دستور ورزش دبستانهای ذکور [پسران]

در تعقیب تصمیمی که در جلسه 297 اتخاذ شده بود، دستور ورزش دبستانهای ذکور با نظریات کمیسیون مطرح و مورد بحث واقع گردید و پس از مذاکرات و اصلاحاتی که در رأی کمیسیون به عمل آمد دستور مذکور و نظریات کمیسیون به شرح ذیل در جلسه 298 مورخ 25 /10 / 1313 شورای عالی معارف به تصویب رسید.

اول- مقصود اصلی:

دستور تربیت بدنی برای محصلین دبستانها باید حاوی اصول اربعه و مهم ذیل باشد:

1- مقدار کافی ورزش که به وسیله آن بتوان میل و ذوق شاگردان را برای شرکت در بازی و عملیاتی که موجب رشد بدنی و عقلی آنها می شود تحریک نمود.

2- نمو و تربیت خصایل فطری و استعدادهای طبیعی محصلین بطوری که بتوانند با مهارت و سرعت کافی در عملیات شرکت و مواد ستور را به طرز صحیح و رضایت بخشی انجام دهند.

3- تولید میل و رغبت در اطفال برای شرکت در بازیها و عملیاتی که نه فقط لذت و فایده آنی را از آن برده باشند بلکه در سالهای بعد هم در زندگی خود بکار برده و داوطلبانه ورزشها و عملیات صحیح را که همیشه به حال ایشان مفید باشد تعقیب نمایند.

4- تولید و پرورش عادات اخلاقی و خصایص روحی که شاگرد را لایق و فعال بار آورده و او را از حیث رفاقت و رقابت مقبول و مطلوب جامعه سازد.

مواد این دستور تنها روی زمینه تولید و استقامت و حتی صحت بدن در شاگرد تنظیم نشده بلکه در تنظیم آن تساوی تربیت و تقویت روحی و جسمی شاگرد در نظر گرفته و دقت کامل به عمل آمده است. زیرا باید دستور هم مهارت بازی و میل به ورزش و عادت اخلاقی را در شاگرد تولید کند بدیهی است رشد بدنی و صحت مزاج را نیز تأمین خواهد نمود. برای رشد و نمو بدن حرکات بدنی زیادی لازم است ولی ترقی و تربیت روحی و عقلی شاگرد حرکات و عملیات مشخص و مخصوص لازم دارد که به کلی از حرکات بدنی مجزا و متفاوت است و هر دستوری که قسمت اخیر را مورد غفلت قرار دهد ناقص و غیرقابل استفاده است.

نظر به اینکه مواد این دستور تنها راجع به تربیت بدنی نبوده بلکه در حقیقت قسمتی از تعلیم و تربیت است به وسیله حرکات و عملیات ورزشی به شاگردان تعلیم داده می شود از این سبب تأیید می شود که آموزگاران غیرورزش که سایر دروس کلاس را تدریس می کنند این دستور را نیز مانند سایر دروس در کلاسهای خود تعلیم دهند. زیرا همین آموزگاران هستند که افراد محصلین خود را شناخته و استعداد و احتیاجات هر یک را بخوبی می دانند و می توانند در تکمیل و رفع نواقص آن بکوشند.

