فصل اول
ماده اول- سازمان مرکزی وزارت بهداری بشرح زیر است:
1 – حوزه وزارتی.
2 – شورای عالی بهداشت.
3 – بنگاه پاستور
4 – اداره کل امور اداری
5 – اداره کل بازرسی
6 – اداره کل فنی
ماده دوم- حوزه وزارتی مشتمل است بر وزیر بهداری و معاون وزارت بهداری و دفتر وزارتی بضمیمه دارالترجمه.
ماده سوم – وظائف وزیر بهداری:
وزیر بهداری مسئول تأمین بهداشت عمومی کشور بوده و نظارت در تمام کارهای مربوطه ببهداشت عمومی داشته و هر اقدامی که برای حفظ و وقایه سلامت عمومی مقتضی بداند بعمل خواهد آورد و مسئولیت نهائی بعهده وزیر بهداری است و اختیارات کامل در هر نوع از امور بهداری خواهد‌داشت در موقع احتیاج میتواند اختیارات لازمه بصاحبمنصبان و مدیران کل وزارت بهداری برای حسن جریان امور تفویض نماید.
ماده چهارم – وظایف معاون وزارت بهداری:
معاون وزارت بهداری در تحت نظر وزیر بهداری بنحوی که وزیر دستور میدهد در طرح و نقشه‌های لازم و تنظیم امور بوزیر بهداری مساعدت‌خواهد کرد و در غیاب وزیر امور وزارتخانه را بجریان خواهد گذاشت.
ماده پنجم – وظایف دفتر وزارتی:
وظایف دفتر وزارتی و دارالترجمه را وزیر بهداری بر حسب آئین‌نامه معین خواهد کرد.
ماده ششم – وظایف شورای عالی بهداشت:
شورای عالی بهداشت مشاوره در امور مهمه مربوط به بهداشت کشور خواهد نمود. ریاست شورای عالی بهداشت همیشه با وزیر بهداری و در غیاب او با معاون وزارت بهداری است.
آئین‌نامه شورای عالی بهداشت از طرف وزارت بهداری تهیه و پس از تصویب کمیسیون بهداری مجلس شورای ملی بموقع اجرا گذارده خواهد شد.
ماده هفتم – بنگاه پاستور طبق مقررات تحت نظر و دستور وزارت بهداری انجام وظیفه خواهد نمود و آئین‌نامه‌های مربوط بآن پس از تصویب کمیسیون بهداری مجلس شورای ملی بموقع اجرا گذارده خواهد شد.
ماده هشتم – اختیارات ادارات کل مرکزی:
ادارات کل مرکزی عبارت از سه اداره کل است که هر یک تحت نظر یک مدیر کل اداره خواهد شد. این ادارات در کارهای جاری بنحوی که از طرف وزیر بهداری معین میشود دارای اختیارات بوده و در مسائل مهم و کارهای اتفاقی و مسایل مربوط به خط مشی وزارتخانه به وزیر بهداری مراجعه خواهد کرد – ولی در هر حال ادارات کل مکلفند بطور فهرست مقام وزارت و معاونت را از جریان امور‌مستحضر دارند.
ماده نهم – سازمان و وظایف اداره کل بازرسی:
این اداره مشتمل است بر دو اداره:
1 – اداره بازرسی مرکز.
2 – اداره بازرسی ولایات.
اداره کل بازرسی دارای عده کافی بازرس در مرکز و در ولایات خواهد بود که لااقل هر سه ماه یک بار کلیه عملیات سازمانهای وزارت بهداری را در مرکز‌و ولایات بازرسی خواهند کرد.
اداره کل بازرسی ممکن است دارای چند نفر بازرس ویژه بوده که تحت نظر مستقیم وزیر بهداری انجام وظیفه نمایند.
در بودجه وزارت بهداری اعتبار مخصوصی به اسم اعتبار مخفی که مبلغ آن از پانصد هزار ریال تجاوز ننماید در اختیار وزیر بهداری گذشته خواهد شد که در مواقع لزوم بتواند بازرسی‌های مخفی بعمل آورد.
