شماره ۲۹۹۰/۱/ک۱۶۰ – ۲۶/۳/۱۴۰۳
کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور به ریاست رئیس ستاد کل نیروهای مسلح باﻻترین مرجع تصمیم‌گیری در حوزه پدافند غیرعامل کشور است که تصمیمات آن با ابلاغ رئیس کارگروه مزبور، برای همه دستگاه های لشکری، کشوری، بخش دولتی و عمومی غیردولتی ﻻزم اﻻجراست….»
قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور (۱۲/۰۶/ ۱۴۰۲)
تصویب‌نامه
به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور ـ مصوب مجلس شورای اسلامی ـ و ماده ۸ اساسنامه این سازمان ـ مصوب مقام معﻈّم رهبری ـ و در راستای تحقق اصل ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، پیشنهاد شماره ۴۲۴۶/۴۰۳/م مورخ ۲۱/۰۳/۱۴۰۳ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درخصوص تهدیدات ناشی از ناقل مهاجم زیستی در هشتادوچهارمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ ۲۵/۰۲/۱۴۰۳ بررسی و به شرح زیر ابلاغ می‌گردد:
دستورالعمل عملیاتی واپایش تهدیدات ناشی از ناقل مهاجم زیستی (پشه آئدس) (طرح ملی مقابله با ناقلین مهاجم زیستی)
مقدمه
عوامل زیستی از طریق انتقال برخی از بیماری های واگیر به انسان، سالیانه دهها هزار نفر را به کام مرگ برده و سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۳ هشدار احتمال بروز پاندمی در سال های آینده را اعلام نموده است. از آنجا که پشه آئدس به عنوان یکی از ناقلین مهم در بروز برخی بیماری های واگیر نقش داشته و علیرغم اینکه کشور ما زیستگاه طبیعی این پشه نبوده ولی متاسفانه در سالیان اخیر در برخی از نقاط کشور پشه ناقل آئدس گزارش شده و از سوی دیگر، وجود آن در کشورهای شرق ایران مانند پاکستان و افغانستان و گزارش های متعددی از اپیدمی‌های بیماری دانگ و چیکونگونیا نیاز به یک دستورالعمل ملی در این حوزه را ایجاد نموده که این سند بر همین مبنا تدوین شده است.
این پشه می‌تواند از راههای زمینی و از طریق حمل‌و نقل و جابجایی قانونی و قاچاق انسان و کاﻻ، از طریق دریایی و حمل ونقل کاﻻ و کارکنان شناورهای دریایی و همچنین از طریق هوایی و جابجایی مسافران و کاﻻ از نقاط آلوده و مشکوک وارد کشور گردد. از بیماری های قابل انتقال توسط این پشه می‌توان به بیماری تب دانگ اشاره نمود که در سال ۲۰۱۲ به عنوان مهمترین بیماری ویروسی که از طریق بندپایان انتقال می‌یابد محسوب شده و تبدیل به یکی از عمده ترین مشکلات بهداشتی در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان شده است. این بیماری به عنوان یکی از اولویت‌های سازمان جهانی بهداشت در بحث پیشگیری و کنترل بیماری ها از سال ۱۹۹۳ قرار گرفت.
متأسفانه پتانسیل ورود تب دانگ به ایران به ویژه در مناطق جنوبی کشور، باﻻ است. به علت واردات گیاه ﻻکی بامبو از کشورهای چین و تایلند ممکن است تخم، ﻻرو، پوپ و یا پشه بالغ وارد کشور شود و یا ائدس آلبوپیکتوس بالغ توسط هواپیما از کشور عربستان سعودی و یا توسط کشتی از پاکستان به ایران منتقل و به سرعت پخش شود. چیکونگونیا یک بیماری ویروسی دیگر است که از طریق این پشه‌های آلوده به انسان منتقل و تهدید بزرگی برای کشور می‌باشد. این بیماری علایم مشابهی با دانگ دارد و در مناطقی که دانگ شایع است به اشتباه، دانگ تشخیص داده می‌شود. انتقال محلی چیکونگونیا از بیش از ۱۰۰ کشور و منطقه در آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکا گزارش شده است و موجب طغیان های وسیعی در سال های اخیر در کشورهای عربستان سعودی، یمن و پاکستان شده است. براین اساس و در راستای مدیریت جامع و کامل تهدیدات زیستی، دستورالعمل عملیاتی واپایش تهدیدات ناشی از پشه آئدس مهاجم، با همکاری دستگاه های ذی نقش تهیه و تدوین شده است.
ماده ۱ـ هدف
سازماندهی و بسیج ظرفیت‌های ملی و استانی برای مدیریت و کاهش خطر تهدیدات ناشی از ناقل مهاجم زیستی و مقابله با گسترش آن و واپایش پیامدهای بهداشتی و پیشگیری از بیماری های منتقله توسط آن
ماده ۲ـ منظور
۱) سازماندهی، مدیریت، هدایت و راهبری و تقسیم کار ظرفیت‌های کشوری و استانی
۲) رصد و پایش، مراقبت، شناسایی، تشخیص و هشدار تهدیدات ناشی از ناقل مهاجم زیستی
۳) ارتقاء آمادگی‌های بهداشتی، پیشگیرانه و درمانی
۴) پاسخ سریع بهداشتی و درمانی به تهدید ناقل مهاجم زیستی
۵) ارتقاء آمادگی‌های زیرساختی و عملیاتی پدافند زیستی
۶) ارتقاء قابلیت برگشت‌پذیری سریع به حالت قبل از حادثه
۷ ) آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی و تقویت فرهنگ بهداشتی در برابر تهدیدات زیستی
۸ ) هدایت و راهبری عملیات پاکسازی و بهسازی و رفع آلودگی محیطی در برابر تهدیدات
ماده ۳ـ مبانی استنادی
۱) سیاست‌های کلی نظام در حوزه پدافند غیرعامل و در حوزه سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی)
۲) قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور
۳) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور
۴) نظام عملیاتی پدافند زیستی کشور مصوبه شماره ۲۹۲۴ کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور
۵) آیین‌نامه اجرایی پدافند غیرعامل مرزبانی زیستی مصوبه ۹۹۹ کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور
۶) آیین‌نامه اجرایی نحوه تبادل داده ها و اطلاعات موردنیاز مرتبط با سامانه فرماندهی و واپایش سازمان با دستگاه های اجرایی ملی و استانی مصوبه ۸۰۴ کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور
۷) دستورالعمل‌های مراقبت بهداشتی از بیماری های منتقله از ناقلین و مخازن (آئدس، ماﻻریا و …)
۸ ) دستورالعمل‌های کشوری و راهنمای بالینی تشخیص و درمان بیماری های آربوویروسی منتقله از آئدس (دنگ، چیکونگونیا، زیکا و تب زرد)
۹) نظام مراقبت سندرمیک وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
ماده ۴ـ تعاریف و اختصارات
۱) کمیته دائمی: کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور
۲) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل کشور
۳) قرارگاه: قرارگاه عملیاتی پدافند زیستی کشور در تابعیت کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور مسئولیت سازماندهی و بکارگیـری ظرفیت‌های عملیاتی ملی،دستگاهی، استانی و شهرستانی با مشارکت و همیاری نهادهای مردم محور در حوزه پدافند غیرعامل و مدیریت بحران های زیستی و هماهنگی و تعامل بخش‌های کشوری و لشگری را برعهده دارد.
۴) پدافند زیستی: به مجموعه‌ای از تدابیر و اقدامات اعم از رصد و پایش تهدیدات و مخاطرات زیستی، تشخیص و اعلام وضعیت‌های زیستی، تعیین دارایی‌ها و سرمایه‌های زیستی کشور، سطح‌بندی و طبقه‌بندی آنها کشف و شناسایی نقاط ضعف وآسیب‌پذیری زیرساخت‌های زیستی، تعیین حریم زیرساخت‌ها، صنایع و مراکز زیستی، آموزش، تمرین و رزمایش‌های زیستی، مدیریت، پشتیبانی، تامین تجهیزات مناسب جهت مقابله و انجام اقدامات در مخاطرات زیستی اعم از تحدید منطقه، رفع آلودگی، امداد، نجات و درمان مصدومین زیستی، پاکسازی و بازیابی منطقه آلوده، تخلیه و اسکان اطلاق می‌شود.
