طبقات ششگانه وجود نداشته باشند از طبقه دیگر عده منظوره تکمیل خواهد شد.

تبصره 1 – حکومت محل باید بعد از وصول دستور وزارت داخله در ظرف پنج روز انجمن نظارت مرکزی را تشکیل داده اعضاءِ آن را بوزارت داخله معرفی نماید.

تبصره ۲-
در محلهائی که انجمن ایالتی یا ولایتی قانوناً برقرار است چهار نفر از نه نفر اعضاء انجمن نظارت از اعضاء انجمن ایالتی و یا ولایتی خواهند بود که به انتخاب خود انجمن ایالتی یا ولایتی معین میشوند.

ماده پانزدهم – اعضای انجمن نظارت پس از انتخاب بلافاصله در محل معینی جمع شده یک نفر رئیس و یک نفر نایب رئیس و لااقل چهار منشی برأی مخفی از مابین خود انتخاب خواهند کرد.

ماده شانزدهم – انجمن نظارت مرکزی پس از تعیین هیئت عامله خود بلاتأخیر مطابق جدول منضم به قانون اقدام به تشکیل انجمنهای فرعی که متصدی و مسئول صحت انتخابات محل خود خواهند بود مینماید به این نحو که بوسیله حکومت مرکزی به حکام جزء دستور میدهد که مطابق ماده (چهاردهم) این قانون انجمنهای فرعی را انتخاب نمایند.
در نقاطی که حضور اهالی در انجمن های مرکزی یا فرعی برای شرکت در انتخابات متعسر است انجمنهای مرکزی یا فرعی با موافقت حکومت محل نه نفر از معتمدین اهل محل را برای تشکیل شعبه انجمن مرکزی یا فرعی معین میکند.

تبصره- [الحاقی ۱۳۰۴/۷/۱۲]
در نقاطی که تشکیل انجمنهای فرعی مطابق ماده 14 مشکل باشد انجمنهای مرکزی با موافقت حکومت 9 نفر از معتمدین اهل همان محل را برای تشکیل انجمن فرعی معین مینماید.

ماده هفدهم – انجمنهای نظارت هر حوزه انتخابیه در تحت نظارت حاکم محل متصدی و مسئول صحت جریان انتخابات آن حوزه خواهند بود و انجمنهای مزبور غیر قابل تغییر و انحلال می باشد مگر در موردی که اسباب تعطیل یا تعویق جریان انتخابات واقع گردند در این صورت حاکم محل مراتب را با دلائل کافیه به وزارت داخله اطلاع داده پس از صدور امر وزارت داخله اقدام بتجدید انتخاب انجمن نظارت مینماید.

ماده هجدهم – هر گاه در حین جریان انتخابات یک یا چند نفر از اعضاء انجمن نظارت از حضور در انجمن تعلل یا استنکاف بنمایند مادامی که اکثریت باقی است جریان انتخابات تعقیب و به عضو مستنکف اخطار میشود چنانچه تا دو جلسه در استنکاف و تعلل خود باقی باشند حکومت بجای عضو مستنکف از اعضاء علی البدل یک یا چند نفر را برای عضویت انجمن به حکم قرعه در حضور اکثریت انجمن نظارت دعوت مینماید.

ماده نوزدهم – در صورتی که اکثریت هیئت نظار از حضور در انجمن استنکاف نمایند یا پس از ختم انتخابات از دادن اعتبارنامه خودداری کنند حکومت علل و موجبات استنکاف آنانرا تحقیق نموده اگر محظور قابل رفعی دارند مرتفع میسازد- هر گاه با این حال در استنکاف خود باقی باشد حکومت مراتب را فوراً به وزارت داخله اطلاع داده با حضور باقی اعضاء کسری عده را از اعضاء علی البدل دعوت مینماید که انجمن را تشکیل و انتخابات را ختم نمایند.

ماده بیستم – انجمن نظارت دو هفته بعد از انجام انتخابات حوزه انتخابیه متفرق میشوند.

