[به موجب ماده ۱۶۴ آیین‌نامه قانون ثبت اسناد و املاک، مصوب ۱۳۱۷ لغو شده است.]
شماره ۱۰۴۵ – ۱۳۱۱/۱/۱۶
نظر به مواد ۴ و ۵ و ۷ و ۸ و ۱۴ و ۱۶و ۲۶ و ۲۷ و ۲۸ قانون ثبت اسناد و املاک مصوب ۲۶ اسفند ۱۳۱۰ وزارت عدلیه مقرر می دارد.
فصل اول- در دفاتر ثبت اسناد و املاک
ماده ۱- [اصلاحی ۱۳۱۲/۴/۲۸]
هر اداره یا دایره ثبت اسناد و املاک دارای دفاتر ذیل خواهد بود:
1 ـ دفتر املاک
2 ـ دفتر نماینده املاک
3 ـ دفتر املاک توقیف شده
4 ـ دفتر ثبت موقوفات
5 ـ دفتر اسناد رسمی
6 ـ دفتر تصدیق امضاء
7 ـ دفتر ودایع.
تبصره ـ دفتر املاک در مرکز یک نسخه و در ولایات نسختین بوده و دفتر اسناد رسمی بطور کلی نسختین باید باشد.
ماده ۲-
کلیه دفاتر نامبرده در ماده قبل باید مجلد بوده و به استثناء دفتر توزیع اظهارنامه و دفتر املاک مجهول‌المالک بقیه دفاتر باید تمام صفحات آنرا در بدو امر دادستان شهرستان محل یا نماینده او شماره گذاشته و امضاء کرده و به مهر دادسرا ممهور و مجموع عده صفحات را در صفحه اول و آخر دفتر با تمام حروف ذکر و قید نماید.
ماده ۳ ـ مجموع عده صفحات هردفتر را باید مدعی‌العموم یا نماینده او با تمام حروف در صفحه اول و آخر دفتر با ذکر تاریخ قید کند.
ماده ۴ ـ عده مجلدات دفتر املاک بعده نواحی هر حوزه ثبت خواهد بود – در هر یک از مجلدات مذکوره لااقل سه صفحه برای هر ملک منظور میشود ـ صفحات مزبوره دارای نمره ترتیبی است.
ماده ۵ ـ دفاتر مذکور در ماده (۱) مادامی که صفحه سفید دارد استعمال میشود و پس از تمام شدن هر دفتر مسئول دفتر ذیل ان را بسته و در ضمن صورت مجلسی که بلافاصله پس از اخرین ثبت دفتر نوشته میشود ختم دفتر را قید کرده و امضاء مینماید – در مورد دفتر املاک بعد از بسته‌شدن دفتر یک نسخه از ان در ضبط حوزه وقوع ملک و نسخه ثانی بضبط اداره مرکزی ثبت اسناد و املاک کل ارسال خواهد شد
در مورد دفاتر اسناد رسمی فقط دفتر نماینده اداره ثبت به اداره ثبت محل فرستاده میشود.
ماده ۶ ـ اشخاص ذی نفع برای مراجعه به دفتر املاک باید تقاضانامه کتبی بدهند به تقاضانامه مزبور با رعایت مدلول ماده ۱۳۵ قانون ثبت اسناد و املاک مصوب ۲۶ اسفند ۱۳۱۰ معادل دو ریال تمبر الصاق خواهد شد.
فصل دوم- مقررات راجعه به مسئولین دفاتر و مدیران و نمایندگان ثبت
ماده ۷ ـ هر مدیر ثبت و مسئول دفتر و نماینده باید قبل از تصدی بماموریت دو نمونه از امضاء خود را بدهد یکی از نمونه‌ها در دفتر دایره محلی و دیگری در اداره کل ثبت اسناد و املاک در طهران ضبط خواهد شد.
ماده ۸ ـ در صورت تغییر مسئول دفتر مدیر ثبت اسناد و املاک محل یا نماینده او با حضور مدعی‌العموم ابتدائی یا نماینده او و الا با حضور امین یا مامور صلح و در صورتی که هیچیک از مامورین مزبور حاضر نباشند با حضور دو نفر از معتمدین محل ذیل دفاتر مسئول مزبور را بسته و بمسئولی که بجای او معین میشود تسلیم مینماید.
فصل سوم- در اظهارنامه ثبت
ماده ۹ ـ اظهارنامه باید بامضای مستدعی ثبت و یا وکیل او بوده و به اداره ثبت داده شود.
