ماده ۱ – تعریف
میراث فرهنگی شامل آثار باقیمانده از گذشتگان است که نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ می‌باشد و با شناسایی آن زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی او میسر می‌گردد و از این طریق زمینه‌های عبرت برای انسان فراهم می‌آید.
سازمان میراث فرهنگی کشور که به استناد قانون مصوب ۱۳۶۴.۱۱.۱۰ [قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور] تشکیل شده است و از این پس در این اساسنامه سازمان نامیده می‌شود طبق مقررات این اساسنامه اداره خواهد شد.
ماده ۲ – هدف.
عبرت از حرکت فرهنگی انسان و بقاء و رقاء هویت و شخصیت فرهنگی جامعه.
ماده ۳ – وظایف سازمان.
وظایف سازمان در زمینه میراث فرهنگی که شامل پژوهش، نظارت، حفظ و احیاء و معرفی است به قرار زیر می‌باشد:
۱ – تهیه و تنظیم و اجرای برنامه‌های پژوهشی پیرامون آثار باقیمانده از گذشتگان.
۲ – بررسی و شناسایی محوطه‌ها، تپه‌ها، بناها و مجموعه‌های تاریخی و تهیه فهرست جامع از آنها و نقشه باستان‌شناسی کشور.
۳ – انجام پژوهش‌های باستان‌شناسی و کاوش‌های علمی.
۴ – بررسی‌های مردم‌نگاری، پژوهش‌های مردم‌شناسی، انسان‌شناسی زیستی و شناخت فرهنگ بومی مناطق مختلف کشور.
۵ – پژوهش در زمینه هنرهای سنتی و فراهم آوردن امکانات لازم جهت حفظ، احیاء و رشد آنها.
۶ – ثبت آثار ارزشمند منقول و غیر منقول فرهنگی – تاریخی کشور در فهرست آثار ملی و فهرست‌های ذیربط.
۷ – انجام انحصاری کلیه امور حقوقی مربوط به میراث فرهنگی و طرح دعاوی کیفری علیه متخلفین از قوانین ناظر به میراث فرهنگی کشور به‌عنوان مدعی یا حسب مورد شاکی خصوصی.
۸ – اقدامات لازم جهت شناسایی و استرداد اموال فرهنگی ایران در سطح ملی و بین‌المللی از طریق مراجع ذیربط.
۹ – شناسایی و در اختیار گرفتن کلیه اموالی که دارای ارزش‌های فرهنگی – تاریخی بوده و جزء میراث فرهنگی محسوب می‌گردد و توسط دستگاههای مسئول ضبط شده است.
تبصره – کلیه دادگاه‌ها، گمرکات، نیروهای انتظامی و دستگاههای دولتی نظیر آنها که به نحوی نسبت به ضبط اموال اقدام می‌نمایند موظف به در اختیار قرار دادن اموالی که دارای ارزش فرهنگی – تاریخی می‌باشد به سازمان میراث فرهنگی هستند.
[آیین‌نامه اجرایی بند ۹ ماده ۳ قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور]
۱۰ – تهیه و اجرای طرح‌های لازم به منظور حراست، حفاظت، تعمیر، مرمت و احیاء آثار، بناها و مجموعه‌های باارزش فرهنگی – تاریخی.
۱۱ – اظهار نظر در کلیه طرح‌های عمرانی جامع و تفصیلی در رابطه با مناطق فرهنگی و تاریخی و موافقت نهایی درباره محوطه‌ها و بافتها و اماکن فرهنگی تاریخی ارزشمند در موارد مذکور و جلوگیری از هر گونه تخریب آنها.
۱۲ – تعیین حریم بناها، مجموعه‌ها، محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی ثبت شده و ضوابط خاص معماری و طراحی داخل حریم.
۱۳ – معرفی آثار باارزش فرهنگی – تاریخی از طریق موزه‌ها و نمایشگاه‌ها و نظائر آن.
۱۴ – ایجاد و توسعه و اداره موزه‌ها در سطح کشور.
۱۵ – ایجاد مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی کشور (نظیر مجموعه گزارش‌های علمی، نقشه‌ها و عکس‌های بناها و…) جهت ارائه خدمات علمی و تحقیقاتی در این زمینه.
۱۶ – معرفی و شناساندن ارزش‌های میراث فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللی به وسیله چاپ و نشر مجموعه مطالعات و تحقیقات انجام یافته و استفاده از وسایل سمعی و بصری و ارتباط جمعی.
۱۷ – تنظیم، تدوین و انتشار دائره‌المعارف آثار و ابنیه تاریخی ایران.
