ماده واحده – پروتکل منعقد بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی راجع به شرایط و مقررات نحوه اداره و بهره‌برداری از تأسیسات آب و برق و استفاده از منابع آب و انرژی تأسیسات مشترک موجود روی رودخانه ارس مشتمل بر یک مقدمه و ده ماده و دو پروتکل ضمیمه که در تاریخ یازدهم آذر ماه ۱۳۵۲ (۲ دسامبر ۱۹۷۳) بین نمایندگان مختار دو دولت در تهران بامضاء رسیده است تصویب و به دولت اجازه مبادله اسناد تصویب آن داده میشود.
قانون فوق مشتمل بر یک ماده و متن پروتکل ضمیمه پس از تصویب مجلس سنا در جلسه روز دوشنبه ۱۳۵۳/۳/۶، در جلسه روز پنجشنبه ششم تیر‌ماه یکهزار و سیصد و پنجاه و سه شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی – عبدالله ریاضی
پروتکل منعقد بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
راجع به شرایط و مقررات نحوه اداره و بهره‌برداری از تأسیسات آب و برق و استفاده از منابع آب و انرژی تأسیسات مشترک موجود بر روی رودخانه ارس
دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بمنظور بسط و توسعه روابط فیمابین به استناد مقررات مندرج در ماده ۴ موافقتنامه منعقده مورخ پنجم مرداد ۱۳۴۲ مطابق ۲۷ ژوئیه ۱۹۶۳ بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی موضوع همکاری اقتصادی و فنی نسبت به مسائل مشروحه ذیل موافقت نمودند:
ماده اول – با توجه به تساوی حقوق هر یک از طرفین نسبت به کلیه منابع آب و انرژی مناطق مرزی رودخانه ارس دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در مورد استفاده از منابع آب و انرژی تأسیسات مشترک موجود بر روی رودخانه ارس و همچنین اداره و بهره‌برداری تأسیسات سد ارس و سد انحرافی میل و مغان که براساس موافقتنامه همکاری اقتصادی و فنی مورخ پنجم مرداد ۱۳۴۲ مطابق ۲۷ ژوئیه ۱۹۶۳ احداث گردیده و در مالکیت مشترک ایران و اتحاد شوروی میباشد، همکاری خواهند نمود.
کلیه تأسیسات آب و انرژی رودخانه ارس که با هزینه مشترک و براساس اصل تساوی حقوق طرفین احداث گردیده است، مشاعاً و بالمناصفه به دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تعلق دارد.
بدیهی است این وضع حقوقی بدون موافقت طرفین قابل تغییر نخواهد بود.
ماده دوم – هر یک از طرفین مستقلا به هزینه خود عملیات بهره‌برداری و تعمیر و نگهداری کلیه تأسیسات و ماشین آلات و مخزن آب را که کلاً و یا جزئاً در خاک خود واقع شده تأمین نموده و از هرگونه اقداماتی که در صحت و حفظ تأسیسات آب و برق و طرز کار عادی آن تأسیسات خلل و نقصی وارد آورد خودداری خواهد نمود.
ماده سوم – استفاده از منابع آب و انرژی و اداره و بهره‌برداری تأسیسات آبی واقع در روی رودخانه ارس که در ماده یک این پروتکل پیش‌بینی شده است بر اساس مقررات استفاده مشترک از منابع آب و انرژی و اداره و بهره‌برداری از تأسیسات آبی سد «ارس» و سد انحرافی «میل و مغان» واقع بر روی رودخانه ارس که ضمیمه شماره ۱ این پروتکل میباشد صورت خواهد گرفت (بزبانهای روسی و انگلیسی).
ماده چهارم – طرفین میتوانند براساس توافق متقابل بمنظور انجام تعمیرات جاری و اساسی تأسیسات و ماشین آلات توحید مساعی نموده و بر مبنای اصل تساوی خدمات متقابل را انجام دهند.