۵) نظام عملیاتی پدافند زیستی: مجموعه تدابیر و اقدامات پدافند زیستی متشکل از تعیین نقش‌ها، نظامات، وظایف و روابط و نحوه تعامل بخش‌های مختلف عملیات پدافندزیستی، مسئولیت دستگاه های اجرایی ذی ربط، چگونگی تحقق اهداف و اجرای مأموریت درحوزه پدافندزیستی در سطوح مختلف عملیاتی در برابر تهدیدات زیستی می‌باشد.
۶) تهدید زیستی: هر نشانه، رویداد یا اتفاق زیستی که به صورت طبیعی یا غیرطبیعی و عمدی توانایی و احتمال تضعیف یا نابودی سرمایه‌های زیستی یا اختلال در اقتصاد و امنیت کشور را از طریق به خطر انداختن یا تخریب و نابودی سرمایه‌های زیستی در حوزه های شـش‌گانه (انسان، دام، نباتات، غذا و دارو، آب، محیـط زیست و منابع طبیعی) داشته و سلامت، امنیت و اقتصاد جامعه را به خطر اندازد.
۷) عوامل زیستی: به موجودات زیستی به ویژه میکروارگانیسم‌ها (ویروس، باکتری، قارچ، انگل، پریون) یا مواد سمی مشتق شده از آنها که بصورت طبیعی یا غیرطبیعی مانند دستکاری ژنتیکی توانایی ایجاد بیماری یا مرگ در انسان، حیوانات، گیاهان و آسیب به محیط زیست را داشته باشد، اطلاق می‌شود.
۸) جامعه مخاطب: به مجموعه افرادی که در سطوح و حوزه های مختلف ماموریتی هر دستگاه با آن دستگاه تعامل دارند جامعه مخاطب گفته می‌شود. هدف از تعریف جامعه مخاطب، ارائه محتوایی است که بیشترین تاثیر و کارایی را برای آن گروه خاص داشته باشد.
۹ ) مدیریت تلفیقی بیماری ها: این روش مدیریتی برای واپایش و پیشگیری از بیماری های منتقله از آئدس بیش از یک دهه در جهان مطرح گردیده است. این روش مدیریت شامل تلفیق ۶ جز کلیدی که عبارتند از: ارتباط با جامعه، مراقبت اپیدمیولوژیک، تشخیص آزمایشگاهی، مدیریت شرایط محیط، مدیریت بالینی بیماران و مدیریت تلفیقی حشرات.
۱۰) مدیریت تلفیقی حشرات: فرایند تصمیم‌گیری منطقی برای استفاده بهینه از منابع جهت کنترل حشرات است تا اقدامات کنترلی هزینه اثربخشی بهتری داشته باشد. (دستورالعمل کشوری مراقبت حشره شناسی و راهنمای کاربردی کنترل ناقلین تب دانگ، چیکونگونیا و زیکا مرکز مدیریت بیماری های واگیر معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به شماره نامه ۱۰۸۶۴ /۳۰۰ مورخ ۰۳/ ۷ / ۱۳۹۸ به دانشگاه های علوم پزشکی کشور)
۱۱) نظام مراقبت تلفیقی حشره شناسی و بیماری در انسان: نظام مراقبت برای شناسایی سریع طغیان ها، پایش جمعیت ناقلین و عوامل خطر آنها و اندازه گیری بار بیماری باید به صورت تلفیقی انجام شود. علاوه بر مراقبت حشره شناسی و اپیدمیولوژیک، وجود ساختاری برای شناسایی نقاط و رخدادهای پر خطر از جمله فاکتورهای حشره شناسی مانند گزارش هایی از افزایش گزش و تغییر رفتار پشه، همچنین شرایط محیطی و رفتار انسانی مستعدکننده طغیان ضروری می‌باشد.
۱۲) گونه مهاجم زیستی: گونه مهاجم یا بیگانه زیستی، گونه‌ای است غیربومی که از محیط خارج به محیط داخلی وارد شده و ممکن است سبب آسیب در محیط جدید گردد،گونه‌های مهاجم بر روی زیستگاه ها و مناطق زیستی تأثیر می‌گذارند و عمدتﺎً باعث آسیب‌های سلامتی، زیست محیطی، اقتصادی، امنیتی و سایر می‌شوند .
۱۳) ناقل بیماری: موجوداتی هستند که می‌توانند بیماری های عفونی را به صورت فعال یا غیرفعال منتقل کنند: ناقلان بیولوژیکی مانند پشه‌ها و کنه‌ها ممکن است حامل پاتوژن هایی باشند که می‌توانند در بدنشان تکثیر شوند و معموﻻً با گزش به میزبان های جدید منتقل شوند.
۱۴) بیماری تب دانگ : بیماری دانگ، در سال ۲۰۱۲ به عنوان مهمترین بیماری ویروسی که از طریق بندپایان انتقال می‌یابد محسوب شده و تبدیل به یکی از عمده ترین مشکلات بهداشتی در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان شده است. این بیماری به عنوان یکی از اولویت‌های سازمان جهانی بهداشت در بحث پیشگیری و واپایش بیماری ها از سال ۱۹۹۳ قرار گرفت. انتشار هر ۴ گونه ویروس دانگ از آسیا تا آمریکا، آفریقا و مدیترانه شرقی آن را به یک تهدید سلامت جهانی تبدیل نموده است. وضعیت کامل بیماری در سراسر جهان به طور کامل مشخص نشده است اما الگوی انتشار بیماری در جهان هم برای سلامت عمومی و هم از نظر اقتصادی به حد هشدار رسیده است.
۱۵) بیماری چیکونگونیا: چیکونگونیا یک بیماری ویروسی است که از طریق پشه‌های آلوده به انسان منتقل و تهدید بزرگی برای ایران می‌باشد. بیماری علایم مشابهی با دانگ دارد و در مناطقی که دانگ شایع است به اشتباه تشخیص دانگ داده می‌شود. انتقال محلی چیکونگونیا از بیش از ۱۰۰ کشور و منطقه در آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکا گزارش شده است و موجب طغیان های وسیعی در سال های اخیر در کشورهای عربستان سعودی، یمن و پاکستان شده است.
۱۶) بیماری زیکا: ویروس زیکا یک ویروس نوپدید قابل انتقال توسط پشه‌ها می‌باشد که به افراد از طریق گزش پشه آلوده گونه آیدس، به خصوص آیدس اجیپتی، منتقل می‌شود. این ویروس برای اولین بار در میمون های رزوس در اوگاندا در سال ۱۹۴۷ شناسایی شد و پس از آن در سال ۱۹۵۲ در اوگاندا و تانزانیا از انسان جدا شد. طغیان های بیماری ویروسی زیکا از آفریقا، آمریکا، آسیا و پاسفیک گزارش شده است.
۱۷) بیماری تب زرد: تب زرد یک بیماری عفونی است که پشه‌های آئدس مهاجم نقش بسیار مهمی در انتقال ویروس عامل بیماری و ایجاد آن دارند. تا سال ۲۰۲۳، تعداد ۳۴ کشور در آفریقا و تعداد ۱۳ کشور در آمریکای مرکزی و جنوبی یا بومی یا دارای مناطقی هستند که برای تب زرد بومی هستند. تب زرد با واکسنی که ایمن و مقرون به صرفه است، پیشگیری می‌شود. یک دوز واحد از واکسن تب زرد برای محافظت مادام العمر کافی است.
۱۸) مدیریت بهداشت محیطی: مدیریت بهداشت محیطی به منظور تغییر محیط برای جلوگیری و یا به حداقل رساندن تکثیر ناقل و تماس آن با انسان است. از بین بردن، تغییر و یا حذف زیستگاه های ﻻروی از اصول آن می‌باشد. مدیریت محیط ۳ نوع می‌باشد شامل:
۱ـ تغییرات موقت در زیستگاه ناقل ۲ـ اقدامات طوﻻنی اثر برای جلوگیری از ایجاد زیستگاه ۳ـ اقدامات بهداشت مسکن برای کاهش تماس ناقل و انسان
۱۹) ناقل آئدس مهاجم: از آنجا که دو گونه آئدس اجپتی و آئدس البوپیکتوس بومی کشور ایران نبوده و از سایر نقاط دنیا به کشورمان وارد و گسترش یافته‌اند، به اصطلاح به آنها آئدس مهاجم اطلاق می‌شود. ﻻزم به‌ذکر است که گونه‌های غیرمهاجم مانند آئدس وگزانس یا آئدس کاسپیوس از دیرباز در کشورمان حضور داشته که بر اساس بررسی‌های انجام شده تا کنون پتانسیل انتقال ویروس های عامل بیماری زا را نداشته‌اند.
