مصوب 14 آبان ماه 1336
ماده واحده – پروتکل تحدید و تنظیم کشت خشخاش و تولید و تجارت بین‌المللی و تجارت عمده مصرف تریاک مشتمل بر پنج فصل و 26 ماده که در تاریخ 23 ژوئن 1953 در نیویورک به امضاء رسیده و در تاریخ 24 آذر 1332 (دسامبر 1953) از طرف نماینده دائمی ایران در سازمان ملل متحد امضاء شده تصویب می شود.
تبصره- (منسوخ 05ˏ11ˏ1337)-
الحاق به این پروتکل، بهیچوجه تأثیری در قانون منع کشت خشخاش مصوب هفتم آبانماه 1334 نخواهد داشت.
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده و یک تبصره پس از تصویب مجلس سنا در جلسه سه‌شنبه چهاردهم آبانماه یکهزار و سیصد و سی و شش به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
نایب رئیس مجلس شورای ملی – عماد تربتی
قانون بالا در جلسه 27ر11ر35 به تصویب مجلس سنا رسیده است.
کنفرانس ملل متحد راجع به تریاک
پروتکل راجع به تحدید و وضع مقررات برای کشت خشخاش و همچنین تولید بازرگانی بین‌المللی – تجارت کلی (عمده‌فروشی) و مصرف تریاک
مقدمه
کشورهای امضاکننده:
چون مصممند مساعی خود را برای مبارزه بر علیه اعتیادات مضره و بازرگانی غیر مشروع داروهای مخدره تعقیب نموده و چون معتقدند تنها همکاری صمیمانه و نزدیک کلیه کشورها خواهد توانست مساعی مزبور را مثمر ثمر نماید.
و چون متذکرند بوسیله اسناد بین‌المللی مجاهداتی بمنظور برقراری اسلوب مؤثری برای بازرسی ادویه مخدره بعمل آمده و چون مایلند مبادی بازرسی مزبور را در زمینه‌های فعلی و بین‌المللی مستحکم نمایند.
و با توجه به این نکته که لازمست تولید مواد اولیه مبنای داروهای مخدره طبیعی را به احتیاجات پزشکی و علمی محدود نموده و مقرراتی برای آن وضع نمایند و با در نظر گرفتن این امر که بازرسی کشت خشخاش و استحصال تریاک در ردیف فوری‌ترین مسائل قرار دارد.
علیهذا با توجه بمراتب فوق تصمیم گرفتند پروتکلی برای عملی ساختن مقاصد مشروحه تنظیم و نسبت بمراتب زیر توافق حاصل نمودند.
فصل اول – اعلام
ماده 1- اعلام زیر نسبت بمندرجات این پروتکل جاریست مگر آنکه بطور صریح یا بین‌السطور خلاف آن اعلام گردد.
منظور از موافقتنامه 1925 موافقتنامه بین‌المللی تریاک میباشد که در تاریخ 19 فوریه 1925 در ژنو بامضاء رسیده و بعداً بموجب پروتکل مورخه 11 دسامبر 1946 اصلاح گردیده است.
منظور از موافقتنامه 1931 موافقتنامه مربوط بمحدودیت ساخت و تنظیم توزیع مواد مخدره میباشد که در تاریخ 13 ژوئیه 1931 در ژنو منعقد و بموجب پروتکل مورخه 11 دسامبر 1946 اصلاح گردیده است. منظور از کمیته – کمیته مرکزی دائمی تریاک میباشد که به استناد موافقتنامه 1925 ایجاد گردیده.
منظور از کمیته ارگان بازرسی – ارگان بازرسی است که به استناد مادۂ 5 موافقتنامه 1931 تشکیل گردیده.
منظور از کمیته کمیسیون – کمیسیون ادویه مخدره شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد میباشد.
منظور از کمیته شوری- شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد میباشد.
منظور از کمیتۂ دبیر کل – دبیر کل سازمان ملل متحد میباشد.
منظور از کمیته خشخاش – بوته پاپاور سومیفروم.ل PaPaver Sommiferum.L و کلیه گیاههای دیگر پاپاور Papaver میباشد که میتوان از آنها تریاک تحصیل نمود.
منظور از کاه خشخاش – کلیه قسمت‌های بوته خشخاش (باستثنای دانه‌های آن) میباشد که پس از حصاد خشخاش میتوان از آن داروهای مخدره استخراج نمود.
منظور از تریاک – شیرۂ غلیظ خشخاش (بهر شکل و صورتی که باشد) تریاک خام – تریاک طبی – و تریاک آماده میباشد (باستثنای فرآورده‌های گالینیگ).
منظور از تولید – عملی است مشتمل بر زراعت خشخاش بمنظور برداشت تریاک.
منظور از موجودی – مقدار تریاکی است که بطور قانونی در خاک کشوری موجود است باستثنای:
1- مقادیری که داروسازان خورده‌فروش و یا بنگاهها و یا اشخاص صلاحیتدار بمنظور انجام عملیات درمانی یا علمی خود بطور قانونی در اختیار دارند.
2- مقادیریکه برای مصارف نظامی در اختیار و یا تحت نظارت دولت کشور مزبور میباشد.
منظور از خاک – قطعه‌ای از هر کشوری است که برای اجرای اصول گواهینامه ورود و پروانه خروج مندرجه در موافقتنامه 1925 مانند واحد مشخص به آن رفتار میشود.
منظور از صدور یا ورود بمفهوم مربوطه خود عبارت است از انتقال مواد تریاکی از کشوری بخاک یا کشوری دیگر یا از خاک کشوری بخاک دیگر همان کشور.
فصل دوم – وضع نظارت مخصوص برای تولید و بازرگانی و استعمال دیگر
ماده 2- امضاءکنندگان این پروتکل بایستی تریاک را فقط برای مصارف طبی و علمی استعمال نمایند.
ماده 3- بازرسی در داخل کشورهای تولیدکننده.
بمنظور اعمال نظارت در تولید و تجارت و استعمال تریاک:
1- هر کشور تولیدکننده مکلف است در صورتی که تاکنون تأسیس نکرده باشد یک یا چند مؤسسه تخصصی دولتی (که بعداً در این ماده مؤسسه نامیده خواهد شد) تشکیل دهد تا وظایفی را که بموجب این ماده بعهدۂ مؤسس یا مؤسسات مزبور محسوب است اجرا نماید – در صورتی که تشکیلات اداری کشور ذینفع اجازه دهد وظایف مقرر در بندهای 2 و 6 این ماده بایستی فقط توسط یک مؤسسۂ عملی گردد.
2- تولید بایستی بنواحی معینه از طرف مؤسسه و یا لدی‌الاقتضا از طرف دیگر مراجع صلاحیتدار دولتی محدود گردد.
3- فقط زارعینی که پروانه کشت از مؤسسه و یا از مراکز صلاحیتدار دولتی تحصیل کرده‌اند حق تولید خواهند داشت.
4- در پروانه بایستی مساحت زمینی که برای کشت خشخاش مجاز شناخته شده کاملا مشخص شده باشد.
5- زارعین خشخاش بایستی کلیه محصول تریاک خود را بمؤسسه تحویل نموده و مؤسسه بایستی محصول را خریداری و بمحض امکان عملا آن را تصرف نماید.
