فصل اول – کلیات
ماده ۱) شرکت سهامی بانک توسعه صادرات بمنظور کمک بصادرات کشور برای مدت نامحدود تأسیس میشود.
ماده ۲) مرکز بانک در تهران است. بانک میتواند در داخل و خارج کشور شعبه و نمایندگیهائی تأسیس نماید.
فصل دوم – سرمایه و اندوخته
ماده ۳) سرمایة بانک پانصد و پنجاه میلیون ریال خواهد بود که بپنجهزار و پانصد سهم یکصد هزار ریالی با نام تقسیم میشود سه هزار و سیصد سهم از طرف بانک ملی ایران و یکهزار و یکصد سهم از طرف شرکت سهامی بیمه ایران و یکهزار و یکصد سهم از طرف سازمان برنامه تعهد و پرداخت خواهد گردید.
تبصره ۱- مؤسسین از تاریخ تأسیس میتوانند تا دو ماه چهل درصد سهام را برای عموم به معرض فروش بگذارند.
تبصره ۲- تمام سرمایه پانصد و پنجاه میلیون ریال بانک تعهد شده و ۴۰ درصد آن نقداً پرداخت شده است ۵۱ درصد سهام بانک همواره متعلق بدولت یا مؤسساتی که با سرمایه دولت تشکیل شده‌اند خواهد بود.
ماده ۴) علاوه بر اندوخته‌های قانونی همه ساله ده درصد از سود ویژه بانک برای اندوخته احتیاطی اختصاص داده میشود تا موقعی که اندوخته مزبور معادل سرمایه بانک بشود. بعد از آن افزایش اندوخته احتیاطی با تصویب مجمع عمومی است – مدیرعامل بانک میتواند برداشت مبالغ دیگری را از محل سود ویژه سالیانه برای افزایش اندوخته احتیاطی با فراهم آوردن اندوخته‌های دیگری بمجمع عمومی پیشنهاد کند.
فصل سوم – وظائف و عملیات بانک
ماده ۵ ) وظیفه اساسی بانک عبارت است از تشویق و توسعه صادرات و تطبیق اقسام مواد صادراتی با استاندارهای بین‌المللی و راهنمائی صادر کنندگان به بازارهای فروش در خارج و بهبود وضع کالاهای صادراتی کشور و بطور کلی توسعه تجارت خارجی ایران در درجه اول صادرات.
ماده ۶ ) بانک صادرات بمنظور اجرای وظائف مندرج در ماده ۵ میتواند عملیات ذیل را انجام دهد:
الف – دادن اعتبار و کمک باشخاص یا مؤسساتی که محصولات ایران را صادر میکنند.
ب – کمک به اشخاص یا مؤسساتی که محصولات ایران را برای صدور آماده کنند یا آنها را بمنظور صدور بمواد ساخته یا نیمه ساخته تبدیل نمایند و یا مواد صادراتی را طبق نمونه‌های بین‌المللی جور نمایند.
ج – کمک به اشخاص یا مؤسساتی که برای تهیه لوازم بسته‌بندی و ضدعفونی کردن و جور کردن کالاهای صادراتی اقدام مینمایند.
د – کالاهای صادراتی را با نمونه تطبیق کرده و در بسته‌بندی و حمل و توزیع آنها نظارت نموده و گواهی نامه برای این منظور صادر کنند و یا مؤسسات نظارت برای اجرای بندهای الف ) ب ) ج ) د تأسیس نمایند.
هـ – ایجاد انبارهای رسمی که دارای اجازه صدور برگهای باوری و صدور برگ رسمی انبار Warrent باشند انبارهای مذکور باید بر طبق مشخصات (استاندارد) بین‌المللی دائر شود.
ماده ۷) بانک صادرات میتواند شرکت ها و بنگاههائی برای انجام عملیات مندرج در ماده ۶ تأسیس و یا بتأسیس آنها کمک نموده و یا در تأسیس آنها مشارکت و یا سهام شرکتهائی که عملیات مذکور را انجام میدهند خریداری نماید
تبصره- بانک صادرات میتواند سهام شرکتهای مندرج در ماده ۶ را که خود تأسیس نموده یا در تأسیس آن مشارکت کرده است بمعرض فروش بگذارد.
ماده ۸ ) انجام همه گونه عملیات مجاز بانکی و ارزی و حسابهای جاری دیداری و یا با مدت کم و یا زیاد در حدود وظائف بانک.