باید دانست که اهمیت این مسئله برای شاگردان دبستانها به مراتب بیشتر از شاگردان دبیرستانها است زیرا این به مثابه اساسی و پایه، و آن چون بنا و دیوار است. مقصود این است که کلیه آموزگران دبستانها به اصول ورزش آشنا شوند تا بتوانند در مواقعی که آموزگار ورزش در دسترس نباشد، دروس ورزش را نیز تدریس کنند. زیرا گرچه ممکن است معلمینی پیدا شوند که به واسطه معلومات تخصص خود و قریحه و علاقه که در ورزش دارند زحمت کشیده استعداد و خصوصیات شاگردان را درک و آن طوری که لازم است آنها را تربیت کند. برای اینکه آموزگارانی که تربیت و اطلاعات ورزشی ندارند به اصول و مطالب ورزش آشنا شوند هفته‌­ای یک مرتبه آموزگار ورزش با شاگردان در حضور ایشان مشغول تعلیم ورزش از قبیل بیان موضوع ورزش – مذاکره راجع به عملیات و بازیهای جدید، طرز اداره کردن کلاس، تجزیه عملیات و بازیها، طرز امتحان کردن شاگرد برای گرفتن و غیره خواهد شد، و ضمناً عملیات و بازیها را نیز توسط شاگردان اجرا خواهد کرد تا آموزگاران هم بطور صحیح آنها را فراگرفته و از آن به بعد خودشان در کلاسها آن را تدریس و عمل نمایند. مقصود از تعلیمات و نمایشات مزبور این است که آموزگاران بطرز تعلیم ورزش نیز آشنا شوند، و در بقیه ایام هفته که آموزگار ورزش دبستان حضور ندارد تدریس ورزش را در غیاب ایشان بنمایند. این آموزگاران ورزش در کلاسی که برای تربیت آموزگاران تحت نظر مفتش دبستانها و مدیر کل تربیت بدنی منعقد و اداره می شود حضور بهم رسانند. منظور از این اقدام این است که معلمین ورزش خودشان معلومات و اطلاعات را کسب و در ضمن تعلیم و مشاهده در دبستانها مطالب مزبور را نیز به آموزگاران غیرورزش برسانند تا آنها نیز به تدریج به موضوع آشنا شده بتوانند مواد دستور ورزش را مانند سایر دروس تعلیم و اجرا نمایند.

کلیه محصلین دانشسراهای مقدماتی ایران که خود را برای معلمی در دبستانها حاضر می­کنند باید دستور رسمی ورزش دوره دوم دبیرستانها را که برای استفاده شخصی محصلین تنظیم شده است تحصیل و عمل کنند.

علاوه بر این باید دستور دیگری هم که مخصوص تعلیم ورزش در دبستانها است در دستور رسمی دروس گذاشته شود و در عرض دو سالی که دوره دانشسراست هفته ای سه ساعت برای تعلیم آن تخصیص داده شود.

این رویه اگر درست اجرا شده و پیش برود آموزگارانی که در سایر دروس تربیت می­شوند دستور و اصول ورزش را نیز آموخته و بنابراین قادر خواهند بود که مواد ورزش را نیز مانند سایر دروس تعلیم دهند و از این راه رفته رفته احتیاج به آموزگاران متخصص ورزش کمتر خواهد شد.

دوم- تشکیلات:

برای نیل به مقصود و گرفتن نتایج مطلوب از مواد و منظورهایی که فوقاً ذکر شد مقررات ذیل تصویب می­شود:

1- برای هر کلاس از کلاسهای دبستانها روزی یک ساعت مخصوص ورزش در دستور رسمی دروس تعیین شود. بطور قطع اگر اوقات ورزش کتر از یک ساعت در روز باشد علاوه بر اینکه دستور ورزش اجرات نخواهد شد بلکه شاگردان نیز از تربیت بدنی نتیجه نگرفته و استفاده صحیح از آن نخواهند نمود.

2- وقت تدریس آموزگاران ورزش در دبستانها باید طوری تعیین شود که بتوانند هر کلاس را هفته‌­ای یک زنگ در حضور آموزگاران سایر دروس تعلیم ورزش دهند. این آموزگاران ورزش باید در جلسات هفتگی که تحت نظر مدیر کل تربیت بدنی و مفتش دبستانها اداره می­شود حاضر و معلومات بیشتر و عالیتری که لازمه تعلیم در دبستانها است فراگیرند.

3- باید به آموزگاران سایر دروس دستور داده شود که در غیاب معلمین ورزش دروس ورزشی را نیز به کلاسهای خود تعلیم دهند ورزشی که تعلیم می دهند باید مطابق باشد، دستورات و مواد کتبی که از طرف مدیر کل تربیت بدنی صادر می شود و دستورات و اطلاعاتی که مفتش دبستانها در ضمن کنفرانس و مذاکره به ایشان خاطرنشان می نماید و نمایشات و عملیاتی که آموزگاران رسمی ورزش در ساعات مفید در حضور ایشان انجام می دهند.

4- اوقات ورزش روزانه هر کلاس باید تقریباً مانند جدول ذیل عمل شود:

الف – وقت برای حاضر شدن و شروع کار: 10 دقیقه، عملیات: حرکات نظامی، خیلی ساده عملیات یا بازیهای سریع و سنگین که موجب گرم کردن بدن برای ورزش می گردد.