۱۸ – توسعه فعالیت‌های تحقیقاتی در زمینه‌های مختلف میراث فرهنگی و تشویق محققان، هنرمندان و استادکاران.
۱۹ – تنظیم و اجرای برنامه‌های آموزشی جهت آماده‌سازی نیروهای کارآمد در زمینه‌های مربوط به میراث فرهنگی با هماهنگی دستگاههای ذیربط.
۲۰ – تشویق مردم به مشارکت در فعالیت‌های مربوط به شناسایی، حفظ و احیاء میراث فرهنگی و نظارت بر آن.
۲۱ – ایجاد و گسترش انجمن‌های میراث فرهنگی در سطح کشور.
تبصره- نحوه ایجاد و حدود و وظایف و اختیارات این انجمن‌ها را شورای سازمان تعیین خواهد نمود.
۲۲ – برقراری ارتباطات و مبادلات علمی و فرهنگی با مؤسسات و نهادهای ذیربط در سطح ملی و بین‌المللی بالاخص کشورهای اسلامی و منطقه و برگزاری کنگره‌ها و سمینارهای دوره‌ای لازم.
۲۳ – همکاری با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه امور ایرانگردی و جهانگردی.
۲۴ – ارائه خدمات مشاوره‌ای، تحقیقاتی، فنی و آموزشی، فروش تولیدات فرهنگی، دریافت ورودیه بناها، محوطه‌ها، موزه‌ها و نمایشگاه‌ها و قبول هدایا و کمک‌ها و نظائر آن.
ماده ۴ – ارکان سازمان.
سازمان دارای دو رکن است:
1 – شورای سازمان.
2 – رییس سازمان.
ماده ۵ – شورای سازمان
به منظور هماهنگی بیشتر در امور مربوط به میراث فرهنگی در سطح کشور شورای سازمان متشکل از ۸ عضو به شرح زیر تشکیل می‌گردد:
۱ – وزیر فرهنگ و آموزش عالی (رییس شورا).
۲ – وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی.
۳ – وزیر کشور.
۴ – وزیر دادگستری.
۵ – وزیر امور خارجه.
۶- [اصلاحی ۱۳۹۰/۳/۳۱]
وزیر راه و شهرسازی.
۷ – مدیر عامل سازمان صدا و سیما.
۸ – رییس سازمان (دبیر شورا).
تبصره ۱ – در صورت تساوی آراء آن نظری پذیرفته می‌شود که رییس شورا در میان رأی دهندگان باشد.
تبصره ۲ – جلسات شورا به طور عادی هر سال حداقل دو بار به پیشنهاد رییس سازمان و دعوت و ریاست وزیر فرهنگ و آموزش عالی تشکیل می‌گردد.
تبصره ۳ – شورا می‌تواند از افرادی که حضورشان به نحوی در جلسات ضروری است دعوت به عمل آورد. این افراد دارای حق رأی نیستند.
تبصره ۴ – جلسه با حضور ۵ نفر از اعضاء رسمیت یافته و تصمیمات شورا با رأی حداقل ۴ نفر از اعضاء حاضر در جلسه معتبر خواهد بود.
ماده ۶ – وظایف شورا.
وظایف شورای سازمان به قرار زیر است:
۱ – تعیین خط مشی و سیاست‌های کلی بر اساس قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور و اساسنامه سازمان.
۲ – بررسی گزارش‌های فعالیت‌های سازمان و اظهار نظر پیرامون چگونگی آن.
تبصره – کلیه مصوبات شورا با امضاء وزیر فرهنگ و آموزش عالی ابلاغ خواهد شد.
ماده ۷ – رییس سازمان.
رییس سازمان با حکم وزیر فرهنگ و آموزش عالی منصوب می‌شود.
ماده ۸ – واحدهای سازمان در سطح کشور.
سازمان با نظر وزیر فرهنگ و آموزش عالی می‌تواند در هر نقطه از کشور که ایجاب نماید. به تناسب موقعیت و با تأیید سازمان امور اداری و استخدامی کشور واحدهای خود را دایر کند.
این واحدها مسئولیت امور مربوط به میراث فرهنگی حوزه فعالیت خود را طبق این اساسنامه و سازمان زیر نظر رییس سازمان به عهده خواهند داشت.
ماده ۹ – از تاریخ تصویب این قانون کلیه قوانین و مقررات مغایر ملغی است.
قانون فوق مشتمل بر ۹ ماده و ۷ تبصره در جلسه علنی روز پنجشنبه اول اردیبهشت ماه یک هزار و سیصد و شصت و هفت مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۶۷.۲.۲۶ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
رییس مجلس شورای اسلامی – اکبر هاشمی