ماده دهم –
اداره امور اداری.
اداره کل امور اداری دارای چهار اداره خواهد بود:
1 – کارگزینی.
2 – حسابداری.
3 – کارپردازی.
4 – نگاهداری ابنیه و اثاثیه و تعمیرات و ساختمان.
ماده یازدهم –
وظایف اداره کارگزینی:
وظایف این اداره عبارت خواهد بود از مراقبت و رعایت مقررات مربوطه باستخدام کلیه کارمندان وزارت بهداری و تعیین مشخصات و سوابق اشخاص برای تعیین شغل و تغییر مأموریت و مرخصی‌ها و محاکمات و مطالعه در بهبودی و رفاه حال مستخدمین و پیشنهاد به مقام وزارت.
ماده دوازدهم-
وظایف اداره حسابداری –
وظایف این اداره عبارت است از:
اول – کلیه پرداختهای مصوبه در حدود بودجه.
دوم – نگاهداری حساب کلیه پرداختها و نظارت در جمیع امور مالی طبق قوانین مقرره.
سوم – گزارش ماهیانه به مقام وزارت از وجوه پرداخت شده و موجودی نسبت بهر یک از اقلام بودجه.
ماده سیزدهم –
وظایف اداره کارپردازی:
وظیفه اداره کارپردازی عبارت است از کلیه خریدهای لازم و تهیه احتیاجات و داروی وزارت بهداری (غیر از مواردی که خرید و تهیه آن باید بوسیله بنگاه کل کارپردازی کشور انجام شود) طبق پیشنهادات ادارات مربوطه در حدود بودجه مصوبه.
ماده چهاردهم – وظایف اداره نگاهداری ابنیه و تعمیرات و ساختمان.
وظایف این اداره عبارت خواهد بود از نظارت و حفاظت و تعمیر کلیه ابنیه و عمارات و اثاثیه متعلقه بوزارت بهداری و تهیه نقشه‌های مربوطه و‌نظارت در کلیه ساختمانهای جدید غیر از آن چه باید بوسیله بنگاه کارپردازی کل کشور انجام گردد.
ماده پانزدهم – اداره کل فنی –
این اداره کل شامل ده اداره است:
1 – اداره تبلیغات و انتشارات و تعالیم بهداشتی.
2 – اداره نظارت در امور بهداری شهرداریها
3 – اداره مراقبت و جلوگیری از بیماریهای واگیر.
4 – اداره بهداشت و حمایت کودکان و مادران.
5 – اداره امور قرنطینه‌ها.
6 – اداره تنظیم امور پزشکی.
7 – اداره امور بیمارستانها و درمانگاهها و آزمایشگاهها.
8 – اداره داروئی نظارت در ادویه مخدره و جلوگیری از تقلبات در اغذیه و دارو.
9 – اداره آمار بهداشتی.
10 – اداره مطالعه و طرح‌ریزی و بنگاه بهداشت.
ماده شانزدهم – وظایف اداره تبلیغات و انتشارات و تعالیم بهداشتی:
اداره تبلیغات و انتشارات و تعالیم بهداشتی همواره اهالی را از اصول بهداشت عمومی و شخصی و طرز جلوگیری از ابتلای بیماریهای واگیر مطلع‌خواهد نمود.
ماده هفدهم – وظایف اداره نظارت در امور بهداری شهرداریها بقرار زیر است:
1 – مساعدت ببهداری شهرداریها از حیث فنی و نظارت در عملیات و مؤسسات بهداری شهرداری بخصوص در موارد زیر:
الف – نسبت به آب مشروب و فاضلاب و مساعدت در گذراندن قوانین و تصویب نقشه‌های بهداشتی از نظر فنی و مساعدت در تهیه وجه لازم.
ب – بازرسی در امور بهداشتی و وضع مقررات بهداشتی به طور نمونه و مساعدت در تصویب آنها بوسیله مقامات مربوطه و نظارت در امور بازرسی بهداشت اشخاصی که متصدی فروش اغذیه و اشربه هستند که بطور صحت این بازرسی انجام گیرد و نظارت در بازرسی سلمانیها – حمامیها- داروخانه‌ها – تآتر و سینماها – کارخانجات و اماکن عمومی و زندانها و غیره که از طرف شهرداری بعمل می‌آید.