ماده ۱۰ ـ هرگاه دهنده اظهارنامه نتواند ان را امضاء کند علامت انگشت خود را ذیل اظهارنامه خواهد گذاشت.
ماده ۱۱ ـ در صورتی که اظهارنامه بتوسط وکیل داده شود باید وکالت نامه ضمیمه باشد.
ماده ۱۲ ـ اظهارنامه شامل نکات ذیل خواهد بود:
۱ـ اسم و اسم خانوادگی و سمت اظهارکننده نسبت به ملک مورد تقاضا و محل اقامت و مشخصات دیگر مستدعی ثبت و وکیل او
۲ـ تابعیت مستدعی ثبت
۳ـ نوع مال غیرمنقولی که تقاضای ثبت ان شده با تعیین محل و مشخصات و حدود و اجزاء و متعلقات آن
۴ـ قیمت ملک در تاریخ تقاضا
۵ ـ شرح حقوق عینی که برای اشخاص در ان ملک است با تعیین صاحبان حقوق و همچنین حقوق عینی که مستدعی ثبت در املاک مجاور دارد.
ماده ۱۳ ـ در موقع تقدیم اظهارنامه باید دهنده ان اسناد و قبالجات و بنچاق ملک و مدارک راجعه به انرا به اداره ثبت ارائه دهد تا خلاصه آن در دوسیه عمل ثبت شود و اگر دلیل مالکیت منحصر بتصرف است ادله و امارات تصرف فعلی خود را باید کتبا به اداره ثبت اسناد و املاک تسلیم نماید و در هر حال تقاضا کننده نحوه تصرف خود را که مطابق قانون ثبت او را برای تقاضای ثبت مجاز میدارد باید معلوم کند.
ماده ۱۴ ـ در هر موقعی که اداره ثبت اسناد و املاک اجراء ثبت عمومی را در ناحیه معینی در نظر می‌گیرد باید لااقل ۱۵ روز قبل از انتشار اعلان مذکور در ماده ۱۰ قانون ثبت اسناد و املاک به نماینده اوقاف ان محل اطلاع دهد تا نماینده مزبور به متولیان موقوفات عام‌المنفعه محل اخطار کند که در ظرف ۳۰ روز از تاریخ نشر اولین اعلان مذکوره در ماده (۱۰) قانون ثبت اسناد و املاک نسبت به املاک موقوفه در ناحیه ثبت عمومی واقع و تحت تولیت انها میباشد تقاضای ثبت نمایند.
ماده ۱۵ ـ در صورتی که متولیان در ظرف مدت (۳۰ روز) فوق اقدام به تقاضای ثبت نکنند نماینده اوقاف محل تقاضای ثبت خواهد کرد لیکن اگر تا انقضاء ۶۰ روز مذکور در ماده ۱۱ قانون ثبت اسناد و املاک متولی نیز تقاضای ثبت کند تقاضای اداره اوقاف بلاتعقیب گذاشته میشود.
ماده ۱۶ ـ نسبت به موقوفاتی که متولی خاصی ندارد نماینده اوقاف محل مستقیما تقاضای ثبت خواهد داد.
ماده ۱۷ـ نسبت به املاکی که به نفع عموم حبس شده متصدی امور حبس مکلف به تقاضای ثبت است.
ماده ۱۸ ـ تقاضای ثبت نسبت به موقوفات خاصه بعهده متولی و نسبت به املاکی که به نفع اشخاص معین حبس شده بعهده متصدی امور حبس است.
معذلک هر یک از موقوف‌علیهم و محبوس‌لهم نیز میتوانند تقاضای ثبت کنند.
ماده ۱۹ ـ در مورد ثلث باقی وصی مکلف به تقاضای ثبت میباشد.
ماده ۲۰ ـ نسبت به املاکی که مالک خاص ندارد مانند طرق و شوارع و اراضی و جبال موات و مباحه تقاضای ثبت پذیرفته نمیشود.
تبصره ـ نسبت به جنگلهای عمومی از افراد تقاضای ثبت پذیرفته نخواهد شد.
فصل چهارم- در تحدید حدود و اعلانات نوبتی
ماده ۲۱ ـ اعلان تحدید حدود و اعلانات نوبتی را مدیر ثبت اسناد در یکی از جراید حوزه خود و اگر در ان حوزه روزنامه نباشد در یکی از جراید نزدیکترین حوزه منتشر مینماید
ماده ۲۲ ـ اعلانات مربوطه بهر ناحیه باید در جریده معینی منتشر شود که در اخر هر سال برای سال بعد از طرف وزارت عدلیه معین شده و باطلاع عموم خواهد رسید.
