فصل یکم ـ پرواز از فراز خاک ایران توسط هواناوهای خارجی
ماده ۱ ـ هر هواناو خارجی که مایل به پرواز از فراز خاک ایران باشد یا قصد اقامت در آن داشته باشد باید در صورتی که قرارداد یا موافقتنامه مخصوصی در بین نباشد قبلاً کسب اجازه از دولت شاهنشاهی ایران نموده و مطابق دستوراتی که باو داده میشود رفتار نماید.
خاک ایران شامل آبهای ساحلی ایران نیز میباشد.
ماده ۲ ـ تقاضای اجازه باید لااقل ۱۵ روز قبل از طریق سیاسی یا قنسول یا وزارت امور خارجه بعمل آید.
ماده ۳ ـ برای هواناوهائی که پرواز آنها بمنظور بهره‌برداری در یک خط معین انجام نمیشود تقاضانامه باید حاوی اطلاعات زیر باشد:
الف ـ نوع و نمونه هواناو
ب ـ هواناو نظامی است یا غیرنظامی
پ ـ علامت ثبت و تابعیت
ت ـ منظور از مسافرت
ث ـ خط و سیر و نقاط فرودآمدن
ج ـ مدت تقریبی که برای مسافرت در نظر گرفته شده و همچنین مدت توقف در هر فرودگاه
چ ـ تعداد و قوت موتورها
ح ـ نام ـ نام خانوادگی ـ تابعیت ـ محل توقف و اقامتگاه مالک هواناو
خ ـ نام ـ نام خانوادگی ـ تابعیت ـ محل توقف و اقامتگاه بهره‌بردار
د ـ عده کارکنان هواناو ـ نام ـ نام خانوادگی ـ تابعیت و شغل هر یک از آنها
ذ ـ نام ـ نام خانوادگی ـ تابعیت ـ شغل و اقامتگاه مسافرین
رـ اگر هواناو بمنظور احتیاجات نظامی ساخته شده باشد ذکر تجهیزات آن.
ز ـ آیا هواناو حامل دستگاه عکاسی و یا سینماتوگرافی میباشد.
ژ ـ وزن و بارگیری هواناو و مقصد آن.
س ـ کمکی که برای ادامه مسافرت لازم دارد.
بچه نوع کمکی احتیاج دارد ـ مقدار نوع مواد سوختنی و روغنی را که ممکن است احتیاج داشته باشد.
ش ـ طول موج و علائم اخطار در صورتی که هواناو دارای تلگراف بیسیم باشد.
ماده ۴ ـ در موقعی که هواناوها بمنظور بهره‌برداری از یک سرویس هوائی از فراز خاک ایران پرواز میکنند و قرارداد یا موافقتنامه مخصوصی در بین نباشد اطلاعات زیر قائم‌مقام ماده قبل میباشد:
الف ـ نوع و نمونه هواناو
ب ـ علامت تابعیت و علائم ثبت هواناوها که اعزام آنها پیش‌بینی شده است
پ ـ مقصد
ت ـ خط سیر و نقاط فرودآمدن
ث ـ مدت تقریبی هر مسافر و مدت اقامت عادی در هر فرودگاه
ج ـ تعداد و قوت موتورها
چ ـ نام ـ نام خانوادگی ـ تابعیت ـ محل و اقامتگاه مالک
ح ـ نام ـ نام خانوادگی ـ تابعیت ـ محل و اقامتگاه بهره‌بردار
خ ـ نام کارکنان هواناو
د ـ حداکثر مسافرین
ذ ـ طول موج و علائم اخطار در صورتی که هواناوها دارای دستگاه تلگراف بیسیم باشند دولت با شرکت بهره‌بردار باید مراقبت نماید که تمام مسافرین از حیث گذرنامه کاملا طبق مقررات رفتار نموده و هیچگونه اشیاء ممنوعه همراه نداشته باشند.