2 – نظارت و بازرسی در امور بیمارستانها و درمانگاهها و آزمایشگاههای کل کشور (اعم از خصوصی و ملی و دولتی)
ماده هیجدهم – وظایف اداره جلوگیری از بیماریهای واگیر –
این اداره مشتمل بر هشت دایره خواهد بود:
۱ – دایره جلوگیری از مالاریا:
وظیفه این دایره مطالعه دائمی راجع به ابتلای بمالاریا و اقدامات لازم برای مبارزه با آن و تهیه وسایل تربیت کارمندان برای مبارزه عملی با مالاریا و‌تهیه طرح‌های جدید و نظارت در اجرای عملیات مزبور.
۲ – دایره جلوگیری و رفع بیماریهای تیفوس – وظایف این دایره نظارت دائمی راجع به مبتلایان تیفوس است مادامی که این بیماری در کشور‌وجود دارد و اقدامات لازم فوری برای جلوگیری از شیوع آن در شهرها و دهات با کمک بهداری شهرداری و تشریک مساعی با انجمن مبارزه با تیفوس و‌استفاده از وجود درمانگاههای سیار.
۳ – دایره مبارزه با بیماریهای روده:
نظر به اینکه بیماریهای تیفوئید و وبا و اسهال خونی و کرمها بیشتر بوسیله آلودگی آب به هر نوع منتشر میشود و وظیفه این دایره کمک برای تهیه آب مشروب و تهیه مجاری فاضلاب در دهات و قصباتی که فاقد شهرداری میباشند.
۴ – دایره تلقیحات – وظیفه این دایره نظارت و فراهم نمودن وسایل تلقیح کلیه اطفال بر ضد دیفتری و تلقیح کلیه اهالی بر ضد آبله و حصبه و شبه‌حصبه و در مواقع ضرورت تهیه وسایل تلقیح بر ضد سایر بیماریهای واگیر.
۵ – دایره جلوگیری از بیماریهای آمیزشی – این دایره مکلف است علاوه بر مساعدت با شهرداریها جهت تأسیس مراکز معالجه و جلوگیری از این بیماریها در شهرها در تأسیس نظیر چنین مراکز در دهات نیز اقدام نماید.
۶ – دایره جلوگیری از تراخم – وظیفه این دایره عبارت است از مطالعه دائمی راجع به ابتلای تراخم و هدایت و نظارت در مؤسسات مربوطه در خصوص جلوگیری و معالجه این بیماری و در موقع لزوم از بهداریهای شهرداریها و درمانگاههای سیار استفاده خواهد نمود.
۷ – دایره جلوگیری از بیماری سل – وظیفه این دایره مبارزه عمومی با بیماری سل و تشخیص بموقع بیماری و مجزا نمودن و معالجه بیماران و خصوصاً اطفال و بستری نمودن بیماران سخت در آسایشگاهها و بیمارستانها و مطالعه دائم راجع به این بیماری و سعی در تأسیس ساناتوریم‌ها و درمانگاهها و تشریک مساعی با سایر مؤسسات بهداشتی مسلولین است.
۸ – دایره جلوگیری از بیماری جذام – وظیفه این دایره جمع‌آوری عده مبتلایان بجذام و تهیه وسائل لازم برای معالجه و جلوگیری از بیماری و تهیه لوایح قانونی راجع باجرای وسایل استحفاظی و ایجاد درمانگاه و جذامی‌خانه‌ها برای مجزا داشتن مجذومین
ماده نوزدهم – اداره بهداشت و حمایت کودکان و مادران و جلوگیری از تلفات اطفال:
وظایف این اداره عبارت است از ایجاد درمانگاهها برای دادن دستور به مادران قبل از وضع حمل و بعد از وضع حمل و تأسیس درمانگاهها برای معاینه کودکان سالم و بهداشت کودکان دبستانها و همچنین کلیه اقداماتی که مربوط به کاستن عده مبتلایان و عده متوفیات کودکان و مادران قبل از زایمان و بعد از زایمان باشد و کمک مادی و معنوی به بنگاههائی که برای این منظور تأسیس شده و میشوند.
