ماده یگانه – مجلس شورای ملی قرارداد مالی مشتمل بر پانزده ماده و یک نامه ضمیمه را که بین دولتین ایران و انگلستان در تاریخ پنجم خرداد ماه ۱۳۲۱ منعقد شده است و متن آن ضمیمه میباشد تصویب و اجازه مبادله آن را بدولت میدهد.
این قانون که مشتمل بر یک ماده و متن قرارداد است در جلسه پنجم تیرماه ۱۳۲۲ به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
متن قرارداد مالی منعقده بین دولت ایران و انگلستان
دولت شاهنشاهی ایران و دولت مملکت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی با توجه بمقررات ماده ۷ پیمان اتحاد منعقده در نهم بهمن ماه ۱۳۲۰ (۲۹ ژانویه ۱۹۴۲) و با میل به تسهیل در معاملات بازرگانی و مالی بین ایران و ممالکی که در گروه استرلینگ واقع‌اند نمایندگان تام‌الاختیاری برای عقد قرارداد در این باب تعیین و نمایندگان مزبور با اجازه از دول متبوعه خود در موارد ذیل موافقت نمودند:
ماده ۱
الف – عنوان گروه استرلینگ در هر موقع همان مفهومی را که در مقررات مربوطه به نظارت ارز که در ممالک متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی در آن موقع اجرا میباشد دارا خواهد بود.
ب – عنوان بانکهای مجاز در ایران در هر موقع به بانکهایی در ایران اطلاق میشود که بموجب مقررات جاریه در ایران در همان موقع مجاز به معاملات ارز خارجی باشند.
ج – مقصود از جمله (موجودی لیره بحساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران) وجوهی است که به لیره استرلینگ خواه بنام دولت شاهنشاهی ایران و خواه به اختیار کمیسیون ارز ایران در انگلستان موجود باشد.
د – منظور از جمله (موجودی دلار به حساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران) وجوهی است که به دلار خواه بنام دولت ایران و خواه به اختیار کمیسیون ارز ایران در ایالات متحده امریکا موجود باشد.
ماده ۲ – دولت مملکت متحده انگلستان هر اقدامی که در حیطه اختیار او باشد و تطبیق با مقتضیات اوضاع عمومی جنگ نماید برای تأمین فروش ورود کالاهای ضروری بایران بعمل خواهد آورد.
ماده ۳ – دولت شاهنشاهی ایران اقدامات لازمه بعمل خواهد آورد که پول رایج ایران بقدر کفایت جهت کلیه معاملات بازرگانی و مالی بین گروه استرلینگ از طرفی و ایران از طرف دیگر در دسترس باشد.
ماده ۴ – خرید و فروش پولهای کروه استرلینگ در ایران تماماً بوسیله بانکهای مجاز در ایران صورت خواهد گرفت و اسامی بانکهای مجاز مزبور و طرف آنها در مملکت متحده انگلستان و ایالات متحده امریکا از طرف بانک ملی ایران یا از مجرای آن باطلاع بانک انگلستان خواهد رسید.
ماده ۵ –
الف – دولت شاهنشاهی ایران پولهای کروه استرلینگ را که جهت هزینه‌های دولت مملکت متحده انگلستان در ایران عرضه میشود بنرخهای معینه در ماده ۶ زیر بریال خریداری خواهد نمود.
ب – دولت شاهنشاهی ایران هیچگونه تضییقات غیر موجهی را در مورد سایر معاملاتی که به پول کروه استرلینگ صورت میگیرد مخصوصاً در خرید پولهای کروه استرلینگ بریال معمول نخواهد داشت و تعهد مینماید که کلیة معاملات مجاز بنرخهای مصرح در ماده ۶ زیر بعمل آید.
ماده ۶ –
الف – دولت شاهنشاهی ایران نرخهای خرید و فروش لیره انگلیسی را بریال بشرح زیر تعیین مینماید:
نرخ خرید نبایستی از ۱۲۸ ریال هر لیره انگلیسی کمتر باشد.
نرخ فروش نبایستی از دو ریال از نرخ خرید تجاوز نماید.
و برای سایر وجوه گروه استرلینگ نرخهای خرید و فروش به همین نسبت معین خواهد شد. در صورت تغییر در نرخ رسمی متوسط مبادله لیره و دلار در لندن و نیویورک نرخهای مصرح فوق نیز قابل تجدید نظر خواهد بود.
ب – دولت شاهنشاهی ایران براساس نرخ متوسط رسمی لندن نیویورک نرخهای خرید و فروش دلار ایالات متحده امریکا را به ریال نیز تعیین خواهد نمود.
