قانون خدمات اجتماعی زنان

[به موجب لایحه قانونی الغای قانون خدمات اجتماعی زنان، مصوب ۱۳۵۷/۱۲/۱۵ لغو شده است.]

ماده 1 – [اصلاحی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
به منظور بیشتر سهیم کردن زنان در تحولات اجتماعی کشور و در اجرای اصول انقلاب شاه و مردم، به موجب این قانون خدمات فرهنگی‌ و آموزشی و بهداشتی و درمانی و اجتماعی فنی و تخصصی، وظیفه مقدس ملی زنان نیز شناخته میشود و به ترتیب مقرر در این قانون در مورد زنانی که دارای گواهینامه ‌کامل متوسطه و یا مدارک تحصیلی بالاتر هستند برقرار خواهد شد.

ماده 2 – خدمات مذکور در ماده 1 شامل موارد زیر است:

 1 – خدمات فرهنگی و آموزشی.

 2 – پیکار با بیسوادی.

 3 – [اصلاحی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
خدمات مربوط به برنامه بهداشت و تنظیم خانواده و سایر خدمات دولتی بهداشتی و درمانی.

[3 – خدمات بهداشتی و درمانی در وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی.]

 4 – خدمت مربوط به رفاه عمومی و مددکاری اجتماعی و ترویج خانه‌داری.

 5 – [الحاقی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
خدمات مربوط به رشته‌های فنی و تخصصی.

ماده 3 – [اصلاحی ۱۳۵۳/۱۰/۱۵]
از تاریخ تصویب این قانون، در هر سال فهرست فارغ‌التحصیلان و میزان احتیاجات دولت به خدمت زنان در هر یک از امور مذکور در ماده دوم از طرف ‌دولت اعلام میشود و کلیه فارغ‌التحصیلان همان سال که سنشان برای دارندگان گواهی پایان تحصیلات متوسطه یا معادل آن بین 18 تا 25 سال باشد و ‌برای دارندگان مدارک تحصیلی بالاتر از تحصیلات کامل متوسطه از 30 سال و برای دارندگان درجه دکتری از 32 سال متجاوز نباشد برای انجام خدمات‌ مذکور احضار میشوند.
زنانی که بعد از سن 25 سالگی به اخذ گواهی‌نامه پایانی تحصیلات متوسطه و یا پس از 30 سالگی به مدارج بالاتر و یا پس از 32 سالگی به اخذ درجه‌ دکتری نائل میشوند از انجام این خدمات معاف خواهند بود.

‌[ماده 3 –
دولت احتیاجات خود را برای انجام خدمات مذکور در ماده دوم بدواً از بین داوطلبان واجد شرایط مرتفع خواهد ساخت و در صورتی که عده داوطلب‌ کافی نباشد بقیه را از بین سایر دعوت‌شدگان انتخاب خواهد کرد. در صورتی که تعداد دعوت‌شدگان در هر دوره تحصیلی از نیازمندیهای دولت بیشتر‌ باشد عده لازم بوسیله قرعه از میان همان دوره انتخاب خواهند شد و به بقیه برگ معافیت داده خواهد شد.
‌معاف‌شدگان میتوانند بطور داوطلب در دوره‌های بعد شرکت کنند.
تبصره-
فارغ‌التحصیلان هر دوره در صورتی که برای تحصیل در مدارج بالاتر در دانشگاهها و مؤسسات عالی پذیرفته شده و ثبت نام کرده باشند تا‌ زمانی که مشغول تحصیل هستند برای خدمت دعوت نخواهند شد همچنین از دارندگان گواهینامه متوسطه کامل هر سال در صورتی که در همان سال‌ برای امتحانات ورودی دانشگاه یا مدرسه عالی نام‌نویسی کرده باشند قبل از اعلام نتیجه دعوت به عمل نخواهد آمد.]

