مصوب 14 تیر ماه 1304 شمسی
ماده 1 – مجلس شورای ملی اعطای امتیاز انحصاری ساختن و دائر داشتن چهار رشته راه شوسه اطراف بندر جز را بشرح مذکور در ماده دوم امتیازنامه برای مدت سی سال شمسی که ابتدای آن تاریخ مبادله این قرارداد است به آقای علیقلی خان (مسعودالملک) هزارجریبی تبعه مسلم ایران که در این قرارداد بنام صاحب امتیاز مذکور میشود بشرایط ذیل تصویب مینماید:
ماده 2 – خط سیر این راه از بندر جز از راه ساور هزارجریب یا راه بهتری که در عمل پیدا شود و مهندس فواید عامه ترجیح آن را تصدیق نماید بشهر دامغان و از بندرجز به شهر استرآباد و از بندرجز به قره‌سو و از بندرجز به شهر اشرف است- و صاحب امتیاز مکلف است که قبل از شروع به عملیات نقشه جامعی بمقیاس مناسب از کلیه مسیر قطعی راه‌های فوق‌الذکر بتوسط مهندس متخصص راه‌سازی بخرج خود ترسیم نموده بوزارت فواید‌عامه تقدیم دارد که بر طبق آن راه ساخته شود – چنانچه این نقشه در وزارت فواید عامه مورد ایرادات فنی گردد صاحب امتیاز مکلف است رفع معایب آن را بنماید.
ماده 3 – صاحب امتیاز متعهد میشود که از تاریخ مبادله این قرارداد در ظرف سال اول شروع بعملیات راه‌سازی نموده و منتها تا مدت سه سال بعد از تاریخ مبادله قرارداد راه مزبور را به اتمام برساند ولی اگر وزارت فواید عامه بیش از دو ماه تصویب نقشه مذکور در ماده دوم را بتأخیر بیندازد مدت اضافی اضافه بر سه سال محسوب خواهد شد
ماده 4- صاحب امتیاز در موقع مبادله این قرارداد مبلغ دو هزار تومان نقد یا سند معتبر ودیعه بوزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه خواهد داد که پس از اتمام راه در مدت معینه در ماده سوم آن ودیعه بصاحب امتیاز مسترد گردد – در صورت عدم اجرای ماده سوم کلاً یا جزء اً بهمان تناسب دولت از ودیعه مزبوره استفاده خواهد نمود.
ماده 5 – هر گاه قبل از شروع بعمل یا در ضمن اشتغال بآن صاحب امتیاز تصور نماید که بواسطه وجود فورس‌ماژور شروع بساختن راه مزبور یا ادامه آن ممکن نیست باید کتباً مراتب را بوزارت فواید عامه با ذکر دلائل کافی اطلاع دهد – وزارتخانه مزبوره منتها در ظرف یک ماه بعد از وصول مراسله صاحب امتیاز وجود فورس‌ماژور را کتباً تصدیق یا تکذیب مینماید – در صورت اول بنسبت مدتی که فورس‌ماژور برقرار است بر مهلت شروع بکار یا اختتام آن افزوده خواهد شد – چنانچه در مجموع مدت امتیاز قوه قهاره (فورس‌ماژور) بیش از یک سال مانع استفاده صاحب امتیاز شود و مورد تصدیق دولت نیز واقع گردد مدت اضافه بر یک سال بر مدت امتیاز افزوده خواهد شد.
ماده 6 – هر گاه وزارت فواید عامه در ظرف یک ماه در مورد فورس‌ماژور جوابی بصاحب امتیاز نداد این سکوت را صاحب امتیاز بمنزله قبول تلقی خواهد نمود.
ماده 7 – در صورتی که صاحب امتیاز بخواهد برای ساختن این راه شرکتی مطابق قوانین مملکتی از اتباع داخله تشکیل نماید باید اسامی و نظامنامه شرکت را به اطلاع وزارت فواید عامه برساند و در آن صورت شرکت مزبور در حدود مسئولیت و اختیارات صاحب امتیاز قائم مقام مشارالیه بوده و تمام حقوق او را دارا خواهد شد و تعهداتی که بر طبق این امتیاز بر عهده صاحب این امتیاز وارد بیاید بر عهده شرکت مزبور خواهد بود – مرکز شرکت نیز باید در ایران بوده و از هر حیث تابع قوانین مملکتی باشد.
ماده 8 – این امتیاز بهیچ نحوی از انحاء قابل انتقال باتباع خارجه نیست و انتقال آن باتباع خارجه و معاملات رهنی و شرطی با آنها در حدود این امتیاز علاوه بر بطلان چنانچه خسارتی متوجه دولت شود بعهده صاحب امتیاز خواهد بود.