6- فقط مؤسسه لدی‌الاقتضا مقامات صلاحیتدار دولتی حق خواهند داشت اقدام بورود یا صدور و یا بازرگانی عمدۂ تریاک نموده و یا تریاک را ذخیره نمایند (سازندگان مجاز مواد قلیائی مشتقه از تریاک از این قید اخیر مستثنی بوده و میتوانند موجودی داشته باشند).
7- هیچیک از مقررات این ماده نبایستی ناقض تعهدات و قوانینی باشد که یکی از امضاءکنندگان این پروتکل بر طبق موافقتنامههای موجود وابسته به بازرسی کشت خشخاش قبلا بعهده گرفته و یا وضع نموده است.
ماده 4- نظارت خشخاشی که بمنظور دیگری جز تهیه تریاک کشت میشود.
1- هر یک از متعاهدین این پروتکل که کشت و استعمال خشخاش را برای منظوری جز تهیه تریاک اجازه دهند اعم از اینکه تهیه تریاک را اجازه داده و یا نداده باشد متعهد است:
الف – هر نوع قوانین و یا نظاماتی که برای تأمین مراتب زیر مورد لزوم است وضع نماید تا.
1- خشخاشی که برای منظوری جز تهیه تریاک کشت شده بمصرف تولید تریاک نرسد.
2- ساخت مواد مخدره مشتقه از کاه خشخاش بنحو جامعی تحت نظارت قرار گیرد.
ب – رونوشت کلیه قوانین و نظامات موضوعه برای این منظور را بدبیر کل ابلاغ نمائید.
ج – هرساله در تاریخی که از طرف کمیته معین خواهد شد آمار کاه خشخاش را که در طی سال کشوری قبل وارد یا صادر شده صرفنظر از مورد استعمال آن به کمیته ابلاغ نماید.
ماده 5- محدودیت موجودی تریاک بمنظور تحدید مقدار تریاک حاصله در دنیا به احتیاجات پزشکی و علمی.
1- امضاءکنندگان این پروتکل موظفند میزان تولید صادرات و واردات تریاک را طوری تحت تنظیم درآورند که موجودی هر یک از کشورهای متعاهد در تاریخ 31 دسامبر از مقادیر زیر تجاوز ننماید.
الف – نسبت بهر یک از کشورهای نامبرده شده در فقره الف بند 2 مادۂ ششم از جمع کل مقدار تریاکی که کشور مزبور در ظرف دو سال (هر سالی که باشد) برای مقاصد پزشکی و علمی صادر نموده بانضمام مقدار تریاکی که در داخله همین کشور برای ساخت مواد قلیائی بمصرف رسیده باضافه نصف مقدار تریاکی که در ظرف یکی از سالهای دیگر (هر سالی که باشد بانتخاب کشور ذینفع) از کشور مزبور صادر و همچنین بمصرف ساخت مواد قلیائی رسیده. انتخاب سنوات مزبور بعهدۂ کشور ذینفع میباشد به شرط آنکه مؤخر بر اول ژانویه 1946 بوده باشد. کشور ذینفع حق دارد برای احتساب مقادیر صادره و همچنین احتساب مقادیر مصروفه سنوات مختلفی را تعیین نماید.
ب – نسبت به کشورها غیر از آنهائی که مشمول فقرۂ 2 این بند هستند با توجه بمندرجات موافقتنامههای 1925 و 1931 (تا جائی که مربوط باین کشورها میباشد) حق ساختن مواد قلیائی دارند. از میزان احتیاجات معموله آنها در ظرف دو سال میزان این احتیاجات از طرف کمیته تعیین خواهد شد.
ج – نسبت به سایر کشورها از کل مقدار تریاکی که در ظرف پنج سال گذشته بمصرف رسانده‌اند:
2- الف – هر گاه یکی از کشورهای تولیدکننده معینه در فقره الف بند یک تصمیم بگیرد از ردیف کشورهائی که بمنظور صدور تریاک تولید میکنند خارج شده و نخواهد جزو دستۂ کشورهای تولیدکننده معینه در فقرۂ الف بند 2 مادۂ ششم بوده باشد بایستی در موقعیکه اخطاریه سالانه آینده بر طبق فقرۂ ب بند 2 این ماده انجام میشود اظهارنامه‌ای بدین منظور بعنوان کمیته ارسال دارد. هر کشوری پس از تنظیم اظهارنامه مزبور از ردیف کشورهای مندرجه در فقره الف بند 2 مادۂ چهار خارج شده در آینده نخواهد توانست مجدداً وارد دسته مزبور شود. بمحض وصول اظهارنامه مزبور کمیته بنا بموقعیت اسم کشور ذینفع را در یکی از دو ردیف معینه در فقرات (ب) و (ج) بند 1 ثبت نموده مراتب را باستحضار سایر کشورهای امضاءکنندۂ این پروتکل خواهد رسانید از لحاظ این پروتکل هر نوع تغییر ردیف از تاریخ اخطار کمیته معتبر شناخته میشود.
ب – روش مشروحه در فقره الف این بند در مورد کلیه اظهارنامه‌هائی که از طرف یکی از کشورهای متعاهد برای انتقال از ردیف مشروحه در فقرۂ ب بند 1 به فقرۂ ج همان بند و بالعکس تسلیم شود قابل اجرا میباشد ولی البته در این مورد کشور مزبور حق خواهد داشت بنا به درخواست خودش مجدداً بردیفی که قبلا جزو آن بوده است بازگشت نماید.
3- الف – میزان تریاک موضوع فقرات الف و ج بند 1 این ماده از روی آمارهائی احتساب میگردد که ضمن گزارشهای سالانه کمیته درج شده مضافاً مقادیر مربوط بمدتی که بتاریخ 31 دسامبر سال قبل منتهی میشود بعداً آمار آن انتشار خواهد یافت.
ب – هر یک از کشورهای مشمول مقررات فقرات الف و ب این بند هرساله بنا بموقعیت مراتب زیر را باستحضار کمیته میرساند:
(یک)- سنواتی را که بر طبق فقرۂ الف بند 1 این ماده انتخاب نموده است.
(دو)- مقدار تریاکی را که مایل است بموجب فقرۂ ب بند 1 این ماده از طرف کمیته بعنوان احتیاجات او تعیین گردد.
ج – اطلاعات مقرره از فقره پیش بایستی حداکثر تا روز اول ماه اوت سال ماقبل سالی که این اطلاعات مربوط به آنست بکمیته وصول گردد.
د – هر گاه کشوری که موظف به ارسال اطلاعات پیش‌بینی شده در فقرۂ ب این بند میباشد اطلاعات مزبور را تا تاریخ مقرر ارسال نداشت کمیته اطلاعات مندرجه در آخرین اطلاعیه کشور مزبور را با توجه بمندرجات فقرۂ آتی اساس محاسبه قرار میدهد.