ماده ۷ –
الف – موجودیهای لیره و دلار به حساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران در حساب بانکهای مجاز ایران در مملکت متحده انگلستان و ایالات متحده امریکا نگاهداری خواهد شد.
ب – موجودیهای لیره و دلاری که بحساب بستانکار دولت شاهنشاهی در مواقع مختلف باقی است بطریقی که بعداً بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت مملکت متحده انگلستان موافقت شود تعیین خواهد شد و برای تعیین موجودیهای مزبور دولت شاهنشاهی ایران هر گونه تسهیلات مقتضی را فراهم خواهد نمود.
ماده ۸ – در صورت وقوع هر گونه تغییری در بهای رسمی زر در لندن موجودیهای لیره بحساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران در آخر ختم معامله روز قبل از تغییر و تعیین و تشخیص داده خواهد شد و مجموع موازنه که بدین طریق بدست میاید بر اساس نرخ رسمی جدید زر زیاد و کم خواهد گردید.
ماده ۹ – هر گاه در مواردی دولت شاهنشاهی ایران بمنظور تأمین بهای کالاهائی که از امریکای شمالی وارد ایران خواهد نمود احتیاج به دلار داشته باشد و موجودیهای دلار به حساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران تکافوی پرداخت بهای کالاهای مزبور را ننماید دولت شاهنشاهی ایران میتواند از محل موجودیهای لیره مبلغی که برای تامین کسر مذکور لازم است برداشت و بمصرف خرید زر از بانک انگلستان به بها و شرایط مصرحه در ماده ۱۱زیر برساند با شرط آنکه قبل از استفاده از موجودیهای لیره برای خرید زر دولت شاهنشاهی ایران طبق مقررات قانون ارز ایران اقدامات لازمه جهت بدست آوردن کلیه موجودیهای دلار آمریکائی ایالات متحده که در تصرف اشخاص مقیم ایران هستند بعمل آورده باشد مقصود از کلمه «کالاها» مندرج در این ماده لوازم مورد احتیاج است که برای صدور از امریکای شمالی بایران موجود باشد و بتوان آنرا از امریکای شمالی به ایران حمل نمود و همچنین نباید مشمول تسهیلاتی باشد که دولت ایالات متحده امریکا بموجب قانون وام و اجاره در موارد مختلف برای ایران فراهم نماید.
ماده ۱۰ –
الف – میزان موجودیهای لیره استرلینگ بحساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران در تاریخ سی‌ام ژوئن ۱۹۴۲ بطریقی که در ماده هفتم این قرارداد مقرر گردیده تعیین خواهد گردید – دولت مملکت متحده انگلستان تعهد میکند که از موجودیهائی که باین ترتیب تشخیص داده شده شصت درصد آن قابل تبدیل به زر باشد و نیز تعهد مینماید ترتیبی بدهد که دولت شاهنشاهی ایران قادر باشد زرهای مزبور را به بها و شرایطی که در ماده ۱۱ ذیل ذکر شده از بانک انگلستان خریداری نماید.
ب – هر گاه موجودیهای لیره که در آخر هر سه ماه بعد از سه ماه که به سی‌ام ژوئن ۱۹۴۲ منتهی میشود بحساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران باشد نسبت به مؤدیهای آخر سه ماه قبل پس از کسر بهای زری که بعدا بموجب مقررات این ماده خریداری شده فزونی داشته باشد مبلغ فزونی مزبور مطابق مقررات ماده ۷ این قرارداد معین خواهد شد دولت مملکت متحده انگلستان تعهد میکند که از میزان فزونی که باین ترتیب تشخیص داده شده شصت درصد آن قابل تبدیل بزر باشد و نیز تعهد مینماید ترتیبی بدهد که دولت شاهنشاهی ایران قادر باشد زرهای مزبور را ببها و شرایطی که در ماده ۱۱ ذیل ذکر شده از بانک انگلستان خریداری نماید.
ماده ۱۱ – زری که تحت شرایط مواد ۹ و ۱۰ این قرارداد از طرف دولت شاهنشاهی ایران از بانک انگلستان خریداری میشود بنا بر اختیار دولت مملکت متحده انگلستان در اتاوا یا در اتحادیه افریقای جنوبی تحویل خواهد گردید.
بهای آن در صورت تحویل در اتاوا بر اساس نرخ زر در اتاوا بدلار دولت ایالات متحده آمریکا و مظنه نرخ رسمی متوسط لیره و دولار در لندن در روز خرید احتساب خواهد گردید و در صورتی که تحویل زر در اتحادیه افریقای جنوبی صورت گیرد بها طبق نرخ رسمی زر در لندن در روز خرید احتساب خواهد شد.
