هیئت وزیران در جلسه ۱۴۰۳/۳/۲۳ به پیشنهاد شماره ۲۷۰۸۰۷ مورخ ۱۴۰۲/۱۲/۲۶ وزارت کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین نامه آرامستان های کشور را به شرح زیر تصویب کرد:
ماده ۱– در این آیین نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
۱– آرامستان: مکانی محدود جهت به خاک سپردن متوفی و جوارح انسانی که باید دارای امکانات کافی برای رفاه مراجعین و انجام امور شرعی و قانونی باشد.
۲– متوفی (درگذشته): فردی که به لحاظ پزشکی با تأیید اشخاص دارای صلاحیت دچار توقف غیرقابل برگشت قلب و تنفس شده است.
۳– غسال خانه: محلی برای تغسیل و تکفین متوفی که دارای امکانات لازم و موردنیاز باشد.
۴– غسال و غساله: مرد و زنی که وفق احکام شرعی، مسئولیت انجام تغسیل و تکفین متوفای مرد و زن را به عهده دارد.
۵– گواهی پزشکی فوت: برگه ای رسمی برای تأیید فوت در موارد مرگ های طبیعی یا دارای پرونده پزشکی که از طریق پزشکان و مراکز درمانی در قالب کاربرگ چاپ شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صادر می شود.
۶– جواز دفن: به اجازه دفن متوفی اطلاق می گردد که در موارد مرگ های طبیعی یا دارای پرونده پزشکی توسط پزشکان دارای صلاحیت در ذیل برگه گواهی پزشکی فوت و درخصوص اقسام مرگ های موضوع فهرست پیوست این تصویب‌نامه که تأییدشده به مهر دفتر هیئت دولت است، در قالب چاپ برگه ای رسمی توسط اداره پزشکی قانونی صادر می گردد.
۷– مجوز محل دفن: برگه ای رسمی که توسط شهرداری/دهیاری چاپ و به منظور تعیین محل و مکان درنظرگرفته شده برای دفن متوفی صادر می شود.
۸– خودروی حمل متوفی: خودروی دارای مجوز از شهرداری/دهیاری منحصراً برای حمل متوفی و جوارح انسانی که عنوان «خودروی حمل متوفی» روی آن درج شده و کابین عقب آن از اتاق راننده جدا، سرپوشیده، قابل شست وشو و دارای امکانات موردنیاز از جمله ریل، تخت روان (برانکارد)، تابوت، پوشش (کاور) متوفی و سامانه (سیستم) تهویه هوا باشد.
۹– حمل متوفی: انتقال و جابه جایی متوفی از مکانی به مکان دیگر با خودروی حمل متوفی پس از اخذ مجوزهای قانونی تا زمان تدفین.
ماده ۲– هرگونه ساخت وساز و نحوه خدمات رسانی در آرامستان و نیز اداره تشکیلات و انتظام امور آرامستان بر عهده شهرداری/دهیاری است.
تبصره ۱– آرامستان هایی که قبل از لازم الاجراشدن این آیین نامه فعال بوده اند جهت ادامه فعالیت نیاز به اصلاح و تطبیق وضعیت موجود خود با مفاد این آیین نامه و کسب موافقت کتبی از شهرداری/دهیاری دارند.
تبصره ۲– صدور مجوز محل دفن و انجام مراحل تدفین در تمام آرامستان های هر شهر/روستا منوط به کسب مجوز کتبی از شهرداری/دهیاری تحت نظارت آن است.
تبصره ۳– مکان مورد نیاز جهت احداث آرامستان در داخل محدوده و حریم شهر توسط وزارت راه و شهرسازی و خارج از حریم شهر توسط وزارت جهاد کشاورزی تأمین خواهد شد.
تبصره ۴– ساخت وساز، نگهداری و سامان دهی گلزار شهدا و یادمان ها و بقاع متبرکه منوط به رعایت قوانین و مقررات مربوط و هماهنگی با بنیاد شهید و امور ایثارگران و نهاد متولی بقاع مزبور (حسب مورد) است.
ماده ۳– حمل متوفی یا فردی که بنا به گزارش عوامل واحد امدادی فوریت های پزشکی (اورژانس) (کارشناس/ فن ورز (تکنسین) اورژانس) فاقد علائم حیاتی است، با اخذ مستندات معتبر از قبیل دستور قضایی، گواهی پزشکی فوت یا گزارش عوامل واحد امدادی فوریت های پزشکی (اورژانس) دائر بر فقدان علائم حیاتی، توسط خودروی حمل متوفی، انجام می پذیرد.