در صورتی که کشور مزبور هیچگونه اطلاعیه شایسته‌ای به کمیته نفرستاده باشد کمیته بایستی بنا بموقعیت و بدون مراجعه مجدد به کشور مزبور ولی با در نظر گرفتن اطلاعاتی که در اختیار دارد و با توجه به هدف این پروتکل و منافع کشور مربوطه رأساً
(یک)- سنوات استنادی مقرره در فقرۂ الف این ماده را انتخاب و یا.
(دو)- میزان احتیاجات عادی مندرج در فقرۂ ب بند الف این ماده را تعیین نماید.
ه – هر گاه اطلاعیه بعد از تاریخ مقرره در فقرۂ ج این بند واصل گردد کمیته این تأخیر را نادیده گرفته و همانطور عمل خواهد نمود که گویا اطلاعیه بموقع رسیده است.
و – کمیته هرساله مراتب زیر را بامضاءکنندگان این پروتکل اعلام مینماید.
1- بهر یک از کشورهای موضوع فقره الف بند 2 این ماده سنوات مورد استناد را اعم از اینکه بر طبق همان فقره یا بر طبق فقرات د – و – ه – بند 3 این ماده انتخاب شده باشند.
2- بهر یک از کشورهای مشمول فقرۂ ب بند 1 این ماده مقدار تریاکی را که بر طبق مفاد فقرۂ مزبور کمیته مصرف عادی کشور مورد بحث تشخیص داده است.
ز- کمیته بایستی اطلاعات مقرره در فقره و این بند را حداکثر تا 15 دسامبر سال ما قبل سالیکه اطلاعات مزبور مربوط بدان میباشد ارسال دارد.
4- الف – در مورد کشورهائی که در تاریخ اجرای این پروتکل عضو آن میباشند مقررات بند 1 این ماده از تاریخ 31 دسامبر سال بعد از اجرای این پروتکل نافذ خواهد بود.
ب – در وجود سایر کشورها مندرجات بند 1 این ماده از تاریخ 31 دسامبر سال دوم عضویت کشور مزبور نافذ خواهد بود.
5- الف – در صورتی که کمیته اوضاع را غیر عادی و استثنائی تشخیص دهد میتواند تحت شرایط معین و برای مدت محدودی یکی از اعضاء این پروتکل را از رعایت تعهدات مقرره در -بند 1 این ماده در قسمتی که مربوط بمیزان حداکثر موجودی تریاک میباشد معاف نماید.
ب – هر گاه در تاریخ اجرای مقررات این پروتکل موجودی تریاک یکی از کشورهای تولیدکنندۂ معینه در فقرۂ الف بند 2 مادۂ ششم بیش از میزان حداکثر مقرره در فقرۂ الف بند 1 این ماده بوده باشد کمیته برای آنکه کشور مزبور مواجه با اشکالات ناشی از تقلیل آتی موجودیها بمیزان حداکثر در فقرۂ الف بند 1 این ماده نشود مراتب مزبور را در نظر گرفته و مورد توجه قرار خواهند داد.
ماده 6- بازرگانی بین‌المللی.
1- امضاءکنندگان این پروتکل تعهد مینمایند صادرات و واردات تریاک خود را منحصر به احتیاجات پزشکی و علمی نمایند.
2- الف – امضاءکنندگان این پروتکل بدون آنکه از این حیث مقررات بند 2 مادۂ ششم نقض شده باشد تعهد مینمایند غیر از تریاک محصول یکی از کشورهای زیر که بایستی در موقع ورود یا صدور تریاک مورد بحث عضو این پروتکل باشند ورود یا خروج تریاک دیگری را اجازه ندهند.
کشورها عبارتند از: هندوستان – یونان – هند – ایران – ترکیه – اتحاد جماهیر شوروی – یوگسلاوی.
ب – امضاءکنندگان تعهد مینمایند ورود تریاک را که مبداء آن یکی از کشورهای غیر عضو میباشند اجازه ندهند.
3- معهذا علیرغم مقررات فقرۂ الف بند 2 این ماده هر یک عضو میتواند ورود و صدور تریاک محصول یکی از اراضی خود را مخصوصاً برای مصارف داخلی و بدون صرف احتیاجات یکساله مابین اراضی متعلق بخودش اجازه دهد.
4- اعضای این پروتکل موظفند سیستم گواهینامه ورود و پروانه صدور مقرره در فصل پنجم موافقتنامه 1925 را به شرط آنکه مادۂ 18 موافقتنامه مزبور غیر قابل اجراء باشد رعایت نماید. با این حال هر یک از اعضاء اجازه دارند در مورد واردات و صادرات تریاک خود شرایطی سخت‌تر از آنچه در‌فصل پنجم موافقتنامه 1925 مقرر است وضع نمایند.
ماده 7- مقررات مربوط به تریاکهای ضبطی.
1- علی‌الاصول کلیۂ تریاکهائی که ضمن معاملات غیر مشروع ضبط میشوند بایستی معدوم گردند مگر در مواردی که ضمن این ماده مصرف دیگری برای آنها در نظر گرفته شده است.
2- هر عضو حق دارد تمام یا قسمتی از مواد مخدرۂ محتوی در تریاک ضبطی را تحت نظارت خود بمواد غیر مخدره تبدیل نموده و با تمام و یا‌قسمتی از این تریاک و یا آلکالوئیدهائی که ممکن است از تریاک مزبور ساخته شود برای مصارف پزشکی و یا علمی که کشور وی قادر است خود شخصاً تحت نظارت خود از آن بسازد ذخیره نماید.
3- هر یک از کشورهای تولیدکننده مشروحه در فقرۂ الف بند 2 مادۂ ششم که عضو این پروتکل میباشند حق دارند تریاک ضبطی در داخله کشور خود یا آلکالوئیدهای ساخته شده از تریاک مزبور را مصرف نموده و یا صادر نماید.
4- تریاک ضبطی که معلوم شود از انبار یکی از کشورها یا یکی از انبارهای مجاز سرقت شده ممکن است بصاحبش مسترد گردد.
5- هر عضوی که تولید تریاک و ساخت آلکالوئیدهای تریاک را در خاک خود ممنوع نموده میتواند بمحض حصول اجازۂ کمیته مقدار معینی از تریاکی که بوسیله عمال وی ضبط شده است بخاک عضو دیگری که ساخت آلکالوئیدهای تریاک را در داخله اجازه میدهد صادر نموده و در عوض آلکالوئیدهای تریاک و یا داروهای حاوی آلکالوئیدهای تریاک دریافت و یا دستور دهد از همان تریاک آلکالوئیدهای مزبور را برای مصارف پزشکی و‌علمی وی استخراج نمایند.
در هر حال مقدار تریاکی که بدین ترتیب در ظرف یکسال صادر میشود نبایستی از احتیاجات سالانه کشور صادرکننده چه از لحاظ تریاک طبی چه از لحاظ داروهای حاوی تریاک یا آلکالوئیدهای تریاک بیشتر بوده و مکلف است مازاد آنرا معدوم نماید.
فصل سوم – اطلاعاتی که دولت‌ها میبایستی تهیه و ایفاد دارند
ماده 8- برآوردها.