فصل پنجم- کیفیت دادن تعرفه و گرفتن رأی

ماده بیست و یکم – [اصلاحی ۱۳۰۴/۷/۵]
همینکه انجمن نظارت مرکزی تشکیل گردید و انجمنهای فرعی را معین نمود اعلانی مرتب نموده و بمناسبت اهمیت محل از پنج روز الی پانزده روز قبل از شروع به انتخاب بتوسط مأمورین حکومت اعلان مزبور را در تمام حوزه انتخابیه اشاعه میدهد اعلان مزبور مطالب ذیل را حاوی خواهد بود:
اول – محل انعقاد انجمن و اوقاتی که برای دادن تعرفه و اخذ رأی معین می شود.
دوم – شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان.
سوم – ترتیب گرفتن تعرفه و دادن رأی با توضیح این نکته که (گرفتن تعرفه و دادن رأی در یک مجلس بعمل می‌آید و رأی دهندگان باید قبل از ورود به انجمن رأی خود را روی کاغذ سفید بی نشان نوشته حاضر داشته باشند).
چهارم – عده نمایندگانی که باید انتخاب شوند.

ماده بیست و دوم – اشخاصی که شرایط انتخاب کردن را دارا هستند اگر در ظرف مدتی که انجمن نظارت بجهت گرفتن تعرفه معین نموده است تعرفه نگیرند در آن انتخابات حق ایشان ساقط است.

ماده بیست و سوم – تعرفه که بانتخاب کنندگان داده میشود محتوی فقرات ذیل خواهد بود:
اول – نمره و تاریخ.
دوم – اسم دارنده تعرفه و اسم پدر او و شغل و منزل او.
سوم – مهر یا امضاء انجمن نظارت.

ماده بیست و چهارم – انجمن نظارت یا شعب آن تمام تعرفه هائی را که میدهد بترتیب نمره در کتابچه مخصوصی ثبت میکند.

ماده بیست و پنجم – دادن رأی باید مخفی باشد و باین جهت رأی دهندگان قبل از ورود بمجلس انتخاب اسم یک یا چند نفر منتخبین خود را مطابق عده‌ای که اعلان شده است روی کاغذ سفید بی نشان باید نوشته و پیچیده با خود داشته باشند.

ماده بیست و ششم – پس از حضور اعضاء انجمن نظارت و افتتاح مجلس انتخاب در ساعتی که اعلان شده قبل از شروع بگرفتن اوراق رأی رئیس انجمن نظارت جعبه‌ای را که برای ضبط اوراق رأی معین شده است در حضور اعضاء انجمن و حاضرین از انتخاب کنندگان باز نموده خالی بودن آن را می نمایاند آنگاه در حضور جمع درب جعبه مختوم شده اوراق رأی از شکافی که فوق جعبه است انداخته میشود.

ماده بیست و هفتم – انتخاب کنندگان پس از گرفتن تعرفه بلافاصله بدون اینکه از انجمن خارج شوند ورقه رأی خود را در حضور نظار در جعبه رأی انداخته تعرفه خود را بمنشی انجمن میدهند که باطل نموده بصاحب آن مسترد دارد.

ماده بیست و هشتم – در محلهائی که انتخاب در یک روز تمام نمیشود در ختام مجلس آن روز تمام اعضاء با احتیاطات لازمه جعبه و دفاتر راجع بانتخاب را بسته محفوظ گذاشته مهر کرده روز بعد همان اعضاء آن را باز میکنند.

فصل ششم- کیفیت استخراج آراء و تشخیص انتخاب شدگان

ماده بیست و نهم – بعد از اعلان انجام انتخاب رئیس انجمن جعبه انتخاب را در حضور اعضاء و حاضرین از انتخاب کنندگان خالی نموده امر باستخراج آراء مینماید.

ماده سی‌ام – یکی از اعضاء اوراق انتخاب را شمرده عده آنرا با عده رأی دهندگان که نمره تعرفه آنها در کتابچه ثبت تعرفه نشان شده است تطبیق میکند در صورت زیادتی اوراق رأی بعده اوراق زایده از کلیه برداشته شده باطل میشود و نتیجه در صورت مجلس نوشته میشود.

ماده سی و یکم – اوراق انتخاب را یکی از اعضاء بصوت بلند یک یک خوانده بیک نفر دیگر از اعضاء میدهد و سه نفر دیگر از اعضاء اسامی را بترتیبی که خوانده میشود مینویسند.