۲۰) نظام مراقبت سندرمیک: این نظام به گردآوری منظم، تجزیه، تحلیل و تفسیر اطلاعات مربوط به وضعیت سلامت جمعیت عمومی اطلاق می‌شود که هدف آن دستیابی به تشخیص‌های زودرس تهدیدهای سلامتی و اعلام هشدار سریع براساس داده های به‌دست آمده برای جلوگیری و واپایش طغیان بیماری ها در جامعه و افزایش قابلیت پاسخگویی و واکنش سریع سیستم سلامت است نظام مراقبت سندرمیک مبتنی بر پیگیری نشانه‌ها می‌باشد.
ماده ۵ ـ تدبیر
قرارگاه پدافند زیستی کشور برای مدیریت، واپایش و مقابله با تهدیدات ناشی از ناقل مهاجم زیستی از طریق سازماندهی ظرفیت‌های ملی، استانی و دستگاه های اجرایی و بخش خصوصی و غیردولتی با سیاست‌گذاری، هدایت و راهبری، نظارت، ارزیابی و تقسیم کار وظایف، اجرای ماموریت‌ها و وظایف محوله زیر را توسط دستگاه های اجرایی و استان ها راهبری و هدایت و واپایش و نظارت می‌نماید؛
ماده ۶ ـ مأموریت
۱) پیش‌بینی، پیشگیری، پاسخ و مقابله با تهدیدات و مخاطرات ناقل مهاجم زیستی
۲) رصد و پایش منظم و مستمر و تشخیص و آشکارسازی و هشدار
۳) ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی، مهارتی و انجام تمرین و رزمایش
۴) بسیج منابع و بکارگیری نیروهای عملیاتی پشتیبان، ذخیره و احتیاط
۵) بروزرسانی، ارتقاء و تجهیز زیرساختی بهداشتی و درمانی
۶) رفع آلودگی و بهسازی محیطی عوامل تهدیدات زیستی
۷) قرنطینه و محدودسازی بهداشتی و درمانی
۸) فرهنگ‌سازی و آرامش‌بخشی، آموزش عمومی مردم تا تغییر رفتار بهداشتی
۹) بازیابی، بازتوانی و بازگشت سریع به شرایط قبل از طغیان
۱۰) مستندسازی، تدوین درس آموخته‌ها و پژوهش‌های کاربردی مرتبط
۱۱) هدایت، راهبری و هماهنگی و مدیریت دستگاه های اجرایی و نظارت و حصول اطمینان از اجرای تصمیم‌ها
ماده ۷ـ دامنه شمول
دستگاه های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ۲۹ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه کشور، سازمان های نیروهای مسلح و سایر سازمان ها و نهادهای عمومی دولتی و غیردولتی و همه ظرفیت‌های دارای نقش در پدافند زیستی کشور
ماده ۸ ـ اقدامات و گام های اساسی پدافند زیستی در مقابله با تهدیدات ناقل مهاجم زیستی
۱) تشکیل قرارگاه پدافند زیستی در سطوح ملی، استانی، شهرستانی و دستگاهی جهت رصد و پایش کلیه اقدامات (مرحله آمادگی، واپایش و مقابله) با شرکت همه دستگاه های مرتبط و دارای نقش در این دستورالعمل
۲ ) رصد و پایش و تشخیص و شناسایی و هشدار و تعیین وضعیت (توسط وزارت بهداشت)
رصد و پایش دائمی آخرین وضعیت ناقلین و بیماری ها در سطوح شهری، استانی، منطقه‌ای و ملی (مناطق همه گیری)
مراقبت حشره شناسی نوبه‌ای (معمول) و تشدید یافته با تله‌گذاری و مراقبت ﻻروی و پشه بالغ در مبادی ورودی
ارزیابی کیفیت و اثربخشی عملیات حذف ناقل مهاجم زیستی (آئدس مهاجم)
بررسی مداوم پشه ناقل از لحاظ آلودگی به ویروس
انجام نمونه‌گیری انسانی و نظام مراقبت سندرمیک بیماری
تعیین وضعیت آلودگی بیماری و مقابله بهداشتی (سفید ـ زرد ـ نارنجی ـ قرمز)
غربالگری و تعاقب بیماری و بیمار و ناقل در محدوده های شهری و استانی و ملی
۳) بهداشت محیطی: (همه دستگاه ها موظف به رعایت شیوه نامه‌های ابلاغی وزارت بهداشت در این موضوع هستند)
بهسازی و پاکسازی مناطق پر خطر از آب های راکد و اقلام اسقاطی و انبارهای ضایعاتی
رفع آلودگی مناطق آلوده و عملیات سمپاشی فضایی (مه‌پاشی) در شعاع ۵۰۰متری و ﻻروکشی
بهره گیری از ظرفیت‌های فناورانه (پرتوهای هسته‌ای) و فناوری های مدرن برای خنثی و عقیم‌سازی ناقلین
رفع آلودگی تجهیزات خودرو و محیط با استفاده از ظرفیت‌های آتش‌نشانی‌ها و یگان های جنگ نوین نیروهای مسلح
۴) فرهنگ‌سازی و آموزش:
تدوین سرفصل‌های آموزشی دانشگاهی مرتبط با ناقلین و بیماری های منتقله (توسط وزارت بهداشت)
تدوین و ابلاغ سیاست‌ها و محورهای فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی (توسط وزارت بهداشت)
آموزش و مهارت آموزی کلیه کارکنان و جمعیت مخاطب در حوزه بهداشت و درمان در بخش دولتی، خصوصی و نظامی (توسط همه
دستگاه ها)
آموزش عمومی و مهارتی به مردم در جهت حفظ بهداشت محیط عمومی و محیط کار از طریق رسانه‌های محلی و منطقه‌ای و
ملی (همه دستگاه ها بر طبق شیوه نامه وزارت بهداشت)
اجرای آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی بوسیله رسانه‌های ملی استانی و محلی برابر سیاست‌های ابلاغی وزارت بهداشت
۵) ارتقاء سطح آمادگی و ظرفیت مراکز تشخیصی و درمانی و آماده سازی تخت‌های ﻻزم و تخت‌های مراقبت‌های ویژه جهت پذیرش بیماران (وزارت بهداشت و دستگاه های دارای مراکز درمانی)
۶) پژوهش، تحقیق و ساخت یا تامین واکسن بیماری های قابل انتقال بوسیله ناقل مهاجم زیستی توسط وزارت بهداشت، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت دفاع و پشتیبانی ن.م
۷) پژوهش، تحقیق و ساخت، تولید و تامین کیت‌ها و ابزار تشخیصی استاندارد (پشه ناقل و انسان)
۸) پژوهش، تحقیق و ساخت، پیش‌بینی و تامین ذخایر موردنیاز و ﻻزم به‌ویژه خون، فرآورده های خونی، سرم و داروهای خاص و موردنیاز
۹) تدوین برنامه اجرایی و آموزش، تجهیز، تمرین و رزمایش به‌منظور ارتقاء آمادگی‌ها توسط همه دستگاه های دارای نقش در این دستورالعمل با محوریت قرارگاه پدافند زیستی ملی استانی و دستگاهی
۱۰) پیش‌بینی و پیگیری منابع انسانی و مالی موردنیاز:
سازماندهی نیروهای داوطلب بسیجی، هلال احمر و ظرفیت سازمان های مردم نهاد و بکارگیری در جهت انجام عملیات های پدافند
زیستی در سطوح شهرستانی استانی دستگاهی و ملی توسط قرارگاه پدافند زیستی
بهره گیری از ظرفیت‌های سازماندهی شده آماده نیروهای مسلح در کمک به عملیات پدافند زیستی در سطوح مختلف
استفاده از منابع و ظرفیت‌های اعتباری پیش بینی شده در قوانین بودجه ساﻻنه در دستگاه های اجرایی
ماده ۹ـ وظایف و نقش سازمان ها و دستگاه ها
الف) قرارگاه پدافند زیستی کشور
۱) نسبت به هدایت، راهبری، نظارت بر‌عملکرد قرارگاه های زیستی استان ها و دستگاه های اجرایی در وضعیت‌های عملیاتی (سفید/ زرد و نارنجی) درچارچوب نظام عملیاتی پدافند زیستی اقدام نماید.
۲) نسبت به تشکیل کارگروه رصد و پایش تهدیدات زیستی بمنظور تعیین وضعیت اطلاعاتی و عملیاتی و برنامه‌های عملیاتی و نقشه‌راه اجرایی با مشارکت دستگاه های اجرایی اقدام نماید.
۳) نسبت به تهیه و تدوین برنامه عملیاتی و راهبردهای عملیاتی پدافند زیستی با مشارکت دستگاه های اجرایی ملی و استانی اقدام و بر حسن اجرای آن نظارت نماید.