ب – وقت برای تعلیم: 20 دقیقه، عملیات، تهیه و تقدیم مواد و عملیات جدید توسط آموزگار ورزش تمرین و اجرا و امتحان مواد و عملیات مزبور توسط آموزگاران سایر دروس.

ج – وقت بازی شرکت و بازی عملیات: 20 دقیقه، عملیات: اجرای مواد و عملیاتی که شاگردان به آن آشنا و نتایج آن را از نقطه نظر صرف و حفظ قوای بدنی و سرعت عمل و تعاون یا رقابت اجتماعی مفید بدانند.

د – وقت برای حفظ الصحّه: 5 دقیقه، مذاکره راجع به عادات حفظ الصحه، فواید حفظ الصحه و طرز عمل و اجرای آن.

5- تعلیم ورزش باید حتی الامکان خارج از اطاق مدرسه و در هوای آزاد انجام گیرد ولی در مواقعی که هوا مساعد نباشد ممکن است در اطاق مشغول تدریس شد. در این صورت وقت کلاس را باید صرف تشریح مطالب حفظ الصحه، تعریف و بیان بازیها و حرکات شیرین کاری، مذاکره راجع به مراعات قوانین بازی، نتایج اخلاقی که در بازی گرفته می‌شود، فایده ورزش کردن مرتب، طریق استعمال و ادامه ورزش خارج از ساعات رسمی و در منازل خود و سایر موضوعهای مناسب و مربوط به ورزش نمود.

سوم- دستور ورزش:

دستور ورزش دبستانها که در دو قسمت تنظیم شده یک قسمت آن باری کلاسهای اول و دوم و سوم – و قسمت دیگر مخصوص کلاسهای چهارم و پنجم و ششم می باشد.
هر قسمت از این دستور برای مدت سه ماه تنظیم شده و پس از انقضای این مدت دستور جدید دیگری که از روی نتایج حاصله در سه ماده اول و پیشرفت و استعداد محصلین تناسب مقتضیات فصل و نسبتاً مشکلتر از دستور اولی تدوین می شود، به موقع اجرا گذارده خواهد شد. توضیحات لازمه و مفصل راجع به عملیات ورزش و طریق امتحان کردن برای گرفتن نتیجه در جلسات هفتگی که تحت نظر مدیر کل تربیت بدنی برای تربیت معلمین دایر می گردد، داده خواهد شد، کلیه آموزگاران موظفند در این جلسات مرتباً حاضر شوند.
هر دو هفته یک مرتبه مقدار درس و موادی که باید تدریس شود به انضمام دستورات لازمه برای تعلیم آن از طرف مدیر کل تربیت بدنی به آموزگاران ورزش و سایر دروس کتباً ابلاغ خواهد شد، تا بدین وسیله بتوانند مواد معین و مشخص که به ایشان ابلاغ می گردد تعلیم دهند.

مواد سال اول و دوم و سوم:

حرکات نظامی:
1- تشکیل صف مطابق دستور.
2- بچپ چپ، به راست راست، عقب گرد.
3- قدم رو، یک ردیفی، دو ردیفی.
4- قدم دو.

بازیهای تقلیدی:
1- بازی رقاصک.
2- راه رفتن اردک.
3- ایستادن نظامی.
4- پهلوانها.
5- قد کوتاهها.
6- قدم برداشتن اسب.
7- فیل.

بازیهای قهرمانی (آتلانتیک)
1- مسابقه های 30 متری یا کمتر در:
دویدن – جست و خیز با طناب – لی لی کردن – تاخت کردن.
2- پرش عرضی در حال ایستادن.
3- جستن با یک پا.

حرکات شیرین کاری (اکروباتیک):
شنا رفتن زمینی.
چهارزانو نشستن و برخاستن.
بالا رفتن درخت (بلندی خود شخص).
جست و خیز با طناب (انفرادی).
جست و خیز با طناب غیر (انفرادی).
موازنه یک پایی روی پنجه ایستادن تا ده ثانیه، پای چپ و راست.
روی هر دو پنجه ایستادن تا ده ثانیه.
قدم جستن.
لی لی با پای چپ و راست.
پرش در جا و از عقب پاشنه و آن زدن.
دو سکسکه با پای چپ و راست.
پراندن پا از پیش.

