مصوب ۱۳۵۰/۲/۵
فصل اول – کلیات
ماده 1 – دفاع از میهن و سلطنت مشروطه ایران وظیفه ملی هر فرد ایرانی است و در اجرای این وظیفه کلیه اتباع ذکور دولت شاهنشاهی ایران مکلف به انجام خدمت وظیفه عمومی برابر مقررات این قانون میباشند و هیچ فرد مشمول خدمت وظیفه عمومی را جز در موارد مصرحه در این قانون نمیتوان از خدمت معاف کرد.
ماده 2 – هر فرد ذکور ایرانی از اول فروردین ماه سالی که طی آن سال به سن ۱۹ سال تمام میرسد مشمول خدمت وظیفه عمومی است.
تبصره – اداره وظیفه عمومی میتواند اشخاصی را که مایل باشند قبل از رسیدن بسن مشمولیت داوطلبانه خدمت زیر پرچم خود را انجام دهند در صورتی که از لحاظ جسمی و روانی قادر به انجام خدمت بوده و حداقل 18 سال تمام داشته باشند به خدمت زیر پرچم اعزام دارد.
ماده 3 – مدت خدمت وظیفه عمومی 25 سال است و مراحل آن برای مشمولان اعم از مشمولان عادی و مشمولان فارغ‌التحصیل دیپلمه و بالاتر به شرح زیر است:
الف ـ [اصلاحی ۱۳۵۸/۴/۲۱]
دوره زیر پرچم ۱۸ ماه (یک سال و نیم)
[الف – [اصلاحی ۱۳۵۷/۱۲/۱۰]
دوره زیر پرچم یک سال]
[الف ـ دوره زیر پرچم ۲ سال]
ب – دوره احتیاط 6 سال.
ج – دوره ذخیره اول 8 سال.
د- دوره ذخیره دوم 9 سال.
تبصره 1 – در مواقع ضرورت و بسیج همگانی ممکن است افراد مشمول این قانون تا سن شصت سالگی نیز احضار شوند.
تبصره 2 – تاریخ شروع و پایان خدمت در مراحل احتیاط و ذخیره در مورد مشمولان عادی و فارغ‌التحصیل کمتر از لیسانسیه بر اساس سال تولد آنها و در مورد مشمولان لیسانسیه ببالا از تاریخ پایان خدمت زیر پرچم آنان محاسبه و در هر حال تاریخ خاتمه آن از سن 45 سالگی تجاوز نخواهد‌کرد.
ماده 4 – کلیه مشمولان سالم و بلامانع به خدمت زیر پرچم اعزام میشوند و پس از فراگرفتن آموزشهای نظامی لازم بقیه خدمت زیر پرچم را در نیروهای مسلح شاهنشاهی یا سپاههای انقلاب شاه و ملت یا دانشگاهها و یا وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و سایر مؤسسات انتفاعی وابسته بدولت یا جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران یا شهرداریها انجام خواهند داد. تعیین ترتیب تقدم برای استفاده از مشمولان مزبور در هر یک از سازمانهای مذکور در این ماده با ستاد بزرگ ارتشتاران خواهد بود.
تبصره 1 – تا زمانی که امکان اجرای آموزش نظامی در مورد کلیه مشمولان فراهم نشود و مورد احتیاج دولت هم نباشد طبق مقررات آئین‌نامه اجرائی این قانون تعداد مورد احتیاج از بین جوانترین و بااستعدادترین آنان انتخاب و افراد مازاد معاف خواهند شد.
تبصره 2 – در صورتی که مقتضیات خدمتی دانشگاهها، وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و سایر مؤسسات انتفاعی وابسته بدولت و سایر مؤسسات مندرج در این ماده ایجاب نماید تعدادی از مشمولان وظیفه قبل از نیل بدرجه نظامی به آن وزارتخانه‌ها و سازمانها اختصاص داده میشوند. شرایط خدمتی، نحوه احتساب مدت اشتغال قبل از نیل بدرجات نظامی مشمولانی که از تاریخ 2531/4/20 بترتیب فوق خدمت وظیفه خود را انجام داده‌اند نیز مشمول این تبصره خواهند بود.
تبصره 3 – در صورتی که مشمولان موضوع تبصره 2 قبل از نیل بدرجات نظامی مرتکب جرائم نظامی و بی‌انضباطی گردند با آنان برابر مقررات مربوط به دانشجویان وظیفه رفتار خواهد شد مشروط بر اینکه مدت انجام وظیفه آنان قبل از نیل بدرجه نظامی برابر آئین‌نامه اجرائی این قانون جزو خدمت زیر پرچم آنان محسوب گردد.
ماده 5 – در زمان جنگ و بسیج همگانی در صورت لزوم کلیه افرادی که خدمت زیر پرچم را در سازمانها و موسسات دولتی و وابسته بدولت و شهرداریها انجام داده‌اند همچنین کسانی که بعلت مازاد بر احتیاج در زمان صلح از خدمت زیر پرچم معاف گردیده‌اند به خدمت احضار خواهند شد.
ماده 6 – سن مشمولان و افراد تحت تکفل آنان از لحاظ خدمت وظیفه و یا معافیت از آن، تابع مندرجات اولیه شناسنامه است.
ماده 7 – کارگران و مستخدمین موسسات خصوصی همچنین کارگران موسسات دولتی و سازمانهای وابسته بدولت که خدمت زیر پرچم را انجام میدهند پس از پایان خدمت زیر پرچم مجدداً بکار اولیه خود اشتغال خواهند یافت و کارفرما مکلف است آنان را بکار اولیه خود بگمارد.
آیین‌نامه اجرائی این ماده وسیله وزارت کشور و وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ماده 8 – مشمولانی که با طی دوره دانشکده‌ها و آموزشگاهها افسری و درجه‌داری در کادر ثابت نیروهای مسلح شاهنشاهی یا پاسبانی در شهربانی کل کشور استخدام شوند مدت تحصیل آنها جزء خدمت زیر پرچم محسوب خواهد شد و اگر مدت تحصیل از دو سال کمتر باشد از دوره خدمت آنان بنسبت کسری خدمت تا دو سال جزء خدمت زیر پرچم محسوب میشود.
تبصره 1 – آن عده از محصلین مراکز آموزشی کادر ثابت نیروهای مسلح شاهنشاهی که قبل از نیل بدرجه نظامی مستعفی یا اخراج میشوند در صورتی که طبق مقررات این قانون قادر بانجام خدمت و بلامانع تشخیص داده شوند دو سال خدمت زیر پرچم را بدون احتساب مدت خدمت قبلی با رعایت تشریفات مقرر در مواد 47 و 48 این قانون انجام خواهند داد. در صورتی که محصلین بعلت معافیت پزشکی یا عدم صلاحیتی که ناشی از اعمال ارادی آنان نباشد بر کنار گردند مدت تحصیل جزو خدمت زیر‌پرچم آنان محسوب خواهد شد.
تبصره 2 – افسران و درجه‌داران کادر ثابت در صورتی که بموجب مقررات قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی از خدمت اخراج شوند مدت تحصیل آنان قبل از نیل بدرجه افسری و درجه‌داری جزو خدمت زیر پرچم محسوب نخواهد شد و اگر مدت خدمت افسری یا درجه داری آنان از‌دو سال کمتر باشد در صورتی که قادر بانجام خدمت و بلا مانع باشند بقیه خدمت زیر پرچم را تا دو سال با درجه افرادی وظیفه انجام خواهند داد.
تبصره 3 (اصلاحی 24ˏ12ˏ1353)-
کارمندان متخصص غیر نظامی که با تعهد شش سال خدمت و افزارمندانی که با تعهد ده سال خدمت در نیروهای مسلح شاهنشاهی استخدام شوند پس از انجام تعهد مربوط از خدمت زیر پرچم معاف خواهند بود. در مورد کارمندان متخصص غیر نظامی و افزارمندان بترتیب چهار سال و هفت سال خدمت در نقاط بد آب و هوا معادل شش سال و ده سال خدمت محسوب میشود.
ماده 9 – کلیه مشمولانی که وارد خدمت زیر پرچم میشوند طبق آئین‌نامه‌های ارتش شاهنشاهی نسبت به اعلیحضرت همایون شاهنشاه بزرگ ارتشتاران و والا حضرت همایون ولایتعهد و حکومت سلطنتی مشروطه و پرچم ایران سوگند وفاداری یاد خواهند کرد.
ماده 10 – کسانیکه قبل از اعزام بخدمت زیر پرچم تحت تعقیب کیفری قرار گرفته و یا بموجب حکم قطعی دادگاه به کیفر حبس محکوم شده باشند بترتیب زیر با آنان رفتار خواهد شد:
الف – هر گاه در نتیجه صدور قرار تأمین از طرف مراجع قضائی بازداشت باشند تا خاتمه مدت بازداشت بخدمت اعزام نخواهند شد.
