ماده واحده – مجلس شورای ملی موافقتنامه حل مسائل مرزی و مالی بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را که مشتمل بر پنج ماده و یک پروتکل ضمیمه میباشد و در تاریخ پنجشنبه یازدهم آذر ماه ۱۳۳۳ در تهران بامضاء رسیده است تصویب و به دولت اجازه میدهد اسناد مصوب آن را مبادله نماید.
این قانون که مشتمل بر ماده واحده و متن موافقتنامه و یک پروتکل ضمیمه است در جلسه پنجشنبه پنجم اسفندماه یکهزار و سیصد و سی و سه به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت
قانون بالا در جلسه پنجشنبه ۱۹ اسفندماه ۱۳۳۳ به تصویب مجلس سنا رسیده است.
موافقتنامه راجع به حل مسائل مرزی و مالی بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
اعلیحضرت شاهنشاه ایران و هیئت رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی با تمایل ببسط و تحکیم مناسبات حسنه همجواری موجوده بین دو کشور و نظر باینکه مایلند مسائل مرزی بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و همچنین دعاوی متقابل مالی مربوط به دوره دومین جنگ جهانی را حل و فصل نمایند
به این منظور تصمیم بانعقاد این موافقتنامه گرفتند و نمایندگان مختار خود را بقرار زیر تعیین کردند:
اعلیحضرت شاهنشاه ایران جناب آقای حمید سیاح سفیر کبیر.
هیئت رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی آناتولی یوسفوویج لاورنتیف سفیر کبیر و نماینده مختار اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در ایران.
نامبردگان پس از مبادله اعتبارنامه‌های خود که آنها را موافق قاعده و کاملا صحیح یافتند نسبت بمراتب زیر موافقت حاصل نمودند:
ماده ۱ – طرفین معظمین متعاهدین که با اشتیاق مایلند اختلافات راجع بموضوع عبور خط مرز دولتی بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در بعضی نواحی و بدین ترتیب مسئله مرزی را بطور کلی بر اساس رعایت منافع طرفین حل کنند موافقت نمودند که در نواحی مغان -دیمان – یدی‌اولر – سرخس و همچنین در ناحیه اترک از تپة سنگرتپه (صغیر تپه) در امتداد خط مرز تا دریای خزر خط جدید مرز دولتی برقرار میگردد عبور خط مرز جدید در نواحی مذکوره در فوق در ماده ۲ این موافقتنامه تشریح شده است.
طرفین معظمین متعاهدین تأیید مینمایند که خط مرز بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در تمام بقیه طول آن بدون تغییر باقی میماند ضمناً ناحیه مرزی واقع در ساحل راست رود ارس مقابل دژ سابق عباس‌آباد و همچنین قریه حصار با قطعه زمین آن در حدود خاک ایران میماند و قریه فیروزه و زمینهای اطراف آن در حدود خاک اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی باقی میماند.
بنا بمراتب مذکوره در فوق طرفین معظمین متعاهدین اعلام میدارند که از این ببعد کلیه مسائل مربوط به عبور خط مرز دولتی در تمام طول آن بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی حل و فصل شده است و طرفین نسبت بیکدیگر ادعای ارضی ندارند.
ماده ۲ – بنا به ماده ۱ این موافقتنامه خط مرز دولتی بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی باین ترتیب عبور مینمایند:
الف – ناحیه مرز ماوراء قفقاز (باختری):
خط مرز دولتی بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از محل تلاقی مرزهای دولتی ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری ترکیه در نقطه التقای رود ارس با رود قره‌سوی سفلی تا نقطه‌ای که در وسط مجرای رود ارس در طرف شمال باختری آبادی تازه کند ایران میباشد و تقریباً در ۵.۲ کیلومتری جنوب خاور خاوری مرکز آبادی شوری آشاقا – قره‌گووندلی و در ۳.۶ کیلومتری شمال خاوری مرکز آبادی قمیشلی ایران واقع است بنحوی از مجرای رود ارس میگذرد که در سند تشریح مرز بین ایران و روسیه که بوسیله کمیسرهای دولتین در ۱۸ ژانویه ۱۸۲۹ در بهرام لو‌امضاء شده توصیف شده با این استثناء که قطعه زمین مرزی در ساحل راست رود ارس برابر دژ عباس‌آباد در حدود خاک ایران باقی مانده و خط مرز برابر دژ نامبرده در امتداد مجرای رود ارس میگذرد. خط مرز از نقطه نامبرده در رود ارس متمایل بخاور گردیده و در امتداد خط مرز کنونی گذشته تا نقطه‌ایکه تقریباً در ۴.۵ کیلومتری شمال خاوری مرکز آبادی قمیشلی ایران و در ۴۰.۰ کیلومتری جنوب خاور حومه جنوبی آبادی حاجی بابالی شوروی است امتداد دارد – از اینجا خط مرزی کنونی را ترک نموده و تقریباً ۴.۰ کیلومتر بخط مستقیم بطرف جنوب خاور خاوری امتداد یافته و بنقطه‌ایکه تقریباً در ۷.۰ کیلومتری شمال خاور خاوری مرکز آبادی ایرانی قمیشلی و در ۳.۶ کیلومتری جنوب خاوری مرکز بی‌نام شوروی و در ۲.۰ کیلومتری شمال خاوری نقطه مثلثاتی دارای علامت ۲۷.۲ واقع شده میرسد.