1- بهمان نحوی که ضمن موافقتنامه 1931 در مورد داروها پیش‌بینی شده هر دولتی موظف است هرساله احتیاجات سال بعد هر یک از اراضی خود را برای موارد زیر برآورد و به کمیته ایفاد دارد:
الف – مقدار تریاکی که بایستی عیناً بمصرف نیازمندیهای پزشکی و علمی برسد به انضمام مقادیریکه برای ساخت فرآورده‌های معافی موضوع مادۂ 8 موافقتنامه 1925 مورد احتیاج است.
ب – مقدار تریاکی که برای ساخت آلکالوئیدها مورد نیاز است.
ج – مقادیری که با توجه بمصرفیت ماده پنجم قصد دارد بصورت موجودی ذخیره نماید و مقدار تریاکی که لازم است به ذخایر موجوده اضافه و یا از آنها کسر شود تا ذخایر بمیزان مورد نظر بالغ گردد.
د – مقدار تریاکی که مایل است بذخایر بخصوص احتیاجات نظامی خود اضافه نموده و یا برای وارد کردن در بازرگانی مشروع از ذخایر مذکور کسر نماید.
2- مقصود از جمع کل فرآورده‌های هر کشور یا خاک عبارت است از مقدار کل تریاکهای مشروحه در فقرات الف و ب بند بالا مضافاً بمقادیری که بر ارتقاء ذخایر مندرجه در فقرات ج و د همان بند بمیزان مطلوبه لازم است بذخایر نامبرده اضافه و یا بمنظور تقلیل از ذخایر بمیزان مطلوب بایستی از آن کسر شود – با این حال این اضافه و نقصانها نبایستی جز برای همان مقادیری که کشورهای ذینفع برآوردهای مربوطه را در موعد مقرر به کمیته ایفاد داشته‌اند مورد توجه قرارداد.
3- هر عضوی که تولید تریاک در خاک کشور خود اجازه دهد بایستی هرساله برای هر یک از خاکهای خود بصورت برآورد مساحت سطح اراضی را‌برای کشت خشخاش و استحصال تریاک در نظر گرفته بانضمام برآوردهای تقریبی مقدار تریاکی که باید برداشت نماید بر اساس بازده (راندمان) متوسط پنج سال پیش تهیه و بکمیته ارسال دارد.
در صورتی که کشوری در چند ناحیه مختلف کشت خشخاش را برای برداشت تریاک اجازه دهد بایستی اطلاعات فوق را برای هر ناحیه بطور مجزی تهیه و ارسال دارد.
4- الف – برآوردهای مقرره در بندهای 1 و 3 این ماده بایستی در روی نمونه‌ای که پیش از این از طرف کمیته مقرر گردیده است تنظیم و ارسال گردد.
ب – برآوردها بایستی طوری فرستاده شود که در مواعد معینه از طرف کمیته واصل گردد. تاریخ ارسال برآوردهای موضوع بند 1 این ماده با تاریخ ارسال برآوردهای بند 3 ممکن است یکی نباشد. کمیته با توجه باین نکته که برداشت محصول در ازمنۂ متفاوت صورت میگیرد میتواند برای تهیه و ارسال برآوردهای موضوع بند 3 این ماده از طرف اعضاء نیز تواریخ مختلفی تعیین نماید.
5- بضمیمه هر برآورد بایستی گزارشی مشتمل بر طریقه‌ای که جهت تنظیم برآورد مزبور و همچنین جهت احتساب مقادیر مختلفۂ مندرجه در آن اتخاذ شده است نیز ارسال گردد.
6- در صورت لزوم اعضاء میتوانند با ارسال برآوردهای متمم مقادیر معینه در برآوردهای اصلی را کسر یا اضافه نمایند. برآوردهای متمم بایستی هر‌چه زودتر به کمیته ارسال شده و ضمن آنها علل تغییرات وارده توضیح شود کلیه مندرجات این ماده به استثنای فقرۂ ب بند 4 و همچنین بند 9 در مورد برآوردهای متمم نیز قابل اجرا میباشد.
7- هیئت نظارت برآوردها را مورد رسیدگی قرار داده و عنداللزوم میتواند برای تکمیل هر یک از برآوردها و یا تشریح مراتب مندرجه در آنها از کشورهای مربوطه تقاضای توضیحات و اطلاعات تکمیلی نماید. همچنین هیئت نظارت میتواند با موافقت کشور ذینفع برآوردهای مزبور را اصلاح‌کند.
8- همچنین کمیته بایستی از اراضی و کشورهائی که مشمول این پروتکل نیستند بخواهد برآوردهائی بر طبق مقررات این پروتکل تهیه و ارسال دارند.
9- هر گاه برآوردهای کشور یا خاکی در موعد معینه در فقرۂ ب بند 4 این ماده به کمیته نرسد هیئت نظارت مکلف است برآوردهای مزبور را بهر نحوی که قادر است رأساً تهیه نماید.
10- اعضای پروتکل نبایستی از میزان برآوردهای مقرره در بند 1 و همچنین از میزان برآوردهای تنظیمی از طرف هیئت نظارت تجاوز نمایند مگر آنکه با ارسال برآوردهای متمم لدی‌الاقتضا برآوردهای مزبور را اصلاح نموده باشند.
11- چنانچه از صورتهای واردات و صادرات که بموجب مادۂ 9 این پروتکل و یا مادۂ 22 موافقتنامه 1925 بکمیته ارسال میگردد معلوم شود میزان تریاک صادره بکشور یا خاکی از جمع کل برآوردهای مشروحه در بند 2 این ماده و صادرات محقق کشور یا خاک مزبور تجاوز مینماید. کمیته بایستی فورا مراتب را به استحضار کلیه اعضاء برساند اعضای پروتکل پس از وصول این ابلاغ نبایستی به هیچوجه صدور مجدد تریاک را در ظرف سال مزبور بکشور یا خاک مورد بحث اجازه دهند مگر:
الف – از طرف کشور یا خاک مزبور برآورد متممی برای مقدار تریاکی که بطور اضافه وارد نموده و مقدار اضافی در نظر دارد وارد نماید بهه کمیته ارسال داشته باشد.
ب – در موارد استثنائی و غیر عادی که بعقیدۂ کشور صادرکننده صدور تریاک بنفع بشریت بوده و برای معالجه مرضاء ضروری میباشد.
ماده 9- آمارها:
1- اعضای این پروتکل بایستی برای هر یک از اراضی خود آمارهای زیر را به کمیته ارسال دارند.
الف – حداکثر در تاریخ 31 مارس هر سال آمارهای مربوط بسال قبل راجع به:
اول – سطح کشت خشخاش بمنظور برداشت تریاک و مقدار تریاک برداشتی.
دوم – مقدار تریاک مصرف شده یعنی مقدار تریاکی که برای خورده‌فروشی تحویل شده و برای توزیع یا خوراندن به بیمارستانها و یا اشخاص صلاحیتدار دیگر بمنظور استفادۂ قانونی در مشاغل حرفه‌ای و یا پزشکی داده شده.
سوم – مقدار تریاکی که برای ساختن آلکالوئیدها و یا فرآورده‌های تریاک‌دار مصرف شده به انضمام مقدار لازم جهت ساخت فرآورده‌هائی که صدور آنها نیازی به پروانه صادراتی ندارد اعم از اینکه برای مصرف داخلی یا برای صدور بخارج تهیه شده باشد بر طبق مندرجات موافقتنامههای 1925 و1931.