تبصره 1 – [الحاقی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
فارغ‌التحصیلان هر گروه در صورتی که برای امتحانات ورودی دانشگاهها یا مؤسسات عالی آموزشی نام‌نویسی کرده باشند قبل از اعلام‌ نتیجه امتحانات ورودی بخدمت احضار نخواهند شد و این قبیل افراد بعد از اخذ نتیجه در صورت عدم موفقیت در امتحانات ورودی میتوانند تا آخر‌ همان سال خود را معرفی نمایند.

تبصره 2 – [الحاقی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
فارغ‌التحصیلان هر گروه در صورتی که برای تحصیل در مدارج بالاتر در دانشگاهها و مؤسسات عالی آموزشی پذیرفته شده و ثبت نام کنند تا‌ زمانی که مشغول تحصیل هستند برای خدمت احضار نخواهند شد.

تبصره 3 – [الحاقی ۱۳۵۱/۳/۳۰] – [اصلاحی ۱۳۵۳/۱۰/۱۵]
فارغ‌التحصیلان هر سال برای تحصیل و اخذ مدارک تحصیلی بالاتر در دانشگاهها و مؤسسات عالی آموزشی خارج از کشور با رعایت‌ مقررات اعزام محصل به خارج، در صورتی که تا یک سال پس از اخذ گواهینامه پایان تحصیلات متوسطه از کشور خارج شوند غایب محسوب نمیشوند.

تبصره 4 – [الحاقی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
فارغ‌التحصیلان هر سال که در همان سال خود را معرفی نکنند در سالهای بعد میتوانند بدون رعایت شرط سنی مندرج در این ماده بطور‌ داوطلب ثبت نام نمایند.

‌تبصره 5 – [الحاقی ۱۳۵۱/۳/۳۰] – [اصلاحی ۱۳۵۳/۱۰/۱۵]
پس از طی دوره دکتری، فارغ‌التحصیلان دانشگاهها به استثنای فارغ‌التحصیلان رتبه یکم و ممتاز در هر رشته در صورتی میتوانند دوره‌ تخصصی طی نمایند که برگ خاتمه خدمت یا معافیت دائم از خدمات اجتماعی زنان در دست داشته باشند.

ماده ۴- [اصلاحی ۱۳۵۶/۵/۱۱]
‌افراد مشمول با داشتن یکی از شرایط زیر از انجام دادن خدمات مذکور در این قانون معاف هستند:
1 – زنانی که دارای شوهرند.
2 – زنانی که کفیل منحصر به فرد خانواده هستند.
3 – فرزند اناث منحصر بفردی که سن پدر یا مادرش از 60 سال تجاوز نموده باشد.
4 – فرزند پدر یا فرزند مادری که سن پدر یا مادر بیش از 60 سال بوده و آن فرزند منحصر به یک دختر باشد.
5 – زنانی که دارای فرزند تحت حضانت باشند.
6 – زنانی که طبق گواهی پزشکی از نظر جسمی یا روحی قادر به انجام خدمات مذکور در این قانون نباشند. ‌

مشمولان بند یک و دو و سه و چهار و پنج این ماده میتوانند داوطلبانه خدمت کنند.

[‌ماده 4 –
دارندگان گواهینامه متوسطه کامل با داشتن یکی از شرایط زیر از انجام خدمات مذکور در این قانون معاف هستند:
1 – زنان شوهردار یا زنانی که دارای فرزند هستند.
2 – زنانی که کفیل منحصر به فرد خانواده هستند.
[اضافه شده ۱۳۵۱/۳/۳۰]-  (‌و فرزند منحصر بفردی که سن یکی از والدینش از شصت سال تجاوز نموده باشد).
3 – زنانی که طبق گواهی پزشکی از نظر جسمی یا روحی قادر به انجام خدمات مذکور در این قانون نباشند.
‌مشمولان بند 1 و 2 این ماده می‌توانند داوطلبانه خدمت کنند.]