ماده ۵ ـ پرواز از مرکز کشور بین غروب آفتاب و طلوع آن برای هواناوهائی که از خارجه می‌آیند و یا به آنجا می‌روند جز با اجازه مخصوص ممنوع است.
ماده ۶ ـ خط سیرهائی که هواناوهای خارجی میتوانند با اجازه مورد استفاده قرار دهند از قرار ذیل است:
خط الف ـ جلفا ـ تبریز ـ میانه ـ زنجان ـ قزوین ـ تهران
خط ب ـ بندرپهلوی (غازیان) ـ رشت ـ منجیل ـ قزوین ـ تهران
خط پ ـ باجگیران ـ قوچان ـ مشهد ـ نیشابور ـ سبزوار ـ میامی ـ شاهرود ـ دامغان ـ سمنان ـ لاسگرد ـ قشلاق ـ تهران.
خط ت ـ خسروی ـ کرمانشاه ـ همدان ـ ساوه ـ تهران.
خط ث ـ خسروی ـ کرمانشاه ـ همدان ـ قزوین ـ تهران.
خط ج ـ بوشهر ـ لنگه ـ بندرعباس ـ جاسک ـ گواتر.
خط چ ـ بوشهر ـ لنگه ـ جاسک ـ گواتر.
خط ح ـ مشهد ـ فریمان ـ تربت‌جام ـ کاریز.
خط خ ـ بوشهر ـ شیراز ـ امین‌آباد ـ اصفهان ـ دلیجان ـ قم ـ تهران
خط د ـ تهران ـ سلطنت‌آباد ـ بروجرد ـ تنگ لاوی ـ جایدر ـ صالح‌آباد ـ اهواز ـ شادگان ـ فلاحیه.
خط ذ ـ مشهد ـ تربت‌حیدری ـ کلات ـ قاین ـ بیرجند ـ زاهدان.
خط ر ـ تبریز ـ خوی.
فرودگاههای اصلی که در خط سیرهای مذکور در فوق ممکن است مورد استفاده قرار گیرند زیر آنها دو خط و فرودگاههای کمکی یک خط رسم گردیده.
ماده ۷ ـ برای اجرای مقررات گمرکی و بازرسی و شهربانی و بهداری هواناوها باید اولین فرودشان در موقع ورود و آخرین پروازشان در موقع خروج از ایران در یکی از فرودگاههای گمرکی ذیل انجام گیرد:
خط الف ـ تبریز یا تهران.
خط ب ـ غازیان یا تهران.
خط پ ـ مشهد یا تهران.
خط ت و ث ـ کرمانشاه یا تهران.
خط ج و چ ـ بوشهر یا جاسک.
خط ح و ذ ـ مشهد.
خط خ ـ بوشهر یا تهران.
خط د ـ تهران یا اهواز.
خط ر ـ تبریز.
ماده ۸ ـ هر موقع که هواناو پس از صدور اجازه پرواز طبق خط سیر معینه بخواهد یک قسمت یا تمام خط سیر خود را تغییر بدهد باید اجازة مجددی تحصیل نماید.
ماده ۹ ـ تأخیر مسافرتهای پیش‌بینی شده در مواد ۳ و ۴ که برای آنها اجازه لازم تحصیل شده باشد به وزارت امور خارجه اعلام گردد. همچنین مواقعی که از مسافرت صرفنظر میشود.
ماده ۱۰ ـ هرگاه در تاریخ پرواز هواناوهای کشورهای مجاور بیش از پنج روز هواناوهای کشورهای دیگر بیش از هفت روز تأخیر شود باید هواناوها از مقامات صالحة دولت ایران اجازة جدید تحصیل نمایند ولی در صورتی که تأخیر ورود هواناوها به خاک ایران بواسطة شرایط نامساعد جوی باشد تحصیل اجازه جدید لازم نیست فقط کافی است فوراً علل تأخیر را بدولت ایران اطلاع دهد تا مقامات مربوطه بتوانند از آن مستحضر گردند.