ماده بیستم – اداره قرنطینه‌ها – وظیفه این اداره عبارت است از:
1 – تأسیس و نگاهداری قرانطینه‌های دریائی و مرزی و هوائی و دادن پیشنهادات لازم برای تغییر در قوانین و مقررات مربوط به قرنطینه‌ها و نظارت در وظایف عملیات رؤسای قرانطینه‌ها و رسیدگی به امور کلیه قرانطینه‌ها.
2 – تأسیس قرانطینه‌های داخلی در مواقع ضرورت و نظارت در قرنطینه‌های بهداری شهرداریها و عملیات آنها.
ماده بیست و یکم – اداره تنظیم امور پزشکی:
این اداره در کار پزشکان و دندانسازان و قابله‌ها و پزشکیاران و پرستاران و داروسازان نظارت خواهد کرد و همچنین در اجرای کلیه قوانین و مقررات مربوطه به صدور پروانه و وظایف صنفی طبقات مذکور و مجازات متخلفین نظارت نموده و مسئول صدور پروانه شغل برای هر یک از طبقات مذکور فوق و اجرای مقررات مربوطه میباشد. به علاوه مطالعه و پیشنهاد لوایح قانونی مربوط به امور مذکور در این ماده به عهده اداره تنظیم امور پزشکی است.
تبصره الف – برای رسیدگی به وظایف صنفی طبقات مذکور و مجازات متخلفین در وزارت بهداری یک محکمه پنج نفری تشکیل خواهد شد که اعضاء آن بترتیب زیر تعیین خواهد شد:
1 – دو نفر از طرف وزارت بهداری.
2 – دو نفر از پزشکان غیر موظف که هرساله بوسیله کلیه پزشکان انتخاب میشوند.
3 – نفر پنجم با توافق نظر چهار نفر نامبرده بالا انتخاب خواهد شد.
ب – آئین‌نامه مربوط به این محکمه را وزارت بهداری تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رساند.
ماده بیست و دوم – اداره امور بیمارستانها و آزمایشگاهها و درمانگاهها:
این اداره مسئول نظارت کلیه بیمارستانها و درمانگاهها و آزمایشگاههای تابع وزارت بهداری بوده و کمک و راهنمائی لازم برای توسعه و تکمیل آنها‌خواهد نمود.
ماده بیست و سوم – اداره آمار بهداشتی:
این اداره مواظب خواهد بود که آمار صحیح و بموقع از عده مبتلایان و متوفیات که از بهداری استانها میرسد طبقه‌بندی و تجزیه و مرتب نموده و‌خطوط نمودار (گرافیک) آنها را رسم و اطلاعات لازم را به دول ذینفع طبق مقررات صحی مجمع بین‌المللی و مؤسسات داخلی کشور و ادارات مختلفه وزارت بهداری که لازم باشد بدهد.
ماده بیست و چهارم – اداره مطالعه و طرح‌ریزی و بنگاه بهداشت.
وظایف این اداره عبارت است از:
1 – ایجاد یک آزمایشگاه برای آزمایش و تحقیقات و تعلیم و تربیت پزشکان در امور بهداشت.
الف – امتحان ادویه و مواد غذائی از حیث خالص بودن و نداشتن عوامل مضره.
ب – تحقیق مسائل مربوط بجلوگیری یا معالجه بیماری.
2 – بررسی در وضع تغذیه – عادات تغذیه و مواد غذائی موجوده با عطف توجه مخصوص نسبت به کودکان و اطفال.
3 – بررسی نیازمندیهای بهداشتی کشور و پیشنهادات نسبت بتوسعه برنامه وزارت بهداری.