‌ماده 5 – [اصلاحی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
زنانی که بموجب این قانون بخدمات فرهنگی و آموزشی و بهداشتی و اجتماعی و فنی و تخصصی و پیکار با بیسوادی پذیرفته میشوند حداکثر بمدت 6 ماه برابر آئین‌نامه‌ای که به تصویب هیئت وزیران میرسد آموزش لازم برای انجام خدمات مذکور در این قانون را در نزدیکترین مرکز‌ آموزش محل اقامت خود خواهند دید. پس از آن بقیه مدت خدمت را در حوزه استان یا فرمانداری کل محل اقامت خود که سازمان مربوط احتیاج دارد‌ انجام خواهند داد.
مدت دوره آموزش و خدمات زنان مشمول این قانون، جمعاً معادل مدت دوره تعلیمات و خدمات سپاهیان دانش و بهداشت و ترویج‌ و آبادانی خواهد بود و آموزش و خدمت آنان در تمام موارد در ساعات روز خواهد بود.
زنانی که در شهر غیر از محل سکونت خود تعلیمات 6‌ماهه را طی مینمایند در مؤسسات شبانه‌روزی نگهداری خواهند شد.

[‌ماده 5 –
زنانی که به موجب این قانون به خدمات فرهنگی و آموزشی و بهداشتی و درمانی و اجتماعی پذیرفته می‌شوند حداکثر به مدت شش ماه‌ طبق آیین‌نامه که به تصویب هیأت‌وزیران خواهد رسید آموزش لازم برای انجام خدمات مذکور در این قانون را در شهر محل اقامت خود خواهند دید‌ سپس بقیه مدت را در شهر محل اقامت خود به انجام خدمات مذکور در این قانون خواهند پرداخت مگر اینکه حاضر به خدمت در محل دیگری شوند‌ که مورد احتیاج دستگاه مربوط باشد. مدت دوره تعلیمات و خدمات زنان مشمول این قانون جمعاً معادل مدت دوره تعلیمات و خدمت سپاهیان دانش‌ و بهداشت و ترویج و آبادانی خواهد بود و آموزش و خدمت آنان در تمام موارد در ساعات روز انجام خواهد گرفت.]

ماده 6 – [اصلاحی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
زنانی که برای انجام خدمات مذکور در این قانون پذیرفته میشوند در مدت آموزش با توجه بمدارک تحصیلی مربوط بر حسب مورد حقوقی‌ معادل حقوق و مزایای دانشجوئی یا دانش‌آموزی سپاهیان انقلاب دریافت خواهند داشت و پس از طی دوره آموزش به درجاتی که در شرایط مشابه به‌ سپاهیان انقلاب اعطاء میگردد مفتخر شده و از حقوق و مزایای درجه مربوط مانند افسران و درجه‌داران سپاهی استفاده خواهند نمود. ‌

تبصره 1 – [الحاقی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
به زنانی که برای خدمت به روستاها اعزام میگردند فوق‌العاده‌ای که میزان آن با پیشنهاد سازمان مربوط و تصویب هیئت وزیران تعیین‌ خواهد شد پرداخت میگردد.

تبصره 2- [الحاقی ۱۳۵۱/۳/۳۰] – [اصلاحی ۱۳۵۶/۴/۸]
رسیدگی به جرائم زنان مشمول این قانون حین انجام وظیفه و به سبب آن، در صلاحیت دادگاههای دادگستری است. به استثنای جرائمی که‌ رسیدگی به آن در مورد افراد غیر نظامی در صلاحیت دادرسی ارتش است. و در مورد تقصیر و تخلف و قصور اداری مقررات وزارتخانه‌های مربوط ‌نسبت به آنان مجری خواهد بود. و در صورت امتناع از انجام وظیفه و تمرد یا غیبت متوالی بدون عذر موجه بیش از یک ماه یا عدم صلاحیت و‌ شایستگی، علاوه بر اعمال تنبیهاتی که در آئین‌نامه اجرائی این قانون پیش‌بینی میگردد از خدمت برکنار میشوند.