ماده ۱۱ ـ هواناوهای مجاز به پرواز از فراز خاک ایران باید قواعد مندرجه در این نظامنامه را رعایت نمایند مگر آنکه ترتیب دیگری در قرارداد و یا موافقتنامه مخصوص پیش‌بینی شده باشد.
ماده ۱۲ ـ هرگاه هواناوهای جنگی خارجی مجاز به ورود به بنادر یا آبهای ساحلی ایران هواناوهائی همراه داشته باشند هواناوهای مذکور نمیتوانند بدون اجازه پرواز نمایند.
ماده ۱۳ ـ متصدیان مسئول هواناوهائی که مجاز بپرواز از فراز خاک ایران میباشند باید در اولین فرصت امکان فرودگاهی را که تصور میکنند در آنجا فرود آیند از تاریخ و ساعت تقریبی عزیمت و ورود خود مطلع نمایند.
این اطلاع در صورت امکان باید لااقل ۲۴ ساعت قبل از عزیمت داده شود.
ماده ۱۴ ـ هر هواناوی که اجازه پرواز از فراز خاک ایران را خواه برحسب قرارداد یا موافقتنامه یا اجازه مخصوص داشته باشد مجبور است که خط سیر مقرره را تعقیب نماید و همچنین مجبور است در موقعی که حکم فرود را بوسیله علامتی که در ضمیمه (د) ذکر گردیده دریافت داشت پائین بیاید.
ماده ۱۵ ـ هر هواناوی که بیش از ۵/۱۲ کیلومتر از هر طرف خط سیرهای پیش‌بینی شده دور شود مجبور است بمحض توجه به این نکته علامت خطر معینة در بند ۱۷ ضمیمه (د) را اعلام داشته و در نزدیکترین فرودگاهی که برای فرود هواپیماهای کشوری یا هر محل دیگری که برای او از طرف مقامات مربوطه تعیین میگردد پائین بیاید.
فصل دوم ـ تابعیت هواناوها
ماده ۱۶ـ هر هواناو غیرنظامی متعلق به اتباع داخله یا خارجه باید بر طبق مقررات ضمیمه (الف) دارای علامت تابعیت و علامت ثبت و همچنین نام و اقامتگاه مالک باشد.
ماده ۱۷ ـ هواناوها دارای تابعیت دولتی میباشند که در دفاتر آن دولت طبق مقررات قسمت یک (ج) ضمیمه (الف) ثبت شده‌اند.
ماده ۱۸ ـ یک هواناو نمیتواند در بیش از یک کشور ثبت شود.
فصل سوم ـ گواهینامه ناوبری و پروانه لیاقت
ماده ۱۹ ـ هر هواناو کشوری باید طبق شرایط مندرجه در ضمیمه (ب) دارای گواهینامه قابلیت پرواز باشد که از طرف دولت متبوعه به او تسلیم و یا معتبر شناخته شده باشد.
ماده ۲۰ ـ فرمانده ـ خلبانان ـ مکانیسین‌ها و سایر اعضاء راننده یک هواناو باید دارای گواهینامه لیاقت و پروانه‌ای که طبق شرایط مندرجه در ضمیمه صادر یا از طرف دولت متبوعه هواناو و معتبر شناخته شده باشد.
ماده ۲۱ ـ گواهینامه قابلیت پرواز و پروانه لیاقت و پروانه‌های عمل که از طرف دولت متبوعه صادر یا معتبر شناخته شده است باید مطابق مقررات مذکوره در ضمیمه (و) بوده باشند.
دولت ایران حق دارد پروانه‌های لیاقت پروانه‌های عمل که از طرف دولت دیگری به یکی از اتباعش داده شده برای پرواز از فراز خاک ایران معتبر نشناسد.
ماده ۲۲ ـ هیچ هواناوی نمیتواند بدون اجازه مخصوص دولت متبوعه خود حامل دستگاه تلگرافی بیسیم باشد.
و دستگاههای مزبور فقط ممکن است از طرف کارکنان هواناو که دارای پروانه عمل هستند استعمال گردد.