تبصره ۱– اشخاص مجهول الهویه که در اماکن و فضاهای عمومی و گذرگاه های شهری و روستایی فوت شده اند، با هماهنگی دستگاه قضایی یا انتظامی به منظور صدور جواز دفن، توسط خودروی حمل متوفی به اداره پزشکی قانونی انتقال داده می شوند.
تبصره ۲– اخذ گواهی بهداشت برای حمل متوفی از شهرستانی به شهرستان دیگر یا از داخل به خارج کشور به منظور جلوگیری از انتشار بیماری ضروری است.
تبصره ۳– به منظور انتقال متوفی از خارج به داخل کشور، داشتن گواهی بهداشت با تأیید وزارت امور خارجه کشور مبدأ و نمایندگی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در آن کشور و تأیید شبکه بهداشت مقصد الزامی است.
ماده ۴– شهرداری/دهیاری می تواند در صورت صلاحدید، امور حمل متوفی را با رعایت مفاد این آیین نامه و مقررات مربوط، به بخش خصوصی واگذار و بر عملکرد آنها نظارت نماید.
تبصره – کلیه مراکز درمانی، بیمارستان ها، منازل و سایر اماکنی که فرد در آنجا فوت می کند موظف به تحویل متوفی فقط به خودروی حمل متوفای شهرداری/دهیاری یا خودروی بخش خصوصی تحت نظارت همان محل هستند.
ماده ۵– حمل متوفی از شهری به شهر دیگر به صورت زمینی باید با خودروی ویژه حمل متوفی مجهز به سامانه (سیستم) خنک‌کننده متناسب با شرایط اقلیمی صورت پذیرد و متوفی در مقصد به آرامستان مورد تأیید شهرداری/دهیاری آن محل تحویل گردد.
تبصره – حمل اجساد متوفیان ناشی از تصادفات رانندگی در خارج از حریم شهرها بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (سازمان اورژانس کشور) است.
ماده ۶– تغسیل متوفی در غسال خانه های تحت نظر شهرداری/دهیاری انجام می شود.
تبصره – در صورت تمایل خانواده متوفی، امکان تغسیل در مکان های خارج از غسال خانه های تحت نظر شهرداری/دهیاری وجود دارد.
ماده ۷– تغسیل و تدفین متوفی قبل از ارائه جواز دفن ممنوع است.
ماده ۸– نگهداری متوفی در سردخانه های تحت نظر شهرداری/دهیاری با تشخیص مرجع قضایی یا درخواست خانواده متوفی امکان پذیر است.
ماده ۹– متصدیان تغسیل، تکفین و تدفین باید دارای گواهی انجام معاینات دوره ای و گواهی دوره آموزشی احکام شرعی مربوط و مجهز به تجهیزات حفاظت و بهداشت فردی باشند.
تبصره – برگزاری دوره آموزشی مربوط به احکام شرعی تغسیل، تکفین و تدفین بر عهده شهرداری/دهیاری است و شهرداری/دهیاری موظف است محتوای دوره آموزشی یادشده را به تأیید مرکز مدیریت حوزه های علمیه یا سازمان تبلیغات اسلامی برساند.
ماده ۱۰– تدفین هر متوفی در آرامستان ها صرفاً در صورت صدور مجوز توسط شهرداری/دهیاری امکان پذیر است.
تبصره ۱– تدفین متوفی در مجموعه بقاع متبرکه و آرامستان های موقوفه منوط به رعایت ضوابط ابلاغی سازمان اوقاف و امور خیریه و ضوابط اجرایی مربوط و اطلاع به شهرداری/دهیاری است.
تبصره ۲– نحوه و مکان تدفین شهدا بر اساس آیین نامه ای است که به پیشنهاد بنیاد شهید و امور ایثارگران و با همکاری ستادکل نیروهای مسلح به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ماده ۱۱– امانت گذاردن متوفی در آرامستان ها منوط به اخذ مجوز لازم از مرجع قضایی دارای صلاحیت است.
ماده ۱۲– آرامستان ها می توانند با رعایت موازین شرعی نسبت به دفن متوفی در یک قطعه به صورت طبقاتی براساس شرایط منطقه و محل اقدام نمایند.
ماده ۱۳– رعایت مقررات بهداشتی و محیط زیستی در سردخانه، غسال خانه، سرویس های بهداشتی، مراکز تهیه، توزیع و عرضه مواد غذایی، اماکن عمومی، انتقال متوفی، برگزاری مراسم خاکسپاری و سوگواری الزامی است. همچنین دسترسی به آب آشامیدنی سالم، جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب و پسماند ضروری است.
تبصره – دستورالعمل مقررات بهداشتی و محیط زیستی آرامستان ها توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری وزارت کشور (سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور) و سازمان حفاظت محیط زیست ظرف شش ماه پس از تاریخ ابلاغ این آیین نامه، تدوین و ابلاغ می شود.