بازیهای تفریحی:
جنّ و پری.
عبور از نهر با قدم و جستهای مختلف.
توپ معلم.
سنجاب در درخت.
این کار را بکن – آن کار را بکن.
سر دسته را پیروی کن.
نصف شب.
گربه در دایره.
داج بال ایستاده.
رد کردن توپ دایره‌­وار.
گرگم به هوا.
بازی دست زدن در حال عبور.
داج بال در دایره (انفرادی).
گرفتن توپ در دایره.

مواد سال چهارم و پنجم و ششم:

حرکات نظامی:
تشکیل صف.
ترتیب صف.
شمردن.
به چپ و چپ – به راست راست – عقب گرد.
صف باز.
خبردار.
راحت­باش.
قدم رو (مارش).
قد دو.

بازیهای قهرمانی (آتلانتیک):
1- مسابقه 50 متری یا کمتر در:
دویدن – جستن با طناب – لی لی کردن – پرش.
2- مسابقه بردن سیب زمینی.
3- جستن با طناب (انفرادی).
4- پرش عرض در حال ایستادن.
5- لی لی – قدم – خیز – در حال ایستادن.
6- انداختن عرض توپ والیبال با هر دو دست از روی سر.
7- پرتاب کردن توپ به هدف.

بازیهای روله (مسابقه های یدکی):
مسابقه بردن سیب زمینی.
دادن توپ به دیگری از روی سر.
تعقیب.
بازی ماکو.
جستن با طناب.
بازی سیلی زدن.
بازی مانع در راه.

عملیات مبارزه (زورورزی):
جنگ خروس.
کشتی دستی.
خم کردن مچ.
کشمکش دستی – با دست چپ و راست.
کشمکش در حال چنباتمه.
کشمکش با دست در حال نشستن.
کشتی با عصا.

حرکات شیرین کاری (انفرادی):
چنباتمه کامل و دست در عقب.
جستن با طناب (انفرادی).
جستن ذوقی.
بالا رفتن درخت – با ارتفاع خود شخص.
چرخیدن مانند فرفره.
بازی چوب پنبه.
رقص غورباغه.
پرش در جا و لمس کردن نوک پنجه پا.

حرکات شیرین کاری (جمعی):
چرخیدن دو نفری به دور هم.
راه رفتن فیل.
مرد چوبی.

بازیهای تفریحی:
همه به دو.
توپ بازی داخل دایره (داج بال) جمعی.
زدن با دست در حال عبور (یک طرف).
بازی رد کردن توپ از بین پاها در دایره.
زندان محسوس (بازی قلعه­‌گیری).
بازی مار.
بازی توپ پرانی.
بازی ربودن دستمال.
پیش رفتن مجسمه.
بازی توپ در خط منکسر.
تسخیر بیرق

2- نظریات کمیسیون:
الف- برای هر یک از کلاسهای دبستانها روزی یک ساعت ورزش تعیین شود.

ب- دستور ورزش سالهای اول و دوم و سوم و همچنین سالهای چهارم و پنجم و ششم نیز مشترک و یکی باشد.

ج- کلیه آموزگاران دبستانها به استثنای آنهایی که سنشان بیش از سی سال است هفته­‌ای یک ساعت در غیر ساعات رسمی به دروس و عملیات ورزشی اشتغال ورزند. (آموزگارانی که سن آنها بیش از سی سال است حضورشان در ساعات ورزشی اختیاری خواهد بود).

د- سعی و کوشش به عمل آید که بازیهای ملی نیز بین اطفال تعیین و بصورت درسی جزء مواد دستور ورزش گنجانیده شود.

هـ- در تعیین اسامی و کیفیت بازیهای ورزش تناسب با اخلاق و روحیات و مقتضیات جسمانی اطفال کاملاً مراعات شود.

و- در بازیهایی که در ایران سابقه نداشته برای اینکه جزء دستور ورزش شود باید قبلاً به هیئت ممیز که وزارتخانه معین خواهد کرد عملاً ارائه و مورد تصویب آن هیئت واقع شود و همچنین در اصطلاحات ورزشهای مقدماتی نظامی دقت کامل به عمل آید که با اصطلاح فعلی مدارس نظام مغایرت نداشته باشد.