۴) نسبت به برگزاری جلسات توانمندسازی و آموزش مدیران ملی و استانی نسبت به برنامه ملی پدافند زیستی اقدام نموده و از درک واحد مدیران اطمینان حاصل نماید.
۵) نسبت‌به فعال سازی سامانه تبادل اطلاعات، مدیریت واپایش پدافندزیستی با دستگاه های ذی ربط اقدام نماید.
۶) نسبت به تهیه، تدوین و ابلاغ شیوه نامه‌ها، آئین‌نامه‌ها و پیوست‌های تخصصی موردنیاز در ذیل این دستورالعمل اقدام نماید.
ب) وزارت کشور
۱) نسبت به ایجاد هماهنگی، هم افزایی و هدایت استانداران و فرمانداران و شهرداری ها در مدیریت و واپایش تهدیدات ناشی از ناقل مهاجم زیستی اقدام نماید.
۲) نسبت به ایجاد هماهنگی و هم افزایی در جلسات شورای امنیت کشور (شاک) در رابطه با مدیریت و واپایش تهدیدات ناشی از ناقل مهاجم زیستی اقدام نماید.
۳) تشدید مراقبت‌ها و کنترل مضاعف مرزهای کشور (مبادی مجاز و غیرمجاز) بر اساس آئین‌نامه اجرایی پدافند غیرعامل مرزبانی زیستی و ضوابط و مقررات مرزبانی کشور انجام پذیرد.
ج) استانداری ها ـ فرمانداری ها
۱) نسبت به تشکیل قرارگاه پدافند زیستی استان/ شهرستان برابر نظام عملیاتی پدافند زیستی مصوب کمیته دائمی اقدام نماید.
۲) هدایت، هماهنگی، هم افزایی و مدیریت در بین دستگاه های استانی/شهرستانی در موضوع پدافند زیستی برابر گام های اساسی ابلاغی این دستورالعمل ایجاد و اعمال نماید.
۳) نسبت به طراحی، تهیه و پیاده سازی برنامه عملیاتی پدافند زیستی استان/ شهرستان در چارچوب این دستورالعمل اقدام نماید.
۴) کنترل، نظارت و ارزیابی از اجرای و حصول اطمینان از عملکرد قرارگاه های پدافند زیستی شهرستان ها، دستگاه ها و کارگروه ها انجام شود.
۵) نسبت به آموزش و فرهنگ سازی مردم و کارکنان دستگاه اجرایی استانی در حفاظت از خود و پاکسازی محیط استان/ شهرستان از طریق ظرفیت رسانه‌های استانی، شهرستانی و محلی اقدام نماید.
۶) با ارزیابی و نظارت، نسبت به حسن اجرای دستورالعمل اقدام نموده و درصورت لزوم توسط سازمان بازرسی استان نسبت به پیگیری قضایی مستنکفین یا متخلفین از اجرای دستورات اقدام گردد.
د) شهرداری ها
۱) نسبت به طراحی، تهیه و پیاده سازی برنامه عملیاتی پدافند زیستی محدود شهری در چارچوب این دستورالعمل اقدام نماید.
۲) نسبت به بهسازی، پاکسازی و رفع آلودگی محیطی از اماکنی که دارای منابع آب (بصورت روباز) هستند به شرح زیر اقدام نماید:
جمع‌آوری و دفع آب های شهری و رفع آلودگی
سمپاشی محیط شهری برابر دستورالعمل قرارگاه پدافند زیستی
پاکسازی، نظافت و رفع آلودگی کانون های تجﻤّع زباله و ضایعات در سطح شهر
بهسازی محیطی و پاکسازی آبنماهای سطح شهری از آلودگی‌های زیستی
پاکسازی و انتقال پسماندهایی که می‌تواند محیط رشد ناقل زیستی باشد به خارج از محیط شهری
جمع‌آوری کلیه ﻻستیک‌های مستعمل و خودرو های فرسوده رها شده در سطح شهر
تشدید نظارت بر آبیاری فضای سبز به منظور جلوگیری از غرق آبی شدن محل‌های آبیاری
۳) نسبت به آموزش و فرهنگ‌سازی مردم و عوامل خدمات شهری در حفاظت از خود و پاکسازی محیط شهری اقدام نماید.
هـ) وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکی
۱) نسبت به تشکیل و سازماندهی کارگروه رصد و پایش و تشخیص پیش‌دستانه عوامل بیماری زای ناقل زیستی و تشخیص سریع
ویروس ها و بیماری های منتقله از ناقل مهاجم زیستی (پشه آئدس) با حضور و همکاری دستگاه های ذیربط اقدام نماید.
۲) نسبت به ارتقاء و بروزرسانی زیرساخت‌های تخصصی و تشخیصی آزمایشگاهی بمنظور ارتقاء قدرت تشخیص و تسریع در زمان
تشخیص اقدام نماید.
۳) نسبت به تدوین شیوه نامه‌های بهداشتی و درمانی بیماری های قابل انتقال ناقل زیستی ( تب دانگ، چیکونگونیاپ، تب زرد و زیکا)
و آموزش کادر درمانی و بهداشتی و بروز رسانی آنها، و نسبت به آموزش و فرهنگ سازی عمومی اقدام سریع نماید.
۴) نسبت به تهیه و اجرای برنامه عملیاتی پاسخ سریع بهداشتی درمانی با تاکید و رویکرد پیش بینی و پیشگیری و مقابله در مناطق
تشخیص داده شده اقدام سریع نماید.
۵) نسبت به فعال و عملیاتی نمودن مرکز EOC مقابله با تهدیدات زیستی وزارت بهداشت و درمان اقدام و نسبت به دریافت اخبار و
گزارش ها از استان ها و دستگاه ها اقدام نماید.
۶) نسبت به‌تقویت نظام مراقبت و گزارش دهی در حوزه سلامت (خصوصی، دولتی، غیردولتی و نظامی) اقدام کند.
۷) نسبت به ایجاد آمادگی در بیمارستان های مناطق (استانها و شهرستان ها) درگیر بیماری ها اقدام نماید.
۸) نسبت به ایفاء نقش محوری در قرارگاه های پدافند زیستی ملی، استانی و شهرستانی در هدایت، راهبری و مقابله عملیات
پدافندزیستی و تامین شیوه نامه‌های تخصصی بهداشتی، آموزشی، درمانی و فرهنگی اقدام نماید.
۹) نسبت به گسترش دیپلماسی پدافند زیستی در تعامل با سازمان بهداشت جهانی و سازماندهی کمک کشورهای خارجی اقدام
کند.
و) وزارت جهاد کشاورزی
۱) نسبت به تشکیل کارگروه رصد و پایش، تشخیص، هشدار، بهداشت و قرنطینه حوزه دام و کشاورزی اقدام نماید و وظایف تعیین
شده در نظام عملیاتی پدافند زیستی را به اجرا درآورد.
۲ ) ایفاء نقش محوری و کمک به راهبری عملیات پدافند زیستی در حوزه دام و نباتات در قرارگاه پدافند زیستی کشور در سطوح ملی
استانی و شهرستانی اعمال و اجرا نماید.
۳) نسبت به طرح ریزی عملیات محدودسازی و قرنطینه بهداشتی‌دامی و نباتی، زیرساخت‌ها و فضاهای ﻻزم، اقدام و بنا به دستور و
باهماهنگی قرارگاه پدافند زیستی اجرا نماید.
۴) ارتقاء و بروزرسانی نظام دیده بانی زیستی و مرکز کنترل، مدیریت و پیشگیری بیماری های با مبداء دام و مشترک انسان و دام
(زئونوز) را عملیاتی و اجرا کند.
۵) نسبت به تحقیق، پـژوهش و تولید واکسن و سرم و کیت‌های تشخیصی برای مقابله با بیماری های ۴گانه ( تب دانگ،
چیکونگونیاپ، تب زرد و زیکا) ناشی از ناقل مهاجم زیستی اقدام نماید.
۶) اقدامات پاکسازی بهسازی و رفع آلودگی و سم پاشی علیه آفات نباتی با هماهنگی وزارت بهداشت بمنظور بررسی احتمال اثر
گذاری بر حوزه انسان انجام شود.
۷) نسبت به سازماندهی، آموزش و تمرین بکارگیری ظرفیت‌های پاکسازی، بهسازی و رفع آلودگی و سمپاشی موجود وزارت
جهادکشاورزی با بکارگیری دوگانه در حوزه های پاکسازی ناقل مهاجم‌زیستی با هماهنگی وزارت بهداشت اقدام نماید.