ماده ۲۳ ـ روزنامه‌هائی که بیشتر منتشر میشود بر سایر جراید مقدم خواهند بود.
ماده ۲۴ ـ علاوه بر انتشار در جراید یک نسخه از اعلان تحدید حدود در شهرها بهر یک از املاک مورد تحدید الصاق و در دهات علاوه بر جار زدن در املاک مجاور چند نسخه از اعلان مزبور در محل‌های عمومی قریه مورد تحدید و قراء مجاور به وسیله مامورین اداره ثبت الصاق و منتشر خواهد شد.
ماده ۲۵ ـ اعلان تحدید حدود منتشر نخواهد شد مگر پس از نشر اولین اعلان نوبتی.
ماده 26
فاصله بین انتشار اعلان تحدید با روز تعیین حدود نباید کمتر از 20 و بیشتر از 60 روز باشد.
ماده ۲۷ ـ عملیات راجع به تحدید حدود را نماینده اداره ثبت به کمک یک نفر نقشه‌کش (در صورتی که لازم باشد) مطابق مقررات ماده ۱۴ و ماده ۱۵ قانون ثبت اسناد و املاک اجرا خواهد کرد.
ماده 28 ـ تقاضاکننده یا وکیل او حدود ملکی را که میخواهد ثبت کند بطور مشخص معرفی نموده و صاحبان املاک مجاور و دخالت‌کنندگان چنانچه ایراد و اعتراضی دارند بیان می‌نمایند و نقشه‌کش (در صورتی که باشد) برای حدود ملک لدی‌الضروره نصب علامت نموده و نقشه مختصری رسم مینماید.
ماده ۲۹ ـ مستدعی ثبت در موقع تعیین حدود فقط ابنیه و اجزائی را میتواند معرفی کند که داخل در حدود مندرجه در اظهارنامه بوده است.
ماده ۳۰ ـ نماینده اداره ثبت اسناد در موقع تحدید حدود صورت‌مجلسی با قید مطالب ذیل ترتیب میدهد.
۱ـ تعیین ماه و روز یا روزهائی که عملیات در ان واقع شده است
۲ـ اسم و اسم خانوادگی و سمت و محل اقامت اشخاصی که حضور داشته‌اند
۳ـ اظهارات اشخاصی که اعتراض نموده‌اند
۴ـ ذکر حقوقی که دیگران در ملک دارند بطور صریح و معین
۵ ـ ذکر علامات و عده و دلالت انها
۶ ـ اسنادی که تقاضاکننده و معترضین تقدیم داشته‌اند.
ماده ۳۱ ـ صورت مجلس فوق را نماینده اداره ثبت اسناد و نقشه‌کش و کلیه حضار و دخالت‌کنندگان در همان مجلس امضاء میکنند.
ماده ۳۲ ـ در صورتی که بعضی از حضار نتوانند یا نخواهند امضاء کنند این نکته در صورت مجلس قید میشود.
ماده ۳۳ ـ بصورت مجلس فوق نقشه تعیین حدود موقت و کلیه اسنادی که تسلیم شده است ضمیمه خواهد شد لیکن اگر نقشه مشترک بین چندین ملک باشد ضمیمه شدن ان بصورت مجلس لازم نیست.
فصل پنجم- در اعتراض
ماده ۳۴ ـ اداره یا دایره و یا شعبه ثبتی که اعلان نوبتی را منتشر میکند صریحا در ضمن همان اعلان قید خواهد کرد که عرضحال اعتراض باید مستقیما بهمان اداره یا دائره یا شعبه داده شود.
ماده ۳۵ ـ اداره ثبت قبل از انتشار اعلان نوبتی از پذیرفتن عرضحال اعتراض خودداری خواهد کرد.
ماده ۳۶ ـ عرضحال اعتراض (اعم از انکه رسیدگی به ان از حدود صلاحیت صلحیه یا محقق ثبت یا محکمه بدایت باشد) کتبی خواهد بود.
ماده ۳۷ ـ عرضحال اعتراض باید مطابق مقررات قانون اصول محاکمات حقوقی تنظیم و تمبر شود ولی ممکن است که در روی اوراق مخصوص عرضحال نوشته نشده باشد
ماده ۳۸ ـ عرضحال اعم از اینکه از حیث تمبر و ضمائم ناقص باشد یا کامل و اعم از اینکه در ظرف مدت داده شده باشد یا خارج از مدت باید گرفته شده و متصدی امر بلافاصله روی اظهارنامه ملک مورد اعتراض مهری میزند که روی آن کلمه (اعتراض) نقش شده و پس از ان رسید خواهد داد و همینطور در هر مورد که عرضحال اعتراض دیگری داده شود باید مهر اعتراض زده شود.