‌تبصره 3 – [الحاقی ۱۳۵۳/۱۰/۱۵]
به زنانی که دارای مدارک تحصیلی لیسانس و بالاتر هستند در زمان آموزش فوق‌العاده‌ای که میزان آن با پیشنهاد سازمان مربوط و تصویب‌ هیئت وزیران تعیین خواهد شد پرداخت میگردد. بهر حال جمع دریافتی هر فرد لیسانسیه و بالاتر در دوره آموزش بعنوان حقوق و مزایا نباید از‌ حقوق و مزایای درجه مربوط که بعد از خاتمه آموزش دریافت خواهد کرد بیشتر باشد.

[ماده 6 –
به زنانی که برای انجام خدمات مذکور در این قانون پذیرفته می‌شوند مقرری ماهانه‌ای که از طرف دستگاه مربوط تعیین و به تصویب‌ هیأت‌وزیران خواهد رسید پرداخت خواهد شد. حداکثر این مقرری برابر آخرین حد حقوق سپاهیان دانش یا بهداشت خواهد بود حداکثر مذکور منحصراً به داوطلبان انجام خدمت در روستاها پرداخت می‌شود.]

ماده 7 – داوطلبان انجام خدمات مذکور در این قانون پس از خدمت در شرایط مساوی از مزایای زیر برخوردار خواهند شد:
1 – تقدم در استخدام مؤسسات دولتی و سازمانهای وابسته به دولت.
2 – تقدم در استفاده از بورسهای تحصیلی و مطالعاتی.

[تصویب مقرراتی در مورد حق تقدم و نحوه استخدام زنانی که طبق قانون دوره خدمات اجتماعی را به پایان رسانده‌اند]

ماده 8- [اصلاحی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
هر یک از وزارتخانه‌ها میتوانند در حدود احتیاج زنانی را که بموجب این قانون بخدمت در آن وزارتخانه پذیرفته شده و دوره خدمت مقرر‌ در قانون را در روستاها به انجام رسانده‌اند به شرط رضایت از کار و قبول شدن در ارزشیابی و آزمایشهای حین خدمت بر اساس قوانین و مقررات مربوط ‌به سپاهیان دانش برای نقاط مورد نیاز استخدام نمایند.

[ماده 8 –
وزارت آموزش و پرورش می‌تواند در حدود احتیاج زنانی را که به موجب این قانون به خدمات آموزشی پذیرفته می‌شوند پس از انجام‌ خدمات مذکور در این قانون به شرط رضایت از کار و قبول شدن آنها در آزمایشهای مقرر برای خدمات آموزشی بر اساس قوانین و مقررات مربوط به‌ سپاهیان دانش استخدام کند.]

ماده 9 – مدت خدمت زنانی که در استخدام رسمی دولت هستند و به موجب این قانون به خدمات اجتماعی مبادرت میکنند بر اساس ماده 125 لایحه قانونی استخدام کشوری جزء خدمت دولتی آنها محسوب خواهد شد.

ماده 10 – خدمات مذکور در این قانون برای زنانی که دارای تحصیلات بالاتر از دیپلم باشند با رعایت شرایط سنی مذکور در این قانون الزامی است‌ و در رشته‌های مورد نیاز که از طرف دولت معین میشود به خدمت پذیرفته میشوند و طبق ماده 5 این قانون خدمات محوله را انجام خواهند داد.‌
مقررات مربوط به معافیت پزشکی مندرج در ماده 4 این قانون شامل زنان مشمول این ماده نیز خواهد بود.

‌تبصره 1 – [الحاقی ۱۳۵۳/۱۰/۱۵]
از تاریخ تصویب این قانون، اشتغال بکار در وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته بدولت و در کارگاهها و کارخانه‌ها و مؤسسات‌ خصوصی برای فارغ‌التحصیلان لیسانسیه و بالاتر منوط به ارائه برگ خاتمه خدمت یا معافیت قانونی از خدمات اجتماعی زنان خواهد بود.