ب – هر گاه موضوع اتهام جنائی و یا یکی از جنحه‌های مذکور در تبصره 1 ماده 19 قانون مجازات عمومی بوده و کیفرخواست صادر شده باشد تا‌تعیین تکلیف نهائی بخدمت اعزام نخواهند شد، سایر متهمین با رعایت مقررات این قانون بخدمت اعزام میگردند.
ج – محکومان به مجازات جنائی عمدی مطلقاً و محکومان بمجازات جنحه‌ای که مدت محکومیت آنان دو سال یا بیشتر باشد و حداقل دو سال در‌زندان بوده‌اند همچنین کسانی که بعلت عدم پرداخت‌های جزای نقدی بمدت مذکور بازداشت شده باشند از انجام خدمت زیر پرچم محروم خواهند‌شد.
د – در صورتی که ممنوعیت از اقامت در نقطه معین یا اقامت اجباری در نقطه معین علاوه بر کیفر حبس یا مستقلاً مورد حکم واقع شده باشد اعزام به‌خدمت موکول بخاتمه اجرای کیفر خواهد بود.
تبصره – مرتکبین جنایت عمدی یا جنحه‌های مذکور در تبصره 1 ماده 19 قانون مجازات عمومی که بمجازات کمتر از دو سال محکوم میشوند خدمت زیر پرچم را با درجه و حقوق سرباز وظیفه عادی و سایر محکومان طبق مقررات مربوط انجام خواهند داد.
ماده 11 – کسانی که حین انجام خدمت زیر پرچم تحت تعقیب کیفری قرار گیرند اعم از اینکه تاریخ ارتکاب قبل یا بعد از اعزام بخدمت زیر پرچم باشد بترتیب زیر با آنان رفتار خواهد شد.
الف – هر گاه در نتیجه صدور قرار تأمین از طرف مراجع قضائی بازداشت شوند نصف حقوق و مزایای آنان از تاریخ شروع بازداشت حداکثر تا دو ماه به آنان پرداخت میگردد و هر گاه پرونده اتهامی ظرف دو ماه منتهی بصدور قرار یا رأی نهائی نگردد در صورت ادامه بازداشت از کسوت نظامی خارج و‌حقوق و مزایای متعلق به آنان قطع خواهد شد.
ب – هر گاه موضوع اتهام جنائی و یا یکی از جنحه‌های مذکور در تبصره 1 ماده 19 قانون مجازات عمومی باشد و مشمول بند الف این ماده نگردیده تا‌از کسوت نظامی خارج شده باشند از تاریخ اعلام صدور کیفرخواست بقسمت مربوط از کسوت نظامی خارج و حقوق و مزایای مربوط از همان تاریخ قطع خواهد شد.
در هر یک از موارد بالا در صورت صدور قرار موقوفی تعقیب یا منع پیگرد یا رأی برائت از تاریخ قطعیت قرار یا رأی بخدمت اعاده و حداکثر دو ماه از مدت بازداشت جزو خدمت زیر پرچم آنان محسوب و نصف دیگر حقوق و مزایائی که بموجب بند الف از آنان کسر شده پرداخت خواهد شد. احکام‌محکومیت صادره بلافاصله پس از قطعیت بموقع اجرا گذارده میشود و محکومان بمجازات جنائی مطلقاً و محکومان بمجازات جنحه‌ای که مدت محکومیت آنان دو سال یا بیشتر باشد و بیش از دو سال در زندان باشند و همچنین کسانی که بعلت عدم پرداخت جزای نقدی بمدت مذکور بازداشت شده باشند از انجام خدمت زیر پرچم محروم خواهند بود.
مرتکبین جنایت عمدی یا جنحه‌های مذکور در تبصره 1 ماده 19 قانون مجازات عمومی که به کمتر از دو سال محکوم شوند بقیه خدمت زیر پرچم را با درجه و حقوق سرباز وظیفه عادی و سایرین با درجه و حقوق و مزایای مربوط انجام خواهند داد.
تبصره – کسانی که تا زمان صدور حکم محکومیت در کسوت نظامی بوده‌اند از تاریخ قطعیت حکم از کسوت نظامی خارج خواهند شد.
ماده 12 – کسانی که قبل از اعزام بخدمت زیر پرچم یا در موقع احضار برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی در مراحل احتیاط یا ذخیره و یا در حین انجام خدمت مزبور تحت تعقیب جزائی قرار گیرند بترتیب زیر با آنان رفتار میشود:
ماده 12 – کسانی که در موقع احضار برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی در مراحل احتیاط و ذخیره بعلت ارتکاب بزهی تحت تعقیب قرار گرفته و یا بموجب حکم قطعی به کیفر حبس محکوم شده‌اند همچنین کسانی که حین انجام خدمات مزبور تحت تعقیب قرار گرفته یا بموجب حکم قطعی به کیفر حبس محکوم شوند حسب مورد مشمول مقررات مواد 10 و 11 این قانون خواهند بود.
الف – در صورتی که قبل از اعزام بخدمت درباره آنان کیفر خواست جنائی صادر شده باشد تا خاتمه رسیدگی و صدور رای قطعی بخدمت اعزام نخواهند شد.
ب – در صورتی که در حین انجام خدمت درباره آنان کیفر خواست جنائی صادر شود اعم از اینکه تاریخ ارتکاب قبل یا بعد از اعزام بخدمت باشد از تاریخ اعلام کیفر خواست به قسمت مربوط از کسوت نظامی خارج و بمراجع قضائی مربوط تحویل میشوند و در صورت برائت یا محکومیت قطعی بمجازات کمتر از دو سال حبس بقیه خدمت زیر پرچم را انجام خواهند داد.
ج – در صورتی که اتهام از درجه جنحه باشد بدواً خدمت زیر پرچم را انجام میدهند و بعد از پایان خدمت مقرر تحویل مقامات قضائی مربوط خواهند شد.
ماده 13 – افسران و درجه داران و افراد وظیفه که در حین خدمت زیر پرچم یا در مواقع احضار در مراحل احتیاط و ذخیره بعلت ارتکاب جنحه یا جنایت (اعم از اینکه تاریخ ارتکاب قبل یا بعد از اعزام باشد) بحکم قطعی محکوم گردند بترتیب زیر با آنها رفتار خواهد شد:
ماده 13 – از محکومانی که بموجب مواد 10 و 11 و 12 این قانون از انجام خدمت محروم شده‌اند میتوان در مواقع ضرورت یا بسیج همگانی برای امور مربوط بدفاع ملی استفاده کرد.
الف – محکومین بجنایت از کسوت سربازی خارج و مشمول ماده 10 این قانون خواهند شد و برای اجرای حکم تسلیم مقامات مربوط میشوند.
ب – محکومین بجنحه‌های مذکور در بند ج ماده 19 اصلاحی قانون مجازات عمومی بقیه مدت خدمت زیر پرچم را با درجه و حقوق سربازی وظیفه انجام داده و پس از پایان خدمت مزبور برای اجرای حکم تسلیم مقامات مربوط میشوند
ج – در صورتی که مدت محکومیت این قبیل محکومین دو ماه حبس یا کمتر بوده یا اجرای مجازات آنها معلق شده باشد با حفظ درجه و حقوق مربوط بقیه خدمت مقرر را انجام خواهند داد.
فصل دوم – احضار
ماده 14 – احضار مشمولین وظیفه عمومی برای انجام خدمت زیر پرچم بنا به پیشنهاد وزارت کشور و احضار تمام یا قسمتی از افسران و درجه‌داران و افراد وظیفه (در هر یک از مراحل احتیاط و ذخیره) و معافیت موقت و دائم از احضار یک یا چند طبقه یا قسمتی از طبقات در مواقع ضرورت یا زمان جنگ و بسیج همگانی بنا به پیشنهاد وزارت جنگ و صدور فرمان همایونی انجام میگیرد.
در مواقع ضروری ممکن است بنا بمقتضیات طبق فرمان همایونی افسران و درجه‌داران و افراد وظیفه زیر پرچم بیش از مدت مقرر در ماده 3 بخدمت ادامه و یا قبل از خاتمه دو سال از خدمت مرخص شوند که در صورت اول به میزان دو برابر خدمت اضافی از ادوار خدمت آنان در دوره‌های احتیاط و ذخیره کسر میشود.
ترتیب احضار افسران و درجه‌داران و افراد وظیفه در مراحل احتیاط و ذخیره برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی و در زمان جنگ و بسیج همگانی یا ضرورت طبق آیین‌نامه اجرائی این قانون خواهد بود.