خط مرز از این پس بخط مستقیم بطرف جنوب خاوری گذشته و به نقطه‌ایکه تقریباً در ۵.۲ کیلومتری جنوب خاوری تپه شهریار و در ۱.۱ کیلومتری جنوبی نقطه مثلثاتی دارای علامت ۶۸.۸ و در ۴.۴ کیلومتری شمال شمال باختری گورستان آبادی ایرانی بیله‌سوار ایران (طالش – میکائیلو) واقع شده میرسد.
سپس خط مرز بخط مستقیم بسمت جنوب خاوری امتداد یافته و به نقطه‌ای که در خط مرز کنونی در حومه شمال خاوری آبادی ایرانی بیله‌سوار ایران (طالش – میکائیلو) تقریباً در ۱.۱ کیلومتری شمال خاور خاوری گورستان آبادی ایرانی بیله‌سوار ایران (طالش – میکائیلو) و در ۵.۵ کیلومتری خاوری نقطه مثلثاتی بعلامت ۶۸.۸ واقع میباشد میرسد.
از اینجا خط مرز بطرف جنوب متمایل گشته و از روی خط مرز کنونی به نقطه‌ای که در وسط رودخانه بلهارچای (بلهارود) بنحوی میرسد که آبادی بیله‌سوار (شوروی) را در حدود خاک اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و بیله‌سوار ایران (طالش و میکائیلو) را در حدود خاک ایران باقی میگذارد. (خط جدید مرزی در ناحیه مغان از رود ارس تا رود بلهارچای در نقشه پیوست بمقیاس (۱۰۰۰۰۰).(۱) ترسیم شده است – پیوست شماره ۱)
از نقطه واقع در وسط رود بلهارچای تا صخره سیقناق که تقریباً در حدود ۱.۰ کیلومتری جنوب باختری قله کوه جگئیر (جکویرا) و در ۵.۵ کیلومتری شمال باختری مرکز آبادی شوروی دیمان واقع است خط مرز بنحوی که در سند تشریح مرز بین ایران و روسیه که بوسیله کمیسرهای دولتین در ۱۸ ژانویه ۱۸۲۹ در بهرام‌لو بامضاء رسیده توصیف شده است میگذرد.
از صخره سیقناق خط جدید مرز شروع میشود که تقریباً بخط مستقیم تا قله ارتفاع دارای علامت ۱۶۱۹.۲ و تقریباً در ۶۰۰ متری جنوب خاوری کوه قراول داش (قراوش‌تاش) و در ۱.۱ کیلومتری شمال مرکز آبادی ایرانی قانی بلاغ واقع میباشد امتداد مییابد.
(خط جدید مرز در ناحیه دیمان از صخره سینقاق تا قله ارتفاع بعلامت ۱۶۱۹.۲ در نقشه پیوست بمقیاس (۱۰۰۰۰۰).(۱) ترسیم شده است -پیوست شماره ۲).
از قله ارتفاع بعلامت ۱۶۱۹.۲ تا دریای خزر خط مرز بنحویکه در سند تشریح مرز بین ایران و روسیه که بوسیله کمیسرهای دولتین در ۱۸ ژانویه۱۸۹۲ در بهرام‌لو بامضاء رسیده توصیف شده است میباشد با این استثناء که قطعة زمین شوروی موسوم به یدی‌اولر به تصرف ایران واگذار و خط مرز در این ناحیه از مجرای آبی کنونی رود آستارا چای میگذرد.