چهارم – مقدار تریاکی که ضمن عملیات قاچاق کشف و ضبط شده به انضمام مقدار و طرز استفاده از آن.
ب – حداکثر در تاریخ 31 مه هر سال آمار ذخائر موجوده در 31 دسامبر سال قبل.
ضمن آمارهای مربوط بذخائر ذکر مقادیری که برای مقاصد نظامی در تاریخ 31 دسامبر 1953 موجود داشته مورد نخواهد داشت ولی کشور مزبور بایستی مقادیری که بعداً بذخایر مزبور اضافه شده و یا برای فروش در بازرگانی مشروح از آنها برداشته است نیز ذکر شود.
ج – تا چهار هفته پس از خاتمه سه ماه آمارهای سه ماهه واردات و صادرات تریاک.
2- آمارهای مشروحه در بند 1 این ماده بایستی در روی فورمولرهائی که کمیته برای این منظور مقرر داشته بنحوی که از طرف وی مقرر گردیده است تنظیم گردد.
3- بعلاوه کشورهای تولیدکنندۂ عضو این پروتکل بایستی چنانچه تاکنون نفرستاده باشند آمارهای موضوع اصل (یک) فقرۂ الف.
بند 1 این ماده را حتی‌الامکان بطور دقیق برای سالهای از 1946 ببعد تهیه و بکمیته ارسال دارند.
4- کمیته آمارهای مشروحه در این ماده را بصورت فواصلی که مقتضی بداند طبع و منتشر خواهد نمود.
ماده 10- گزارشهای دولت‌ها بدبیر کل:
1- اعضاء بایستی گزارشهای زیر را بعنوان دبیر کل ارسال دارند.
الف – گزارش مربوطه به تشکیلات و وظایفی که بموجب مادۂ سوم بسازمان مشروحه در این ماده محول شد و وظایفی که بموجب مادۂ سوم احیاناً بسایر مقامات صلاحیتدار محول گردیده.
ب – گزارش مربوط باقدامات تفتیشی انتظامی و یا اداری که طبق مقررات این پروتکل اتخاذ شده.
ج – گزارش سالانه مربوط بجریان عمل این پروتکل – این گزارش بایستی طبق مدل مقرر که از طرف کمیسیون تدوین یافته و ممکن است آنرا ضمن گزارشهای سالانه موضوع مادۂ 21 موافقتنامه 1931 گنجانده یا ضمیمه آنها نمود.
2- بعلاوه اعضاء بایستی در خصوص کلیه تغییرات مهم وابسته بمسائل مقرره در بند سابق دبیر کل را ضمن ارسال گزارشهای متمم در جریان گذارند.
فصل چهارم – اقدامات بین‌المللی برای نظارت و اجرای پروتکل
ماده 11- تدابیر اداری:
1- بمنظور مراقبت در انجام مقررات این پروتکل کمیته میتواند به تدابیر زیر متشبث گردد:
الف – خواستن اطلاعات.
کمیته مجاز است محرمانه اطلاعاتی در موارد اجرای مقررات این پروتکل از اعضاء خواسته و در این باره توصیه‌هائی مخصوص به کشورهای ذینفع بنماید.
ب – خواستند توضیحات.
چنانچه کمیته در پرتو اطلاعاتی که در اختیار دارد معتقد شود که یکی از مقررات مهم این پروتکل در کشورها یا خاکی محترم شمرده نشده و یا وضعی از لحاظ تریاک در آن کشور یا خاک موجود است که نیازمند به توضیح میباشد در این صورت کمیته حق دارد محرمانه توضیحاتی از کشور ذینفع بخواهد.
ج – پیشنهاد اقدامات تأدیبی (اصلاحی).
در صورتی که کمیته مقتضی بداند میتواند محرمانه توجه دولتی را نسبت بعدم اجرای یکی از مقررات مهم این پروتکل و یا نسبت بوضعیت نامطلوب تریاک در یکی از سرزمینهائی که تحت نظارت وی میباشد جلب نموده و از دولت نامبرده بخواهد امکان قبول اقدامات تأدیبی (اصلاحی) را که این وضع ایجاب مینماید مورد مطالعه قرار دهد.
د – تحقیقات محلی.
هر گاه کمیته متوجه شود تحقیقات محلی بروشن شدن وضع کمک مینماید میتواند اعزام یکنفر یا یک کمیسیون تحقیق را که خود کمیته معین خواهد نمود به کشور یا سرزمین مورد بحث بدولت ذینفع پیشنهاد نماید چنانچه دولت مزبور در ظرف چهار ماه بپیشنهاد کمیته جواب نداد سکوت او را در حکم رد این پیشنهاد تلقی میگردد ولی اگر دولت نامبرده صریحاً با تحقیقات محلی موافقت نمود در این صورت تحقیقات با همکاری مأمورینی که از طرف دولت مورد بحث تعیین میشوند معمول خواهد گردید.
2- عضو ذینفع مجاز است قبل از آنکه طبق فقرۂ ج بند سابق تصمیمی اتخاذ شود بوسیلۂ نمایندۂ خود اظهاراتی در محضر کمیته بنماید.
3- تصمیماتی که بموجب فقرات ج و د بند 1 این ماده اتخاذ شوند بایستی باکثریت تام و تمام کلیۂ اعضاء متشکله کمیته باشد.
4- چنانچه کمیته تصمیمات متخذه بر طبق فقرۂ الف بند 1 این ماده و یا کلیه اطلاعات وابسته بآنرا انتشار دهد.
بایستی نظریات دولت ذینفع را به شرط آنکه از طرف این دولت تقاضا شود نیز منتشر نماید.
ماده 12- تدابیر اجرائی.
1- اظهاریه‌های عمومی.
چنانچه بر کمیته معلوم شود عدم اجرای مقررات این پروتکل از طرف یکی از اعضاء جداً مانع نظارت بر ادویه مخدره در یکی از خاکهای عضو نامبرده و یا در یکی از خاکهای کشور دیگر میگردد کمیته میتواند متوسل باقدامات زیر شود:
الف – ابلاغیه‌های عمومی. کمیته میتواند توجه کلیۂ اعضای این پروتکل و همچنین شورا را نسبت بموضوع جلب نماید.
ب – اظهاریه‌های همگانی دیگر.
هر گاه کمیته تشخیص دهد اقدامات متخذه بموجب فقرۂ پیش اثرات مطلوبه را نداشته میتواند اظهاریه‌ای صادر نموده و اعلام نماید یکی از اعضای پروتکل تعهداتی را که بموجب این پروتکل بعهده داشته است نقض نموده و یا چنانچه فلان دولت در اتخاذ تدابیر لازم نسبت بوضعیت تریاک در‌یکی از سرزمینهای خود نظارت دقیق بر ادویۂ مخدره را در یک یا چند سرزمین کشور یا عضو دیگری بخطر انداخته است. در صورت اقدام بارسال اظهاریۂ همگانی کمیته بایستی نظریات دولت ذینفع را نیز در صورت تقاضا منتشر نماید.
2- توصیه تعلیق حمل (Embarge) .