ماده ۳۹ ـ در رسید عرضحال اعتراض باید تاریخ رسید با تمام حروف قید گردد.
ماده ۴۰ ـ اداره یا دایره یا شعبه ثبت مکلف است بلافاصله عرضحال و ضمائم ان را برای محکمه صلاحیت‌دار یا نزد محقق ثبت ارسال دارد مگر عرضحالهائی که تشخیص میدهد خارج از مدت داده شده که در این صورت نظر خود را کتبا ذیل عرضحال اظهار خواهد نمود تا مطابق ماده ۴۳ تکلیف قطعی معلوم شود
ماده ۴۱ ـ در هیچ مورد اظهارنامه نباید از اطاق ضبط خارج گردد و اگر دوسیه ملکی طرف احتیاج ادارات دیگر ثبت یا پارکه بوده و باید بخارج اداره فرستاده شود اظهارنامه باید در ضبط بماند – هرگاه اظهارنامه نیز مورد احتیاج خارج باشد باید از ان سواد فرستاد در صورتی که اصل اظهارنامه مورد احتیاج مستنطق باشد باید مستنطق خود برای ملاحظه ان باطاق ضبط امده و یا بمستنطق محل این ماموریت را بدهد.
ماده ۴۲ ـ اگر عرضحال در خارج از مدت بشعبه یا دایره‌ای داده شده باشد که در مقر محکمه ابتدائی نیست رئیس شعبه یا دایره پس از انکه نظر خود را کتبا اظهار نمود عرض حال مزبور را به اداره مرکزی ثبت که درحوزه ان واقع است می فرستد.
ماده ۴۳ ـ رئیس محکمه ابتدائی مکلف است هفته یک مرتبه در غیر ساعات اداری و در موقعی که با موافقت رئیس اداره ثبت معین گردیده در اداره ثبت حاضر و در موضوع انکه عرضحالهای مذکور در قسمت اخیر ماده ۴۰ در مدت داده شده است یا در خارج از مدت رسیدگی کرده کتبا اظهارنظر نماید – رئیس اداره ثبت یا نماینده او نیز در این جلسه اداری حضور خواهد داشت
ماده ۴۴ ـ در مورد تصدیقاتی نیز که مطابق ماده ۱۷ قانون ثبت اسناد و املاک داده شده و بنظر اداره خارج از مدت میباشد مدلول مواد ۳۸ ـ ۳۹ ـ ۴۲ در ان قسمتی که راجع بگرفتن تصدیق و دادن رسید و مهر اعتراض و اظهارنظر و ارسال به اداره مرکزی است و مقررات ماده ۴۳ رعایت خواهد شد.
ماده ۴۵ ـ نسبت بسایر نواقص که ممکن است در عرضحال اعتراض موجود باشد اداره ثبت اظهارنظر نکرده و اجراء مقررات ماده ۱۸ و ۱۹ اصول محاکمات ازمایش بعهده محقق ثبت یا محکمه مربوطه است
ماده ۴۶ ـ اعتراضی که باید برای حفظ منافع وقف بعمل اید در مورد موقوفاتی که متولی خاص ندارد بعهده اداره اوقاف و در مورد موقوفات عام‌المنفعه که متولی خاص دارد بعهده متولی و ناظر و اداره اوقاف است
ماده ۴۷ ـ در حبس عام‌المنفعه نیز اعتراضی که باید برای حفظ منافع حبس بعمل اید بعهده متصدی امور حبس است
ماده ۴۸ ـ در موقوفات خاصه متولی و هر یک از موقوف علیهم و در حبس بنفع اشخاص معین متصدی امور حبس و هر یک از محبوس‌لهم میتوانند برای حفظ منافع وقف یا حبس عرض حال اعتراض دهند حق مزبور را ناظر وقف نیز اگر باشد دارا خواهد بود
ماده ۴۹ ـ اعتراضی که باید برای حفظ منافع ثلث باقی داده شود بعهده وصی یا ناظر ثلث میباشد
ماده ۵۰ ـ در ثلث غیرباقی کسانی نیز حق اعتراض دارند که بعد از خروج ملک از حالت ثلث ذی حق در انملک میشوند.