هر هواناوی که برای حمل ونقل عمومی تخصیص داده شده باشد و بتواند لااقل ۱۰ نفر مسافر حمل نماید باید دارای دستگاه تلگراف بیسیم (فرستنده و گیرنده) باشد.
فصل چهارم ـ قواعدی که باید هنگام عزیمت و در طی راه و موقع فرودآمدن رعایت گردد
ماده ۲۳ ـ هر هواناو کشوری که از فراز خاک ایران پرواز مینماید باید دارای اسناد ذیل باشد:
الف ـ گواهینامه ثبت طبق ضمیمه.
ب ـ گواهینامه قابلیت پرواز طبق ضمیمه.
پ ـ گواهینامه و پروانه عمل برای فرمانده و خلبانان و کارکنان طبق ضمیمه.
ت ـ اگر هواناو مسافر داشته باشد فهرست اسامی مسافرین.
ث ـ اگر هواناو حامل کالا باشد صورت بارنامه و اظهارنامه
ج ـ دفاتر یادداشت هواناو طبق ضمیمه.
چ ـ اگر هواناو دارای دستگاه تلگراف بیسیم باشد پروانه مذکور در ماده ۲۲
ح ـ اجازه مخصوص برای دستگاه عکاسی یا سینماتوگرافی محموله هواناو در صورتی که از طرف مأمورین گمرک یا شهربانی ممهور نشده باشد.
ماده ۲۴ ـ هنگام فرود و عزیمت هواناو مأمورین مربوطه حق دارند در هر موقع هواناو را معاینه نموده و اسنادیکه باید همراه داشته باشند بازرسی نمایند.
ماده ۲۵ ـ هواناوهای مجاز به پرواز از خاک ایران در موقع فرود و مخصوصاً هنگام خطر از همان کمکهائی که برای هواناوهای ایران در نظر گرفته شده متمتع خواهند شد.
ماده ۲۶ ـ نجات هواناوهائی که در دریا گم شده‌اند طبق اصول حقوق بحری خواهد بود مگر آنکه قرارداد دیگری وجود داشته باشد.
ماده ۲۷ ـ هواناوهائی که از فرودگاههای دولتی ایران استفاده میکنند باید عوارض فرود را که وزارت‌خانه مربوطه معین کرده پرداخت نمایند مگر اینکه موافقت مخصوصی راجع باین موضوع در بین باشد.
ماده ۲۸ ـ هواناوهائی که پروازهای منظمی در بعضی از خط سیرها مینمایند میتوانند برای داشتن نماینده و مکانیسین در فرودگاههائی که هواناو در آنجا پائین می‌آید تحصیل اجازه نمایند.
ماده ۲۹ ـ هیچ هواناو نباید در فراز شهر یا مراکز مسکونه پرواز نماید مگر آنکه ارتفاع آن باندازه‌ای باشد که هنگام از کارافتادن یا معیوب شدن موتور بتواند در خارج شهر یا در خارج مراکز مسکونه فرود آید.
ماده ۳۰ ـ پرواز در ارتفاع کمتر از سیصد متر از سطح منطقه ممنوع است.
ماده ۳۱ ـ پرواز خوبی فقط به هواناوهائی اجازه داده میشود که دارای اجازه مخصوص این امر با رضایت کامل سایر اشخاصیکه در هواناو هستند بوده در این موقع هر یک از راکبین میبایست چتر نجات با خود داشته باشند.
ماده ۳۲ ـ پرواز خوبیها نبایستی در ارتفاع کمتر از ۵۰۰ متری زمین انجام یابند. پرواز خوبی در فراز مرکز مسکونی و اجتماعات قدغن است مگر آنکه با اجازه مخصوص باشد.
ماده ۳۳ ـ تمرینات ورزشی و یا تعادلی که توسط راکبین و یا کارکنان هواناو انجام میگیرد قدغن است.