هر گاه بر کمیته.
الف – در نتیجه بررسی برآوردها و آمارهای ارسالی طبق مواد هشتم و نهم معلوم گردد که یکی از اعضاء بنحو مؤثری در انجام تعهداتی که بموجب این پروتکل بعهده گرفته است قصور ورزیده و یا کشوری بطور جدی مانع اجرای دقیق این پروتکل میشود و یا.
ب – در پرتو اطلاعاتی که در دست دارد بروی مبرهن شود که مقادیر معتنابهی تریاک در کشوری یا سرزمینی متراکم گردیده و یا خطر آن هست که کشور یا سرزمینی مرکز معاملات غیر مشروع قرار گیرد – در این صورت کمیته میتواند به کشورهای عضو پروتکل توصیه نماید ورود تریاک رسیده از آن کشور یا سرزمین و یا صدور تریاک را بآن کشور یا سرزمین و یا در آن واحد هم ورود و هم صدور تریاک را توأماً خواه برای مدتی معین خواه تا موقعی که وضعیت از لحاظ تریاک در آن کشور یا سرزمین صورت رضایت‌بخشی بخود نگیرد و تعلیق نمایند. کشور ذینفع حق دارد موضوع را طبق مقررات وابسته مادۂ 24 موافقتنامه 1925 بشوری مراجعه نماید.
3- تعلیق حمل (Embarge)
الف – اعلام و اعمال تعلیق حمل.
کمیته باتکاء بررسی‌هائی که طبق فقرات الف یا ب بند 2 این ماده بعمل آورده میتواند باقدامات زیر متشبث شود.
یک – کمیته میتواند اعلام نماید قصد دارد حمل و ورود تریاک از کشور یا سرزمین و یا صدور تریاک را بمقصد کشور یا سرزمین و یا در آن واحد هم ورود هم صدور تریاک را با هم بکشور یا سرزمینی معلق نماید.
دو – هر گاه اعلام مقرره در نقطه یک فقره الف این بند موفق به بهبود وضعیت نشد کمیته میتواند مبادرت باعمال تعلیق حمل (Embarge) نماید به شرط آنکه تدابیر ملایمتری که در فقرات (الف) و (ب) بند 1 این ماده پیش‌بینی شده موفق باصلاح وضعیت نامطلوب نشده باشد و یا چنین بنظر آید نتواند وضع مزبور را بهبودی بخشد تعلیق حمل را ممکنست برای مدتی معین و یا تا مدتی که وضع در کشور یا سرزمین مورد نظر رضایت کمیته را فراهم ننماید معمول داشت. کمیته موظف است هر چه زودتر تصمیم خود را به کشور ذینفع و همچنین بدبیر کل اعلام نماید.
تصمیم کمیته جز در مواردی که یکی از مقررات این ماده با آن صریحاً مغایرت داشته باشد بایستی محرمانه بوده و تا تاریخی که بموجب نقطه یک فقرۂ ج بند 3 این ماده اجرای تعلیق قطعی شناخته شود نبایستی علنی گردد.
ب – فرجام.
یک – کشوری که مشمول تعلیق اجباری واقع شده میتواند در ظرف سی روز از تاریخ دریافت تصمیم کمیته محرمانه و کتبی قصد خود را دایر باقامه فرجام باطلاع دبیر کل رسانیده و بعداً در ظرف 30 روز دوم کتباً دلائل خود را راجع بتقاضای فرجام اعلام نماید.
دو – دبیر کل موظف است در تاریخ اجرای این پروتکل از رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری تقاضا نماید که یک کمیسیون فرجامی مرکب از سه عضو اصلی و دو عضو علی‌البدل که از لحاظ صلاحیت و بیطرفی و بی‌نظری شایستگی اعتماد عموم را داشته باشد معرفی نماید هر گاه رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری بدبیر کل اطلاع داد نمیتواند بچنین انتخابی مبادرت ورزد و یا در ظرف دو ماه از تاریخ دریافت درخواست مزبور در این مورد اقدامی نگردد دبیر کل شخصاً اقدام به انتخاب کمیسیون مورد بحث مینماید.
دورۂ عضویت اعضای کمیسیون فرجام پنج سال بوده و میتوان مجدداً آنها را انتخاب نمود. اعضای کمیسیون مزبور نبایستی طبق تصمیمات متخذه از‌طرف دبیر کل جز برای مدتی که کمیسیون در جلسه است پاداش و حقوق دریافت نمایند.
سه – رویه مشروحه در قسمت دو فقره ب به این بند در مورد انتخاب جانشین اعضاء کمیسیون فرجامی نیز ملحوظ خواهد شد.
چهار – دبیر کل موظف است رونوشتی از یادداشت کتبی حاوی دلائل فرجام را که در قسمت یک فقره (ب) این بند پیش‌بینی شده به کمیته ارسال دارد و اقدامات فوری بمنظور تشکیل کمیسیون فرجام معمول دارد تا کمیسیون نسبت بموضوع فرجام رسیدگی کرده و نسبت بآن اظهار نظر نماید. بعلاوه دبیر کل باید هر نوع اقدام معینه دیگری را نسبت بکار کمیسیون فرجام اتخاذ نموده و رونوشت تصمیم کمیته را بانضمام رونوشت ابلاغیه‌های مذکوره در قسمت یک فقره ب این بند و رونوشت پاسخ کمیته اگر در دسترس باشد با کلیه اسناد مربوطه بکمیسیون فرجام تسلیم نماید.
پنج – کمیسیون فرجام بموجب آئین‌نامه‌های داخلی مخصوص بخود عمل خواهد نمود.
شش – کشور فرجام خواه و کمیته مجازند قبل از آنکه تصمیمی از طرف کمیسیون فرجام گرفته شود اظهاراتی در پیشگاه وی بنماید.
هفت – کمیسیون فرجام میتواند تصمیم تعلیق حمل متخذه از طرف کمیته را ابرام یا تغییر داده و یا امضاء نماید تصمیم کمیسیون فرجام قطعی و لازم‌الاجراست و باید بیدرنگ بدبیر کل ابلاغ گردد.
هشت – دبیر کل موظف است تصمیم کمیسیون فرجام را بکشور فرجام خواه و هم بکمیته ابلاغ نماید.
نه – در صورتی که کشور فرجام خواه فرجام خود را مسترد دارد دبیر کل بایستی این مراتب را هم بکمیسیون فرجام و هم به کمیته اطلاع دهد.
ج – اجرای تعلیق حمل (Embarge) .
یک – عمل تعلیق حمل که بموجب فقره الف این بند اعمال میشود بایستی 60 روز پس از تاریخ تصمیم کمیته بموقع اجراء گذارده شود مگر آنکه طبق شرایط معینه در قسمت یک فقره ب این ماده تقاضای فرجام شده باشد.
در آن صورت عمل تعلیق حمل بایستی سی روز پس از تاریخ استرداد فرجام و یا تاریخی که کمیسیون فرجام مصمم بابرام عمل تعلیق بعضاً یا کلا گرفت بموقع اجرا گذارده خواهد شد.