ماده 15 – بوضع مشمولان خدمت وظیفه عمومی یک سال قبل از اعزام بخدمت زیر پرچم یعنی در سالی که مشمولان در آن سال وارد سن 19سالگی میشوند رسیدگی خواهد شد.
ماده 16 – کسانی که بسن 19 سالگی میرسند پس از انتشار فرمان احضار موظفند برای روشن نمودن وضع مشمولیتشان به سازمان وظیفه عمومی محل تولد مراجعه و خود را معرفی نمایند و در صورتی که در خارج از محل تولد اقامت داشته باشند میتوانند بسازمان وظیفه عمومی محل اقامت خود مراجعه کنند.
مشمولان مقیم خارج از کشور باید بنمایندگی کنسولی یا سیاسی شاهنشاهی در کشور محل اقامت خود و در صورت نبودن آن بنزدیکترین نمایندگی کنسولی یا سیاسی شاهنشاهی مراجعه کنند.
ماده 17 – در مواقع فوق‌العاده بموجب فرمان همایونی افراد ذکور که بسن مشمولیت نرسیده ولی 18 سال تمام داشته باشند بخدمت احضار‌خواهند شد در این صورت این قبیل احضارشدگان مشمول مقررات قانون خدمت وظیفه عمومی خواهند بود.
افرادی که طبق مقررات این ماده بخدمت وظیفه عمومی احضار می شوند پس از انجام دو سال خدمت زیر پرچم از لحاظ بقیه مراحل خدمت وظیفه عمومی در ردیف افراد هم سن خود قرار میگیرند و مجموع مدت خدمت وظیفه عمومی آنان از 25 سال تجاوز نخواهد کرد.
ماده 18 – کسانی که در تاریخ‌های تعیین شده برای رسیدگی یا اعزام بخدمت خود را بدون عذر موجه معرفی ننمایند بنا بتقاضای سازمانهای وظیفه عمومی در شهرها وسیله مأموران شهربانی و در نقاطی که شهربانی وجود ندارد وسیله مأموران ژاندارمری جلب خواهند شد.
کدخدایان و دهداران در روستاها مکلفند در معرفی مشمولان وظیفه عمومی متولد و یا مقیم محل اقدام کنند. و نسبت به مشمولان متولد غیر مقیم در صورت اطلاع نشانی مشمول را در اختیار مأموران ژاندارمری بگذارند.
ماده 19 – اداره ثبت احوال هر محل مکلف است صورت اسامی متولدین ذکور شهرستان یا بخشهای حوزه مأموریت خود را که در سال بعد باید بوضع مشمولیت آنان رسیدگی شود بطور تفکیک در 4 نسخه تهیه و تا اول آذر ماه هر سال بمراجعی که برای انجام وظیفه عمومی تعیین شده یا خواهد شد تسلیم کند.
فصل سوم – رسیدگی
ماده 20 – حوزه‌های وظیفه عمومی تهران و مراجعی که در هر یک از مراکز شهرستانها و بخشها وظائف سازمان وظیفه عمومی محل را انجام میدهند امور وظیفه عمومی را که در این قانون پیش‌بینی گردیده است انجام خواهند داد.
ماده 21 – نمایندگان کنسولی دولت شاهنشاهی ایران در کشورهای خارج مسئول اجرای مقررات قانون وظیفه عمومی نسبت بمشمولان مقیم حوزه مأموریت خود و مشمولانی که طبق جزء اخیر ماده 16 این قانون به آنها مراجعه میکنند میباشد و موظفند بوضع مشمولیت آنان رسیدگی کرده‌و نتیجه اقدامات را از طریق وزارت امور خارجه به اداره وظیفه عمومی اعلام دارند.
ماده 22 – مشمولانی که برای ادامه تحصیل بخارج از کشور مسافرت میکنند پس از ترک تحصیل یا فراغ از تحصیل همچنین مشمولانی که پس از‌احضار بخدمت طبق مقررات آیین‌نامه اجرائی این قانون بطور موقت بخارج از کشور مسافرت میکنند در پایان مدت تعیین شده باید جهت‌رسیدگی بوضع مشمولیتشان خود را بسازمان های وظیفه عمومی ذاخل [داخل] کشور معرفی کنند.
تبصره – نمایندگان کنسولی دولت شاهنشاهی ایران در کشورهای خارج میتوانند بمدت دو سال وسیله هیئتهای مذکور در ماده 25 قانون خدمت‌وظیفه عمومی بوضع مشمولان این ماده که تا تاریخ تصویب این تبصره در کشورهای خارج بوده‌اند رسیدگی نمایند.
ماده 23 – مشمولانی که طبق مقررات این قانون سالم تشخیص داده شوند و خود را بلامانع معرفی نمایند بخدمت اعزام خواهند شد.
ماده 24 – بوضع مشمولانی که ادعای تکفل نمایند در مراکز شهرستانها و بخشها وسیله هیاتی مرکب از اشخاص زیر رسیدگی میشود:
الف – بخشدار محل یا جانشین او.
ب – رئیس سازمان وظیفه عمومی محل یا معاون او.
ج – نماینده دادستان شهرستان و در صورت نبودن دادسرا و وجود دادگاه بخش، نماینده دادگاه.
د – دو نفر از نمایندگان انجمن شهرستان یا انجمن ده حسب مورد بمعرفی انجمن در صورتی که وجود داشته باشد.
ماده 25 – هیئت رسیدگی در کنسولگری‌های دولت شاهنشاهی ایران در کشورهای خارج برای رسیدگی بوضع مشمولان مقیمی که مدعی کفالت‌هستند از اشخاص زیر تشکیل میشود:
الف – سرکنسول یا کنسول یا نماینده آنها.
ب – یک نفر از اتباع ایران مقیم محل بانتخاب سفارت یا کنسولگری.
ج – وابسته نظامی شاهنشاهی و چنانچه وابسته نظامی در محل وجود نداشته باشد یکنفر دیگر از اتباع ایران مقیم محل بانتخاب سفارت یا‌کنسولگری.
ماده 26 – در صورتی که مشمول یا افرادی از بستگان او که برابر ماده 44 این قانون مدعی کفالت مشمول نسبت به خود هستند ادعا نمایند که حقی از آنان تضییع شده است همچنین هر یک از اعضای هیأت رسیدگی و یا فرمانده رده سازمانی بالاتر و یا رییس اداره وظیفه عمومی میتوانند با ذکر دلیل موجه به رأی صادره از هیأت رسیدگی اعتراض نمایند و پرونده مشمول در هیأت رسیدگی تجدید نظر مطرح میشود و رأی هیأت مزبور به استثنای موارد منطبق با مقررات ماده 29 این قانون قاطع و غیر قابل اعتراض است. اعتراض به رأی سربازی مانع اعزام مشمول به خدمت وظیفه نمی‌باشد مگر اینکه رییس اداره وظیفه عمومی یا جانشین او اعتراض را موجه تشخیص و‌دستور عدم اعزام داده باشد.
تبصره – رسیدگی باعتراض آراء صادره از هیئت های رسیدگی نمایندگی‌های دولت شاهنشاهی ایران در کشورهای خارج در صورت تأیید اعتراض از‌طرف اداره وظیفه عمومی به هیأت تجدید نظر سازمان وظیفه عمومی تهران احاله میشود.
ماده 27 – هیئت رسیدگی تجدید نظر در سازمان وظیفه عمومی تهران و مراکز هنگها و گردانهای مستقل ژاندارمری با شرکت اشخاص زیر تشکیل میشود:
الف – فرماندار یا معاون او.
ب – در سازمان وظیفه عمومی تهران رئیس سازمان یا جانشین او در هنگها و گردانهای مستقل ژاندارمری فرمانده هنک [هنگ] یا گردان مستقل یا معاون‌آنها.
ج – دادستان شهرستان یا یکی از دادیاران.
د – در صورت وجود انجمن شهرستان دو نفر نماینده انجمن شهرستان بمعرفی انجمن.
ماده 28 – هر یک از اعضاء هیئتهای رسیدگی که نسبت به موضوعی درباره مشمولی در هیأت رسیدگی رأی داده باشد حق شرکت در هیأت تجدید‌نظر برای رسیدگی درباره همان موضوع برای آن مشمول را ندارد.
ماده 29 – در صورتی که حداکثر ظرف دو سال از تاریخ صدور رأی دادگاه تجدید نظر در نتیجه بازرسی معلوم شود نظر هیئت رسیدگی تجدید نظر منطبق با اصول و قوانین جاری نبوده و اهمیت آن بحدی باشد که در وضع مشمول مؤثر باشد پرونده بوسیله رئیس اداره وظیفه عمومی در شورای عالی وظیفه عمومی مرکب از اشخاص زیر مطرح میشود و نظر این شورا قطعی و غیر قابل اعتراض است:
الف – رئیس اداره وظیفه عمومی یا معاون او.