ماده ۹) در مواردی که بانک در مقابل وثیقه کالای صادراتی وام یا اعتبار میدهد حداکثر وام یا اعتبار مزبور نباید از شصت درصد ارزش کالای مورد وثیقه بنرخ روز تجاوز کند.
ماده ۱۰) مجموع وجوهی که بانک برای ایجاد و تأسیس شرکتها و بنگاههای مندرج در ماده ۶ یا برای اعطای کمک و تسهیلات طویل‌المدت بآنها بکار میاندازد نباید از ۲۵ درصد سرمایه پرداخته شده بانک تجاوز کند.
تبصره ۱) معاملات طویل‌المدت بانک باید در مقابل تضمین کافی و برطبق آئیننامه انجام گیرد.
تبصره ۲) معاملات کوتاه مدت بانک در مقابل تضمین کافی و تعهدات دو امضائی و مطابق اصول بانکی با رعایت آئیننامههای مربوط انجام خواهد گرفت.
فصل چهارم – ارکان بانک صادرات
ماده ۱۱) بانک بوسیله ارکان ذیل اداره میشود:
الف ) مجمع عمومی صاحبان سهام
ب ) شورایعالی بانک
ج ) هیئت مدیره
د) بازرسان
الف – مجمع عمومی صاحبان سهام
ماده ۱۲) مجمع عمومی ممکن است بطور عادی یا فوق‌العاده تشکیل گردد. مجمع عمومی سالیانه یکبار بدعوت مدیرعامل بانک در مرکز منعقد میشود. تاریخ انعقاد مجمع عمومی منوط بتصمیم مدیرعامل بانک است ولی در هر حال نباید پس از ۳۱ شهریور سال بعد باشد. مجمع عمومی فوق‌العاده به درخواست مدیرعامل – با بازرسان یا شورایعالی بانک یا یک پنجم صاحبان سهام بانک دعوت میشود
دستور جلسه مجمع عمومی فوق‌العاده را پیشنهاد کننده تعیین خواهد کرد و مدیرعامل موظف است منتهی در ظرف ده روز پس از دریافت تقاضا آگهی مجمع عمومی را در روزنامه رسمی کشور و یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار تهران چاپ کند. در آگهی باید محل و تاریخ و ساعت انعقاد مجمع عمومی و همچنین دستور جلسه ذکر شود.
ب – شورای عالی بانک
ماده ۱۳) شورایعالی بانک مرکب از پنج نفر اعضای اصلی خواهد بود بشرح زیر:
وزیر اقتصاد یا قائم مقام او که ریاست شورا را خواهد داشت و دو نفر دیگر بانتخاب اکثریت صاحبان سهام و دو نفر بانتخاب سایر صاحبان سهام برای مدت چهار سال از طرف مجمع عمومی انتخاب میشوند.
تبصره ۱) صاحبان سهامی که لااقل دارای یک پنجم سرمایه بانک باشند حق پیشنهاد یک نفر را برای عضویت شورایعالی خواهد داشت و دو نفر دیگر از طرف کسانی که ۵۱ درصد سهام را مالک‌اند انتخاب میشوند.
تبصره ۲) اعضای شورایعالی ممکن است از بین صاحبان سهام یا خارج از آنان انتخاب گردند.
ماده ۱۴) در پایان سال اول یک نفر از اعضای انتخابی شورایعالی بانک به حکم قرعه تغییر پیدا میکند و در پایان هر یک از سالهای دوم و سوم با اقتراع بین چین بقیه اعضاء که باید تعویض شوند جانشین آنان معین خواهد شد و پس از آن هر سال شخصی که دوره چهار ساله را بپایان رسانیده است تغییر پیدا میکند.
تبصره – اعضای شورای عالی ممکن است مجدداً انتخاب شوند.
ماده ۱۵) اعضای شورایعالی بانک از میان خود در جلسه یک نفر دبیر برای مدت یک سال انتخاب مینماید.
ماده ۱۶) جلسات شورایعالی در حدود احتیاج و ضرورت کارهای بانک و لااقل ماهیانه دوبار تشکیل خواهد شد.
ماده ۱۷) دستور جلسه علاوه بر کارهای جاری بر طبق صورتی است که از طرف رئیس شورایعالی لااقل یک روز قبل به اطلاع اعضای شورایعالی رسیده باشد.
ماده ۱۸) برای رسمیت یافتن جلسه شورایعالی حضور اکثریت اعضای آن لازم بوده و بهر حال اخذ تصمیم سه رأی ضروری خواهد بود.