دو – بمحض آنکه طبق مندرجات قسمت یک فقره ج این بند تعلیق حمل (Embarge) قابل اجرا شناخته شد کمیته موظف است شرایط تعلیق را به کلیه اعضاء پروتکل ابلاغ اعضاء مکلفند طبق آن رفتار نمایند.
4- تصمیمات اجرایی.
الف – تصمیماتی که کمیته بموجب این ماده اتخاذ مینماید بایستی باکثریت کلیه اعضاء کمیته باشد.
ب – کشور ذینفع مجاز است قبل از آنکه تصمیمی بر طبق این ماده اتخاذ شود بوسیلۂ نماینده خود اظهاراتی در محضر کمیته بنماید.
ج – اگر کمیته تصمیمی را که بموجب این ماده اتخاذ نموده و یا اطلاعات مربوط به آن را منتشر نماید بایستی نظریات دولت ذینفع را نیز در صورت تقاضای مشارالیه انتشار دهد چنانچه تصمیم کمیته به اکثریت آراء نباشد رأی اقلیت نیز بایستی منعکس گردد.
ماده 13- اجرای همگانی.
کمیته میتواند تدابیر مندرجه در این فصل را تا جائی که ممکن است در مورد کشورهائی که عضو این پروتکل نیستند و همچنین در مورد سرزمینهائی که این پروتکل طبق مندرجات ماده بیست درباره آنها نافذ نیست نیز معمول دارد.
فصل پنجم – مواد نهائی
ماده 14- اهم اقدامات اجرائی.
اعضای این پروتکل متعهدند هر نوع تدابیر تفتیشی انتظامی و اجرائی مورد لزوم را اتخاذ نمایند تا موجبات اجرای مقررات این پروتکل بطور کامل فراهم گردد.
ماده 15- اختلافات.
1- امضاءکنندگان صلاحیت دیوان بین‌المللی دادگستری را برای حل اختلافات مربوط به این پروتکل صریحاً میپذیرند.
2- کلی اختلافاتی که در خصوص تغییر با اجرای این پروتکل بین امضاءکنندگان آن ایجاد شود بنا بتقاضای یکی از اصحاب دعوی جهت حل اختلاف به دیوان بین‌المللی دادگستری رجوع میگردد مگر آنکه اصحاب دعوی طریق دیگری را برای رفع اختلافات خود در نظر بگیرند.
ماده 16- امضاء:
این پروتکل که متون انگلیسی – چینی – اسپانیولی – فرانسه – روسی آن متساویاً معتبر است تا تاریخ 31 دسامبر 1953 برای امضای کلیه کشورهای عضو سازمان ملل و کلیه کشورهای غیر عضو که بموجب دستور شوری برای شرکت در عملیات کنفرانس مأمور تنظیم این پروتکل دعوت شده‌اند و همچنین کلیه کشورهای دیگر که بنا بتقاضای شوری نسخه‌ای از این پروتکل توسط دبیر کل برای آنها ارسال شده است مفتوح میباشد.
ماده 17- تصویب پروتکل:
این پروتکل باید به تصویب رسیده و اسناد ضمیمۂ آن تسلیم دبیر کل گردد.
ماده 18- عضویت پروتکل:
این پروتکل برای عضویت کلیه کشورهای عضو سازمان ملل و کلیه کشورهای غیر عضو که در ماده شانزدهم بدانها اشاره شده و همچنین کلیه کشورهای دیگری که از طرف شوری دعوت شوند مفتوح خواهد بود. اسناد عضویت بایستی تسلیم دبیر کل شود.
ماده 19- مقررات موقت.
1- هر یک از اعضای این پروتکل به شرط آنکه در موقع امضاء یا تسلیم اسناد قبولی یا عضویت صریحاً قیدی بدین منظور نموده باشند میتوانند مراتب زیر را بطور موقت اجازه دهند.
الف – استعمال تریاک را در یکی از سرزمینهای خود برای احتیاجات نیم پزشکی.
ب – تولید ورود و صدور تریاک را برای این قبیل احتیاجات از هر کشور یا سرزمینی و یا در کشور و یا سرزمینی که اسامی آنها را در موقع قید مشروحه در فوق به کمیته اعلام داشته‌اند مشروط بر آنکه.
یک – استعمال ورود یا صدور تریاک برای حوائج مزبور در تاریخ اول ژانویه 1950 در سرزمینی که نسبت بآن چنین قیدی بعمل آمده سابقه داشته باشد و در این تاریخ در آنجا مجاز بوده باشد.
دو – صدور تریاک را بمقصد کشورهائی که عضو این پروتکل نیستند بهیچوجه اجازه ندهد.
سه – طرف تعهد نماید در ظرف مدت معینی که در موقع قید فوق بایستی صریحاً معلوم بوده باشد.
و در هیچ مورد نبایستی بیش از پانزده سال از تاریخ اجرای این پروتکل بوده باشد استعمال تولید ورود و صدور تریاک را برای مصارف نیمه پزشکی قدغن نماید.
2- هر عضوی که طبق قسمت 3 فقرۂ ب این ماده چنین قیدی نموده اجازه دارد در ظرف مدت مقرره در قسمت سه فقرۂ ب بند مورد اشاره علاوه بر‌حداکثر ذخیره معینه در مادۂ پنج مقادیری معادل تریاکی که در طی دو سال گذشته برای مصارف نیم پزشکی مصرف نموده است ذخیره نماید.
3- و نیز هر عضوی میتواند بطور موقت و به شرط آنکه در موقع امضاء یا تسلیم اسناد قبولی یا عضویت صریحاً قید نموده باشد بمعتادینی که کمتر از بیست و یکسال نداشته و در تاریخ 30 سپتامبر 1953 اسامی خود را بدینمنظور نزد مقامات صلاحیتدار ثبت کرده‌اند اجازۂ کشیدن تریاک بدهد مشروط بر آنکه در تاریخ اول ژانویه 1950 کشیدن تریاک در کشور مزبور مجاز بوده.
4- هر عضوی که از مقررات موقت مندرجه در این ماده استفاده مینماید موظف است:
الف – ضمن گزارش سالانه خود که طبق مادۂ ده بعنوان دبیر کل ارسال میدارد گزارش پیشرفتی را که در جریان سال پیش از حیث عملی کردن موضوع منع استعمال تولید ورود و صدور تریاک برای حوائج نیم پزشکی و همچنین از لحاظ کشیدن تریاک حاصل آمده بگنجاند.
ب – برای تریاکیهائی که جهت احتیاجات نیمه پزشکی مصرف یا صادر یا وارد و یا ذخیره شده برآوردها و آمارهای جداگانه نظیر آنچه که طبق مندرجات مواد 8 و 9 این پروتکل ارسال میدارد تهیه و تسلیم نماید.
5-
الف – هر گاه عضوی که از مقررات موقت مشروحه در این ماده استفاده مینماید:
یک – گزارش مقرره از فقره (الف) بند 4 را تا شش ماه پس از پایان سالی که اطلاعات مربوط به آنست نفرستد.
دو – یا آمارهای مقرره در فقره ب بند 4 را تا سه ماه پس از تاریخی که طبق ماده 9 باید داده شود ندهد.