۸) نسبت به فعال و عملیاتی نمودن مرکز EOC مقابله با تهدیدات زیستی وزارت جهاد کشاورزی در حوزه دام (دام و طیور و آبزیان) و
نباتات اقدام و نسبت به دریافت اخبار و گزارشات از استانها و دستگاه ها اقدام نماید.
۹) نسبت به ارتقا و بروزرسانی زیرساخت‌های تخصصی و تشخیصی آزمایشگاهی بمنظور ارتقاء قدرت تشخیص و تسریع در زمان
تشخیص در حوزه دام (دام و طیور و آبزیان) و نباتات و مشترک اقدام نماید.
۱۰) نسبت به تدوین شیوه نامه‌های بهداشتی بیماری های قابل انتقال ناقل زیستی (دامی و زئونوز) و آموزش کادر بهداشتی و
کشاورزی بروز رسانی آنها و همچنین آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی جامعه مخاطب اقدام نماید.
۱۱) نظام مراقبت و گزارش دهی در حوزه دام (دام و طیور و آبزیان) و نباتات (خصوصی، دولتی، غیردولتی) تقویت گردد.
۱۲) نسبت به انجام پژوهش‌های کاربردی و میدانی در مناطق مستعد به مهاجمین زیستی در حوزه دام و نباتات وکشاورزی و تدوین
شیوه نامه‌های بهداشتی و اجرایی در بهره برداری بهینه در حوزه های ذیربط بمنظور کشف، خنثی‌سازی و تشخیص تهدیدات ناقلین
بیماری ها به دام و انسان اقدام نماید.
۱۳) نسبت به ایجاد زیرساخت‌های ﻻزم و سازماندهی بانک پشتیبان داده و ذخایر عناصر زیستی تهدیدزا در حوزه دام (دام و طیور و
آبزیان) و نباتات درچارچوب سیاست‌های قرارگاه پدافندزیستی کشور اقدام نماید.
۱۴) در زمینه گسترش دیپلماسی پدافند زیستی و تعامل با سازمان های بین‌المللی مرتبط و سازماندهی کمک‌های کشورهای
خارجی در حوزه دام و نباتات اقدام ﻻزم انجام شود .
۱۵) نسبت به تولید مواد اولیه مورد نیاز جهت تولید مواد و سموم رفع آلودگی از صنایع پتروشیمی اقدام نماید.
ز) سازمان شیلات
۱) نسبت به سازماندهی کارگروه رصد و پایش و پاکسازی و بهسازی و رفع آلودگی زیستی در حوزه بنادر، شناورها، و تدوین برنامه عملیاتی و اجرایی‌سازی آن در محدوده تحت مدیریت شیلات و بخش خصوصی مرتبط آن، اقدام نماید.
۲) رفع آلودگی و پاکسازی محموله‌ها و انجام عملیات رفع آلودگی و پاکسازی در بنادر به سرعت، انجام شود.
۳) نسبت به تدوین و اجرایی‌سازی برنامه بهداشت محیطی وانسانی برای حفاظت از خود و آموزش و فرهنگ‌سازی در بین کارکنان و جامعه مخاطب اقدام نماید.
۴) نسبت به بهسازی، پاکسازی و رفع آلودگی محیطی از اماکنی که دارای منابع آب (بصورت روباز) هستند به شرح زیر اقدام نماید:
جمع آوری و دفع آبهای راکد در سطح بنادر و رفع آلودگی
سمپاشی محیط بندر برابر دستورالعمل قرارگاه پدافند زیستی
پاکسازی، نظافت و رفع آلودگی کانون های تجمع زباله و ضایعات در سطح بندر
بهسازی محیطی و پاکسازی آبنماهای سطح بندر از آلودگی‌های زیستی
پاکسازی و انتقال پسماندهایی که می‌تواند محیط رشد ناقل زیستی باشد به خارج از محیط بندر
جمع‌آوری کلیه ﻻستیک‌های فرسوده و خودرو های فرسوده رها شده در سطح بندر
مدیریت و دفع بهداشتی فاضلاب و پساب تولیدی در بندر تحت مدیریت شیلات
مدیریت اقلام فرسوده رها شده در سطح بندر تحت مدیریت شیلات
ح) سازمان بازرسی کل کشور
۱) نسبت به بازرسی مستمر و نظارت بر عملکرد دستگاه های کشوری و دریافت گزارش های ﻻزم پیرامون اجرایی‌سازی مصوبات کمیته دائمی و تصمیم استانداران و فرمانداران در این چارچوب اقدام و متخلفین و مستنکفین احتمالی را برابر قانون تعقیب نماید.
ط) وزارت راه و شهرسازی
۱) کمیته پدافند زیستی وزارت را با شرکت معاونین و شرکت‌های زیرمجموعه دارای نقش در پدافند زیستی به ریاست معاون حمل و نقل تشکیل و نسبت به تدوین و اجرایی سازی برنامه اجرایی پدافند زیستی آن وزارت و دستگاه های زیرمجموعه در چارچوب این دستوالعمل اقدام نماید.
۲) الزامات و وظایف دستگاه های زیرمجموعه وزارت در حوزه پیاده سازی آئین نامه اجرایی پدافند غیرعامل مرزبانی زیستی – مصوب کمیته دائمی ـ در پایانه‌های مرزی کشور با مشارکت دستگاه های ذی ربط اقدام و با نظارت عملیاتی از اجرای آن اطمینان حاصل نماید.
ی) سازمان بنادر و دریانوردی/ سازمان هواپیمایی کشوری/ شرکت راه آهن ج.ا.ا/ شرکت فرودگاه ها/ سازمان راهداری/ شرکت کشتیرانی / شرکت ملی نفتکش ایران
۱) نسبت به سازماندهی و فعال نمودن کمیته پدافند زیستی به‌منظور رصد و پایش و پاکسازی و بهسازی و رفع آلودگی زیستی در حوزه بنادر، اسکله‌ها،ترمینال ها، فرودگاه ها، ایستگاه های جاده ای و ریلی و سایر زیرساخت‌های ذی ربط و تدوین برنامه عملیاتی و اجرایی‌سازی آن در محدوده تحت مدیریت در تمام مراکز و بخش‌های خصوصی ذی ربط خود اقدام نماید.
۲ ) رفع آلودگی و پاکسازی محموله‌ها و انجام عملیات رفع آلودگی و پاکسازی انجام شود.
۳) نسبت به تدوین و اجرایی‌سازی برنامه بهداشت محیطی وانسانی برای حفاظت از خود و آموزش و فرهنگ‌سازی در بین کارکنان و جامعه مخاطب اقدام نماید.
۴) نسبت به آموزش، توجیه، ابلاغ، اجرا و نظارت بر دستورالعمل‌های صادره از قرارگاه پدافند زیستی/ وزارت بهداشت به اصناف و اتحادیه‌های مرتبط اقدام نماید.
۵) نسبت به بهسازی، پاکسازی و رفع آلودگی محیطی با استفاده از تجهیزات آتش نشانی، HSE و سایر از اماکنی که دارای منابع آب (بصورت روباز) هستند به شرح زیر اقدام نماید:
جمع آوری و دفع آب های راکد در سطح هر مراکز (بنادر، اسکله‌ها،ترمینال ها، فرودگاه ها، ایستگاه های جاده ای و ریلی و سایر) و رفع آلودگی
سمپاشی محیط پیرامونی برابر دستورالعمل قرارگاه پدافند زیستی
پاکسازی، نظافت و رفع آلودگی کانون های تجمع زباله و ضایعات در سطح مراکز
بهسازی محیطی و پاکسازی آبنماهای سطح بندر از آلودگی‌های زیستی
پاکسازی و انتقال پسماندهایی که می‌تواند محیط رشد ناقل زیستی باشد به خارج از محیط
جمع‌آوری کلیه ﻻستیک‌های فرسوده و خودرو های فرسوده رها شده در محیط
مدیریت و دفع بهداشتی فاضلاب و پساب تولیدی در محیط مراکز تحت مدیریت
مدیریت اقلام فرسوده رها شده در سطح مراکز تحت مدیریت
ک) سازمان هواشناسی
۱) نسبت به تهیه برنامه‌های رصد و پایش تحوﻻت جوی و اقلیمی در محدوده و چارچوب پیش‌بینی پیش‌دستانه هوایی و جابجایی احتمالی ناقل بیماری زای زیستی اقدام و به صورت نوبه‌ای روزانه به قرارگاه پدافند زیستی کشور و استان ارائه نماید.