تبصره – مدیرعامل یا نماینده او در جلسات شوری حق حضور داشته ولی حق رأی نخواهند داشت.
ماده ۱۹) اعضای شورایعالی دارای حقوق و مقرری ثابت نبوده و فقط برای هر جلسه که در شورایعالی حاضر شوند برای هر یک از آنها بر طبق آئیننامه حق‌الزحمه حضور معلوم و پرداخت میشود.
ماده ۲۰) وظایف شورایعالی بانک بقرار ذیل است:
الف – تصویب آئیننامه داخلی بانک که برای اجرای این اساسنامه از طرف مدیرعامل بانک تشکیل میشود.
ب – تصویب بودجه بانک.
د – تصویب تعرفه و شرایط معاملات بانک.
هـ- اجازه معاملاتی که بطور استثناء بنرخی کمتر از نرخ معمولی با مشتریان انجام میگیرد.
و – اظهارنظر نسبت بهر موضوعی که از طرف مدیرعامل به شورا فرستاده میشود.
ز – تعیین روش عمومی و سیاست اعتباری بانک.
ج – اجازه تأسیس شعبه در داخل و خارج کشور.
ماده ۲۱) شورای عالی بانک حق دارد اطلاعات مربوط بامور بانک را که برای انجام وظائف خود لازم میداند از مدیرعامل بانک بخواهد.
ج – هیئت مدیره
ماده ۲۲) هیئت مدیره بانک مرکب از یک مدیرعامل و دو نفر عضو خواهد بود که از طرف مجمع عمومی برای مدت سه سال انتخاب میشوند. اعضای هیئت مدیره ممکن است پس از پایان مدت تصدی مجدداً انتخاب شوند.
تبصره ۱) صاحبان سهامی که لااقل یک ثلث سرمایه را تشکیل دهند حق انتخاب یک نفر از هیئت مدیره را غیر از مدیرعامل دارند.
تبصره ۲) مجمع عمومی یکی از اعضاء بانک را برای مدت سه سال بسمت عضو علی‌البدل هیئت مدیره تعیین خواهد کرد.
ماده ۲۳) مدیرعامل بانک بالاترین مرجع اجرای امور بانک است و مطابق اساسنامه بانک را اداره میکند. مدیرعامل میتواند قسمتی از اختیارات خود را بمدیران و رؤسای شعبه‌ها یا نمایندگیهای بانک محول نماید.
استخدام و عزل و نصب کارمندان مستخدمین و بطور کلی تمام امور داخلی و اداری در حدود آئیننامههای مصوب شورای عالی و بودجه‌ای که به تصویب شورای عالی خواهد رسید با مدیرعامل بانک است.
در مقابل دادگاهها مدیرعامل بانک شخصا یا توسط کسانی که انتخاب میکند نماینده بانک خواهد بود. بطور کلی در تمام موارد، نمایندگی بانک با مدیرعامل است.
ماده ۲۴) مدیرعامل باید ایرانی و تبعه ایران بوده و مدیرعامل و ۲ نفر اعضای هیئت مدیره نمیتوانند هیچ شغل دولتی یا آزاد دیگر داشته و یا بهر عنوان دیگر سهمیه یا ذی نفع در بنگاههای صادراتی باشند.
ماده ۲۵) مدیرعامل بازرسان را از کلیه تصمیمات شورای عالی آگاه خواهد ساخت.
ماده ۲۶) در غیاب موقت مدیرعامل بانک یکی از اعضاء هیئت مدیره که مدیرعامل معین میکند امور مربوط بمدیریت عامل بانک را عهده‌دار خواهد بود.
د – هیئت بازرسان بانک
ماده ۲۷) کلیه تعهدات هیئت مدیره باید با امضای مدیرعامل و یکی از اعضاء هیئت مدیره باشد. هیئت مدیره میتواند باعضای دیگری اجازه امضاء کردن از طرف بانک بدهد.
ماده ۲۸) صورت جلسات هیئت مدیره بامضای اعضای هیئت مدیره و شورایعالی بانک بامضای رئیس و دبیر شوری و مجمع عمومی بامضای رئیس و دبیر مجمع عمومی باید برسد.
ماده ۲۹) بانک ۲ نفر بازرس خواهد داشت که از طرف مجمع عمومی صاحبان سهام برای مدت یک سال انتخاب میشوند.