ب – ناحیه مرز ماوراء خزر (خاوری):
خط مرز بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از محل تلاقی مرزهای دولتی ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و افغانستان تا نقطه واقع در وسط انشعاب باختری رود تجن (هریرود) تقریباً در ۲.۷ کیلومتری شمال خاوری مسجد اولی بابا و ۵.۸ کیلومتری شمال شمال باختری مرکز‌آبادی سرخس شوروی در وسط عمیق‌ترین مجرای رود تجن بنحوی که این مرز در پروتکل شماره ۳ مورخ ۱۹ ژوئن ۱۸۹۴ راجع به تعیین مرز بین ایران و روسیه در ناحیة از ذوالفقار تا خملی تپه تعیین گردیده و بطوری که این مرز در نقشه پیوست پروتکل مزبور ترسیم شده است میگذرد.
از نقطه مذکوره در فوق بر روی تجن خط مرز جدید شروع میشود که از وسط عمیق‌ترین مجرای رود تجن تا نقطه‌ایکه در وسط رود تجن تقریباً در ۲.۴ کیلومتری خاور خملی تپه (تپه خملی) و در ۴.۱ کیلومتری شمال شمال خاوری تپه قسی واقع گردیده امتداد مییابد. از اینجا خط مرز بطرف باختر متمایل گشته و پس از طی بخط مستقیم تقریباً ۳.۴ کیلومتر به قله خملی تپه (تپه خملی) میرسد خط مرز جدید در اینجا خاتمه مییابد. (خط مرز جدید در ناحیه سرخس در نقشه پیوست بمقیاس (۱۰۰۰۰۰).(۱) ترسیم شده است – پیوست شماره ۴).
از خملی تپه (تپه خملی) تا استوانه مرزی شماره ۱ که مکان آن بوسیله پروتکل راجع بخط مرز بین ایران و روسیه در سمت خاور از دریای خزر در‌فاصله از خرابه قلعه بابادورمز تا خلیج حسنقلی که در تاریخ ۳۰ ژانویه ۱۸۸۶ در عشق‌آباد بامضاء رسیده مشخص گردیده و در روی کوه زیراکو (زیره کوه) تقریباً در ۲.۳ کیلومتری جنوب باختری چشمه بابادورمز قرار دارد خط مرزی بنحوی میگذرد که در پروتکل شماره ۵ راجع بتعیین مرز ایران و روسیه در ناحیه خملی تپه (تپه خملی) تا بابادورمز در ۸ نوامبر ۱۸۹۴ در عشق‌آباد بامضاء رسیده تشریح گردیده و بطوری که این مرز در نقشه پیوست پروتکل مزبور ترسیم شده آبادی حصار (حصارقلعه) با قطعه زمین آن را در حدود خاک ایران باقی میگذارد.
بعداً از استوانه مرزی شماره ۱ مذکور در فوق تا استوانه مرزی شماره ۳۱ واقع در نزدیک گدوک ببر که در پروتکل مورخ ۳۰ ژانویه ۱۸۸۶ تعیین گردیده‌و خط مرزی در این ناحیه بنحوی میگذرد که نسبت بآن در پروتکل مورخه ۳۰ ژانویه ۱۸۸۶ راجع بخط مرز بین ایران و روسیه در سمت خاور‌بحر خزر در فاصله از خرابه قلعه بابادورمز تا خلیج حسنقلی تشریح شده و این مرز در این ناحیه بطوری است که در نقشه پیوست آن پروتکل ترسیم گردیده است.
از استوانه مرزی شماره ۳۱ واقع در نزدیکی گدوک بیر تا استوانه مرزی شماره ۴۱ واقع در قله‌کوه کناره (کنارا) که بموجب پروتکل مورخ ۳۰ ژانویه ۱۸۸۶ تعیین گردیده خط مرزی قریه فیروزه و اراضی اطراف آنرا در حدود خاک اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی باقی گذارده بنحوی که در پروتکل شماره ۶ راجع بتعیین مرز بین ایران و روسیه در ناحیه از گدوک بیر تا کوه کنار بتاریخ ۹ نوامبر ۱۸۹۴ تشریح شده و بطوریکه مرز مزبور در نقشه پیوست بآن پروتکل ترسیم گردیده است میگذرد. از استوانه مرزی شماره ۴۱ که در قله کوه کناره نصب گردیده تا گدارگودری واقع بر روی رود اترک خط مرز در این ناحیه بنحوی که درباره آن در پروتکل راجع به خط مرز بین ایران و روسیه مورخ ۳۰ ژانویه ۱۸۸۶ تشریح شده و به طوریکه این خط مرز در این ناحیه در نقشه پیوست بپروتکل نامبرده ترسیم گردیده است میگذرد. از گدارگودری تا نقطه واقع در روی خط مرز کنونی تقریباً در ۳۰۰ متری باختری نقطه مثلثاتی بعلامت ۶.۲ روی تپه سنگرتپه (صغیر تپه) خط مرز بنحوی که در پروتکل راجع به خط مرز بین ایران و ایالت ماوراء خزر از گدارگودری تا دریای خزر بتاریخ ۶ مارس ۱۸۸۶ تشریح و بطوری که مرز‌مزبور از گدارگودری تا تپه سنگرتپه (صغیر تپه) در نقشه پیوست به پروتکل مزبور ترسیم گردیده است میگذرد.