ماده سی و دوم – هر گاه در اوراق انتخاب زیاده یا کمتر از عده معینه اسامی نوشته باشند نقصی در امر انتخاب حاصل نخواهد شد در صورت اول آن عده اسامی که زیاد نوشته شده از آخر ورقه خوانده نمیشود.

ماده سی و سوم – از اوراق رأی آنچه سفید یا لایقرء باشد یا اینکه صحیحاً معرفی انتخاب شده را نکنند یا امضاء انتخاب کننده را داشته باشد یا بیش از یک ورق باشد محسوب نخواهد شد ولی عیناً ضمیمه صورت مجلس میشود.

ماده سی و چهارم – بلافاصله بعد از شماره و استخراج آراء رئیس نتیجه را بصوت بلند اعلام مینماید اوراق انتخاب را تا موقع انحلال انجمن نطارت محفوظ میدارند و در آن هنگام در محضر حکومت و حضور جمعی از وجوه محل اوراق مذکور را معدوم میکنند باستثنای آنها که در مواد قبل ذکر شده و باید ضمیمه صورت مجلس بشود.

ماده سی و پنجم – در هر حوزه انتخابیه انجمنهای نظارت نقاط جزو صورت مجلس انتخابات خودشانرا بامضای اعضاء انجمن رسانیده بانجمن نظارت مرکزی حوزه انتخابیه میفرستند تا در آنجا با ملاحظه صورت مجلسهای انتخابات کلیه نقاط مشترکه آن حوزه تشخیص نماینده منتخب حوزه را بنمایند.

ماده سی و ششم – هر گاه بعضی از انجمنهای نظارت نقاط جزو صورت مجلس انتخابات خود را در مدتی که انجمن مرکزی برای آنها معین کرده بانجمن مزبور نفرستادند انجمن مرکزی انتخابات آن حوزه را خاتمه داده نتیجه را معین می‌کند ولی این امر مانع از حق شکایت رأی دهندگان آن نقاط نخواهد بود.

ماده سی و هفتم – در هر یک حوزه انتخابیه که چندین نقطه آن درانتخابات شرکت دارند هر گاه بعضی از آن نقاط در مدتی که انجمن مرکزی در حدود همین قانون معین میکند انتخابات خود را بعمل نیاورند حق انتخاب آنان ساقط میشود و انتخابات سایر نقاط آن حوزه معتبر است.

ماده سی و هشتم – منشی انجمن نظارت مرکزی صورت مجلس انتخابات را در سه نسخه حاضر کرده بمهر حکومت و بامضای اعضای انجمن نظارت رسانیده یک نسخه به حکومت نسخه دیگر بتوسط حکومت و وزارت داخله بمجلس شورای ملی و نسخه ثالث با کتابچه ثبت اوراق تعرفه بانجمن ایالتی و ولایتی محل میفرستند.

ماده سی و نهم – اسامی انتخاب شدگان بعد از اتمام انتخابات از طرف حاکم محل اعلان میشود.

فصل هفتم – در شکایات راجعه به انتخابات

ماده چهلم – اگر از انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان کسی در بین انتخابات شکایت یا ایرادی راجع بانتخابات داشته باشد مانع از انجام انتخاب نخواهد شد ولی شرح آن شکایت باید در صورت مجلس درج شود.

ماده 41- [اصلاحی ۱۳۱۳/۷/۱۰]
انجمن نظارت بعد از ختم انتخابات تا یک هفته شکایات راجعه به انتخابات را می‌پذیرد و پس از آن به پذیرفتن شکایات خاتمه داده در صورتی که شکایتی رسیده باشد در ظرف یک هفته به شکایات واصل رسیدگی مینماید والا اعتبارنامه را صادر نموده انحلال خود را اعلان مینماید.

ماده 42- [اصلاحی ۱۳۱۳/۷/۱۰]
متشاکیان از انتخابات یا از انجمن نظارت میتوانند پس از افتتاح مجلس شورای ملی شکایت خود را در ظرف هفته اول به مجلس شورای‌ ملی اظهار نمایند و حکم مجلس شورای ملی قاطع خواهد بود.
شکایات راجعه به انتخاباتی که بعد از افتتاح مجلس شورای ملی بعمل میاید در‌ ظرف هفته اول بعد از انحلال انجمن نظارت به مجلس شورای ملی باید اظهار شود.

