شماره: 81804 – ۱۳۵۴/۱۲/۴
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۵۴/۱۲/۳ بنا به پیشنهاد شماره 2092 ـ94 مورخ 3/ 10/ 1354 سازمان حفاظت محیط زیست به استناد ماده 21 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست آیین‌نامه اجرائی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست را به شرح زیر تصویب نمودند:
فصل اول ـ تعاریف
ماده 1ـ سازمان حفاظت محیط زیست و شورایعالی حفاظت محیط زیست در این آیین‌نامه بترتیب سازمان و شورایعالی نامیده میشوند.
ماده 2ـ پارک ملی به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع و بیشه های طبیعی و اراضی جنگلی و دشت و آب و کوهستان اطلاق میشود که نمایانگر نمونه های برجسته ای از مظاهر طبیعی ایران باشد و بمنظور حفظ همیشگی وضع زندگی و طبیعی آن و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنیها در شرایط کاملا طبیعی تحت حفاظت قرار میگیرد.
ماده 3ـ آثار طبیعی ملی عبارت از پدیده های نمونه و نادر گیاهی یا حیوانی یا اشکال یا مناظر کم نظیر و کیفیات ویژه طبیعی زمین یا درختان کهنسال یادگار تاریخی میباشد که با منظور داشتن محدوده متناسبی تحت حفاظت قرار میگیرد.
ماده 4- [اصلاحی ۱۳۷۴/۱/۳۰]
پناهگاه حیات وحش به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع، بیشه طبیعی و اراضی جنگلی و دشت و آب و کوهستان اطلاق میشود که دارای زیستگاههای طبیعی نمونه و شرایط اقلیمی خاص برای جانوران وحشی بوده و بمنظور حفظ و یا احیاء این زیستگاهها تحت حفاظت قرار میگیرد.
ماده 5ـ منطقه حفاظت شده به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع و دشت و آب و کوهستان اطلاق میشود که از لحاظ ضرورت حفظ و تکثیر نسل جانوران وحشی یا حفظ و یا احیاء رستنیها و وضع طبیعی آن دارای اهمیت خاصی بوده و تحت حفاظت قرار میگیرد.
فصل دوم ـ مقررات مربوط به پارکهای ملی ـ آثار طبیعی ملی ـ پناهگاه حیات وحش و مناطق حفاظت شده
ماده 6ـ هرگونه پیشنهاد برای تعیین مناطق مذکور در بند الف ماده 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست به پیشنهاد سازمان و با رعایت شرایط ذیل صورت میگیرد:
الف ـ مشخص نمودن حدود دقیق منطقه مورد نظر و ارائه نقشه آن در مقیاس مناسب.
ب ـ توجیه پیشنهاد و تطبیق وضع طبیعی منطقه پیشنهادی با تعاریف مربوط بهر منطقه.
ماده 7ـ تیراندازی و شکار در پارکهای ملی ممنوع است. در موارد استثنائی که مقتضیات حفظ نسل جانوران وحشی ایجاب نماید سازمان میتواند توسط مأمورین خود برحسب مورد اقدامات لازم معمول دارد.
تبصره- [الحاقی ۱۳۶۹/۳/۲]
شکار قوچ و میش در جزیره کبودان (قویون داغی) واقع در پارک ملی دریاچه ارومیه از ممنوعیت مقرر در این ماده مستثنی است.
ماده 8- [اصلاحی ۱۳۷۴/۱/۳۰]
تعلیف احشام و قطع اشجار و بوته کنی و تجاوز و تخریب محیط زیست و بطور کلی هر عملی که موجب از بین رفتن رستینها و تغییر اکوسیستم باشد در پارکهای ملی و آثار طبیعی ملی ممنوع است. در موارد ضروری بمنظور حفظ حیات جنگل و بهسازی پارکهای ملی و آثار طبیعی ملی یا مطالعات علمی و زمین شناسی مجاز بر حسب مورد با رعایت مقررات قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع توسط سازمان جنگلها و مراتع کشور و یا سازمان حفاظت محیط زیست و یا مؤسسه و یا شخص ذیربط اقدام خواهد شد.