۲ ) نسبت به بررسی و صدور گزارش هشدارهای هواشناسی در مورد تغییرات دمایی، جوی، هوایی در چارچوب اثرگذاری بر انتقال و جابجایی، رشد و تکثیر یا نابودی ناقل بیماری زا با همکاری وزارت بهداشت و درمان اقدام و هماهنگی با قرارگاه پدافند زیستی اقدام نماید.
ل) سازمان بسیج مستضعفین
۱) نسبت به سازماندهی واحدهی عملیاتی پدافند زیستی در مناطق و نواحی و پایگاه های مقاومت در سراسر کشور به‌منظور ایفاء نقش مشارکتی و کمک به عملیات پدافند زیستی در چارچوب نظام عملیاتی پدافند زیستی مصوب کمیته دائمی اقدام نماید.
۲) نسبت به سازماندهی، آموزش و ارتقاء مهارت عملیاتی از نیروهای داوطلب بسیجی، دوره احتیاط و ذخیره سربازی دارای رسته بهداشت درمان و بازنشستگان حوزه بهداشت و درمان در قالب یگان های ذخیره و احتیاط ملی و استانی پدافند زیستی در چارچوب نظام عملیاتی پدافند زیستی مصوب کمیته دائمی اقدام نموده به‌شکلی که در سطح ملی و استانی و شهرهای بزرگ، یک یگان سازماندهی گردد.
تذکرـ آموزش و بکارگیری یگان های احتیاط و ذخیره بسیج در پدافند زیستی در چارچوب راهبردها و سیاست‌های تخصصی قرارگاه پدافند زیستی کشور خواهد بود.
۳) در عملیات رصد، ردیابی، غربالگری، محدودسازی و رفع آلودگی با قرارگاه های پدافند زیستی استانی همکاری و مشارکت نماید.
۴) فعالیت‌های مردم یاری در مرحله آمادگی و اقدام در حین عملیات پدافند زیستی را در چارچوب دستورالعمل‌های قرارگاه پدافند زیستی را اجرا نماید.
۵) برنامه‌های عملیاتی پدافند زیستی و تمرین، رزمایش در سطوح عملیاتی مختلف را در چارچوب این دستورالعمل، تدوین و پیاده سازی نماید.
۶) نسبت به سازماندهی و آموزش عمومی پدافند زیستی به اصناف و اقشار و کارخانجات به‌منظور ایفاء نقش در عملیات پدافند زیستی اقدام نماید.
۷) از طریق بهره گیری حداکثری از ظرفیت‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی بسیج در آموزش جامعه مخاطب پدافند زیستی با قرارگاه های پدافند زیستی مشارکت و همکاری نماید.
م) جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران
۱) نسبت به تشکیل کارگروه بازیابی و بازتوانی و مردم یاری اقدام و با هدایت و راهبری آن اقدامات ﻻزم را اجرایی نماید.
۲) نسبت به تشکیل و سازماندهی سامانه رصد و پایش و تشخیص پیش دستانه عوامل بیماری زای ناقل زیستی و تشخیص سریع ویروس ها و بیماری های منتقله از ناقل مهاجم زیستی (پشه آئدس) با حضور و همکاری وزارت بهداشت و قرارگاه پدافند زیستی کشور اقدام و گزارش های نوبه‌ای ﻻزم را ارائه نماید.
۳) نسبت به طرح ریزی و اجرایی‌سازی برنامه‌های امداد و نجات پدافند زیستی در قالب نظام عملیاتی پدافند زیستی اقدام نماید.
۴) نسبت به تامین و تولید ذخایر عملیاتی، ملی و منطقه‌ای و واکسن، دارو، تجهیزات و اقلام امدادی پدافند زیستی بنا به درخواست قرارگاه پدافند زیستی کشور و وزارت بهداشت اقدام نماید.
۵) نسبت به سازماندهی زیرساخت‌ها و برنامه عملیاتی و اقدامات پیشگیرانه امدادی در برابر تهدیدات زیستی و همه‌گیری های ملی در چارچوب این دستورالعمل اقدام نماید.
۶) نسبت به گسترش دیپلماسی پدافند زیستی در تعامل با صلیب سرخ جهانی و سازماندهی کمک کشورهای خارجی اقدام نماید.
۷) نسبت به سازماندهی، آموزش و بکارگیری نیروهای داوطلب در قالب نیروهای احتیاط و ذخیره عملیاتی پدافند زیستی اقدام نماید.
۸) نسبت به فعال سازی ظرفیت‌های درمانی جمعیت هلال احمر در کمک به نظام بهداشت و درمان کشور در اقدامات تشخیصی، درمانی اقدام نماید.
ن) سازمان حفاظت محیط‌زیست
۱) نسبت به ارتقاء و بروزرسانی نظام دیده بانی زیستی و مرکز کنترل، مدیریت و پیشگیری بیماری های حیات وحش و زئونوز اقدام نماید.
۲) نسبت به مراقبت از زیستگاه های طبیعی کشور و جلوگیری از آلودگی آنها در برابر ناقل مهاجم زیستی اقدام نماید.
۳) نسبت به بهسازی و رفع آلودگی و پاکسازی زیستگاه های طبیعی و جلوگیری از تبدیل این زیستگاه ها به مراکز جمع آوری و دفن زباله اقدام نماید.
۴) نسبت به تدوین برنامه‌های عملیاتی و پیش‌بینی محدودسازی و قرنطینه در حوزه محیط زیست، زیرساخت‌ها و فضاهای ﻻزم و برنامه عملیاتی اقدام نماید.
۵) نسبت به تشدید مراقبت‌های مرزبانی زیستی و اقدامات تشخیصی کنترلی بهداشتی در حوزه های استحفاظی اقدام نماید.
۶) نسبت به شبکه‌سازی و فعال سازی آزمایشگاه های تشخیصی محیط زیست متناسب با سطح تهدیدات و ارتقاء ظرفیت‌های موجود اقدام نماید.
۷) نسبت به تهیه برنامه عملیاتی و آموزش، تمرین، رزمایش در سطوح مختلف آن و ارتقا آمادگی‌ها اقدام کند.
س) وزارت نیرو
۱) نسبت به ارتقاء و بروزرسانی و فعال سازی نظام دیده بانی زیستی، غربالگری و ردیابی در حوزه های آب و فاضلاب و منابع آب (سدها، تونل‌های انتقال آب، شبکه‌های انتقال آب شهری، تصفیه‌خانه‌ها، ایستگاه های پمپاژ، مخازن و سایر) اقدام نماید.
۲) نسبت به حفاظت و واپایش و بهسازی، پاکسازی و رفع آلودگی از منابع آب های سطحی، تاﻻب ها، دریاچه‌ها، چاه ها، قنوات و سایر منابع آب تحت مدیریت خود، در برابر ناقل مهاجم زیستی اقدام نماید.
۳) نسبت به ارتقاء شبکه آزمایشگاه های تشخیص آلودگی و تهدیدات حوزه آب و پاسخ سریع به تهدیدات زیستی حوزه آب و فاضلاب اقدام نماید.
۴) نسبت به تشدید مراقبت‌ها و اقدامات تشخیصی کنترلی بهداشتی با استفاده از شیوه نامه‌های وزارت بهداشت در حوزه های استحفاظی منابع آب و فاضلاب اقدام نماید.
۵) نسبت به صیانت از منابع آبی، حفظ محیط زیست و ارتقای بهداشت عمومی با مدیریت تهدیدات زیستی حوزه آب اقدام نماید.
۶) نسبت به تامین و توزیع منابع آب بهداشتی و سالم به صورت پایدار جهت عموم جامعه اقدام نماید.
ع) وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
۱) نسبت به فعال سازی کمیته پدافند زیستی وزارت دفاع با شرکت معاونت‌ها و سازمان های دارای نقش در پدافند زیستی اقدام و برنامه‌های زیر را دنبال نمایند.
۲) نسبت به سازماندهی و ارتقاء ظرفیت‌های آزمایشگاه های تشخیصی به‌شکلی که بتواند مداخلات و دستکاری عامدانه و تغییرات ماهوی ناقل زیستی را به موقع تشخیص دهد، اقدام نماید.
۳ ) از ماموریت‌های قرارگاه عملیاتی پدافندزیستی بعنوان مرکز عمل‌کلی پدافندزیستی، بصورت تخﺼّصی پشتیبانی نماید.
۴) نسبت به تامین و تولید تجهیزات تخصﺼّی پدافند زیستی برابر سیاست‌های قرارگاه پدافند زیستی اقدام نماید.
۵) نسبت به انجام تحقیق، پژوهش، طراحی، تولید و ذخیره واکسن‌های چهارگانه ( تب دانگ، چیکونگونیاپ، تب زرد و زیکا ) موردنیاز اقدام نماید.