ب – یکی از مدیران کل وزارت کشور بانتخاب وزیر کشور.
ج – یکی از دادیاران دیوان عالی کشور بانتخاب دادستان کل کشور.
آراء صادر قبل از تصویب این قانون نیز تا یک سال پس از تصویب این قانون با رعایت مفاد این ماده قابل طرح در شورای عالی وظیفه عمومی است.
ماده 30 – در صورتی که در حین انجام خدمت زیر پرچم تغییری در وضع مشمول حاصل شود و مشمول یا یکی از کسان تحت تکفل او ادعای کفالت کند فرماندهان و رؤسای مربوط مکلفند مراتب را بحوزه‌های وظیفه عمومی یا گروهانهای اعزام‌کننده مشارالیه اعلام دارند که در اسرع وقت وضع مشمول در هیئت رسیدگی مطرح و تصمیم مقتضی اتخاذ شود.
فصل چهارم – معافیتها
بخش اول – معافیت تحصیلی
ماده 31 – دانش‌آموزان دانشسراهای مقدماتی و دانش‌آموزان چهارساله آخر دبیرستانها و هنرآموزان هنرستانها و آموزشگاههای فنی و حرفه‌ای که‌ارزش تحصیلی دیپلم آنها از طرف مراجع صلاحیتدار معادل متوسطه کامل شناخته شده و دانش‌آموزان علوم دینی (طلاب علوم دینی) که طبق برنامه‌وزارت آموزش و پرورش تحصیل میکنند همچنین دانشجویان علوم دینی (طلاب علوم دینی) که طبق برنامه وزارت علوم و آموزش عالی مشغول تحصیل هستند و دانشجویان و هنرجویان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی اگر در حین تحصیل بسن مشمولیت برسند تا زمانی که به تحصیلات خود ادامه میدهند از اعزام بخدمت زیر پرچم معاف خواهند بود به شرط اینکه سن دانش‌آموزان و هنرآموزان و دانش‌آموزان علوم دینی از 22 سال‌تمام و سن دانشجویان و هنرجویان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و دانشجویان علوم دینی از 28 سال تمام و در صورتی که با رعایت مقررات‌این قانون جهت ادامه تحصیل بخارج از کشور عزیمت مینمایند از 29 سال تمام تجاوز نکند.
در مواردیکه دانش‌آموزان و دانشجویان بعللی که خارج از اختیار آنان باشد قادر باتمام تحصیل در سنین مذکور نباشند طبق آئین‌نامه اجرائی این‌بخش ممکن است حداکثر تا دو سال بر سنین مزبور اضافه شود.
تبصره 1 – دانشجویان مشغول تحصیل در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی در صورتی میتوانند از معافیت مذکور در این ماده برخوردار شوند که رشته تحصیلی خود را تغییر ندهند مگر اینکه تغییر رشته تحصیلی مورد موافقت وزارت علوم و آموزش عالی قرار گیرد. طی دوره تکمیلی یا‌تخصصی بعد از گرفتن درجه دکتری منوط بانجام خدمت زیر پرچم است.
تبصره 2 – اشخاص زیر بواسطه موقعیت خود به شرط آنکه اعتبار مدارک آنان را وزارت علوم و آموزش عالی گواهی نموده باشد از انجام خدمت زیر پرچم معاف هستند:
الف – حکام شرع مجاز باجتهاد و یا فتوی از مراجع تقلید یا فتوی.
ب – علماء درجه اول مذاهب زرتشتی و کلیمی و مسیحی.
تبصره 3 – دانش‌آموزان دوره دوم دبیرستان ها و دانشجویانی که در تاریخ تصویب این قانون در دانشکده‌ها و مؤسسات آموزش عالی مشغول‌تحصیل هستند تا خاتمه دوره مربوط از شرط سن مذکور در این ماده مستثنی خواهند بود.
تبصره 4 – دانشجویانی که طبق مقررات آئین‌نامه انضباطی دانشجویان مصوب وزارت علوم و آموزش عالی از تحصیل معلق میشوند و از طرف دانشگاهها یا دانشکده‌های مستقل و یا مؤسسات آموزش عالی به اداره وظیفه عمومی معرفی میشوند معافیت تحصیلی آنان لغو میشود و در صورتی که طبق مقررات این قانون قادر بانجام خدمت و بلامانع تشخیص داده شوند در اولین نوبت بخدمت اعزام خواهند شد و خدمت زیر پرچم خود را با درجه و رتبه سربازی انجام خواهند داد.
این قبیل افراد در دوره آموزش نظامی در صورت ابراز علاقه و شایستگی بنا به پیشنهاد شورای مرکز آموزش نظامی و تصویب فرمانده مربوط که محل‌خدمت سازمانی وی درجه امیری باشد میتوانند از مقررات ماده 47 این قانون استفاده کنند.
تبصره 5- (الحاقی 25ˏ03ˏ1351)
به فارغ‌التحصیلان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی بشرح زیر برای ادامه تحصیل در خارج از کشور اجازه خروج و معافیت تحصیلی به شرط سپردن تعهد مراجعت به کشور داده میشود:
الف – فارغ‌التحصیلان رتبه اول.
ب – فارغ‌التحصیلانی که طبق ضوابط وزارت علوم و آموزش عالی ممتاز شناخته میشوند.
ج – تعدادی از دارندگان لیسانس که در رشته‌های مورد نظر وزارت علوم و آموزش عالی تحصیل نمایند.
در کلیه موارد فوق باید شرایط و ضوابط همچنین رشته‌های تحصیلی مورد نظر که آئین‌نامه آن از طرف وزارت علوم و آموزش عالی و اداره وظیفه عمومی پیشنهاد و به تصویب هیئت وزیران میرسد رعایت گردد.
تبصره 6- (الحاقی 14ˏ03ˏ1354)-
ادامه تحصیل افراد مذکور در بندهای الف و ب مندرج در تبصره 5 این ماده در داخل کشور نیز قبل از انجام خدمت زیر پرچم مجاز خواهد بود.
ماده 32 – صدور کارت معافیت تحصیلی دانش‌آموزان و هنرجویان و دانشجویان موکول بگواهی اشتغال بتحصیل آنان از طرف مقامات مسئول بوده و مدت اعتبار آن یک سال تمام است.
ماده 33 – دانش‌آموزان و هنرجویان و دانشجویان مشمول بمحض ترک تحصیل یا فراغ از تحصیل یا رسیدن بسن مندرج در ماده 31 این قانون با رعایت مفاد تبصره‌های آن باید برای انجام خدمت زیر پرچم خود را معرفی کنند.
مقامات مسئول مکلفند صورت اسامی این قبیل مشمولان را با ذکر مشخصات کامل و نشانی و رشته تحصیلی بطور انفرادی بدون تأخیر به سازمان وظیفه عمومی محل ارسال دارند.
تبصره 1 – مشمولانی که با داشتن معافیت تحصیلی در خارج از کشور تحصیل میکنند بمحض ترک تحصیل یا فراغ از تحصیل موظفند حداکثر ظرف یک سال از تاریخ فراغ از تحصیل یا ترک تحصیل خود را بسازمان وظیفه عمومی مربوط در داخل کشور معرفی کنند.
تبصره 2 – مقامات مسئول حسب مورد موظفند ارزش تحصیلی این قبیل مشمولان را از تاریخ تسلیم مدارک حداکثر ظرف دو ماه تعیین و به آنان تسلیم و مراتب را به اداره وظیفه عمومی اعلام کنند.
ماده 34 – مشمولان دیپلمه که با داشتن برگ آماده بخدمت یا برگ معافیت موقت از خدمت زیر پرچم در مسابقه ورودی یکی از دانشگاهها یا‌مؤسسات آموزش عالی داخل کشور قبول شده و قبل از انقضاء مدت اعتبار برگ آماده بخدمت یا برگ معافیت مزبور مشغول تحصیل شوند تا زمانیکه به تحصیل اشتغال دارند میتوانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند مشروط بر اینکه دارای غیبت غیر موجه نباشند. این معافیت فقط برای یکبار داده خواهد شد.
ماده 35 – فارغ‌التحصیلان دیپلمه در صورتی که از نظر مقررات این قانون و بنا بگواهی وزارت علوم و آموزش عالی حائز شروط اشتغال بتحصیل در خارج از کشور باشند میتوانند با استفاده از مقررات معافیت تحصیلی برای ادامه تحصیل بخارج از کشور مسافرت کنند.