‌تبصره 2 – [الحاقی ۱۳۵۳/۱۰/۱۵]
تعیین سهمیه افراد مشمول لیسانسیه و بالاتر بر اساس رشته‌های تحصیلی آنان بعهده کمیسیون عالی هماهنگی است که با شرکت معاونان‌ وزارتخانه‌ها و مسئولان مؤسسات دولتی مربوط در نخست وزیری تشکیل میشود. این کمیسیون وظیفه دارد سهمیه مورد نیاز هر وزارتخانه را از‌ مشمولان لیسانسیه و بالاتر تعیین و اعلام نماید.

ماده 11 – هزینه دوره تعلیمات و دوره انجام خدمت در مورد کسانی که بخدمت آموزشی اشتغال میورزند بعهده وزارت آموزش و پرورش و در‌ مورد کسانی که بخدمات دیگر اجتماعی اشتغال میورزند بعهده وزارتخانه و سازمان مربوط خواهد بود.

‌تبصره – [الحاقی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
تهیه و اجرای برنامه‌های آموزش نظامی مشمولان مقررات این قانون و تأمین وسایل و هزینه‌های آن بعهده وزارت جنگ خواهد بود.

ماده 12 – از تاریخ تصویب این قانون پس از اعلام احتیاجات دولت بر اساس ماده 3 این قانون هیچیک از سازمانهای دولتی یا غیر دولتی حق ندارند‌ زنانی را که دارای گواهینامه کامل متوسطه و یا مدارک تحصیلی بالاتر میباشند و طبق این قانون موظف به انجام خدمت هستند و برگ معافیت یا برگ‌ عدم اصابت قرعه یا انجام خدمات مذکور در این قانون را در دست ندارند استخدام کنند.

ماده 13 – [اصلاحی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
زنانی که در تاریخ تصویب این قانون بطور رسمی در سازمانهای دولتی یا وابسته بدولت اشتغال داشته و ضمن خدمات به اخذ مدارک ‌تحصیلی بالاتر نائل گردند از خدمت مقرر در این قانون معاف هستند. و همچنین کسانی که با آموزش خاص و تعهد حداقل دو سال خدمت برای رشته‌های آموزشی و‌ بهداشتی و نیروهای مسلح شاهنشاهی استخدام میشوند خدماتشان در حکم خدمات مندرج در این قانون تلقی خواهد شد.

ماده 14 – زنانی که قبل از تصویب این قانون به اخذ گواهینامه کامل متوسطه و یا مدارک تحصیل بالاتر نائل شده‌اند در صورت واجد بودن شرط‌ سنی می‌توانند داوطلب خدمت شوند.

ماده 15 – آئین‌نامه‌های این قانون بر حسب مورد از طرف دستگاههای مربوط تهیه و پس از تصویب هیئت وزیران بموقع اجرا گذارده خواهد شد.

ماده ۱۶- [الحاقی ۱۳۵۱/۳/۳۰]
مشمولان این قانون در مدت دو سال خدمت از هر نظر تابع مقررات وزارتخانه یا سازمانی هستند که در آن خدمت مینمایند به شرط آنکه‌ مقررات مذکور با مفاد این قانون مغایرت نداشته باشد.

‌ماده 17 – [الحاقی ۱۳۵۳/۱۰/۱۵]
احضار و اعزام مشمولان زن طبق آئین‌نامه‌ای که به پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید بعهده وزارت‌ مذکور خواهد بود.

قانون فوق مشتمل بر پانزده ماده و یک تبصره که در تاریخ روز چهارشنبه پانزدهم خرداد ماه ۱۳۴۷ به تصویب مجلس سنا‌ رسیده بود در جلسه روز پنج شنبه سیزدهم تیر ماه یکهزار و سیصد و چهل و هفت شمسی مورد تصویب مجلس شورای ملی قرار گرفت.

رئیس مجلس شورای ملی – مهندس عبدالله ریاضی