۶) نسبت به ایجاد زیرساخت‌های ﻻزم و سازماندهی بانک پشتیبان داده و ذخایر عناصر زیستی تهدیدزا در چارچوب سیاست‌های قرارگاه پدافند زیستی کشور اقدام نماید.
۷ ) نسبت به برآورد و تامین ذخایر راهبردی دارو، واکسن، سرم، خون، فرآورده های خونی و تجهیزات تشخیصی، بهداشتی، رفع‌آلودگی و درمانی نیروهای مسلح اقدام نماید.
۸) نسبت به تدوین برآوردهای تخصصی نوبه‌ای تهدیدات زیستی دشمنان در حوزه های مختلف ۶گانه (انسان، دام، نباتات، غذا و دارو، آب و محیط زیست) در چارچوب برنامه و سیاست‌های قرارگاه پدافند زیستی کشور اقدام نماید.
۹) نسبت به تدوین دستورالعمل ﻻزم و اجرایی نمودن آنها جهت پایش و شناسایی، پاکسازی، بهسازی و رفع آلودگی محموله‌ها در زیرساخت‌های تحت مدیریت وزارت دفاع اقدام نماید.
ف) سازمان های نیروهای مسلح
معاونت هماهنگ‌کننده ستادکل: نسبت به سازماندهی و فعال سازی کمیته پدافند زیستی ستاد کل نیروهای مسلح اقدام و برنامه عملیاتی ﻻزم را تدوین و اجرایی نماید:
۱) نسبت به پشتیبانی و حمایت از اقدمات پدافند زیستی در استان ها توسط ظرفیت‌های نیروهای مسلح در چارچوب ضوابط و مقدورات نیروهای مسلح اقدام نماید.
۲) نسبت به انجام عملیات پاکسازی و بهسازی و رفع آلودگی در زیرساخت‌های دریایی و سایر مراکز و زیرساخت‌های ذی ربط، برابر این دستوالعمل اقدام نماید.
ص) نیروی دریایی ارتش / نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
۱) به‌منظور رصد و پایش و پاکسازی و بهسازی و رفع آلودگی زیستی در حوزه بنادر، شناورها، اسکله‌ها، انبارها و سایر نسبت به سازماندهی و فعال نمودن کمیته پدافند زیستی نیرو و تدوین برنامه عملیاتی و اجرایی‌سازی آن در محدوده تحت مدیریت خود اقدام نماید.
۲) رفع آلودگی و پاکسازی محموله‌ها و انجام عملیات رفع آلودگی و پاکسازی در بنادر انجام شود.
۳ ) نسبت به تدوین و اجرایی‌سازی برنامه بهداشت محیطی و انسانی برای حفاظت از خود و آموزش و فرهنگ‌سازی در بین کارکنان و جامعه مخاطب اقدام نماید.
۴) نسبت به بهسازی، پاکسازی و رفع آلودگی محیطی از اماکنی که دارای منابع آب (بصورت روباز) می‌باشند به شرح زیر اقدام نماید:
جمع‌آوری و دفع آب های راکد در سطح محیط بنادر و سایر مراکز و رفع آلودگی
سمپاشی محیط بنادر و سایر مراکز برابر دستورالعمل قرارگاه پدافند زیستی
پاکسازی، نظافت و رفع آلودگی کانون های تجمع زباله و ضایعات در سطح محیط
بهسازی محیطی و پاکسازی آبنماهای سطح بنادر از آلودگی‌های زیستی
پاکسازی و انتقال پسماندهایی که می‌تواند محیط رشد ناقل زیستی باشد به خارج از محیط بندر (منطقه جمع‌آوری پسماند)
جمع‌آوری کلیه ﻻستیک‌های فرسوده و خودرو های فرسوده رها شده در سطح بندر
مدیریت و دفع بهداشتی فاضلاب و پساب تولیدی در بندر تحت مدیریت
مدیریت اقلام فرسوده رها شده در سطح بندر تحت مدیریت
ق) فرماندهی نیروی انتظامی ج.ا.ا
۱) نسبت به تشکیل کارگروه امنیت عبور و مرور و محدودسازی، اقدام و با هدایت و راهبری آن، وظایف تخصصی کارگروه را اجرا نماید.
۲) نسبت به برقراری نظم و امنیت عبورومرور و محدوده قرنطینه بهداشتی و اعمال مقررات و الزامات اقدام نماید.
۳) نسبت به تهیه و اجرایی‌سازی برنامه محدود سازی منطقه عملیاتی پدافند زیستی و اعمال قرنطینه بهداشتی برابر مصوبات قرارگاه پدافند زیستی کشور یا استان اقدام نماید.
۴) نسبت به اعمال مقررات واپایش اقلام آلوده با قابلیت جابجایی ناقلین مهاجم زیستی برابر دستورالعمل وزارت بهداشت اقدام نماید.
۵) نسبت به اعمال الزامات و وظایف مربوطه در حوزه آئین‌نامه اجرایی پدافند غیرعامل مرزبانی زیستی در پایانه‌های مرزی کشور با مشارکت دستگاه های اجرایی ذی ربط اقدام و با نظارت عملیاتی از اجرای آن حصول اطمینان نماید.
ر) سازمان صدا و سیما ج.ا.ا
۱) نسبت به تشکیل کارگروه اطلاع رسانی و آرامش‌بخشی جامعه اقدام نموده و با هدایت و راهبری کارگروه، وظایف آن را اجرایی نماید.
۲) نسبت به اطلاع رسانی، آگاهی‌بخشی و آرامش‌بخشی به‌موقع و مناسب و اعتمادسازی عمومی در سطح ملی یا استانی بنا به ضرورت برابر دستورالعمل و شیوه نامه‌های آموزشی وزارت بهداشت اقدام نماید.
۳) نسبت به تهیه، تولید و پخش برنامه‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی عمومی برابر سیاست‌های قرارگاه پدافند زیستی کشور و شیوه نامه‌های آموزشی وزارت بهداشت تا تغییر رفتار بهداشتی اقدام نماید.
ش) وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
۱) نسبت به فعال سازی زیرساخت‌ها و توسعه قابلیت‌های عملیاتی ردیابی و غربالگری بیماران و بیماری و تهدیدات زیستی با استفاده از فناوری های ارتباطی اقدام نموده و نتیجه را به قرارگاه پدافند زیستی کشوری/استانی اعلام نمایید.
ت) وزارت اُمور خارجه
۱ ) نسبت به توسعه دیپلماسی پدافند زیستی و همکاری مشترک بین کشورهای همسایه و منطقه در چارچوب رصد و پایش، تشخیص و هشدار و مقابله مشترک با تهدیدات زیستی (پدافند مشترک و جمعی زیستی) در چارچوب این دستورالعمل اقدام نماید.
۲) نسبت به اعمال و ملاحظات بهداشتی درمانی در ملاقات های خارجی برابر دستورالعمل وزارت بهداشت در آستانه و حین همه‌گیری های ملی اقدام نماید.
۳) نسبت به دفاع حقوقی از منافع ملی در برابر تهاجم، مداخله یا اقدام غیرمسئوﻻنه زیستی کشورهای همسایه و دارای تعامل برابر تدابیر قرارگاه پدافند زیستی اقدام نماید.
ث) وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه
۱ ) نسبت به رصد و پایش و تشخیص و هشدار تهدیدات زیستی عامدانه دشمن (تهاجم، مداخله یا اقدام غیرمسئوﻻنه) در بین کشورهای منطقه و کشورهای دارای تعامل اقدام نماید.
۲) نسبت به بررسی منشاء تهدیدات زیستی، عمدی یا غیرعمدی بودن آنها در چارچوب سیاست‌های پدافند زیستی کشور اقدام نماید.
۳) نسبت به تدوین و اجرایی‌سازی برنامه عملیاتی مقابله با بیوتروریسم دشمنان در چارچوب سیاست‌های پدافند زیستی کشور اقدام نماید.
۴) نسبت به پشتیبانی اطلاعاتی موردنیاز از عملیات قرارگاه پدافند زیستی کشور اقدام نماید.
۵) نسبت به رصد و پایش آزمایشگاه های زیستی سطوح باﻻی کشورهای همسایه و دشمنان اقدام و برآورد اطلاعاتی تهدیدات زیستی علیه کشور را تهیه و به قرارگاه پدافند زیستی کشور گزارش نماید.
خ) وزارت صنعت، معدن وتجارت
۱) نسبت به‌حمایت و پشتیبانی از صنایع بومی تولید تجهیزات پدافندزیستی و حوزه های مرتبط با آن اقدام کند.