ماده چهل و سوم – حق اعتراض بر انتخابات را اشخاصی دارند که حق انتخاب کردن را داشته باشند.

ماده چهل و چهارم – انتخاباتی که مبنی بر تهدید یا تطمیع بوده باشد از درجه اعتبار ساقط است و تهدید و یا تطمیع کننده از سه ماه الی یک سال محبوس میشود و برای یک الی دو دوره انتخابیه از حق انتخاب محروم خواهد بود.

فصل هشتم- مواد مختلفه

ماده 45- [اصلاحی ۱۳۱۳/۷/۱۰]
کسانی که سابقاً به حالت عشایری زندگانی می‌کردند از این به بعد مثل سایر افراد ملت در جزء سکنه محلی که آنجا اقامت دارند در انتخاب‌ نماینده خود شرکت خواهند نمود.
جدول حوزه‌های انتخابیه ضمیمه قانون انتخابات به طریقی که در صورت منضمه به این قانون ترتیب داده شده اصلاح میشود.

ماده چهل و ششم – ورود در محوطه انتخاب با داشتن اسلحه اکیداً ممنوع است.

ماده چهل و هفتم – مخارج مسافرت نمایندگان را از محل انتخاب الی تهران ذهاباً و ایاباً از قرار فرسخی یک تومان دولت ادا می کند مخارج لازمه متعلقه بانتخابات را بر طبق حواله وزارت داخله فوراًً دولت میپردازد.

ماده چهل و هشتم – همین که نصف بعلاوه یک نفر از نمایندگان ملت در طهران حاضر شدند مجلس شورای ملی افتتاح مییابد و رأی ایشان به اکثریت مناط اعتبار و مجری است.

ماده چهل و نهم – نمایندگانی که بعضویت مجلس شورای ملی انتخاب میشوند باید بمهر یا امضای اعضاء انجمن نظارت و حکومت محل اعتبارنامه در دست داشته تسلیم دفتر مجلس شورای ملی نمایند.

ماده پنجاهم – مدت دوره تقنینیه دو سال شمسی است و ابتدای آن از روزی است که نمایندگی سه ربع از نمایندگان حاضر در طهران تصدیق شده باشد.

ماده پنجاه و یکم – مادام که منتخبین اعتبارنامه نمایندگی نگرفته اند هر گاه یکی از ایشان فوت شود یا قبول نمایندگی ننماید از بقیه منتخبین کسی که نسبتاً حائز اکثریت است بنمایندگی معین میشود ولی پس از دریافت اعتبارنامه باید مطابق ماده (52) همین قانون عمل شود.

ماده پنجاه و دوم – هر گاه یکی از اعضاء مجلس شورای ملی استعفا دهد یا فوت شود اگر بیش از سه ماه به آخر دوره تقنینیه باقی باشد اهل محل بجای او انتخاب خواهند کرد ولی اگر اهل محل در ظرف سه ماه از زمان اخطار نماینده خود را انتخاب نکردند مجلس شورای ملی یکنفر را عوض نماینده مستعفی یا متوفی انتخاب میکند.

ماده پنجاه و سوم – وزارت داخله مکلف است که پنج ماه به آخر هر دوره تقنینیه مانده بتهیه مقدمات و وسائل انتخابات دوره بعد (از قبیل طبع و ارسال اوراق لازمه و انتخاب اعضای انجمنهای نظارت مرکزی و فرعی و شعب و صدور حوالجات برای مخارج انتخابات و خرج سفر نمایندگان و غیرها) شروع نماید بنحوی که روز اول سه ماه به آخر آن دوره اعلان انتخابات از طرف نظار در هر ولایت و ایالت منتشر شود.

قانون انتخابات پس از تغییر پاره‌ای مواد به قسمی است که در پنجاه و سه ماده فوق مسطور است.

نایب رئیس مجلس شورای ملی – سید محمد تدین

ضمیمه قانون انتخابات مذکور در ماده دوم

جدول حوزه های انتخابیه بترتیب حروف

جدول فوق ضمیمه مذکوره در ماده دوم قانون انتخابات بوده و صحیح است.
نایب رئیس مجلس شورای ملی – سید محمد تدین