فصل دوم- سازمان بهداریهای ولایات
ماده بیست و پنجم – در هر استان در مقر استانداری یا در هر ناحیه بهداشتی که تقسیمات آن را وزارت بهداری با تصویب هیئت وزیران تعیین خواهد نمود یک رئیس بهداری معین میگردد که مسئول حوزه مأموریت خود بوده و بهداری استان یا ناحیه بهداشتی را بنحوی که از طرف وزیر بهداری معین میشود اداره نماید و فقط در موارد مهم و مسائل مربوطه بخط مشی به وزارت بهداری مراجعه خواهد کرد.
رئیس بهداری استان یا ناحیه بهداشتی اجازه خواهد داشت که مراسلات مربوط بحوزه مأموریت خود را امضاء نماید و دارای بایگانی و دفتری که مرکب از رئیس دفتر و عده کافی ماشین‌نویس و منشی و ثبات و بایگان باشد خواهد بود. ادارات تابعه بهداری استان یا ناحیه بهداشتی و درمانگاههای سیار و کلیه رؤسای بهداری شهرستانها و بخشها و مأمورین تلقیح تحت نظر بهداری همان استان یا ناحیه بهداشتی خواهد بود.
سازمان بهداری استان یا ناحیه بهداشتی عبارت خواهد بود از ادارات بازرسی و امور اداری و فنی با یک رئیس برای هر یک از ادارات و عده کافی عضو (که بسته است به توسعه و تشکیلات هر استان یا ناحیه بهداشتی) و یک یا چند معاون بهداری استان یا ناحیه بهداشتی در شهر و یا شهرهای دور از‌مرکز استان و عده کافی رؤسا و مأمورین بهداری.
ماده بیست و ششم – اداره بازرسی:
این اداره عملیات کلیه مؤسسات و مأمورین وزارت بهداری را در استان یا ناحیه بهداشتی بازرسی نموده و برئیس بهداری استان یا رئیس ناحیه بهداشتی گزارش خواهد داد رئیس بهداری استان یا رئیس ناحیه بهداشتی در مواقع عادی اقلاً ماهی یک مرتبه به اداره کل بازرسی مرکز گزارش میدهد.
ماده بیست و هفتم – اداره امور اداری:
وظیفه این اداره بیشتر جنبه حسابداری خواهد داشت ولی تا حدی کارهای امور اداری (کارگزینی، کارپردازی و نگاهداری اموال و تعمیر ساختمان) را نیز‌انجام خواهد نمود.
الف – حسابداری:
در حدود بودجه وجه لازم در اختیار اداره حسابداری بهداری استان یا ناحیه بهداشتی برای پرداخت حقوق و نگاهداری درمانگاهها و مخارج متفرقه گذارده خواهد شد اداره حسابداری همه ماهه وضعیت بودجه بهداری استان یا ناحیه بهداشتی را از حیث آن چه که خرج شده و آن چه موجود است از‌هر ماده بودجه به اداره حسابداری مرکزی گزارش خواهد داد.
ب – کارگزینی –
دادن پیشنهادات لازم به اداره کارگزینی مرکز راجع بتغییر مأموریت یا استخدام جدید توسط رئیس بهداری استان یا ناحیه بهداشتی بعهده کارگزینی خواهد بود.
ج – کارپردازی –
خریدهای جزئی و لوازم متفرقه در حدود بودجه بعهده کارپردازی است ولی خریدهای کلی باید توسط اداره کارپردازی مرکز بعمل آید.
د – نگاهداری اثاثیه و تعمیر و ساختمان –
این شعبه مأمور نگاهداری کلیه ساختمانها و اثاثیه وزارت بهداری در استان یا ناحیه بهداشتی خواهد بود و بوسیله رئیس بهداری استان به اداره نگاهداری و ساختمان مرکز پیشنهاد لازم برای ساختمان جدید خواهد نمود و مأمور حفظ تمام اموال و اثاثیه دولتی متعلق بوزارت بهداری است.