ماده 9 – صاحب امتیاز مجاز است در طرفین راه و در نقاطی که مقتضی باشد ابنیه لازمه را بنا نماید – و اراضی که برای ابنیه مزبوره یا برای خط راه لازم باشد هر گاه اراضی بایر خالصه باشد از طرف دولت مجاناً و اراضی دائر خالصه هم در صورت ضرورت برای خط راه تا بقای امتیاز واگذار خواهد شد ولی اراضی دایر خالصه که برای ابنیه راه لازم باشد و همچنین اراضی بائر و دائر غیر خالصه را صاحب امتیاز بقیمت عادله خریداری خواهد کرد و هرگاه صاحبان اراضی مزبوره حاضر بفروش نشوند صاحب امتیاز بوزارت فواید عامه مراجعه خواهد کرد که برای حفظ منافع عمومی مداخله نموده قرار عادلانه بدهد.
ماده 10 – صاحب امتیاز در روی کلیه رودخانه‌ها و مجاری میاه که راه را قطع مینماید پلهای محکم خواهد ساخت و مجرای نهرهائی را که عمق آنها پنج یک ذرع یا کمتر است سنگفرش خواهد کرد – اگر مالکین اطراف جاده‌ها بر نهرهای موجوده بخواهند در وسط جاده نهر جدیدی حفر و احداث نمایند بایستی در ظرف یک هفته این کار را انجام دهند و در صورت تخلف صاحب امتیاز حق خواهد داشت نهر مزبور را ساخته و مخارج آن را از مالکین اراضی دریافت دارد.
ماده 11 – صاحب امتیاز در آن قسمت از راه که از کوهسار عبور میکند از طرف دره باید دیوار احتیاطی و پناهگاه محکمی از سنگ و آهک بسازد و این دیوار باید لااقل هشت گره اعشاری عرض و هشت گره اعشاری ارتفاع داشته باشد.
ماده 12 – صاحب امتیاز مجاز است که پس از ساخته شدن نصف هر یک از راهها بطوری که وزارت فواید عامه تصدیق نماید حق‌العبوری متناسب با تمام تعمیرات راه و مخارج اداری آن مطابق تعرفه‌ای که با موافقت وزارت فواید عامه تنظیم خواهد شد برای عبور از قسمت ساخته شده دریافت دارد ولی میزان حق‌العبور بهر جهت از حق‌العبور طرق شوسه دولتی تجاوز نخواهد کرد.
تبصره – دواب و احشام ساکنین دهات اطراف راه برای سیر دو فرسخ در راه مزبور از تأدیه حق‌العبور معاف خواهند بود.
ماده 13 – کلیه نظامیان و مأمورین امنیه که سر خدمت میباشند و مأمورین وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه که برای تفتیش یا رسیدگی بحساب راه مسافرت میکنند و مأمورینی که برای سیم‌کشی و یا تعمیر سیم تلگراف و تلفن دولتی اعزام میشوند و حکم رسمی در دست دارند از تأدیه حق‌العبور معاف خواهند بود و همچنین مأمورین سیاسی دول خارجه با تشخیص وزارت فواید عامه ولی پست دولتی بهر وسیله که حمل شود نصف حق‌العبور را خواهد پرداخت.
ماده 14 – صاحب امتیاز متعهد است که دفاتر منظمی از قبیل دفتر روزانه و دفتر مخارج و عایدات و دفتر دارائی راه و صورت حساب سالیانه (بیلان) و غیره ترتیب داده و در موقع تفتیش بمأمورین مخصوص دولت ارائه دهند – مأمورین دولت در هر موقع حق دارد دفاتر و اسناد محاسبه راه را تفتیش نمایند.
ماده 15 – از تاریخ شروع بگرفتن حق‌العبور صاحب امتیاز صدی چهار از کلیه عایدات را قبل از وضع مخارج بصندوق دولت تأدیه خواهد نمود و این سهم دولت برای هر سال شمسی تا آخر ماه فروردین سال بعد باید پرداخته شود.
ماده 16 – پس از انقضای مدت امتیاز کلیه راه و ابنیه آن و کلیه اشیاء منقول و غیره منقول متعلق براه (باستثنای کامیون و اتومبیل) از روی دفتر دارائی منقول و غیر منقول بدولت ایران انتقال خواهد یافت بدون اینکه صاحب امتیاز حق داشته باشد اموال مزبور را قبلاً در رهن گذارده و یا نسبت بآنها به اشخاص ثالثی تفویض حقی نماید و برای تأمین اجرای این ماده در خاتمه مدت صاحب امتیاز باید راه و متعلقات منقول و غیر منقول آن را معموراً تحویل دولت بدهد و بعلاوه اموال منقولی که تحویل میدهد باید مطابق دفتر دارائی پنج سال اخیر مدت امتیاز باشد.
ماده 17 – عرض راه نباید کمتر از هشت گز باشد مگر در جاهائی که موانع طبیعی غیر قابل رفع موجود باشد که آن را متخصص فنی وزارت فواید عامه تصدیق کند. سایر ترتیبات فنی ساختن راه مطابق شرایطی خواهد بود که با موافقت نظر وزارت فواید عامه و بر طبق دستور متخصصین تعیین خواهد شد.
ماده 18 – دولت برای تسهیل اجرای مواد این امتیازنامه با صاحب امتیاز مساعدت خواهد کرد.
