مصوب ۲۳ جوزا ۱۳۰۲ شمسی
ماده واحده – مواد قانون اصول محاکمات راجع به محاکم صلحیه، بطریق ذیل اصلاح میشود.
1 – ماده 8 نسخ و بجای آن ماده ذیل برقرار میگردد.
ماده 8 – امور راجعه به محاکم صلحیه از قرار ذیل است:
اولا – دعاوی راجعه به اموال اعم از منقول و غیر منقول و دیون و منافع در صورتی که مدعابه بیش از چهارصد تومان نباشد و هرگاه محدود به زمان معین نباشد یا مدت آن طولانی باشد باید قیمت ده سال آن را میزان قرار داد.
ثانیاً – دعاوی ضرر و خسارت ناشی از امتیازات از قبیل حق‌الطبع و حق‌التصنیف و امثال و غیر آن دعاوی حقوقی ناشیه از امور جزائی در صورتی که در هر یک از این دو مورد مدعابه بیش از چهارصد تومان نباشد.
ثالثاً – مطالبه تخلیه ید از اعیان مرهونه و مستأجره و امثال آن در صورتی که منافع یکساله اعیان مذکوره بیش از چهار صد تومان نبوده و اصل مالکیت محل نزاع نباشد و در صورتی که نزاع در اصل مالکیت باشد حد نصاب صلحیه (چهارصد تومان معتبر است )
رابعاً – کلیه دعاوی راجعه بحقوق مالی مثل حق‌العبور و حق‌المجرا و حق‌المرتع و دعوای ممانعت از حق کسی در ملک دیگری یا مزاحمت کسی از‌تصرف مالک در ملک خودش و دعاوی راجعه بحقوق غیر مالی مثل حق‌الحضانه و حق‌الولایه و حق‌الوصایه و غیر آن.
خامساً – دعوای تصرف عدوانی در غیر منقول تا هر مقدار باشد.
سادساً – دعاوی راجعه باشیائی که قیمت معینی ندارد مثل اعیان اوراق و اسناد و فرامین و نشانهای دولتی ولیکن دارای نوعی از اعتبار و متعلق اغراض و مقاصدی است.
سابعاً – مطالبه وفا بشروط و عهودی که در ضمن معاملات واقع میشود یا در معامله بنا بر آن بوده از قبیل دادن قباله و سند معامله یا معتبر کردن آن اعم از اینکه متعاملین قبل از معامله تفصیلا تبانی بر آن نموده باشند یا عادتاً مبنای معاملات بر آن باشد.
ثامناً – خواهش تأمین و حفظ دلایل و امارات مدعابه هر چه و هر مبلغ باشد.
تاسعاً – تقاضای اصلاح در هر دعوائی و تا هر مقداری که مدعابه باشد.
عاشراً – رسیدگی در دعاوی تا هر میزان در صورتی که طرفین دعوی بمحاکمه صلحیه تراضی نمایند.
2 – ماده 14 نسخ و بجای آن ماده ذیل برقرار میشود.
ماده 14 – هر دعوائی که در اثنای رسیدگی بدعوای اصلی اقامه شود اعم از اینکه از طرف مدعی باشد یا مدعی‌علیه بعنوان دعوای متقابل یا شخص ثالث و یا دعوای اصلی از یک منشأ ناشی شده یا مربوط بآن باشد راجع بهمان صلحیه است که دعوای اصلی در آنجا اقامه شده است لیکن اگر فصل دعوای اصلی متوقف بر دعوای طاری باشد که از حیث مبلغ خارج از وظیفه صلحیه است با دعوای اصلی بمحکمه ابتدائی ارجاع میشود دعوای متقابل بموجب عرضحال جداگانه اقامه میشود لیکن دعوای مقاصه و تهاتر و هر عنوانی که دفاع محسوب شود محتاج به عرضحال جداگانه نیست.
3 – ماده 22 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 22 – مقدار مدعابه مبلغی است که در عرضحال صریحاً قید شده است اجرت‌المثل و خساراتیکه بعد از تقدیم عرضحال به مدعی به تعلق میگیرد ممکن است علاوه شود ولو اینکه مجموعاً زیاده بر حد نصاب صلحیه شود مواردیکه تعیین مقدار مدعابه یا قیمت آن در ابتدای دعوی ممکن نیست داخل در صلاحیت صلحیه است مگر اینکه زاید بودن آن بر حد نصاب صلحیه اجمالاً معلوم باشد.