سه – و یا برآوردهای مذکور در فقره ب بند 4 را تا سه ماه پس از تاریخی که در این باره از طرف کمیته بر طبق ماده هشت مقرر گردیده است ارسال ندارد.
در این صورت کمیته یا دبیر کل بنا بموقعیت موظفند اخطاری راجع به این تأخیر جهت کشور مزبور ارسال داشته و از وی بخواهند اطلاعات مزبور را در ظرف سه ماه از تاریخ وصول اخطار ارسال دارند.
ب – هر گاه عضوی در ظرف مدت معینه در فوق تقاضای کمیته یا دبیر کل را اجابت نکرده پس از انقضای مدت مزبور مقررات موقت که بموجب این‌ماده اجازه داده شده است دیگر نبایستی در مورد عضو مزبور معمول و اجرا گردد.
ماده 20- اجرای پروتکل در سرزمینها.
این پروتکل در مورد کلیه سرزمینهای غیر مستقل و تحت قیمومیت و مستعمره و سایر سرزمینهای مستملکه که در عرصه بین‌المللی یکی از کشورهای عضو این پروتکل نمایندگی آن را دارد قابل اجرا نمیباشد مگر در موردی که موافقت قبلی یکی از سرزمینهای مستملکه خود بموجب قانون اساسی عضو و یا سرزمین مستملکه خود از لحاظ عرف لازم شمرده شود.
در این صورت عضو نماینده بایستی بکوشد در اسرع اوقات موافقت سرزمین مستملکه را تحصیل نموده و پس از حصول بدبیر کل ابلاغ نماید بمحض اینکه ابلاغ مزبور بدبیر کل واصل شد مدلول این پروتکل در مورد سرزمین یا سرزمینهائی که از طرف عضو مزبور تعیین شده معمول و مجری میگردد. در مواردی که تحصیل موافقت قبلی سرزمین مستملکه ضروری نباشد عضو ذینفع بایستی در موقع امضاء یا قبولی این پروتکل و یا در موقع الحاق به آن بایستی اسامی سرزمینهای مستملکه را که این پروتکل نسبت به آنها مجری است اعلام دارد.
ماده 21- تاریخ اجرای پروتکل:
1- این پروتکل سی روز پس از تاریخ تسلیم اسناد قبولی یا عضویت حداقل بیست و پنج کشور که لااقل سه کشور از کشورهای تولیدکنندۂ معینه در فقرۂ (الف) بند 2 ماده ششم و سه کشور از کشورهای سازندۂ آتی – جمهوری فدرال آلمان – بلژیک – کشورهای متحدۂ آمریکا – فرانسه – ایتالیا- ژاپن- هلند – انگلستان – ایرلند شمالی و سویس بایستی جزو آنها بموقع نظر گذارده میشود.
2- در مورد هر کشور دیگری که اسناد قبولی یا عضویت خود را پس از تسلیم اسنادیکه برای اجرای پروتکل طبق بند 1 این ماده ضرورت دارد تقدیم کند مفاد پروتکل سی روز پس از تاریخی که کشور مذکور این سند را تقدیم داشته بمورد اجرا گذارده خواهد شد.
ماده 22- تجدید نظر:
1- هر کشوری در هر موقع میتواند با ارسال یک یادداشت بعنوان دبیر کل تقاضای تجدید نظر در مندرجات این پروتکل را نماید.
2- شوری پس از مشاوره با کمیسیون اقدامی را که در پیرو این تقاضا بایستی اتخاذ شود توصیه خواهد نمود.
ماده 23- اعلام فسخ پروتکل:
1- پس از انقضای 5 سال از تاریخ اجرای این پروتکل هر عضوی حق دارد با ارسال یک سند کتبی بعنوان دبیر کل فسخ این پروتکل را اعلام نماید.
2- اعلام فسخ مذکور در بند 1 این ماده از تاریخ اول ژانویه هر سال بعد از سالی که اعلام فسخ مزبور بدبیر کل رسیده نافذ میباشد.
ماده 24- انقضای پروتکل.
هر گاه در نتیجۂ اعلام فسخ‌های متعدد که در اجرای مادۂ 23 فوق تسلیم میشود فهرست اسامی اعضاء یا کلیۂ شرایط مقرره در ماده نوزده مغایرت یابد این پروتکل قوت خود را از دست داده و اجرای آن متوقف میگردد.
ماده 25- قید مخصوص محفوظ داشتن حقوق:
به استثنای آنچه که ضمن مادۂ (نوزدهم) در مورد قیود مجاز صریحاً پیش‌بینی شده و جز در مواردی که بموجب ماده 20 وابسته به اجرای پروتکل در سرزمینها اجازه داده شده هیچیک از اعضاء حق ندارند در مورد مقررات این پروتکل بهیچوجه حقی برای خود محفوظ داشته و یا قیدی نسبت به آنها برای خود قائل گردد.
ماده 26- تذکرات دبیر کل:
مراتب زیر وقتی توسط دبیر کل به اطلاع کلیۂ کشورهای عضو سازمان ملل و همچنین کلیه کشورهای مورد مادۂ 18 برسد:
الف – امضاء‌هائی که در پایان کنفرانس ملل متحد راجع به تریاک در ذیل این پروتکل گذارده شده بانضمام اسناد قبولی و عضویت که طی مندرجات مواد 7 و 17 به او میرسد.
ب – اسامی سرزمینهائی که بموجب ماده 20 از طرف کشورهائی که در عرصه بین‌المللی نمایندگی آنها را دارند بفهرست سرزمینهای مشمول مقررات این پروتکل اضافه میشود.
ج – تاریخی که بر طبق مندرجات مادۂ 21 این پروتکل بمورد اجرا گذارده میشود.
د – قیود تذکراتی که بموجب مقررات موضوع ماده 19 بعمل میآید.
ه – اعلام فسخ‌هائی که بموجب مادۂ 23 صورت میگیرد.
و – تقاضاهائیکه طبق ماده 22 برای تجدید نظر در مفاد این پروتکل بعمل میآید.
ز – تاریخی که این پروتکل بر طبق مندرجات ماده 24 اعتبار خود را از دست داده و موقوف‌الاجرا میگردد.
این پروتکل که متون انگلیسی – چینی -اسپانیولی – فرانسه – روسی آن متساویاً معتبر است در دفتر دبیر کل سازمان ملل متحد بایگانی شده و دبیر یک نسخه رونوشت مصدق آنرا برای کلیۂ کشورهای عضو سازمان ملل و همچنین کلیه کشورهای دیگر موضوع مواد 18 و 20 ارسال میدارد بنا بمراتب مشروحه امضاءکنندگان زیر که دارای اجازه لازم باشند این پروتکل را بنام دولت‌های متبوع خود امضاء مینمایند.
در نیویورک در تاریخ 23 ژوئن 1953 تنظیم گردید.
پروتکل فوق مشتمل بر پنج فصل و 26 ماده ضمیمه قانون مربوط به الحاق دولت ایران به پروتکل تحدید و تنظیم کشت خشخاش و تولید و تجارت بین‌المللی و تجارت عمده مصرف تریاک میباشد و صحیح است.
نایب رئیس مجلس شورای ملی – عماد تربتی