ماده 36 – اشخاصی که از تاریخ تصویب این قانون قبل از سن احضار بخدمت زیر پرچم بدون رعایت مقررات ماده 35 این قانون بخارج از کشور عزیمت نمایند و به تحصیل مشغول شوند در موقعی که بسن مشمولیت برسند بآنها معافیت تحصیلی داده نخواهد شد.
تبصره 1 – فرزندان ایرانیان مقیم خارج از کشور و فرزندان مأموران ثابت دولت شاهنشاهی در خارج از کشور همچنین کسانیکه قانوناً تحت ولایت یا کفالت قانونی آنها هستند از مقررات این ماده مستثنی خواهند بود.
تبصره 2 – کسانی که بخواهند فرزندان خود را از دوره دوم دبیرستان و یا پس از خاتمه دوره راهنمائی تحصیل و قبل از رسیدن بسن مشمولیت برای ادامه تحصیل بخارج از کشور اعزام دارند باید قبلا برای تأیید صلاحیت مالی و اخلاقی بکمیسیونی مرکب از نمایندگان نخست وزیری و وزارت علوم و آموزش عالی و وزارت کشور و وزارت آموزش و پرورش و اداره وظیفه عمومی که بلافاصله پس از تصویب این قانون تشکیل میشود مراجعه کنند و در صورتی که اکثریت اعضاء حاضر کمیسیون مزبور صلاحیت آنها را مورد تأئید قرار دهند این قبیل دانش‌آموزان نیز میتوانند از معافیت تحصیلی برای ادامه تحصیل در خارج از کشور استفاده نمایند. همچنین کسانی که قبل از تصویب این قانون در خارج از کشور اعم از اینکه در دبستانها و دبیرستانها و دانشکده‌ها مشغول تحصیل باشند تا خاتمه تحصیلات خود طبق مقررات این قانون از معافیت تحصیلی استفاده خواهند کرد.
ماده 37 – آئین‌نامه اجرائی مواد این بخش از طرف وزارتخانه‌های کشور – جنگ – آموزش و پرورش و علوم و آموزش عالی و سازمان اوقاف و اداره وظیفه عمومی تهیه و بموقع اجرا گذاشته خواهد شد.
بخش دوم – معافیت پزشکی
ماده 38 – مشمولان خدمت وظیفه عمومی از نظر وضع مزاجی و استعداد جسمی و روانی به سه دسته بشرح زیر تقسیم میشوند:
دسته یکم – کسانی که از نظر استعداد جسمی و روانی سالم و قادر بانجام خدمت هستند.
دسته دوم – کسانی که بعلت ضعف مزاج و یا ابتلاء به بیماری موقتاً قادر بانجام خدمت زیر پرچم نیستند.
دسته سوم – مشمولانی که بعلت نقص عضو یا ابتلاء به بیماری جسمی و یا روانی بطور دائم قادر بانجام خدمت زیر پرچم نیستند.
تبصره 1 – نحوه طبقه‌بندی مشمولان و طرز معاینه و ضوابط معافیت پزشکی آنها بموجب آیین‌نامه معاینه پزشکی مشمولان خدمت وظیفه عمومی خواهد بود که وسیله بهداری ارتش تهیه میشود و به تصویب وزارت کشور و وزارت جنگ خواهد رسید.
تبصره 2 – هر گاه مشمولان فارغ‌التحصیل بالاتر از دیپلمه بعلل جسمی قادر بانجام خدمت زیر پرچم در نیروهای مسلح شاهنشاهی نباشند ولی با در نظر گرفتن تخصص آنان بتوانند از عهده انجام خدمت در دیگر سازمانهای مندرج در ماده 4 این قانون برآیند برای خدمت در سازمانهای مذکور اعزام‌خواهند شد.
این قبیل مشمولان آن قسمت از برنامه آموزش عملی نظامی را که با تشخیص کمیسیون پزشکی مراکز آموزشی و فرهنگی نیروهای مسلح شاهنشاهی با سلامت آنان منافات داشته باشد انجام نخواهند داد.
ماده 39 – در باره مشمولانی که بعلت ضعف مزاج یا ابتلای به بیماری موقتاً قادر بانجام خدمت زیر پرچم نباشند بترتیب زیر رفتار میشود:
الف – بمشمولان عادی (کمتر از دیپلمه) برگ معافیت دائم از خدمت در زمان صلح داده میشود.
ب – بمشمولان دیپلمه و بالاتر بمنظور درمان، یکسال معافیت داده میشود.
این قبیل مشمولان در پایان سال مجدداً معاینه میشوند و اگر‌قادر بانجام خدمت تشخیص داده نشوند یک سال دیگر معافیت داده میشود و در پایان سال دوم در صورتی که باز قادر بانجام خدمت تشخیص داده نشوند معافیت دائم از خدمت در زمان صلح داده خواهد شد.
تبصره 1 – سازمانها و مؤسسات درمانی عمومی خیریه یا دولتی موظفند این قبیل مشمولان را که بسازمانها و مؤسسات مذکور مراجعه کنند مجاناً معالجه کنند.
تبصره 2 – در زمان جنگ یا بسیج همگانی میتوان افرادی را که در زمان صلح بعلل پزشکی یا تکفل از خدمت زیر پرچم معاف شده‌اند نیز بخدمت احضار کرد.
ماده 40 – بمشمولان دسته سوم مذکور در ماده 38 این قانون بلافاصله بعد از معاینه پزشکی معافیت دائم از خدمت داده میشود.
ماده 41 – معاینه مشمولان وسیله دو نفر پزشک از نیروهای مسلح شاهنشاهی انجام میشود و در صورت نبودن پزشکان نیروهای مسلح شاهنشاهی از پزشکان غیر نظامی که صلاحیت آنان وسیله بهداری محل تائید شده باشد استفاده خواهد شد.
تبصره – در صورت نبودن دو پزشک در محل برای معاینه مشمولان از یک پزشک استفاده خواهد شد ولی اظهار نظر در مورد معافیت پزشکی مشمولان عادی با نظر سه پزشک (باتفاق یا اکثریت) و اظهار نظر درباره معافیت مشمولان فارغ‌التحصیل دیپلمه و بالاتر اعم از معافیت موقت یا دائم با‌نظر شوراهای پزشکی نیروهای مسلح شاهنشاهی انجام میشود.
ماده 42 – چنانچه رئیس اداره وظیفه عمومی ظرف دو سال بنحوی اطمینان حاصل نماید که مشمولی با تقلب و دسیسه در معاینه پزشکی معافیت اخذ کرده و یا بر خلاف این قانون و آئین‌نامه معاینه پزشکی از خدمت زیر پرچم معاف و یا سرباز تشخیص داده شده از این قبیل مشمولان در‌شورای عالی پزشکی که حداقل از پنج نفر پزشکان نیروهای مسلح شاهنشاهی در تهران تشکیل میگردد معاینه مجدد بعمل خواهد آمد و نظر این شورا قاطع و غیر قابل اعتراض است.
ماده 43 – افسران و درجه‌داران و دانشجویان و دانش‌آموزان و افراد وظیفه در صورتی که در حین خدمت زیر پرچم مبتلا بنقص عضو یا بیماریهائی شوند که مدت معالجه آنها بیش از سه ماه بطول انجامد و مشمول معافیتهای مندرج در آئین‌نامه معاینه پزشکی نباشند در صورتی که طبق‌نظر شورای پزشکی بیمارستانهای نیروهای مسلح شاهنشاهی قادر بادامه خدمت نباشند از انجام بقیه خدمت زیر پرچم معاف و علاوه بر استفاده از‌مزایای قانون و آئین‌نامه بیمه نیروهای مسلح شاهنشاهی برای ادامه درمان بسازمانها و مؤسسات درمانی عمومی خیریه یا دولتی معرفی و اعزام خواهند شد.
بخش سوم – معافیت کفالت
ماده 44 – اشخاص زیر کفیل شناخته میشوند.
الف – مشمولان کفیل منحصر بفرد مادر فاقد شوهر و بضاعت و شغل.
ب – مشمولان کفیل منحصر بفرد معاش پدر از کار افتاده و بی‌بضاعت.
ج – مشمولانی که بتنهائی عهده‌دار معیشت برادر صغیر و یا از کار افتاده و بی‌بضاعت خود باشند.
د – مشمولانی که بتنهائی عهده‌دار معیشت خواهر صغیر یا فاقد شوهر و بضاعت و شغل باشند.
هـ – مشمولانی که بتنهائی عهده‌دار معیشت جد و یا جده از کار افتاده و بی‌بضاعت باشند.