ماده ۳۴ ـ هر نوع تمرین یا نمایشی با چتر نجات قدغن است مگر آنکه اجازه مخصوص قبلی از دولت شاهنشاهی کسب شده باشد.
فصل پنجم ـ محمولات غیرمجاز
ماده ۳۵ ـ هواناوهای مجاز بپرواز از فراز خاک ایران نمیتوانند مواد منفجره و اسلحه و مهمات از هر قبیل و گازهای جنگی و کبوترنامه حمل نمایند مگر آنکه اجازه صریح برای حمل آنها داشته باشند.
ماده ۳۶ـ تمام دستگاههای عکاسی و سینماتوگرافی موجوده در هوا باید بمحض ورود بایران در اولین فرودگاهی که برای فرودآمدن تعیین گردیده ممهور شوند مگر اینکه اجازه مخصوصی برای استعمال آنها تحصیل شده باشد.
ماده ۳۷ـ از لحاظ انتظامات عمومی میتوان برای حمل سایر اشیاء غیر از آنچه در مواد ۳۵ و ۳۶ ذکر گردیده قیود و تحدیداتی قائل شد.
فصل ششم- گمرک ـ امنیت عمومی ـ تدابیر بهداشت
ماده ۳۸ ـ کارکنان هواناوهای مجاز بپرواز و همچنین کلیه اشخاصی که در هواناو میباشند باید در خاک ایران قوانین و نظامات کشور را مراعات نمایند از آنجمله قوانین و نظامات جاریه مربوطه بورود بخاک ایران و خروج مسافرین از راه خشکی یا دریا و مربوط برسیدها و فرستاده‌ها و ترانزیت بنه مسافرت و امانات و سایر کالاها از راه خشکی یا دریا و بطور عموم کلیه مقرراتی که نظامنامه گمرک برای رسیدها از راه خشکی یا دریا و قاچاق و سایر تخلفات پیش‌بینی کرده است.
ماده ۳۹ ـ مأمورین دولت از قبیل شهربانی و بازرسی گذرنامه‌ها و پست و گمرک و مالیه و اداره بهداری و غیره وظائف محوله بخود را در تمام نقاط فرود و داخل هواناوها و انبارها آزادانه انجام خواهند داد.
ماده ۴۰ ـ بارگیری کالا و حمل مسافرین در موقع عزیمت و همچنین پیاده کردن آنها در موقع ورود نمیتواند صورت گیرد مگر پس از اجازه اداره بازرسی گذرنامه بهداری و گمرک که باید تأخیر مأموریتشان را انجام دهند.
ماده ۴۱ ـ بازرس بهداری ـ مسئول هواناو مکلف است بلافاصله پس از اولین فرود هواناو در یکی از فرودگاههای معینه در ایران تمام مدارک مقرره را بنماینده اداره بهداری تسلیم نماید و ضمناً نماینده مزبور قبل از عزیمت هواناو بخارجه گواهینامه بهداری که ممکن است مورد مطالبه سایر کشورهای واقعه در سیر هواناو واقع شود بمسئول هواناو تسلیم خواهد نمود.
ماده ۴۲ ـ بازرس شهربانی و گذرنامه‌ها پس از ورود هواناو از خارجه بلافاصله مسئول هواناو فهرست تمام مسافرین و کارکنان هواناو کلیه مدارکی را که طبق مقررات بین‌المللی و نظامات جاریه مورد لزوم است بمأمورین بازرسی تسلیم مینمایند.
مسافرینی که از خارجه می‌آیند گذرنامه‌ها و سایر اجازه‌نامه‌های مسافرت خود را که مأمورین صلاحیتدار ایرانی برای ورود بکشور ویزا نموده باشند بمأمور بازرسی تسلیم خواهند نمود.
کارکنان هواناو ملزم میباشند که مقررات مربوطه بگذرنامه و ویزا را تا حدی که برای آنها پیش‌بینی شده رعایت نمایند. قبل از عزیمت هواناو بخارجه کارکنان مسئول هواناو فهرست کلیه مسافرین و کارکنان هواناو را بمأمورین مربوطه تسلیم خواهند نمود.