4 – ماده 27 نسخ و بجای آن ماده ذیل برقرار میشود.
ماده 27 – موعد مقرر برای حضور مدعی‌علیه در محکمه نباید از تاریخ ابلاغ احضارنامه بمدعی‌علیه کمتر از یک روز باشد مگر در موارد فوری و نیز برای هر چهار فرسخ مسافت از اقامتگاه مدعی‌علیه تا محکمه یک روز علاوه میشود.
5 – ماده 40 و 41 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 40 – دعوای تصرف عدوانی از کسی مسموع است که قبلا خود یا قایم‌مقام قانونی او متصرف بوده و عدواناً از تصرف او خارج کرده باشند مشروط بر اینکه بیش از یک سال از تاریخ تصرف عدوانی او نگذشته باشد.
ماده 41 – در مورد دعوای تصرف عدوانی محکمه صلح داخل رسیدگی در نحوه تصرف مدعی و اسناد راجعه بآن نمیشود و فقط در باب تصرف‌عدوانی تحقیقات نموده مال غیر منقول را بتصرف متصرف اول میدهد و بعد از ختم دعوای تصرف عدوانی محکوم‌علیه اگر در نحوه تصرف ادعا داشته باشد در صورتی که میزان مدعابه خارج از صلاحیت صلحیه نیست در صلحیه اقامه دعوی میکند والا بمحکمه صالحه رجوع مینماید.
6 – ماده ذیل در تحت نمره 41 مکرر بعد از ماده 41 اضافه میشود.
ماده 41 مکرر – در مورد دعاوی مذکوره در فقره ششم ماده 8 هر گاه مدعی‌علیه محکوم به رد عین مدعابه گردید و عین محکوم به را رد ننمود مشارالیه بتأدیه ضرر و خساراتی که از عدم رد عین محکوم به وارد و بتصدیق اهل خبره معین میگردد محکوم خواهد شد.
7 – ماده 44 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 44 – رسیدگی که موافق ماده قبل توقیف شده مجدداً شروع نمیشود مگر به خواهش یکی از اصحاب دعوی یا قائم‌مقام آنها که صلاحیت محاکمه داشته باشد.
8 – ماده ذیل در تحت نمره 45 مکرر بعد از ماده 45 اضافه میشود.
ماده 45 مکرر – مدعی یا مدعی‌علیه حق تقاضای شخص ثالث دارد و همچنین شخص ثالث میتواند وارد دعوی شود (رجوع به مواد 418 الی 420).
9 – در ماده 46 پس از عبارت (در حین رسیدگی) عبارت (و یا تشخیص صلاحیت خود) اضافه میشود.
10 – ماده 59 – نسخ و بجای آن ماده ذیل برقرار میشود.
ماده 59 – در مواردی که تحقیق محلی و استطلاع از مطلعین و استعلام از اهل خبره یا استفاده از دلایل که در نزد طرف یا غیر است اقتضا دارد و یا مستند دعوی دفاتر تجارتی و امثال آن است اشخاصی که ظنین هستند بر اینکه استفاده از دلایل فوق‌الذکر بعدها متعذر یا متعسر خواهد شد میتوانند از محکمه خواهش تأمین آنها را بنمایند و مقصود از تأمین در این موارد فقط ملاحظه و صورت ثبت برداشتن اینگونه دلایل است.
11 – ماده 82 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 82 – اگر ادعای جعلیت نسبت باسناد کتبی که برای صدور حکم اهمیت دارد اقامه شود محکمه بدواً بطرفی که آن اسناد را ابراز کرده تکلیف میکند که آنها را پس بگیرد هر گاه صاحب اسناد باین تکلیف راضی نشد امین صلح بطرفی که ادعای جعلیت اسناد را کرده است عاقبت وخیم آن دعاوی را در صورت عدم ثبوت خاطرنشان میکند اگر با وجود آن مدعی جعلیت در ادعای خود ثابت و مصر باشد هر گاه جاعل را معین کرده امر بمحکمه جزا احاله میشود (رجوع بمواد محاکم ابتدائی در باب جعلیت) والا امین صلح بدعوای جعلیت رسیدگی کرده حکم میدهد در موردی که محکمه صلح حکم بجعلیت سندی میدهد باید سند را با سواد حکم خود نزد مدعی‌العموم محکمه ابتدائی که در حوزه آن واقع است بفرستد.
12 – ماده 83 نسخ میشود.