ماده ۱۲ – دولت شاهنشاهی ایران هیچ مقدار از زر تحصیل شده تحت شرایط این قرارداد را مادامی که جنگ فعلی ادامه دارد بمصرف معاملات بازرگانی با هیچ یک از کشورها جز ممالک کروه استرلینگ کانادا و ایالات متحده آمریکا نخواهد رسانید.
ماده ۱۳ – دولت شاهنشاهی ایران موجودیهای لیره بحساب بستانکار خود را فقط برای پرداخت در ممالک کروه استرلینگ مصرف خواهد نمود.
ماده ۱۴ – دولتین شاهنشاهی ایران و مملکت متحده انگلستان تعهد میکنند برای اجرای این قرارداد در موقع لزوم هر گونه مقررات قانونی وضع و اقدامات اداری بعمل آورند.
ماده ۱۵ –
الف – این قرارداد از تاریخ پنجم خرداد ۱۳۲۱ (۲۶ مه ۱۹۴۲) اجرا خواهد شد (و طبق مندرجات بند (ب) ج ذیل) در تاریخ خروج نیروی دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان از ایران طبق ماده ۵ پیمان اتحاد مورخه نهم بهمن ۱۳۲۰ ‹‹۲۹ ژانویه ۱۹۴۲›› منقضی خواهد گردید.
ب – در تاریخ انقضاء این قرارداد مذکور در بند ‹‹الف›› موجودیهای لیره در حساب بستانکار دولت شاهنشاهی ایران که طبق ماده ۷ فوق تشخیص خواهد گردید بحساب مخصوص به بانک انگلستان نقل خواهد شد مقررات ماده ۱۰ بند ‹‹ب›› در مورد موجودیهای این حساب مخصوص مجری خواهد شد و انقضای قرارداد که در بند الف ذکر شد حکم انتهای سه ماه را خواهد داشت.
ج – مادامی که موجودی لیره بحساب مخصوص تماماً مصرف نشده باشد مقررات مواد هشت و سیزده نسبت بآن موجودی مجری خواهد گردید و مقررات ماده ۲ نیز بقوت خود باقی خواهد بود.
– امضاءکنندگان ذیل نمایندگان تام‌الاختیار قرارداد حاضر را امضاء و مهر مینمایند.
در تهران در تاریخ پنجم خرداد ۱۳۲۱ (۲۶ مه ۱۹۴۲) به دو نسخه فارسی و انگلیسی تهیه گردید و هر دو نسخه بتساوی معتبر شناخته میشود.
– از طرف دولت شاهنشاهی ایران- وزیر امور خارجه دولت ایران -امضاء علی سهیلی
از طرف دولت مملکت متحده انگلستان و ایرلند شمالی – وزیر مختار و ایلچی – امضاء – ار.دبلیو.بولارد
آقای وزیر
محترماً به اطلاع آن جناب میرساند که واضح است که در موقع احتساب موجودیهای لیره دولت شاهنشاهی ایران از نظر اجرای قرارداد مالی که در تاریخ امروز به امضاء رسیده کلیه موجودیهای پول کروه استرلینگ اعم از اینکه متعلق به دولت شاهنشاهی ایران و یا در اختیار کمیسیون ارز ایران باشد قابل تبدیل به لیره استرلینگ بنرخ رسمی خواهد بود.
موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه را تجدید مینماید.
623-۵ر۳ر۱۳۲۱
آقای وزیر مختار
محترماً وصول نامه آنجناب مورخه امروز که در آن اطلاع میدهند (که واضح است که در موقع احتساب موجودیهای لیره دولت شاهنشاهی ایران از نظر اجرای قرارداد مالی که در تاریخ امروز به امضاء رسیده کلیه موجودیهای پول کروه استرلینگ اعم از اینکه متعلق بدولت شاهنشاهی ایران و یا در اختیار کمیسیون ارز ایران باشد قابل تبدیل به لیره استرلینگ بنرخ رسمی خواهد بود اشعار میدارد.
موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه را تجدید مینماید.
جناب سر رسیدر ویلیام بولارد -وزیر مختار دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان – تهران
اجازه مبادله قرارداد مالی بین دولتین ایران و انگلستان مشتمل بر پانزده ماده و دو نامه به شرح بالا در جلسه پنجم تیر ماه یکهزار و سیصد و بیست و دو به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای محلی – حسن اسفندیاری