تبصره- [اصلاحی ۱۳۷۴/۱/۳۰]
احشام وارد شده در پارکهای ملی و آثار طبیعی ملی توسط مأمورین سازمان از این مناطق اخراج و متخلف یا متخلفان مربوط طبق مقررات تحت تعقیب قرار خواهد گرفت.
ماده 9ـ تجدید یا تمدید پروانه های اکتشاف و بهره برداری صادره برای معادن واقع در پارکهای ملی و آثار طبیعی ملی ممنوع میباشد.
ماده 10ـ ورود بمناطق مذکور در بند الف ماده 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و عبور از آنها باستثنای جاده های عمومی تابع دستورالعمل سازمان خواهد بود.
ماده 11- [اصلاحی ۱۳۷۴/۱/۳۰]
قطعی اشجار و بوته کنی و خارزنی و ذغال گیری و تجاوز و تخریب محیط زیست و بطور کلی هر عملی که موجب از بین رفتن رستنیها و تغییر اکوسیستم شود در پناهگاههای حیات وحش و مناطق حفاظت شده که اراضی آن متعلق به دولت باشد بدون اجازه ممنوع است.
تبصره 1ـ اجرای طرح‌های مجاز صنعتی و معدنی در پناهگاههای حیات وحش و مناطق حفاظت شده با رعایت مقررات مربوط از شمول این ماده مستثنی است.
تبصره 2ـ تعلیف احشام از لحاظ کمیت و کیفیت در پناهگاههای حیات وحش و مناطق حفاظت شده تابع ضوابطی است که با توافق سازمان جنگلها و مراتع کشور و سازمان تهیه خواهد شد.
تبصره 3- [اصلاحی ۱۳۷۴/۱/۳۰]
ورود و تعلیف احشام بدون پروانه یا زاید بر پروانه در پناهگاههای حیات وحش و مناطق حفاظت شده بر خلاف مقررات موضوع این ماده ممنوع میباشد. اینگونه احشام توسط مأمورین سازمان از منطقه اخراج و با متخلف یا متخلفان مربوط طبق مقررات عمل خواهد شد.
تبصره 4- [الحاقی ۱۳۷۴/۱/۳۰]
مبادرت به شکار یا صید در پناهگاههای حیات وحش و مناطق و رودخانه های حفاظت شده موکول به تحصیل پروانه ویژه از سازمان می باشد.
ماده 12- [اصلاحی ۱۳۷۴/۱/۳۰]
وزارتخانه ها و مؤسسات و شرکتهای دولتی با موافقت سازمان مجازند مطالعات و بررسیها و عملیات مورد نیاز را در حدود وظائف قانونی خاص خود در مناطق حفاظت شده و پناهگاههای حیات وحش انجام دهند.
فصل سوم ـ مقررات مربوط به اجرای مواد 19 و 20 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست
ماده 13ـ حدود مناطق مذکور در مواد 19 و 20 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست توسط شورایعالی تعیین و از طرف سازمان آگهی خواهد شد.
ماده 14ـ تعیین مناطق موضوع ماده 19 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست منوط بحصول حداقل یکی از شرایط و ضوابط ذیل میباشد:
الف ـ وجود یک یا چند منبع مولد آلودگی در منطقه که محیط را آلوده و یا در معرض آلودگی قرارمیدهد.
ب ـ بسبب فعالیتهای مختلف انسانی از قبیل صنعتی و کشاورزی و تجاری اثرات نامطلوب یا دیگرگونی در محیط زیست و یا وضع طبیعی منطقه حاصل شده یا در معرض اینگونه خطرات قرار گرفته باشد.
ج ـ وجود مراکز جمعیتی در منطقه و ضرورت پیشگیری از ایجاد آلودگیهای مضر به بهداشت و سلامت مردم.