ماده ۱۴– زمین آرامستان موردنیاز هر شهر/روستا با اولویت مکان یابی درون محدوده و حریم آنها انتخاب می گردد.
ماده ۱۵– به منظور تسریع در ارائه خدمات به شهروندان، اداره ثبت احوال کشور مکلف است در محلی که توسط شهرداری کلان شهرها و مراکز استان ها در آرامستان تأمین می شود، نسبت به استقرار نماینده اقدام نماید.
تبصره – استقرار نماینده اداره ثبت احوال در آرامستان های سایر شهرها با توجه به ظرفیت های موجود، در صورت درخواست و تخصیص فضا از سوی شهرداری قابل انجام خواهد بود.
ماده ۱۶– آرامستان شهرداری/دهیاری موظف است برای ثبت و پردازش اطلاعات از نرم‌افزار رایانه ای و زیرسامانه یکپارچه جامع مناسب که توسط وزارت کشور (سازمان ثبت احوال کشور) حداکثر ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این آیین نامه راه‌اندازی می شود، استفاده و نسبت به ثبت مشخصات متوفی، محل فوت، علت فوت و سایر اطلاعات موردنیاز اقدام نماید.
ماده ۱۷– آیین تغسیل، تکفین و تدفین متوفیان اقلیت های مصرح در قانون اساسی از نظر تشریفات مذهبی تابع مقررات خاص مربوط و از لحاظ بهداشت و انتظام امور، تابع این آیین نامه هستند.
ماده ۱۸– منابع درآمدی آرامستان ها پس از تصویب شورای شهر/روستا به شرح زیر است:
۱– بهای خدمات مربوط به متوفیان.
۲– بهای بهره برداری از معابر و فضای عمومی آرامستان ها به منظور ارائه خدمات از قبیل اجاره غرفه.
۳– مشارکت شهروندان در قالب نذر، وقف، هبه و کمک اشخاص حقیقی و حقوقی.
ماده ۱۹– دستورالعمل اجرایی مربوط به شرایط و ویژگی های تأسیسات و تجهیزات مورد نیاز آرامستان ها توسط وزارت کشور (سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور) تهیه و از طریق وزیر کشور ابلاغ می شود.
ماده ۲۰– این آیین نامه از تاریخ ابلاغ، برای همه آرامستان های شهرداری ها و دهیاری های کشور لازم الاجرا است.
ماده ۲۱– از تاریخ لازم الاجرا شدن این آیین‌نامه، آیین نامه مرده‌شوی خانه و گورستان موضوع تصویب‌نامه شماره ۳۳۹۵ مورخ ۱۳۱۹/۳/۳ لغو می شود.
محمد مخبـر
معاون اول رییس جمهور
فهرست پیوست
۱) مرگ به دنبال اقدام به قتل.
2) مرگ به دنبال اقدام به خودکشی.
3) مرگ به دنبال هرگونه منازعه (اعم از درگیری فیزیکی و یا لفظی).
4) مرگ به دنبال حوادث شدآمدی (ترافیکی) (به هر شکل و با هر فاصله زمانی از حادثه که مرگ رخ دهد).
5) مرگ به دنبال مسمومیت (شیمیایی، دارویی، گازگرفتگی و …).
6) مرگ به دنبال سوءمصرف مواد (مخدر، روان گردان، توهم زا و …).
7) مرگ متعاقب برق گرفتگی، سوختگی، غرق شدگی، سرمازدگی، گرمازدگی، سقوط از ارتفاع و …).
8) مرگ ناشی از کار (حوادث شغلی، مواد آلاینده محیط کار و …).
9) مرگ در زندان یا بازداشتگاه.
10) مرگ در مراکز اقامت جمعی مانند آسایشگاه، پرورشگاه، اردوگاه، پادگان، خوابگاه و … .
11) مرگ ناشی از اقدامات تشخیصی و درمانی.
12) مرگ مادر ناشی از اقدامات تشخیصی و درمانی در حین بارداری، حین زایمان یا متعاقب زایمان و یا سقط.
13) مرگ حین یا متعاقب ورزش.
14) مرگ های ناگهانی، غیرمنتظره و غیرقابل توجیه.
15) هر مرگی که احتمال شکایت از کسی در آن وجود داشته باشد.
16) هر نوع مرگ مشکوک و مرگ با علت ناشناخته.
17) هر نوع مرگ افراد ناشناس و مجهول الهویه.
18) هر مرگی که احتمال جنحه یا جنایت در آن برود.
19) مرگ ناشی از حوادث غیرمترقبه.