فصل ششم- ثبت ملک در دفتر املاک و ثبت انتقالات ملک
ماده 51- [اصلاحی ۱۳۱۲/۴/۲۸]
پس از اتمام عملیات مقدماتی ثبت مسئول دفتر املاک ملک را با قیود ذیل در دفتر املاک ثبت نموده و به امضای مدیر ثبت یا عضوی که از طرف وزارت عدلیه برای امضای دفتر و اوراق مالکیت مجاز است میرساند.
1ـ نمره ملک
2ـ تاریخ ثبت ملک در دفتر املاک
3ـ اسم و اسم خانوادگی و شغل و محل اقامت و تابعیت مالک
4ـ نوع و مشخصات ملک و محل وقوع و اجزاء و متعلقات آن
5 ـ حدود ملک
6 ـ قیمت ملک در موقع تقاضا
7 ـ حقوق عینیه که اشخاص در آن ملک دارند با اسامی صاحبان آن حقوق و همچنین حقوق ارتفاقیه که برای آن ملک در املاک مجاور و یا برای املاک مجاور در آن ملک موجود است.
ماده ۵۲ ـ در موقع انتقال تمام یا قسمتی از ملک ثبت شده و یا واگذاری حقی نسبت به عین ان ملک سند معامله در دفاتر اسناد رسمی ثبت و خلاصه ان در دفتر املاک ذیل ثبت ملک قید میشود و بهمین طریق خلاصه کلیه معاملات راجعه به عین ملک مزبور در دفتر املاک به ترتیب تاریخ در ذیل یکدیکر ثبت خواهد شد
در موارد فوق صاحب دفاتر اسناد رسمی خلاصه معامله را در ورقه مخصوصی که وزارت عدلیه تهیه مینماید در دو نسخه نوشته یک نسخه از ان را به کسی که نسبت به عین ملک حقی باو واگذار شده است تسلیم و دیگری را بدفتر املاک حوزه ثبت ملک ارسال میدارد
خلاصه مذکور باید علاوه بر امضاء متعاملین بامضاء صاحب دفتر اسناد رسمی و نماینده ثبت اسناد ممضی باشد.
مسئول دفتر املاک باید خلاصه مذکور فوق را فورا پس از وصول بطوری که فوقا مقرر است در ذیل ثبت ملک قید نموده و بامضای شخص مدیر ثبت برساند
شخصی هم که نسبت بعین ملک حقی باو واگذار شده است باید نسخه‌ای را که باو داده شده بدفتر املاک حوزه ثبت تسلیم نموده و در صورتی که قبلا بطریق مذکور فوق در ذیل ثبت ملک ثبت نشده باشد ثبت ان را تقاضا نماید.
هرگاه معامله راجع باشد بانتقال قطعی تمام ملک ثبت شده صاحب دفتر اسناد رسمی ان را در ستون ملاحظات سند مالکیت قید و امضاء کرده و بانتقال گیرنده تسلیم مینماید تا در صورتی که بخواهد سند مالکیت جدیدی برای خود تحصیل کند
در مواردی که معامله راجع بانتقال یکقسمت از ملک باشد خلاصه ان باید در ستون ملاحظات سند مالکیت قید و امضاء گردیده و سند مزبور بانتقال دهنده مسترد گردد در این صورت انتقال گیرنده میتواند به اداره ثبت حوزه وقوع ملک مراجعه کرده و برای خود سند مالکیت مستقلی تحصیل نماید.
در مواردی نیز که معامله راجع بانتقال تمام یا قسمتی از عین ملک نبوده و مربوط بواگذاری حق عینی نسبت بملک باشد (مثل رهن و حقوق ارتفاقی) و یا راجع بانتقال تمام یا قسمتی از عین ملک باشد ولی با حق استرداد صاحب دفتر اسناد رسمی باید ان را در ستون ملاحظات سند مالکیت قید و امضاء کند.
ماده 53
در مورد عمری و رقبی و سکنی مقررات ماده فوق راجع بتنظیم خلاصه سند در دو نسخه ارسال آن به اداره ثبت حوزه وقوع ملک و قید آن در ذیل ثبت ملک در دفتر املاک و در سند مالکیت باید مجری گردد و در مواردی که معامله راجع بانتقال منافع ملکی برای بیش از سه سال باشد فقط خلاصه سند باید در دو نسخه تنظیم و به اداره ثبت حوزه وقوع ملک فرستاده شود.
ماده ۵۴ ـ در هر موردی که مطابق ماده ۵۲ سند مالکیت جدید داده میشود برای هر صفحه از اوراق مالکیت مطابق ماده ۱۲۹ قانون ثبت اسناد و املاک حق اخذ خواهد شد. هر ورقه مالکیت یک صفحه حساب میشود.