د ـ قرارداشتن یک یا چند پارک ملی یا آثار طبیعی ملی یا پناهگاه حیات وحش و یا منطقه حفاظت شده در جوار یا داخل منطقه بمنظور پیشگیری از دیگرگونی و تخریب وضع خاص طبیعی مناطق چهارگانه مذکور.
ماده 15ـ احراز هر یک از شرایط و ضوابط موضوع ماده 14 این آیین‌نامه با سازمان میباشد.
ماده 16ـ پس از لازم الاجراء شدن مقررات مواد 11 و 12 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در صورتی که صاحب یا مسئول کارخانه و یا کارگاهی که موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم مینماید با دلائل و مدارک قابل قبول سازمان اثبات نماید که ظرف مهلت مقرر در اخطار سازمان رفع آلودگی عملی نمیباشد سازمان مجاز است فقط برای یکبار مهلت اضافی برای اینگونه کارخانجات و کارگاهها قائل شود.
ماده 17ـ محول نمودن اجرای مقررات مواد 11 و 12 و 13 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست به شهرداریها یا هر سازمان دولتی ذیربط در صورتی امکان پذیر است که قبلا مناطق مورد نظر طبق ماده 19 قانون مذکور تعیین و اعلام شده باشد.
ماده 18ـ در صورتی که به استناد ماده 20 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست اجرای قسمتی از وظایف و اختیارات سازمان نسبت به اجرای مواد 11 و 12 و 13 قانون مذکور به شهرداریها و یا هر سازمان دولتی ذیربط محول گردد. سازمان مراتب را برحسب مورد کتباً بمراجع مربوط اعلام خواهد داشت.
ماده 19ـ وظائف و اختیاراتی که طبق ماده 18 این آیین‌نامه به شهرداریها یا سازمانهای ذیربط دولتی محول میگردد باید بطور تفکیک تعیین و مشخص شده باشد.
فصل چهارم ـ شورایعالی حفاظت محیط زیست
ماده 20- [اصلاحی ۱۳۹۹/۵/۵]
دعوت برای تشکیل جلسات شورای عالی، پس از موافقت رییس شورا توسط دبیر شورا به عمل می‌آید.
رسمیت جلسات موکول به حضور حداقل هشت نفر از اعضا و وزیرانی که به استناد تبصره ماده (2) قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست – مصوب 1353- دعوت شده‌اند، میباشد.
تصمیمات شورای عالی با رأی موافق حداقل هفت نفر از اعضا و وزیران حاضر در جلسه قطعی است.
ماده 21ـ کلیه امور اداری شورایعالی توسط دبیرخانه شورا که زیر نظر رئیس سازمان اداره میگردد انجام خواهد شد. کارمندان دبیرخانه شورایعالی از میان کارکنان سازمان توسط رئیس سازمان انتخاب میشوند.
شرح وظائف دبیرخانه شورایعالی به پیشنهاد رئیس سازمان به تصویب شورایعالی خواهد رسید.
فصل پنجم ـ مقررات اجرای برنامه های آموزش حفاظت و بهسازی محیط زیست
ماده 22ـ سازمان بمنظور تنویر و هدایت افکار عمومی در زمینه حفظ و بهسازی محیط زیست برنامه های آموزشی خاصی تنظیم و بمرحله اجراء خواهد گذاشت.
ماده 23ـ سازمان ترتیبی اتخاذ خواهد نمود که با همکاری مراجع ذیربط در برنامه های درسی دوره های ابتدائی ـ راهنمائی ـ متوسطه و عالی مسائل مربوط بلزوم و نحوه حفظ و بهسازی محیط زیست گنجانیده شود.
ماده 24ـ سازمان میتواند با تصویب شورایعالی و کسب اجازه از مراجع قانونی مربوط جهت آموزش مؤسسات و آموزشگاه های خاصی در زمینه حفاظت و بهسازی محیط زیست دایر نماید.