ماده ۳۰) بازرسان حق مداخله مستقیم در امور بانک ندارند ولی میتوانند نظریات خود را کتبا به مدیر عامل اطلاع دهند.
ماده ۳۱) بازرسان باید مراقبت نمایند که امور بانک طبق قوانین و مقررات این اساس نامه انجام گردد و برای این منظور حق نظارت در تمام امور و عملیات بانک را داشته و میتوانند هرگونه اطلاعی را که لازم دارند خواسته و مستقیما یا توسط نماینده که از اعضای خود بانک یا از خارج انتخاب می کنند بدفاتر و نوشجات بانک رسیدگی نمایند.
ماده ۳۲) بازرسان مخصوصاً باید وظایف ذیل را انجام دهند:
1) رسیدگی بدفاتر و حسابها
2) بازرسان مکلفند علاوه بر مواقعی که رسیدگی بموجودیهای نقدی و اوراق بهادار بانک را لازم تشخیص میدهند در آخر شهریور ماه و اسفندماه هر سال به موجودیهای نقدی و اوراق بهادار بانک رسیدگی کرده و گزارش آن را به شورایعالی و مجمع عمومی صاحبان سهام تسلیم نمایند.
3) بترازنامه و حساب سود و زیان بانک رسیدگی نموده و گزارشی از چگونگی عملیات بانک و نظریات خود را برای شورایعالی و مجمع عمومی صاحبان سهام تهیه نمایند.
بازرسان باید نظریات خود را لااقل ۵ روز قبل از تشکیل مجمع عمومی کتبا به اطلاع مدیرعامل و شورای عالی برسانند.
فصل پنجم – ترازنامه و تقسیم سود
ماده ۳۳) سال مالی بانک از اول فروردین تا پایان اسفندماه هرسال خواهد بود مدیرعامل ترازنامه عملیات سالیانه بانک و سود و زیان آن را تهیه و پس از اطلاع شورایعالی و بازرسان مجمع عمومی برای تصویب پیشنهاد خواهد کرد تصویب ترازنامه از طرف مجمع عمومی برای هیئت‌مدیره بمنزله مفاصاحساب خواهد بود.
ماده ۳۴) ارزیابی دارائی و تعیین بدهی در ترازنامه بشرح ذیل خواهد بود:
سهام و اوراق بهادار به بهای خرید مگر اینکه در تاریخ ترازنامه بهای روز کمتر از خرید باشد که در این صورت بهای روز ملاک ارزیابی خواهد بود.
اموال غیرمنقول باید به بهای تمام شده محسوب شود ولی بانک مکلف است سالیانه ده درصد از بهای اولیه اموال را به حساب استهلاک منظور کند. اثاثیه و تعمیرات و ملزومات باید تماماً مستهلک شود.
سود ویژه بانک عبارتست از سود بانک پس از وضع هزینه‌ها و مالیات های مربوطه و استهلاک که به تصویب شورایعالی و مجمع عمومی خواهد رسید.
سود ویژه بانک پس از کسر پاداش و اندوخته قانونی اساس نامه و اندوخته‌های مصوب مجمع عمومی متعلق بصاحبان سهام خواهدبود.
تبصره- ممکن است قسمتی از سود ویژه به تصویب مجمع عمومی بسال بعد نقل داده شود.
ماده ۳۵) سود قابل تقسیم باید منتهی در ظرف ده روز از تاریخی که ترازنامه به تصویب مجمع عمومی صاحبان سهام میرسد در اختیار دارندگان سهام گذارده شود.
فصل ششم – مقررات مختلف
ماده ۳۶) کارکنان بانک در مدت تصدی خود نمیتوانند اقدام بمعاملات صادراتی نموده یا عضویت شرکت ها و بنگاههای تجارتی را قبول نمایند.
ماده ۳۷) در مواردی که در این اساسنامه پیش بینی نشده است طبق قانون بازرگانی رفتار خواهد شد.
ماده ۳۸) وزیر اقتصاد ملی بنمایندگی دولت در مجمع عمومی شرکت خواهد کرد.
ماده ۳۹) بانک توسعه صادرات از پرداخت حق‌الثبت معاف است.
بر طبق قانون تمدید مدت اختیارات مصوب سی‌ام دیماه ۱۳۳۱ لایحه قانونی اساسنامه بانک توسعه صادرات مشتمل بر شش فصل و ۳۹ ماده و ۱۲ تبصره تصویب می شود.
بتاریخ ۱۳۳۱/۱۲/۲۰
نخست وزیر – دکتر محمد مصدق