فصل هفتم- در وظایف محققین ثبت
مبحث اول ـ در تعیین و صلاحیت محققین ثبت
ماده ۵۵ ـ محققین ثبت از میان مستخدمین وزارتعدلیه که لااقل ۲۵ سال سن و اطلاعات کافی متناسب با این شغل داشته باشند معین میگردند.
ماده 56
در موارد ذیل رسیدگی بدعاوی بین معترضین و مستدعیان ثبت جز در حوزه که محقق ثبت برای آن معین نشده از خصائص محقق ثبت خواهد بود.
1ـ در صورتی که میزان اختلاف از هزار تومان تجاوز نکند.
2ـ در مورد قنوات و چشمه‌سارها و املاک مشاعه هرگاه سهامی که تقاضای ثبت آن شده مجموعاً بیش از سهام واقعی ملک یا قنات یا چشمه‌سار باشد محقق به تقاضای اداره ثبت بدون رعایت حدنصاب مذکور فوق رسیدگی کرده رأی خواهد داد.
ماده 57
در مورد ماده فوق رأی محقق ثبت قابل استیناف بوده و شاکی میتواند تا ده روز پس از ابلاغ رأی با رعایت یک روز برای هر شش فرسخ مسافت هرگاه در محل اقامت شاکی محکمه ابتدائی یا صلحیه نباشد بنزدیکترین محکمه بدایت شکایت استینافی کند رائی که از محکمه مزبور استینافاً صادر میشود قابل تمیز است.
ماده 58
محقق ثبت باید در ضمن رأی خود حق استیناف را ذکر کرده و محکمه را هم که باید استینافاً رسیدگی کند صریحاً معین نماید.
ماده ۵۹ ـ دعوای ناشی از تقاضای ثبت هر ملک باید بمحققی رجوع شود که در اداره یا دایره ثبت اسناد محل وقوع ملک ماموریت دارد.
ماده ۶۰ ـ در صورتی که در یک اداره یا دایره ثبت اسناد محققین ثبت متعدد باشند تقسیم کارها بعهده محقق اول خواهد بود.
ماده ۶۱ ـ محقق ثبت میتواند در صورت محق بودن معترض حکم تخلیه ید مستدعی ثبت را نیز صادر کند مشروط بر اینکه معترض این تقاضا را ضمن عرضحال خود نموده باشد.
مبحث دوم ـ در ترتیب رسیدگی
ماده ۶۲ ـ بعد از وصول عرضحال محقق ثبت با رعایت یک روز برای هر شش فرسخ مسافت طرف را برای روز جلسه که معین مینماید احضار میکند ولی موعد مقرر برای حضور مدعی‌علیه نباید از تاریخ ابلاغ احضارنامه بمدعی‌علیه کمتر از یک روز باشد احضاریه در دو نسخه بوده یکی بمستدعی ثبت تسلیم و دیگری بامضاء او رسیده به محقق ثبت تسلیم میکردد.
ماده ۶۳ ـ در ابلاغ احضاریه مقررات اصول محاکمات ازمایش راجع بابلاغ احضاریه رعایت خواهد شد.
ماده ۶۴ ـ در موعد مقرر طرفین باید یا شخصا حاضر گردند و یا وکیل ثابت‌الوکاله بفرستند
ماده 65 ـ انتخاب وکیل از میان وکلاء مجاز عدلیه اجباری نیست لیکن اگر اشخاصی نخواهند شغل خود را وکالت در امور ثبت و محاکمه در محضر محققین ثبت قرار دهند باید تحصیل جواز مخصوص نموده از مقررات وزارت عدلیه تبعیت نمایند – هر وکیل ثبت که از عهده انجام امور محوله بخود برنیامده یا سوء اخلاق نشان بدهد ممنوع‌الوکاله خواهد شد. هر کس در ظرف یکسال در بیش از سه امر ثبت یا بیش از سه دعوی ثبت وکالت کرده باشد مشتغل بشغل وکالت محسوب خواهد شد.
ماده ۶۶ ـ محقق ثبت باید در جلسه اول بطرفین تکلیف صلح کند و اگر در همان جلسه طرفین اصولا حاضر برای صلح نشدند محقق رسیدگی کرده حکم خواهد داد.
ماده ۶۷ ـ ارجاع بحکمیت فقط وقتی ممکن است که طرفین تراضی نمایند.