ماده 25ـ سازمان میتواند در صورت درخواست سازمانها و مؤسسات کشور اعم از دولتی و خصوصی در زمینه آموزش کارکنان آنها نسبت به تهیه و تنظیم و اجرای برنامه های آموزشی مربوط به مسائل حفاظت و بهسازی محیط زیست اقدام نماید.
ماده 26ـ بمنظور جلب نیروی انسانی متخصص سازمان میتواند به دانشجویان برجسته ایرانی که در دانشگاه ها و مؤسسات عالی آموزشی داخل یا خارج از کشور در رشته های مورد نیاز سازمان بتحصیل اشتغال دارند با توجه بقانون تأمین وسائل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب مردادماه 1353 و آیین‌نامه اجرائی آن سالانه تعدادی بورس تحصیلی اختصاص دهد.
فصل ششم ـ گارد محیط زیست
ماده 27- [اصلاحی ۱۳۷۵/۳/۹]
گارد محیط زیست متشکل است از محیط بان و محیط دار که هر یک دارای درجات و علائم مشخصی میباشند.
ماده 28ـ گارد محیط زیست دارای لباس متحدالشکل و تجهیزات لازم میباشد.
ماده 29ـ نوع لباس و تجهیزات و علائم و نشانهای تشویقی گارد محیط زیست توسط سازمان تعیین خواهد شد.
ماده 30ـ کلیه امور استخدامی گارد محیط زیست از قبیل تعیین درجات، شرایط ارتقاء و مقررات انضباطی در آیین‌نامه استخدامی سازمان تعیین خواهد شد.
ماده 31ـ دستورالعمل خدمتی گارد محیط زیست توسط سازمان تهیه و بموقع اجراء گذارده خواهد شد.
ماده 32ـ افراد گارد محیط زیست به سلاح مناسبی که نوع آن با موافقت وزارت جنگ تعیین میشود مجهز میگردند.
ماده 33ـ سازمان مکلف است دوره های آموزشی لازم برای مأمورینی که باید در گارد محیط زیست انجام وظیفه نمایند دائر کند.
ماده 34ـ در صورتی که اجرای قسمتهائی از مقررات این فصل مستلزم کسب موافقت ستاد بزرگ ارتشتاران باشد سازمان در این زمینه اقدام خواهد کرد.
فصل هفتم ـ مقررات مربوط به باغهای وحش و موزه ملی تاریخ طبیعی
ماده 35ـ ایجاد باغ وحش در هر یک از نقاط کشور مستلزم تحصیل پروانه از سازمان میباشد. ضوابط و مقررات مربوط به باغ های وحش توسط سازمان تعیین خواهد شد. صاحبان یا مسئولان باغهای وحش موجود مکلف به دریافت پروانه و رعایت ضوابط و مقررات مربوط میباشند.
ماده 36ـ سازمان میتواند برای ایجاد باغ وحش با شهرداری ها مشارکت و همکاری نماید.
ماده 37ـ سازمان نسبت به ایجاد موزه ملی تاریخ طبیعی ایران در تهران اقدام و در صورت لزوم شعبی نیز در نقاط مناسب کشور تأسیس خواهد نمود.
ماده 38ـ بمنظور تکمیل موزه ملی تاریخ طبیعی ایران ضوابط زیر در مورد جمع آوری و حفظ فسیلها و بقایای جانوران و گیاهان دوره های پیشین مقرر میگردد:
الف ـ هر شخصی که از وجود فسیلها و بقایای جانوران و گیاهان دوره های پیشین در هر نقطه از کشور مطلع یا آثاری از آنها کشف یا بدست آورد در قبال تحویل و ارائه آن به سازمان چنانچه از نظر علمی حائز اهمیت باشد جایزه متناسبی دریافت خواهد داشت.
ب ـ صدور فسیلها و بقایای جانوران و گیاهان دوره های پیشین از ایران تابع ضوابطی است که سازمان و وزارت فرهنگ و هنر و سازمان زمین شناسی کشور تعیین مینمایند.