ماده پنجم – بنا به درخواست طرف ایران سازمانهای شوروی در مورد بهره‌برداری دوران دائمی تأسیسات هیدرو انرژی که در خاک ایران واقع شده و انجام تعمیرات لازمه کمکهای فنی خواهند نمود و متعهد میشوند قطعات یدکی و ماشین آلات مورد نیاز را تحویل دهند.
پرداخت هزینه‌های سازمانهای شوروی ناشی از کمکهای فنی و تحویل قطعات یدکی و ماشین آلات که در این ماده پیش‌بینی شده از طرف ایران براساس موافقتنامه جاری پرداختها منعقده بین ایران و شوروی صورت خواهد گرفت.
ماده ششم – طرفین حق دارند متقابلاً مصرف آب و وضع تأسیسات هیدروتکنیکی را که جزو جبهه فشار تأسیسات آبی محسوب و در مناطق مشترک بهره‌برداری دائم قرار دارند براساس مفاد ماده هشت این پروتکل بلامانع کنترل نمایند.
ماده هفتم – بمنظور ایجاد هم آهنگی در مورد حل مسائل مشترک مربوط به اداره و بهره‌برداری و تعمیر تأسیسات آبی سد «ارس» و سد انحرافی «میل و مغان» بشرح مندرج در ضمیمه شماره یک و تنظیم برنامه عبور سیلابها و انجام سایر اقدامات مربوط به استفاده از منابع آب و انرژی رودخانه ارس، کمیسیون مختلط دائمی بهره‌برداری تأسیسات آب و انرژی بر روی رودخانه ارس براساس اصل تساوی تشکیل میگردد.
ماده هشتم – بر اساس ماده ۵ موافقتنامه ایران و شوروی راجع به همکاری اقتصادی و فنی مورخ پنجم مرداد ۱۳۴۲ مطابق ۲۷ ژوئیه ۱۹۶۳ به اتباع هر دو دولت که در امور مربوط به اداره و بهره‌برداری از تأسیسات آب و انرژی شرکت مینمایند حق دسترسی و اقامت بلامانع در قسمت‌های خاک طرف دیگر که تأسیسات آب و انرژی مورد تملک مشترک ایران و اتحاد جماهیر شوروی در آن قسمت واقع شده، داده میشود.
از حق مزبور بترتیبی که در مقررات ایجاد مناطق بهره‌برداری تأسیسات آبی مشترک سد «ارس» و سد انحرافی «میل و مغان» واقع بر روی رودخانه «ارس» تعیین شده و شامل عبور و مسافرت و اقامت در این مناطق میباشد و ضمیمه شماره ۲ این پروتکل است، استفاده خواهد شد.
(به زبانهای فارسی و روسی)
ماده نهم – هرگاه در جریان کار کمیسیون مختلط دائمی بهره‌برداری از تأسیسات مشترک آب و انرژی بر روی رودخانه «ارس» اختلاف نظر به میان آید موضوع جهت رسیدگی به کمیسیون دائمی همکاری اقتصادی ایران و شوروی احاله خواهد شد.
ماده دهم – این پروتکل از تاریخی که هر یک از طرفین به طرف دیگر اطلاع داده باشد که طبق موازین قانون اساسی هر یک از کشورهای مربوطه به تصویب رسیده است لازم‌الاجراء خواهد بود.
این پروتکل در تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۵۲ مطابق ۲ دسامبر ۱۹۷۳ در دو نسخه اصلی هر یک به زبانهای فارسی و روسی در تهران امضاء شد و هر دو متن متساویاً معتبر میباشد.
از طرف دولت شاهنشاهی ایران
از طرف دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
پروتکل فوق مشتمل بر یک مقدمه و ده ماده و دو پروتکل ضمیمه منضم به قانون پروتکل منعقد بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی میباشد.
رئیس مجلس شورای ملی – عبدالله ریاضی