13 – ماده 92 بطریق ذیل اصلاح میشود
ماده 92 – هر گاه محکوم‌علیه از حکم امین صلح استیناف بدهد در صورتی که اقامتگاه دائمی یا اموال غیر منقول ندارد محکمه صلح میتواند بتقاضای محکوم‌له محکوم‌به را تأمین نماید و این در صورتی است که مدعی به قبلاً تأمین نشده باشد.
14 – ماده 98 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 98 – هر گاه محکمه در ضمن حکم قرار تأدیه محکوم به را باقساط داده و محکوم‌علیه در سر وعده قسط را ادا نکرد محکمه صلح بتقاضای محکوم‌له حکم تأدیه بلاتأخیر تمام محکوم به را میدهد.
15 – فقره 7 ماده 104 بطریق ذیل اصلاح میشود.
7 – امضاء فقیه یا امین صلح.
16 – ماده 105 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 105 – هرگاه مدعی‌علیه بعد از دو مرتبه احضار در محکمه صلحیه حاضر نشده و توضیحات کتبی هم موافق ماده 106 نفرستاده حاکم صلح بخواهش مدعی شروع برسیدگی نموده بعد از تحقیقات حکم غیابی میدهد و هر گاه مدعی در جلسه محاکمه حاضر نشد بمحکمه هم اطلاع نداد که در غیاب او رسیدگی نماید حاکم صلح رسیدگی را موقوف میدارد ولی مدعی میتواند تجدید رسیدگی و محاکمه را تقاضا نماید و باید بهمان محکمه عرضحال مجدد بدهد در صورت عدم تعقیب مدعی بتقاضای مدعی‌علیه محکمه عرضحال مدعی را ابطال کرده حکم خسارتی را که بمدعی‌علیه از احضار او وارد شده است میدهد.
17 – ماده 110 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 110 – سواد حکم غیابی بمحکوم‌علیه غایب باید ابلاغ شود و در ظرف هشت روز از روز رؤیت حکم محکوم‌علیه غایب حق دارد اعتراض نموده تجدید رسیدگی را بخواهد و هرگاه در مدت مقرر اعتراض نکرد حکم حاکم صلح بموقع اجرا گذاشته خواهد شد و غایب همیشه بر حجت خود باقی میماند ولی احکام غیابی امین صلح بعد از انقضاءِ مدت اعتراض قابل استیناف است و بعد از انقضاءِ مدت استیناف و تمیز بموقع اجرا گذاشته خواهد شد.
18 – ماده 115 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 115 – احکام امنای صلحیه را در صورتی که مبلغ مدعی به بیش از سی و پنج تومان بوده باشد یا آنکه قیمت مدعی به معلوم نباشد میتوان در محکمه ابتدائی حقوق استیناف نمود و مدت استیناف در احکام حضوری از تاریخ اعلام حکم و در احکام غیابی از تاریخ انقضای مدت اعتراض بیست و یک روز است. بعد از انقضای مدت مزبوره حکم امین صلح قطعی میشود.
19 – ماده 119 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 119 – قرارهائی را که امین صلح میدهد فقط با حکم میتوان استیناف نمود مگر قرار عدم صلاحیت.
20 – ماده 120 نسخ میشود.
21 – ماده 121 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 121 – در مورد ماده 118 و 119 شکایت باید در ظرف یک هفته از تاریخ اقدامی که باعث شکایت یا ابلاغ قراری که داده شده است بعمل آید مگر شکایت از تعطیل و تعویق که مدت ندارد و در هر وقت قابل استماع است.
22 – ماده 124 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 124 – مستأنف‌علیه میتواند تا روزی که برای محاکمه معین شده است توضیحات کتبی خود را بمحکمه ابتدائی بدهد طرفین حق دارند اسقاط حضور خود را بنمایند و در صورتی که محکمه محاکمه را تمام دانست میتواند حکم بدهد و آن حکم حضوری خواهد بود.
23 – ماده 136 بطریق ذیل اصلاح میشود.
ماده 136 – همینکه امین صلح اظهارات مدعی یا مدعی‌علیه را صحیح دانست رضایت خود را در ورقه رد یا در صورت مجلس قید و امضاء کرده عرضحال عارض را با منضمات آن نزد نزدیکترین محکمه صلح برای رسیدگی میفرستند و هر گاه صلحیه دیگر نباشد یکی از اعضاء ابتدائی کار امین صلح را انجام میدهد.