ماده 19 – صاحب امتیاز مجاز است برای حسن جریان امور راه بندرجز بشهر دامغان و استرآباد و قره‌سو و اشرف تلفنی دائر نماید مشروط بر اینکه این تلفن منحصر بمخابرات خصوصی اداره راه بوده و از قبول مخابرات عمومی اکیداً ممنوع باشد و مسلم است که در مواقع فوق‌العاده دولت حق خواهد داشت از این تلفن استفاده نماید.
ماده 20 – کلیه آلات و ادواتی که برای تسطیح و تعمیر راه برای صاحب امتیاز لازم است و تهیه آن در داخله مملکت غیر میسر باشد پس از تشخیص و تصدیق وزارت فواید عامه از حقوق گمرکی ورودی معاف خواهد بود.
ماده 21- هر گاه دولت بخواهد امتیاز احداث راه‌آهن بدهد که خطر عبور آن از بندرجز بشهر دامغان و از بندرجز بشهر استرآباد و از بندرجز به قره‌سو و از بندر جز بشهر اشراف از روی خط شوسه باشد صاحب امتیاز با تساوی شرایط حق تقدم خواهد داشت و در صورتی که مشارالیه آن را بشرایط دیگران قبول ننماید و امتیاز بشرکت یا شخص دیگری داده شود و یا خود دولت باین کار اقدام کند بطوری که راه آهن در روی شوسه مزبور قرار داده شود باید دولت یا صاحب امتیاز راه‌آهن عواید خالص متوسط صاحب امتیاز را تا آخر مدت امتیاز سالیانه تأدیه نماید.
ماده 22 -هر گاه دولت بخواهد امتیاز اتوموبیل رانی و حمل و نقل پستی و سایر وسایط نقلیه و غیره را در این راه شوسه بدیگری اعطاء نماید صاحب امتیاز با تساوی شروط حق تقدم خواهد داشت.
ماده 23 – در صورت عدم اجرای هر یک از مواد 3 – 4 – 7 – 12 – 14 – 15 – 17 از طرف صاحب امتیاز وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه بصاحب امتیاز اخطار مینماید و هر گاه مشارالیه در ظرف یک ماه به اخطار مزبور ترتیب اثر ندهد وزارت معزی‌الیها میتواند امتیاز را لغو و خسارت وارده بدولت را از صاحب امتیاز مطالبه نماید.
ماده 24 – هر گاه اختلافی راجع بمسائل مربوطه بمواد این امتیازنامه بین دولت و صاحب امتیاز تولید گردد موضوع اختلاف به دو نفر حکم که یکی از طرف وزارت فواید عامه و دیگری از طرف صاحب امتیاز تعیین خواهد شد مراجعه میشود. حکمین مزبور قبل از شروع برسیدگی حکم ثالثی را انتخاب خواهند نمود. اکثریت آراء رأی دهندگان قاطع خواهد بود و رأی مزبور بموجب حکم ریاست وزراء بموقع اجراء گذارده میشود.
تبصره – هر یک از طرفین که تقاضای حکمیت کرد تقاضای کتبی خود را برای طرف فرستاده و اگر تا سی روز پس از تقاضا طرف حکم خود را معین ننموده عدم تعیین حکم حاکی از تصدیق حق تقاضاکننده خواهد بود.
ماده 25 – دولت حق دارد این امتیاز را در موقعی که مقتضی بداند از صاحب امتیاز یا قائم مقام او خریداری نماید و همچنین هر موقعی که دولت بخواهد باج راه را حذف نماید. در صورتی که نسبت براه‌های موضوع این امتیاز هم مانند سایر راهها رفتار شود میتواند این امتیاز را خریداری نماید. قیمتی که برای خریداری این امتیاز بصاحب امتیاز تأدیه خواهد شد عبارت خواهد بود از کلیه مخارج ساختن راه باضافه عشر آن پس از وضع مبلغی که تا آن تاریخ مستهلک شده است و دولت تصمیم خریداری این امتیاز را لااقل سه ماه قبل باید بصاحب امتیاز اعلام نماید.
تبصره – دولت در صورتی دارای حق خرید امتیاز خواهد بود که خودش قائم مقام صاحب امتیاز در اخذ حق‌العبور نشود.
ماده 26 – صاحب امتیاز مکلف است که سالیانه مبلغ دو هزار تومان برای تأمین حفظ‌الصحه عمله و سایر کارکنان و مستخدمین و مستحفظین راه موضوع این امتیاز مجاناً تخصیص دهد – عابرین بی‌بضاعت هم میتوانند از آن مجاناً استفاده نمایند – این وجه توسط صاحب امتیاز مصرف خواهد شد ولی دولت حق تفتیش خواهد داشت.
ماده 27 – انتقال این امتیاز به یک دولت خارجی نیز در حکم انتقالات و سایر معاملات مذکوره در ماده هشتم خواهد بود.
ماده 28 – صاحب امتیاز بدون تصویب مجلس شورای ملی حق شرکت با اتباع خارجه نخواهد داشت.
ماده 29 – تاریخ اجرای ماده بیست و شش، از ابتدای شروع به ساختن راه خواهد بود.
این قانون که مشتمل بر بیست و نه ماده است در جلسه چهاردهم تیر ماه یکهزار و سیصد و چهار شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی – حسین پیرنیا