۲) نسبت به پشتیبانی لجستیکی در تامین و تولید تجهیزات موردنیاز در حوزه پدافند زیستی اقدام نماید.
۳) نسبت به سازماندهی و فعال نمودن کمیته پدافند زیستی بر اساس شیوه نامه‌های ابلاغی قرارگاه پدافند زیستی/ وزارت بهداشت بمنظور رصد و پایش و پاکسازی و بهسازی و رفع آلودگی زیستی در شهرک های صنعتی و تدوین برنامه عملیاتی و اجرایی‌سازی آن در محدوده تحت مدیریت خود اقدام نماید.
۴) نسبت به تدوین و اجرایی‌سازی برنامه بهداشت محیطی و انسانی برای حفاظت از خود و آموزش و فرهنگ‌سازی در بین کارکنان و جامعه مخاطب اقدام نماید.
۵) نسبت به بهسازی و پاکسازی و مدیریت پسماند و پساب در سطح شهرک های صنعتی اقدام نماید.
۶) نسبت به جمع‌آوری کلیه ﻻستیک‌های فرسوده و اقلام فرسوده و رها شده در سطح شهرک های صنعتی اقدام نماید.
۷) نسبت به آموزش، توجیه، ابلاغ، اجرا و نظارت بر دستورالعمل‌های صادره از قرارگاه پدافند زیستی/ وزارت بهداشت به اصناف و اتحادیه‌های مرتبط اقدام نماید.
ذ) وزارت نفت
۱) نسبت به سازماندهی و فعال نمودن کمیته پدافند زیستی بر اساس شیوه نامه‌های ابلاغی قرارگاه پدافند زیستی/ وزارت بهداشت بمنظور رصدو پایش و پاکسازی و بهسازی و رفع آلودگی زیستی و تدوین برنامه عملیاتی و اجرایی‌سازی آن در مناطق و صنایع تحت مدیریت خود اقدام نماید.
۲) نسبت به آماده سازی و فعالسازی زیرساخت‌های تشخیصی بهداشتی درمانی برای حفاظت از خود و ارتقاء سلامت و ارتقاء آمادگی واحدهای HSE اقدام نماید.
۳) نسبت به جمع آوری، دفع پسماندها و بهسازی، سمپاشی و رفع آلودگی از محیط‌های تحت مدیریت خود اقدام نماید.
۴) نسبت به تولید مواد اولیه موردنیاز جهت تولید سموم و مواد رفع آلودگی از صنایع پتروشیمی برابر نیازهای وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی اقدام نماید.
ض) وزارت گردشگری
۱) نسبت به ساماندهی دفاتر گردشگری و مسافرتی و آموزش و اطلاع رسانی به جمعیت مخاطب درخصوص بیماری های مرتبط با ناقل مهاجم زیستی در کشورهای پر خطر و آلوده اقدام نماید.
۲) نسبت به ساماندهی مراکز گردشگری و اقامتی داخل کشور و آموزش و اطلاع رسانی به جمعیت مخاطب درخصوص بیماری های مرتبط با ناقل مهاجم زیستی در کشورهای پر خطر و آلوده اقدام نماید.
۳) نسبت به اعمال و نظارت و واپایش مراکز گردشگری و اقامتی مطابق شیوه نامه‌های ابلاغی وزارت بهداشت اقدام نماید.
۴) نسبت به تعیین راهنمای ایمنی HSE در مراکز اقامتی و گردشگری اقدام و با آموزش ایمنی و بهداشت کارکنان مراکز گردشگری و اقامتی مطابق شیوه نامه‌های ابلاغی وزارت بهداشت اقدام نماید.
غ) سازمان مناطق آزاد و ویژه اقتصادی
۱) نسبت به سازماندهی و فعال نمودن کمیته پدافند زیستی و واحدهای HSE شرکت‌های ذی ربط بر اساس شیوه نامه‌های ابلاغی قرارگاه پدافند زیستی بمنظور رصد و پایش و پاکسازی و بهسازی و رفع آلودگی زیستی و تدوین برنامه عملیاتی و اجرایی‌سازی آن در محدوده تحت مدیریت خود اقدام نماید.
۲ ) نسبت به آموزش، توجیه، ابلاغ، اجرا و نظارت بر دستورالعمل‌های صادره از قرارگاه پدافند زیستی/ وزارت بهداشت به مراکز صنعتی و تجاری و گردشگری مرتبط اقدام نماید.
۳) نسبت به تدوین و اجرایی‌سازی برنامه بهداشت محیطی وانسانی برای حفاظت از خود و آموزش و فرهنگ‌سازی در بین کارکنان و جامعه مخاطب اقدام نماید.
۴) نسبت به واپایش ناقل مهاجم زیستی برابر دستورالعمل ابلاغی از وزارت بهداشت اقدام نماید.
۵) نسبت به بهسازی و پاکسازی و مدیریت پسماند و پساب در سطح مناطق آزاد با تاکید بر بنادر اقدام نماید
۶) نسبت به جمع‌آوری کلیه ﻻستیک‌های فرسوده و اقلام فرسوده و رها شده در سطح مناطق آزاد اقدام نماید.
۷) با استفاده از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های موجود در مناطق آزاد و برنامه‌ریزی جهت ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز و ضروری برای واپایش تهدیدات ناقل مهاجم زیستی، هم‌افزایی ﻻزم ایجاد نماید.
۸) دستورالعمل ﻻزم جهت رفع آلودگی و پاکسازی محموله‌ها و انجام عملیات رفع آلودگی و پاکسازی در مناطق آزاد، تدوین، ابلاغ و برای اجرای آن نظارت گردد.
ماده ۹ ـ دستورات هماهنگی
۱) نسبت به تدوین ابلاغ و اجرایی‌سازی برنامه‌های اجرایی پدافند زیستی در چارچوب این دستورالعمل اقدام و رونوشت برای قرارگاه پدافند زیستی کشور ارسال نمایند.
۲) نسبت به آموزش و توجیه مدیران،کارشناسان و کارکنان زیرمجموعه در خصوص وظایف خود در نظام عملیاتی پدافند زیستی و در چارچوب این دستورالعمل اقدام نمایند .
۳) نسبت به ارتقاء حفظ و صیانت از سلامت فردی، بهسازی، پاکسازی در حوزه مدیریتی آن دستگاه اقدام و با بازرسی‌های نوبه‌ای از اجرای آن اطمینان حاصل نمایند.
۴) وظایف تخصصی واگذار شده به هر دستگاه در چارچوب نظام عملیاتی پدافند زیستی مصوب کمیته دائمی و این دستورالعمل به دقت برنامه‌ریزی و اجرا گردد.
۵) بودجه و اعتبارات اجرایی‌سازی این دستورالعمل از محل اعتبارات عمومی دستگاه و تکالیف قانونی دستگاه ها مبنی بر تامین منابع برنامه‌های پدافند غیرعامل و مدیریت بحران تامین گردد.
۶) نسبت به برقراری و ایجاد سامانه‌های ارتباطی برخط و فرماندهی و واپایش مرتبط با سازمان پدافند غیرعامل اقدام و گزارش های نوبه‌ای خود را به قرارگاه پدافند زیستی کشور ارسال نمایند.
۷) نسبت به طراحی و برنامه‌ریزی آموزش، تجهیز، تمرین، رزمایش در سطوح عملیاتی مختلف درون دستگاه به منظور ارتقاء آمادگی‌ها اقدام و گزارش های نوبه‌ای خود را به قرارگاه پدافند زیستی کشور ارسال نمایند.
ماده ۱۰ـ دستگاه های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در اجرای این دستورالعمل را به سازمان گزارش کرده و برابر مقررات با فرد متخﻠّف، برخورد کنند.
ماده ۱۱ـ سازمان با مستنکفین از این دستورالعمل بنابر تخﻠّف یا استنکاف صورت گرفته و براساس شیوه نامه‌ای که توسط سازمان تنظیم و ابلاغ می‌گردد برخورد انضباطی کرده و درصورت نیاز از طریق قوه قضائیه اقدام می‌کند.
تبصره: وفق تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان مستنکفان علاوه بر جبران خسارت واردشده، به مجازات موضوع ماده (۵۷۶) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب ۰۲/۳/۱۳۷۵ محکوم می‌شوند و چنانچه خسارتی وارد نشده باشد برابر قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۰۷/۰۹/۱۳۷۲ با مستنکف رفتار خواهد شد.
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کارگروه دائمی پدافند غیرعامل کشور
سرلشکر پاسدار محمد باقری