ج ـ سازمان با رعایت مقررات مربوط به حفاظت آثار تاریخی و باستانی و حفظ حقوق اشخاص مجاز است بمنظور کشف و گردآوری فسیلها و بقایای جانوران و گیاهان دوران پیشین هر یک از مناطق کشور را بررسی و حفاری و در صورت لزوم ضمن تعیین حدود و اعلام مراتب حفظ و نگاهداری نماید.
ماده 39ـ وزارتخانه ها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و وابسته بدولت در صورتی که در اجرای وظائف و طرح‌های خود بمناطقی که دارای آثاری از فسلیها و بقایای جانوران و گیاهان دوران پیشین باشند برخورد نمایند مراتب را به سازمان اعلام و در مورد حفظ و جمع آوری اینگونه آثار که دارای ارزش علمی باشند با سازمان همکاری و تشریک مساعی خواهند نمود.
ماده 40ـ سازمان مجاز است بمنظور تکمیل موزه ملی تاریخ طبیعی ایران با مؤسسات مشابه خارجی و بین المللی در زمینه همکاریهای علمی و فنی و مبادله فسیل و بقایای جانوران و گیاهان با تصویب شورایعالی قرارداد های لازم منعقد نماید.
ماده 41ـ وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و دانشگاهها و مؤسسات آموزشی و موزه ها در مورد اجرای ضوابط مربوط به این فصل با سازمان همکاری و تشریک مساعی خواهند نمود.
ماده 42ـ سازمان، فسیلها و بقایای جانوران و گیاهان دوره های پیشین را که دانشگاهها و مؤسسات آموزشی و علمی کشور جهت تحقیقات و بررسیهای علمی نیاز دارند در صورت امکان تأمین خواهد نمود.
فصل هشتم ـ بودجه و امور مالی سازمان
ماده 43- [حذف ۱۳۷۴/۱/۳۰]
[اعتبارات سازمان که بعنوان کمک در بودجه کل کشور منظور و تخصیص داده میشود، بر اساس بودجه تفصیلی که به تصویب شورایعالی میرسد بمصرف خواهد رسید.]
ماده 44- [حذف ۱۳۷۴/۱/۳۰]
[تا زمانی که بودجه تفصیلی سازمان از لحاظ فصول و مواد به تصویب شورایعالی نرسیده است سازمان میتواند با اجازه شورایعالی هر ماهه به میزان یک دوازدهم اعتبارات مصوب در بودجه عمومی کل کشور که تخصیص یافته است بمصرف هزینه های مربوط رسانیده و بشورایعالی گزارش نماید.]
ماده 45ـ سازمان از لحاظ معاملات تابع قانون محاسبات عمومی و آیین‌نامه معاملات دولتی میباشد.
فصل نهم ـ متفرقه
ماده 46ـ اعطاء جایزه به اشخاص و مؤسساتی که بنحوی از انحاء به حفاظت و بهسازی محیط زیست خدمت نموده اند تابع مقرراتی است که به تصویب شورای عالی میرسد.
ماده 47ـ سازمان دامپزشکی کشور در زمینه کنترل بیماریهای واگیر بین جانوران وحشی و اهلی و سایر امور مربوط به بهداشت حیوانات طبق ضوابطی که توسط دو سازمان تنظیم میشود همکاریهای لازمه را با سازمان معمول خواهد داشت.
ماده 48ـ سازمان جنگلها و مراتع کشور ضوابط مذکور در ماده 47 را در مورد صدور پروانه تعلیف مراعات و بر حسب مورد در تنظیم و اجراء اینگونه ضوابط با سازمان همکاری خواهد نمود.
ماده 49- [الحاقی ۱۳۷۴/۱/۳۰]
از زمان تصویب این اصلاحیه کلیه مواد مغایر با آن در آیین‌نامه اجرایی قانون شکار و صید مصوب ۱۳۴۶/۱۰/۹ لغو و آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست با اصلاحات به عمل آمده جایگزین آن می شود.
وزیر مشاور و معاون اجرائی نخست وزیر ـ هادی هدایتی