و – فرزند ذکور منحصر بفرد هر مرد یا زنی که سن یکی از آنها از 60 سال تجاوز نموده باشد.
ز – مشمولان دیپلمه و فوق دیپلم همچنین مشمولان لیسانسیه و بالاتر که در تاریخ تصویب این قانون به ترتیب 30 و 35 سال یا بیشتر داشته و‌دارای زن یا فرزند باشند.
ح – مشمولان عادی که در تاریخ تصویب این قانون 23 سال یا بیشتر داشته و قبل از مهر ماه 1349 ازدواج کرده و دارای زن یا فرزند باشند.
تبصره 1 – مشمولانی که قبل از تصویب این قانون از معافیتهای مقرر در ماده 63 قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب اسفند ماه 1321 و ماده اصلاحی همان قانون مصوب اسفند ماه 1327 استفاده نموده‌اند کماکان از معافیت مربوط بر طبق قوانین مزبور استفاده خواهند کرد.
تبصره 2 – مشمولانی که برای انجام خدمت وظیفه عمومی احضار میشوند در صورتی که در تاریخ‌های معینه بدون عذر موجه خود را معرفی نکنند علاوه بر اینکه تحت تعقیب کیفری قرار میگیرند از معافیت موضوع این ماده نیز محروم میشوند مگر اینکه در موقع احضار و در طول مدت‌غیبت و حین رسیدگی حائز شروط معافیت کفالت بوده باشند در این صورت این قبیل مشمولان از معافیت کفالت استفاده مینمایند و از تعقیب جزائی نیز معاف خواهند بود.
تبصره 3 – بی‌بضاعت بکسی اطلاق میشود که درآمد لازم برای تأمین معیشت خود نداشته باشد ضابطه تعیین درآمد برای اعاشه تحت‌الکفاله هر یک از طبقات مشمولان بشرح زیر خواهد بود:
الف – در مورد مشمولان عادی برابر حقوق خالص دریافتی سرباز داوطلب.
ب – در مورد مشمولان دیپلمه و فوق دیپلم برابر حقوق خالص دریافتی گروهبان یکم وظیفه.
پ – در مورد مشمولان لیسانسه و بالاتر برابر حقوق خالص دریافتی ستوان دوم وظیفه.
تبصره 4 – از کار افتاده به کسی اطلاق میشود که از نظر جسمی یا روانی قادر بتأمین معیشت خود از طریق انجام کار یا حرفه‌ای که بدان وسیله امرار معاش میکرده نباشد و بکار دیگری اشتغال نداشته باشد.
تبصره 5 – مشمولانی که ادعای کفالت میکنند میتوانند مدارک لازم را تا دو ماه پیش از سال احضار بسازمان وظیفه عمومی محل سکونت خود تسلیم کنند.
تحقیقات لازم نسبت بادعای کفالت این قبیل مشمولان و همچنین تصدیق صحت مندرجات استشهاد و مدارک آنها در مورد عائله تحت تکفل و درآمد آنان در نقاطی که شهربانی وجود دارد با مأمورین شهربانی و در صورت نبودن شهربانی با مأمورین ژاندارمری است.
هر گاه مأموری بر خلاف حقیقت تصدیقی کند که موجبات صدور رأی کفالت مشمول یا موجبات اعزام بخدمت او را من غیر حق فراهم سازد طبق مقررات این قانون تعقیب خواهد شد.
ماده 45 – با مشمولانی که کفیل شناخته شوند بترتیب زیر رفتار میشود:
الف – بمشمولانی که کمتر از دیپلم کامل دبیرستان داشته باشند همچنین بمشمولان موضوع بند و و بند ز ماده 44 معافیت دائم داده میشود.
ب – بمشمولانی که دارای دیپلم کامل دبیرستان یا بالاتر باشند یک سال معافیت داده میشود و در پایان سال اول بوضع کفالت این قبیل مشمولان مجدداً رسیدگی میشود در صورتی که در وضع کفالت آنان تغییری حاصل نشده باشد یکسال دیگر به آنان معافیت داده میشود و در پایان سال دوم بوضع آنان رسیدگی و در صورت عدم تغییر وضع کفالت برگ معافیت دائم از خدمت در زمان صلح به آنان داده میشود.
ج – در صورتی که مشمولان موضوع بند ب این ماده زائد بر احتیاج باشند در همان سال اول بآنان نیز معافیت دائم از خدمت در زمان صلح داده میشود.
فصل پنجم
آموزش نظامی مشمولان خدمت وظیفه عمومی و درجات و حقوق و مزایای انان
ماده 46 – کلیه مشمولان دارای دیپلم کامل دبیرستان و بالاتر طبق برنامه و مدت آموزشی که از طرف وزارت جنگ و سایر سازمانهای مذکور در‌ماده 4 تنظیم میگردد دوره آموزشی مقدماتی نظامی را طی خواهند کرد.
تبصره 1 – در مورد مشمولان دارای دیپلم کامل دبیرستان و فوق دیپلم در صورتی که تعداد آنان بیش از نیازمندی کادر درجه‌داری در سازمانهای مذکور در ماده 4 این قانون باشد تعداد لازم طبق ترتیبی که در آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد انتخاب و بقیه مانند مشمولان عادی جهت‌انجام خدمت زیر پرچم بمراکز آموزشی وظیفه تحویل میشوند.
تبصره 2 ـ دارندگان دیپلم کامل دبیرستان و فوق دیپلم که مانند مشمولان عادی بخدمت سربازی وطیفه اعزام میشوند از 2500 ریال حقوق ماهانه استفاده خواهند نمود.
تبصره 3 – چنانچه سربازان مشمول تبصره 2 این ماده بدرجات سرباز یکمی یا سرجوخگی نائل گردند حقوق آنان بترتیب زیر پرداخت خواهد شد:
سرباز یکم 3000 ریال
سرجوخه 13500 ریال.
ماده 47 – مشمولان دیپلم و فوق دیپلم پس از طی دوره آموزشی مقدماتی نظامی و موفقیت در آزمایشهای مربوط در صورتی که از لحاظ جسمی -روانی – اخلاقی و امنیتی شایستگی داشته باشند برای طی دوره آموزشی درجه‌داری وظیفه اعزام و پس از موفقیت در طی دوره مزبور بر حسب معدل آزمایشهای نهائی و احتیاجات نیروهای مسلح شاهنشاهی و سایر سازمانهای مذکور در ماده 4 به یکی از درجات گروهبانی وظیفه مفتخر خواهند شد.
تبصره – در صورتی که مشمولان مذکور در این ماده در آزمایشهای مربوط مردود شوند و یا طبق نظر شورای مرکز آموزش فاقد صلاحیت تشخیص داده شوند بقیه خدمت زیر پرچم را با درجه افرادی وظیفه انجام خواهند داد.
ماده 48 – مشمولان لیسانسیه و بالاتر پس از طی دوره آموزشی مقدماتی نظامی و موفقیت در آزمایشهای آن در صورتی که از لحاظ جسمی -روانی – اخلاقی و امنیتی شایستگی داشته باشند برای طی دوره آموزش افسری وظیفه اعزام و پس از طی دوره مزبور و موفقیت در آزمایشهای آن‌دارندگان دانشنامه دکترا بدرجه ستوان یکمی و سایرین به درجه ستوان دومی وظیفه مفتخر خواهند شد.
دانشجویانی که قبل از تصویب این قانون مشغول گذراندن دوره آموزش نظامی در اثناء تحصیل شده‌اند یا برای طی آن نام‌نویسی کرده‌اند در صورت موفقیت در آزمایش از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی معاف خواهند بود و در مدت آموزش اردوئی تابع قوانین و مقررات کیفری و انضباطی ارتش شاهنشاهی هستند.
تبصره 1 – در صورتی که مشمولان موضوع این ماده در آزمایشهای دوره مقدماتی نظامی مردود شوند و یا طبق نظر شورای مرکز آموزشی از لحاظ جسمی – روانی و اخلاقی صلاحیت طی دوره افسری را نداشته باشند برای طی دوره درجه داری اعزام و طبق مقررات ماده 47 اینقانون با آنان رفتار‌خواهد شد.
تبصره 2 – در صورتی که مشمولان موضوع این ماده در آزمایشهای دوره آموزشی افسری وظیفه مردود گردند یا از لحاظ جسمی – روانی و اخلاقی فاقد صلاحیت نیل بمقام افسری بر حسب تشخیص شورای مرکز آموزش مربوط باشند بقیه خدمت زیر پرچم را در یکی از درجات استواری وظیفه انجام خواهند داد.
تبصره 3 – در صورتی که مشمولان موضوع این ماده در هر یک از مراحل آموزشی بعلل امنیتی فاقد صلاحیت نیل بمقام افسری تشخیص داده شوند بقیه خدمت زیر پرچم را مانند افراد وظیفه انجام خواهند داد.