سپس از نقطه واقع در خط مرز فعلی تقریباً در ۳۰۰ متری باختر نقطه مثلثاتی دارای علامت ۶.۲ که روی تپه سنگرتپه (صغیر تپه) واقع شده خط مرز جدید شروع میشود که بخط مستقیم تا نقطه‌ایکه تقریباً ۲.۲ کیلومتری جنوب پاسگاه صید شماره ۱ شوروی در ۲۲.۶ کیلومتری شمال باختری ماند آب نفت لیجه ایران و در ۲۲.۰ کیلومتری جنوب باختر باختری مرکز آبادی حاجیاب شوروی است یعنی تا نقطه‌ای که خط مرز فعلی بساحل دریای خزر میرسد امتداد مییابد.
(خط جدید مرزی در قسمت باختری ناحیه اترک از تپه سنگرتپه (صغیر تپه) تا دریای خزر بر روی نقشه پیوست بمقیاس (۱۰۰۰۰۰).(۱) ترسیم شده است – پیوست شماره ۵).
ماده ۳ – طرفین معظمین متعاهدین موافقت نمودند که بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تعیین حدود و تجدید تعیین حدود مرز بعمل خواهد آمد باین منظور در موعدی که سه ماه دیرتر از آغاز اعتبار قانونی این موافقتنامه نباشد کمیسیون مختلط ایران و شوروی برای تعیین حدود و تجدید تعیین حدود در سراسر خط مرز تشکیل و شروع بکار نماید ضمن تعیین حدود مرزی که در نواحی مغان و دیمان و یدی‌اولر و اترک و سرخس که جدیداً تعیین گردیده در ضمن تجدید تعیین حدود تمام بقیه قسمت بین مرز ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی کمیسیون مختلط ایران و شوروی این موافقتنامه را ملاک عمل قرار خواهد داد. کمیسیون مختلط ایران و شوری از موقع تشکیل باید تعیین حدود و تجدید تعیین حدود مرز ایران و شوروی را در تمام طول آن در مدت یکسال و نیم‌خاتمه بدهد.
ماده ۴ – طرفین معظمین متعاهدین موافقت نمودند که تمام دعاوی متقابل مالی مربوط بزمان جنگ جهانی دوم را بانضمام دعاوی ناشیه از موافقتنامه بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مورخ ۱۸ مارس ۱۹۴۳ راجع بپرداختها بطور قطعی بترتیب زیر حل و فصل نمایند:
الف – بانک دولتی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در مدت دو هفته در دو قسمت از روزیکه این موافقتنامه دارای اعتبار رسمی میگردد در ایستگاه راه‌آهن مرزی جلفای ایران معادل ۱۱۱۹۶۰۷۰.۳ (یازده میلیون و یکصد و نود و شش هزار و هفتاد و سه دهم) گرام طلا برای استهلاک دعاوی طرف ایران ناشیه از موافقتنامه مورخ ۱۸ مارس ۱۹۴۳ مذکور در این ماده ببانک ملی ایران تحویل میدهد.
ب – طرف شوروی از آغاز اعتبار قانونی این موافقتنامه در مدت یکسال معادل ۸۶۴۸۶۱۹.۰۷ (هشت میلیون و ششصد و چهل و هشت هزار و نوزده و هفت صدم) دلار آمریکائی بطوری که از موافقتنامه مورخه ۱۸ مارس ۱۹۴۳ فوق‌الاشعار ناشی است بوسیله تحویل کالا به ایران به بهای حد وسط جهانی و در مواعید و طبق صورت اجناسی که نسبت به آن بین وزارت بازرگانی خارجی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بوسیله نمایندگی بازرگانی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در ایران و وزارت اقتصاد ملی ایران باید موافقت بعمل آید استهلاک میکند.