ماده 68 ـ محقق ثبت باید خلاصه مذاکرات هر یک از طرفین را در دوسیه امر قید و بمهر یا امضای او برساند و اگر طرفین یا یکی از آنها سواد نداشته باشند این نکته باید در صورت جلسه قید شود.
مبحث سوم ـ در اسناد کتبی
ماده ۶۹ ـ محقق ثبت باید کلیه اسناد کتبی مربوط به دعوی را که طرفین ابراز میکنند مورد مداقه قرار دهد خواه اسناد مزبوره رسمی باشد و خواه عادی.
ماده ۷۰ ـ اعتبار اسناد رسمی همان است که بموجب اصول محاکمات حقوقی و قانون ثبت اسناد و املاک مقرر است.
ماده 71 ـ هیچیک از متداعیین نمیتواند نسبت بسندی که خودش داده و انرا امضاء کرده و یا از طرف او داده شده و به امضاء او رسیده است اظهار بی‌اطلاعی کند و هرگاه بخواهد آن سند را رد نماید یا باید نسبت به آن ادعای جعلیت کند و یا مدلل نماید که آن سند بجهتی از جهات قانونی از اعتبار افتاده است.
ماده 72 ـ اگر نسبت به سندی که برای صدور حکم اهمیت دارد اقامه دعوی جعل شود محقق ثبت باید بطرفیکه آن سند را ابراز کرده تکلیف نماید که آن را پس بگیرد هرگاه صاحب سند باین تکلیف راضی نشد و طرف مقابل هم ادعای جعلیت را پس نگرفت محقق ثبت بدعوی جعل رسیدگی کرده قرار مقتضی صادر میکند مگر اینکه مدعی جاعل را نیز معرفی کرده باشد که در این صورت محقق ثبت رسیدگی بامر را بپارکه بدایت حوزه که در آنجا ماموریت دارد احاله میکند.
ماده 73 ـ هرگاه محقق ثبت در نتیجه رسیدگی بدعوی جعل قرار جعلیت سند را صادر نماید سند مزبور را باید با سواد قرار خود نزد مدعی‌العموم بدایت که در حوزه آن ماموریت دارد ارسال کند.
مبحث چهارم ـ در معاینه محلی و عقیده اهل خبره
ماده ۷۴ ـ معاینه محلی بخواهش یکی از متداعیین یا بنظر خود مححق ثبت بعمل میآید
ماده ۷۵ ـ معاینه در حضور محقق ثبت و متداعیین و لااقل دو نفر شاهد طرف اعتماد که کتبا یا شفاها احضار شده باشند بعمل میاید.
ماده 76 ـ هرگاه متداعیین و یا شهودی که قبلاً برای معاینه محلی احضار شده‌اند در موعد مقرر حاضر نشوند عدم حضور آنها مانع از انجام معاینه نمیشود – غائبین حق شکایت نخواهند داشت.
ماده ۷۷ ـ محقق ثبت میتواند بتقاضای یکی از طرفین و یا بنظر خود اطلاعات اهل خبره را بخواهد در این صورت متداعیین بتراضی یک یا سه نفر اهل خبره انتخاب میکنند و هرگاه تراضی نشده عده لازم را خود محقق ثبت معین میکند در این صورت طرفین مطابق ماده ۷۹ این نظامنامه حق رد آنها را خواهند داشت
ماده 78 ـ از معاینه محلی و اظهارات اهل خبره صورت‌مجلسی مرتب شده و بامضاء محقق ثبت و متداعیین و شهود و خبره میرسد و هرگاه کسی از حضار سواد نداشته باشد در صورت‌مجلس قید میشود و در صورتی که معاینه محلی و یا عقیده اهل خبره قاطع باشد – محقق ثبت میتواند فورا در خود محل حکم دهد.
مبحث پنجم ـ در رد محقق ثبت
ماده 79 ـ در موارد مفصله ذیل محقق ثبت باید راسا از رسیدگی امتناع کند و متداعیین نیز میتوانند او را رد نمایند.
1ـ وقتی که محقق ثبت نفع شخصی در ادعائی که اقامه شده است داشته باشد.
2ـ وقتی که محقق ثبت یا یکی از متداعیین قرابت نسبی یا سببی تا درجه چهارم داشته باشد
3ـ وقتی که محقق ثبت قیم یکی از متداعیین یا کفیل امور او باشد و یا یکی از متداعیین مباشر امور محقق ثبت باشد.
4ـ وقتی که محقق ثبت یا زوجه او وارث یکی از متداعیین است.