ماده 49 – درجه‌داران و افراد وظیفه که پس از انجام حداقل شش ماه خدمت طبق تشخیص فرماندهان یا رؤساء مربوط ممتاز و برجسته تشخیص داده شوند در صورت موفقیت در آزمایش بدرجات بالاتر مفتخر و بقیه خدمت زیر پرچم را با درجه جدید انجام میدهند.
نحوه اجرای مقررات این ماده و مواد 46 و 47 و 48 در آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
ماده 50 – افسران و درجه‌داران احتیاط و ذخیره که برای طی دوره‌های آموزشی فرا خوانده میشوند پس از طی دوره‌های آموزشی لازم و موفقیت در آزمایشهای مربوط در صورت ابراز لیاقت و شایستگی برابر مقررات آیین‌نامه اجرائی این قانون بترفیع درجه تا سرهنگی نایل خواهند شد.
ماده 51 – اعطای درجه افسری بمشمولان خدمت وظیفه عمومی همچنین تنزل درجه افسران وظیفه طبق مقررات مواد قبل با تصویب اعلیحضرت همایون شاهنشاه بزرگ ارتشتاران و درج در فرمان همگانی ارتش شاهنشاهی (در مورد افسران وظیفه‌ای که خدمت مقرر را در ارتش‌شاهنشاهی و سایر سازمانهای مذکور در ماده 4 انجام میدهند) و درج در فرمان همگانی ژاندارمری کل کشور (در مورد افسران وظیفه مربوط) خواهد‌بود.
تبصره – تنزل درجه افسران وظیفه در زمان جنگ در اختیار فرماندهی است که قانوناً اختیار صدور امر تعقیب را دارند.
ماده 52 – اعطای درجات درجه‌داری و افرادی بمشمولان خدمت وظیفه عمومی در هر یک از مراحل خدمت وظیفه همچنین تنزیل درجه آنان از اختیارات فرماندهان و رؤسای مربوط با رعایت مقررات ماده 19 قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی ایران خواهد بود و در مورد تنزیل درجه موافقت کمیسیون مذکور در ماده 53 این قانون ضروری میباشد.
ماده 53 – بافسران وظیفه در صورتی که در هر یک از دوره‌های خدمتی شئون و خصائل درجه خود را بتشخیص کمیسیونی مرکب از پنج نفر از افسران قسمت مربوط و تأیید فرمانده یا رئیس قسمت (از مقامات سرتیپی و بالاتر) از دست بدهند با تصویب اعلیحضرت همایون شاهنشاه بزرگ ارتشتاران و درج در فرمان همگانی ارتش شاهنشاهی حسب مورد و اهمیت موضوع تا رتبه سربازی تنزیل درجه داده خواهد شد و بقیه خدمت وظیفه را در کلیه دوره‌ها با درجه و حقوق و مزایای رتبه تنزیل یافته انجام خواهند داد.
ماده 53 مکرر (الحاقی 01ˏ02ˏ1354)
در صورتی که افسران سپاهی انقلاب در حین انجام خدمت زیر پرچم مرتکب عملی شوند که کمیسیون متشکل از:
الف – معاون فرمانده نیروی زمینی شاهنشاهی.
ب – مدیر کل سپاه مربوط.
ج – دادستان ارتش یا معاون قضائی او.
د – دادستان دادگاه اداری وزارتخانه مربوط.
ه – رئیس اداره یا مسئول امور انضباطی سپاه مربوط.
آن را خلاف شئون و خصال افسری تشخیص دهد به پیشنهاد کمیسیون مزبور گزارشی به پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاه بزرگ ارتشتاران تقدیم و پس از تصویب در فرمان همگانی ارتش شاهنشاهی درج و تا درجه سربازی تنزیل درجه داده میشوند.
تخلفات درجه‌داران سپاهی انقلاب در مواردی که مستلزم تنزیل درجه میباشد در کمیسیونی با شرکت نمایندگان مقامات مذکور در ماده فوق مطرح و پیشنهادات کمیسیون با تصویب معاون فرمانده نیروی زمینی شاهنشاهی قابل اجراء خواهد بود.
افسران و درجه‌داران سپاهی انقلاب در صورت تنزیل درجه بقیه خدمت را با حقوق و مزایای درجه جدید انجام خواهند داد و هر گاه به پائین‌تر از گروهبان سومی تنزیل درجه یابند برای انجام بقیه خدمت به یکی از پادگانهای نظامی معرفی خواهند شد.
ماده 54 – میزان حقوق و مزایای ماهانه افسران – درجه‌داران – دانشجویان و دانش‌آموزان و افراد وظیفه بشرح زیر خواهد بود:
الف – حقوق و مزایای ماهانه افسران و درجه‌داران وظیفه معادل حقوق و مزایای ماهانه افسران و درجه‌داران کادر ثابت جز آنچه که بموجب قوانین فقط به افسران و درجه‌داران کادر ثابت تعلق میگیرد.
ب – حقوق ماهانه دانشجویان وظیفه که دوره آموزش افسری را طی مینمایند معادل حقوق ماهانه دانشجویان آموزشگاه افسری جزء.
ج – حقوق ماهانه دانش‌آموزان و دانشجویان در مدت آموزش مقدماتی نظامی و حقوق ماهانه دانش‌آموزان آموزشگاه درجه‌داری وظیفه در مدت آموزش تخصصی معادل حقوق ماهانه آموزشگاه درجه‌داری کادر ثابت.
د – حقوق ماهانه افراد وظیفه بمیزانی که هر سال در بودجه وزارت جنگ پیش‌بینی میشود.
تبصره – افسران و استواران و گروهبانان وظیفه در مدت خدمت از لباس مقرر در قانون نیروهای مسلح شاهنشاهی استفاده خواهند کرد.
ماده 55 – افسران و درجه‌داران وظیفه در صورت اعزام بمأموریت یا انتقال یا خدمت در مناطق بد آب و هوا مشمول مقررات فوق‌العاده و مزایای مربوط بافسران و درجه‌داران کادر ثابت خواهند بود و در صورتی که در یگانها و قسمتهائی که پرسنل کادر ثابت آنها از مزایای قانونی خاص استفاده میکنند مشغول خدمت شوند در شرایط مشابه از مزایای مزبور استفاده خواهند کرد.
تبصره – به افسران و درجه‌داران وظیفه که بنا به تقاضای شخصی منتقل میشوند هزینه سفر و فوق‌العاده انتقال تعلق نمیگیرد.
فصل ششم
احضار در مراحل احتیاط و ذخیره
ماده 56 – وزارت جنگ میتواند یک یا چند طبقه از افسران و درجه‌داران و افراد وظیفه که خدمت زیر پرچم را انجام داده‌اند و در دوره‌های احتیاط و ذخیره خدمت وظیفه عمومی هستند برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی یا بسیج بخدمت فرا خوانده و پس از پایان آموزش یا رفع احتیاج آنان را‌مرخص نماید. نحوه احضار و مهلت معرفی فراخواندگان همچنین کسانیکه بعلل ناشی از وضع جسمانی یا اجتماعی یا مشاغل آنان ممکن است از‌فرا خوانده شدن برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی معاف شوند در آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
ماده 57 – هزینه رفت و آمد افسران و درجه‌داران و افراد وظیفه‌ای که برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی یا بسیج فرا خوانده میشوند بعهده وزارت جنگ میباشد.
در مواردیکه رفت و آمد بوسیله بنگاههای راه‌آهن و کشتیرانی دولتی امکان‌پذیر باشد فراخواندگان با ارائه مدارک لازم که در آئین‌نامه اجرائی اینقانون پیش‌بینی میشود بطور رایگان از وسائل مزبور استفاده خواهند کرد.
ماده 58 – فراخواندگان برای تجدید یا تکمیل آموزش در صورتی که کارمند یکی از وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی یا وابسته بدولت یا بخش‌خصوصی باشند با حفظ شغل مربوط حقوق و مزایای خود را از همان وزارتخانه یا مؤسسه یا بخش خصوصی دریافت خواهند داشت در غیر این صورت در مدت آموزش حقوقی معادل حقوق افسران و درجه‌داران و افراد هم درجه کادر ثابت از بودجه وزارت جنگ بآنان پرداخت میشود.
ماده 59 – فراخواندگان برای بسیج در مدت بسیج حقوقی معادل حقوق افسران و درجه‌داران و افراد هم درجه کادر ثابت از بودجه وزارت جنگ دریافت خواهند داشت.