ج – کلیه دعاوی متقابل بین طرفین که ضمن مذاکرات سالهای ۱۹۵۰ – ۱۹۵۱ از دو طرف ابراز گردیده بود مستهلک محسوب میشود. طرفین اعلام میدارند که با انعقاد این موافقتنامه هیچگونه ادعای مالی مربوط به زمان جنگ دوم جهانی نسبت به یکدیگر ندارند.
ماده ۵ – این موافقتنامه باید به تصویب برسد و از روز مبادله نسخ مصوبه که حتی‌المقدور در کمترین موعد انجام خواهد شد بموقع اجراء گذارده میشود مبادله نسخ مصوبه در مسکو بعمل خواهد آمد.
نمایندگان مختار بمنظور تصدیق مراتب فوق این موافقتنامه را امضاء و بمهر خود ممهور نمودند:
در تهران بتاریخ ۱۱ آذر ماه ۱۳۳۳ (۲ دسامبر ۱۹۵۴) در دو نسخه هر یک بزبانهای فارسی و روسی که هر دو متن دارای اعتبار یکسان میباشد تنظیم گردید.
بنمایندگی اعلیحضرت شاهنشاه ایران حمید سیاح
بنمایندگی هیئت رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی آ.لاورنتیف
پروتکل
بنا بتوافقی که ضمن امضای موافقتنامه مورخ یازدهم آذر ماه ۱۳۳۳ (دوم دسامبر ۱۹۵۴) راجع به مسائل مرزی و مالی بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بعمل آمده است طرفین نسبت بمراتب زیر موافقت حاصل کردند:
۱ – خط مرزی در ناحیه نمین بطوری که در سند تشریح مرز بین ایران و روسیه مورخ ۱۸ ژانویه ۱۸۲۹ تعیین شده میگذرد. ضمناً جاده خاکی فعلی شوروی در پنج نقطه‌ای که ذیلاً درج شده و در شمای پیوست باین پروتکل مشخص گردیده در حدود خاک اتحاد شوروی باقی میماند.
نقاط مزبور عبارتند:
نقطه شماره ۱ بطول ۱۱۰۰ متر در جنوب کره قزیوردی واقع گردیده است جوانب این نقطه در خط مرزی کنونی بطور تقریب یکی در ۲۵۰ متری جنوبی قله کوه قزیوردی و دیگری در ۱۳۰۰ متری جنوبی جنوب باختری قله کوه نامبرده واقع میباشد.
نقطه شماره ۲ بطول ۱۱۰۰ متر در باختر ارتفاع دارای علامت ۲۱۶۱.۷ واقع است جوانب نقطه مزبور در خط مرزی کنونی بطور تقریب یکی در ۵۲۰ متری شمال قله ارتفاع دارای علامت ۲۱۶۱.۷ و دیگری در ۵۰۰ متری جنوب جنوب خاوری قله ارتفاع نامبرده واقع میباشد.
نقطه شماره ۳ به طول ۱۰۰۰ متر در جنوب باختری کوه بالمادین واقع است جوانب نقطه مزبور در خط مرزی کنونی بطور تقریب یکی در ۴۵۰ متری شمال باختری قله کوه بالمادین و دیگری در ۴۵۰ متری جنوب خاوری قله کوه نامبرده واقع میباشد.
نقطه شماره ۴ بطول ۱۲۶۰ متر در جنوب کوه قزل‌اثر (خزیلاس) واقع است جوانب این نقطه در خط مرزی کنونی بطور تقریب یکی در ۷۲۰ متری جنوب باختری قله کوه قزل‌اثر (خزیلاس) و دیگری در ۵۵۰ متری جنوب خاوری قله کوه نامبرده واقع شده است.
نقطه شماره ۵ بطول ۶۴۰۰ متر بین کوه مرداسیقی و کوه منارک واقع است جوانب این نقطه در خط مرزی کنونی بطور تقریب یکی در ۸۰۰ متری شمال باختری قله کوه مرداسیقی و دیگری در ۱۰۰ متر شمال کوه منارک واقع است.