ماده ۴۳ ـ گمرکات مقررات مربوطه ببازرسی گمرک در ضمیمه ذکر گردیده است.
ماده ۴۴ ـ هرگاه هواناوی که از خارج می‌آید مجبور شود (این موضوع باید ثابت گردد) در محلی غیر از فرودگاههای گمرکی مذکور در ماده ۷ فرود آید مسافرین نمیتوانند قبل از حضور مأمورین محلی که از قضیه اطلاع حاصل نموده‌اند از هواناو دورشده و یا کالا از آن خارج نمایند هواناو نمیتواند قبل از اینکه دفتر مسافرتی خود را بامضاء مأمورین محلی رسانیده و مأمورین مزبور اطمینان حاصل نموده باشند که کالائی از هواناو خارج نشده به پرواز خود ادامه دهد.
مأمورین محلی عبارتند از مأمورین امنیه و وزارت داخله و شهربانی اگر هواناو نتواند بحرکت خود ادامه دهد رئیس مسئول ملزم است هرچه زودتر مسافرین و کالا را به فرودگاه گمرکی یا هر محل دیگری که از طرف مصادر مربوطه تعیین میگردد و بتوان در آنجا تمام تشریفات گمرکی و بهداشت و بازرسی و گذرنامه‌ها را انجام داد منتقل نمایند.
هر هواناوی که بخارجه میرود باید آخرین پروازی که از خاک ایران مینماید از یکی از فرودگاههای گمرکی مذکور در ماده ۷ باشد هرگاه هواناویکه به قصد خارجه پرواز مینماید مجبور شود در خاک ایران فرود آید نمیتواند مجدداً عزیمت و یا محمولات خود را بوسیله هواناو دیگری بخارجه بفرستند مگر پس از بازجوئیهای ثانوی که از طرف مأمورین گمرک و امنیه بعمل آید.
نسبت بمقررات فوق نمی‌توان هیچ استثنائی قائل شد مگر اینکه هواناو بواسطه بعد مسافت یا علل دیگری نتواند مأمورین محلی را مطلع سازد در این صورت هواناو میتواند بپرواز خود ادامه دهد مشروط بر اینکه در نزدیکی فرودگاه کشور شاهنشاهی که در مسیر او واقع است فرود آید.
فصل هفتم ـ راجع به اتفاقاتی که در هواناوها رخ می‌دهد یا توسط هواناو تولید میشود
ماده ۴۵ ـ هر اتفاقی که برای هواناو مجاز به پرواز از فراز خاک ایران رخ دهد و یا توسط این هواناو تولید گردد باید فوراً در اولین فرود به رئیس فرودگاه یا در غیبت مشارالیه به پاسگاه امنیه مربوط کتباً اطلاع داده شود.
هرگاه حادثه خیلی مهم باشد رئیس مسئول هواناو باید بعلاوه مقامات مربوطه محلی را هم مطلع سازد.
فصل هشتم ـ هواناوهای دولتی
ماده ۴۶ ـ هواناوهای ایرانی ذیل هواناوهای دولتی شناخته میشود:
الف ـ هواناوهای نظامی
ب ـ هواناوهائی که منحصراً اختصاص بیک سرویس دولتی داده شده است از قبیل پست ـ گمرک ـ شهربانی تمام هواناوهای دولتی سوای هواناوهای نظامی و گمرکی و شهربانی هواناوهای خصوصی محسوب شده و بدین لحاظ مطیع تمام مقررات این نظامنامه میباشد.
ماده ۴۷ ـ پرواز هواناوهای نظامی خارجه از فراز خاک ایران تابع نظامنامه مخصوصی خواهد بود.
ماده ۴۸ ـ هر هواناوی که تحت فرماندهی یک نفر نظامی مأمور انجام خدمتی قرارداده شود هواناو نظامی شناخته میشود.