ماده بیست و هشتم – اداره فنی:
این اداره تأسیسات درمانگاههای سیار را اداره نموده و در عملیات پزشکان بهداری استان یا ناحیه بهداشتی نظارت خواهد کرد و تا آنجائی که ممکن است وظایف ده اداره و هشت دایره اداره کل فنی مرکز را در استان یا ناحیه بهداشتی انجام خواهد داد و توجه مخصوص به درمانگاههای سیار -قرانطینه – آزمایشگاه و آمار و تنظیم امور پزشکی خواهد داشت.
الف – درمانگاههای سیار – اداره فنی نظارت کامل در کار درمانگاههای سیاری که بهر استان یا ناحیه بهداشتی داده شده است باید بنماید هر واحد از درمانگاههای سیار مخصوص به یک منطقه است ولی در موقع بروز و شیوع بیماریهای واگیر همگان (اپیدمی) کلیه درمانگاههای سیار بمنطقه آلوده اعزام خواهند شد.
ب – قرانطینه – اداره فنی نظارت در امور قرانطینه محلی خواهد داشت و در محلهائی که قرانطینه دریائی مرزی هوائی باشد تحت نظر آن اداره‌خواهد بود.
ج – آزمایشگاهها و بیمارستانها و درمانگاهها – یک آزمایشگاه تشخیص در مرکز هر استان یا ناحیه بهداشتی تأسیس خواهد شد که مجاناً کلیه مراجعات پزشکان را برای تشخیص و تعیین حاملین میکروب و طول مدت قرانطینه و دوره نقاهت و تعیین مدت انفراد اشخاصی را که با بیماران مسری تماس دارند انجام دهد و برای نگاهداری سرمها و واکسنها و غیره دارای سردخانه‌ای بوده و مورد استفاده قرار خواهد داد در نقاطی که معاون بهداری استان یا ناحیه بهداشتی هست (اطبای فنی) یک آزمایشگاه فرعی ایجاد خواهد شد این اداره نظارت در بیمارستانها و درمانگاههای موجوده نموده و پیشنهادات لازمه برای تأسیس این نوع مؤسسات خواهد داد.
د – شعبه آمار – جمع‌آوری اطلاعات راجع بعده نفوس هر آبادی و تعیین عده بیمار و عده بهبودی یافتگان و تلف شده با تعیین عده مرد و زن و‌طفل بعهده این شعبه است بعلاوه گزارش هفتگی مبتلایان و متوفیات که از رؤسای بهداری و سایر مؤسسات بهداشتی میرسد تنظیم و ترمیم احصائیه و نقشه بعهده این شعبه است که همه هفته باید گزارش آن را مستقیماً به اداره آمار وزارت بهداری ارسال دارد.
ماده بیست و نهم – وزیر بهداری مجاز است در صورت لزوم و با تصویب هیأت وزیران دوائری را تبدیل بادارات نموده و ادارات یا دوایر جدیدی تأسیس نماید ولی هر نوع تغییری در این قانون منوط به تصویب مجلس شورای ملی است.
ماده سی‌ام – وزارت بهداری حق دارد بکارمندان عالیرتبه که خدمات مهمتری انجام میدهند عنوان مدیر کلی اعطاء نماید.
ماده سی و یکم – از تاریخ تصویب این قانون کلیه اشخاصی که بعداً بمقام مدیریت کل وزارت بهداری ارتقاء یابند باید دارای دانشنامه دکترا در امور پزشکی یا داروسازی یا دندانسازی باشند.
ماده سی و دوم – آئین‌نامه‌های مربوط به هر یک از ادارات و مؤسسات و بنگاهها را وزارت بهداری تدوین و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسانید.
ماده سی و سوم – وزارت بهداری مأمور اجرای این قانون است.
قانون سازمان وزارت بهداری مشتمل بر سی و سه ماده که بموجب قانون مصوب هشتم بهمن ماه ۱۳۲۳ در تاریخ بیست و دوم آذرماه یکهزار و سیصد و بیست و چهار به تصویب کمیسیون بهداری مجلس شورای ملی رسیده است قابل اجراء میباشد.
رئیس مجلس شورای ملی – محمدصادق طباطبائی