فصل هفتم – غیبت مشمولان وظیفه عمومی و جرائم و مجازاتها
بخش اول – غیبت مشمولان خدمت وظیفه عمومی
ماده 60 – مشمولان خدمت وظیفه عمومی که برای رسیدگی یا اعزام احضار شده و در مهلت یا موعد مقرر که از طرف اداره وظیفه عمومی اعلام‌میشود خود را معرفی نکنند همچنین مشمولانی که معافیتهای موقت دریافت داشته و پس از انقضاء مدت اعتبار ظرف یکماه برای تجدید رسیدگی خود را معرفی نکنند غائب شناخته شده و پس از معرفی یا دستگیری در صورتی که طبق مقررات این قانون قادر به خدمت و بلامانع تشخیص داده‌شوند بخدمت اعزام میشوند و پس از انجام خدمت زیر پرچم در صورت اعلام اداره وظیفه عمومی باتهام غیبت آنان در مراجع دادگستری رسیدگی میشود چنانچه دارای عذر موجه نباشند بزندان تأدیبی از یک تا دو سال محکوم خواهند شد. کسانیکه بخدمت اعزام نگردند و یا انتخاب نشوند بلافاصله برای رسیدگی باتهام غیبت آنان بمراجع دادگستری معرفی و در صورت نداشتن عذر موجه به مجازات مذکور محکوم خواهند شد.
تبصره 1 – مشمولان غائب دیپلمه و بالاتر در صورتی که پس از حضور یا دستگیری در معاینه پزشکی معاف موقت تشخیص داده شوند برای‌درمان بسازمانها و مؤسسات درمانی عمومی خیریه یا دولتی معرفی میشوند و بعد از انقضاء مهلت معافیت بر حسب اینکه قادر بانجام خدمت یا‌معاف دائم تشخیص داده شوند بخدمت اعزام یا معاف خواهند شد.
تبصره 2 – مشمولانی که معافیت تکفل دریافت داشته و پس از انقضاء مدت معافیت خود را ظرف یکماه برای تجدبد [تجدید] رسیدگی معرفی نکرده‌باشند پس از حضور یا دستگیری بکفالت آنها رسیدگی میشود.
در صورتی که در مدت غیبت در وضع تکفل آنان تغییری حاصل نشده و مشمولان در حال کفالت باشند از معافیت کفالت استفاده کرده و از تعقیب‌کیفری معاف خواهند شد.
تبصره 3 – مشمولان غائب داخل کشور چنانچه تا یکسال و آنهائیکه در خارج از کشور میباشند چنانچه تا دو سال بعد از تاریخ تصویب اینقانون برای رسیدگی بوضع مشمولیتشان بسازمان‌های وظیفه عمومی مراجعه نمایند از مجازات غیبت معاف خواهند شد.
تبصره 4 – هر گونه مقررات (باستثنای مقررات کیفری) که بمنظور جلوگیری از غیبت مشمولان ضروری تشخیص داده شود از طرف وزارت‌کشور با موافقت وزارتخانه‌های مربوط تهیه و پس از تصویب هیئت وزیران بموقع اجرا گذارده خواهد شد.
ماده 61 – مشمولان غائبی که بخدمت زیر پرچم اعزام میشوند در صورتی که در حین خدمت زیر پرچم حسن رفتار و اخلاق از آنان مشاهده شود‌و یا در عملیات جنگی ابراز شجاعت و فداکاری نمایند و مراتب مورد گواهی فرمانده مربوط که درجه محل سازمانی آن امیری باشد واقع گردد از تعقیب‌کیفری مربوط باتهام غیبت معاف خواهند شد.
بخش دوم – جرائم و مجازاتها
ماده 62 – کسانیکه با تقلب موجبات معافیت خود یا دیگران را از خدمت وظیفه عمومی فراهم سازند در دادگاه نظامی باتهام آنها رسیدگی شده به ششماه تا دو سال حبس عادی محکوم خواهند شد و در صورتی که ارتکاب جرم در زمان جنگ باشد بدو تا پنجسال حبس مجرد محکوم میشوند هر گاه بموجب قوانین جاری اعمال ارتکابی آنها عناوین خاص دیگری داشته که مستلزم کیفر شدیدتری باشد در این صورت بکیفر اشد محکوم میشوند.
تبصره – مراد از تقلب مذکور در این ماده عبارت است از ارتکاب اعمالی که موجبات معافیت مشمول را من غیر حق فراهم یا وسائل آن را تسهیل‌کند از قبیل اخذ شناسنامه مجدد – استفاده از شناسنامه دیگران – اعمال نفوذ – دادن شهادت کذب – گواهی بر خلاف واقع – مکتوم داشتن حقیقت و‌تحریک کردن و فریب دادن مشمول و نظایر آنها.
ماده 63 – اشخاصی که بمنظور اجرای مقررات این قانون وظایفی بعهده آنان محول شده است اعم از مسئولان و کارمندان اداره وظیفه عمومی و‌ژاندارمری و شهربانی و سازمانهای تابعه آنان و سایر مأموران وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و نمایندگان انجمنهای شهرستان و ده و دهداران و‌کدخدایان چنانچه با سوء نیت موجبات معافیت یا اعزام مشمولی را بخدمت وظیفه عمومی من غیر حق فراهم سازند در دادگاه نظامی باتهام آنها‌رسیدگی شده بحبس عادی از یک تا سه سال محکوم خواهند شد و در صورتی که عمل در زمان جنگ واقع شود بحبس مجرد از دو تا ده سال‌محکوم خواهند شد.
ماده 64 – استخدام مشمولان بطور کلی در وزارتخانه‌ها و مؤسسات وابسته بدولت و در کارخانه‌ها و کارگاهها و مؤسسات خصوصی بدون داشتن معافیت دائم ممنوع است مجازات متخلفین (استخدام‌کنندگان) از شش ماه تا دو سال حبس تأدیبی خواهد بود.
تبصره 1 – اشتغال بکار مشمولان با برگ معافیت موقت یا دفترچه آماده بخدمت فقط در مدت اعتبار آنها بلامانع است.
تبصره 2 – استخدام مشمولان در نیروهای مسلح شاهنشاهی با رعایت تبصره 3 ماده 8 این قانون از محدودیت مقرر در این ماده مستثنی است.
ماده 65 – آئین‌نامه‌های اجرائی این قانون را وزارتخانه‌های کشور و جنگ تهیه و بموقع اجراء میگذارند.
ماده 66 – قانون خدمت نظام وظیفه مصوب سال 1317 و قانون اصلاح قانون مزبور مصوب سال 1321 باستثنای مقررات جزائی مذکور در ماده 155 و آن قسمت از ماده 156 و سایر قوانین و مقررات که مغایر با این قانون باشد ملغی است.
قانون فوق مشتمل بر شصت و شش ماده و چهل و سه تبصره پس از تصویب مجلس شورای ملی در جلسه روز یکشنبه 5/ 2/ 1350 در جلسه روز دوشنبه سیزدهم اردیبهشت ماه یکهزار و سیصد و پنجاه شمسی به تصویب مجلس سنا رسید.
رئیس مجلس سنا – جعفر شریف امامی
ماده الحاقی –
بمنظور تأمین نیازمندیهای نیروهای مسلح و رفع هرگونه تبعیض، مشمولین دیپلمه نیز مانند مشمولین عادی بخدمت زیر پرچم اعزام خواهند شد. میزان حقوق پرداختی به مشمولین عادی و دیپلمه برابر جداولی خواهد بود که وزارت دفاع ملی و وزارت کشور با توجه به امکانات مالی دولت تعیین و پس از تأمین اعتبار پرداخت خواهد نمود.
تبصره 1 ـ مشمولین (اعم از عادی ـ دیپلمه ـ فوق دیپلمه ـ لیسانسیه و بالاتر) بشرح زیر از خدمت زیر پرچم در زمان صلح معاف میگردند:
الف ـ کلیه مشمولین عادی ـ دیپلمه ـ فوق دیپلمه متولدین تا پایان سال 1337.
ب ـ کلیه مشمولین لیسانسیه به بالا (باستثناء گروه پزشکی) متولدین تا پایان سال 1333.
ج ـ کلیه مشمولین گروه پزشکی (پزشک ـ دندانپزشک ـ دکتر داروساز ـ دامپزشک) متولدین تا پایان سال 1327.
تبصره 2 ـ تاریخ صدور برگ معافیت مشمولان وظیفه موضوع تبصره 1 این قانون با توجه به شرایط و مقتضیات وسیله وزارتین دفاع ملی و کشور تعیین و به اداره وظیفه عمومی ابلاغ خواهد شد.
تبصره 3 ـ مقررات این قانون از تاریخ 7/ 5/ 1358 لازم الاجراء میباشد.