5ـ وقتی که محقق ثبت یا یکی از متداعیین یا با اشخاصی که با او قرابت سببی یا نسبی دارند محاکمه جزائی داشته و یکسال از زمان ختم آن محاکمه نگذشته باشد.
6 ـ در صورتی که مابین محقق ثبت و یکی از متداعیین یا عیال او محاکمه حقوقی در محکمه دیگری مطرح باشد
7ـ وقتی که محقق ثبت سابقا در باب ادعائی که اقامه شده کتباً اظهار عقیده نموده باشد.
ماده ۸۰ ـ رد محقق ثبت باید موجه باشد و در هر حال رد باید قبل از شروع به رسیدگی بعمل آید مکر اینکه علت رد بعدا حادث شود.
ماده 81 ـ همین که محقق ثبت اظهارات مدعی را صحیح دانست قرار عدم دخالت خود را صادر و دعوای را به محقق ثبت دیگر همان حوزه اگر باشد و الا با رعایت حد نصاب به نزدیکترین محکمه ابتدائی و یا به نزدیکترین محکمه صلح احاله مینماید.
ماده 82 ـ هرگاه محقق ثبت مورد را از موارد رد تشخیص نداد قرار دخالت خود را صادر و بماهیت دعوی رسیدگی کرده حکم مقتضی میدهد و مدعی رد میتواند در موقع استیناف از حکم ماهیتی نسبت بقرار مزبور نیز شکایت نماید.
مبحث ششم ـ در عدم حضور متداعیین و یا یکی از آنها
ماده 83 ـ هرگاه روز جلسه مدعی‌علیه (مستدعی ثبت) حاضر نگردید محقق ثبت میتواند بتقاضای طرف رسیدگی نموده حکم غیابی دهد.
هرگاه مدعی (معترض) حاضر نشد محقق ثبت بتقاضای طرف عرضحال او را ابطال خواهد کرد و در این صورت تجدید عرضحال در خارج مدت شصت روز مقرر فقط در ظرف ده روز پس از ابلاغ قرار ابطال برای یکمرتبه ممکن خواهد بود
ماده 84 ـ هرگاه مستدعی ثبت (مدعی علیه) بموجب ماده قبل غیابا محکوم گردید سواد حکم غیابی باید باو ابلاغ شود و محکوم‌علیه غائب میتواند در ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ حکم عرضحال اعتراض داده تجدید رسیدگی بخواهد
ماده ۸۵ ـ بعد از انقضاء مدت مذکور در ماده قبل عرضحال اعتراض پذیرفته نخواهد شد و محکوم‌علیه میتواند عرضحال استیناف دهد
ماده 86 ـ همینکه عرضحال اعتراض بر حکم غیابی در مورد مقرر بمحقق ثبت داده شد محقق ثبت موعد جلسه را معین و به طرفین اطلاع میدهد و اگر در این جلسه نیز مدعی‌علیه حاضر نشد و ثانیا بموجب حکم غیابی محکوم گردید دیگر عرضحال اعتراض او پذیرفته نخواهد شد ولی میتواند استینافا شکایت کند.
مبحث هفتم ـ در ابلاغ حکم استیناف
ماده ۸۷ ـ احکام و قرارهای محقق ثبت برطبق مقررات اصول محاکمات حقوقی راجع بابلاغ احکام ابلاغ میشود.
ماده ۸۸ ـ مهلت استیناف از قرار یا احکام محقق ثبت ده روز از تاریخ ابلاغ است.
مبحث هشتم ـ مقررات مختلفه
ماده ۸۹ ـ در مواری که بموجب این نظامنامه پیش‌بینی نشده است محقق ثبت مکلف است برطبق مقررات اصول محاکمات حقوقی صلحیه‌ها رفتار نماید
ماده ۹۰ ـ نظامنامه نمره ۵۵۱۶ مورخه ۱۴ اردیبهشت ۱۳۰۹ مندرج در شماره ۴۲۵ مجله رسمی نسخ میشود.
ماده 91
در مورد معامله املاکی که به ثبت نرسیده ولی شماره ملک از طرف اداره ثبت تعیین شده است دفاتر اسناد رسمی مکلف هستند که مطابق دستور ماده 52 نظامنامه خلاصه معامله انتقال را در دو نسخه تهیه و بطوری که در ماده مزبور دستور داده شده است رفتار کنند.
ماده 92
در مورد فسخ معاملات املاک ثبت شده و ثبت نشده نیز مقررات ماده فوق لازم‌الرعایه بوده و اوراق اعلامیه فسخ معامله باید به اداره ثبت ارسال شود.
داور ـ مهر وزارت عدلیه اعظم