در موقع تجدید تعیین حدود مرز جاده خاکی شوروی در نقاط ۲ و ۳ و ۴ و ۵ ناحیه نمین با در نظر گرفتن شرایط طبیعی حتی‌المقدور بطرف خط‌الرأس بالا برده خواهد شد باین ترتیب تجدید تعیین حدود مرزی دولتی بعمل خواهد آمد. اندازه‌گیری طول پنج نقطه مذکور در فوق در ناحیه نمین از روی جاده خاکی فعلی شوروی انجام یافته است.
۲ – واگذاری ناحیه یدی‌اولر متعلق به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی که در نتیجه منحرف شدن مجرای رود آستاراچای جدا شده است از طرف اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به ایران بمنزله استثنائی از عرف و اصول مقرر در حقوق بین‌المللی تلقی میگردد که طبق آن تغییر مجرای رودخانه مرزی موجب تغییر مرز دولتی نمیگردد (اگر بین طرفین در اینخصوص موافقت مخصوص وجود نداشته باشد).
۳ – مفهوم عنوان پروتکلهای مذکور در مادة ۲ موافقتنامه (قسمت ب ناحیه مرزی ماوراء خزر (خاوری)یعنی پروتکل مورخ ۳۰ ژانویه ۱۸۸۶ در‌خصوص خط مرزی بین ایران و روسیه بطرف خاور از دریای خزر در فاصله از خرابه‌های قلعه بابادورمز تا خلیج حسینقلی و پروتکل مورخ ۶ مارس۱۸۸۶ در خصوص خط مرز بین ایران و ایالت ماوراء خزر از گدارگودری تا دریای خزر – پروتکلهای کمیسیونهای تعیین مرز که بموجب فصل ۲ مقاوله‌نامه مورخ ۹ دسامبر ۱۸۸۱ منعقده بین ایران و روسیه تشکیل شده میباشد.
مفهوم عنوان پروتکل شماره ۳ مورخه ۱۹ ژوئن ۱۸۹۴ راجع بتعیین مرز بین ایران و روسیه در ناحیه از ذوالفقار تا خملی تپه و پروتکل شماره ۵ مورخ ۸ نوامبر ۱۸۹۴ راجع بتعیین مرز بین ایران و روسیه در ناحیه از خملی تپه تا بابادورمز و پروتکل شماره ۶ راجع بتعیین مرز بین ایران و روسیه در‌ناحیه از گدوک ییرتا کوه کناره که بتاریخ ۹ نوامبر ۱۸۹۴ تنظیم شده است – پروتکلهای کمیسیونهای تعیین مرز که بر طبق فصل ۴ و ۵ مقاوله نامه‌مورخ ۲۷ مه ۱۸۹۳ منعقده بین ایران و روسیه تشکیل گردیده میباشد.
۴ – حل اختلافات مرزی در ناحیه اترک را طرفین با در نظر گرفتن مرزی که پروتکل راجع بخط مرز بین ایران و ایالت ماوراء خزر از گدارگودری تا بحر خزر بتاریخ ۶ مارس ۱۸۸۶ تشریح نموده و همچنین با توجه بمرز واقعی فعلی در ناحیه مزبور بآن ترتیب انجام داده‌اند که در طول مسافت از تپه سنگرتپه (صغیر تپه) تا دریای خزر خط جدید مرز تعیین میگردد که امتداد دقیق آن در ماده ۲ موافقتنامه ذکر شده و در نقشه پیوست بموافقتنامه مذکور ترسیم گردیده است. حل این قضیه با در نظر گرفتن پیشنهادات اتحاد شوروی برای حل و فصل کامل مسئله مرزی بعمل آمده است.
این پروتکل جزو لاینفک موافقتنامه مورخ یازدهم آذر ماه ۱۳۳۳ (دوم دسامبر ۱۹۵۴) میباشد.
بتاریخ یازدهم آذر ماه ۱۳۳۳ (دوم دسامبر ۱۹۵۴) در شهر تهران در دو نسخه هر یک بزبانهای فارسی و روسی تنظیم که هر دو متن آن دارای اعتبار یکسان میباشد.
بنمایندگی اعلیحضرت شاهنشاه ایران حمید سیاح
بنمایندگی هیئت رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی آ.لاورنتیف
اجازه مبادله موافقتنامه حل مسائل مرزی و مالی بین دولتین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بشرح فوق در جلسه پنجم اسفند ماه یکهزار و سیصد و سی و سه داده شده است.
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت
اجازه مبادله موافقتنامه بالا در جلسه ۱۹ اسفند ۱۳۳۳ مجلس سنا داده شده است.