فصل اول ـ در ازدیاد سهم کشاورزان و امور عمرانی محلی
ماده اول ـ از تاریخ تصویب این لایحه از سهم مالکانه محصول املاک مزروعی و جریبانه و علفچر و عواید مراتع و جنگل و مال‌الاجاره آسیا – آبدنک – دکان- یخچال و غیره بیست درصد کسر و طبق مقررات این لایحه بمصرف خواهدرسید
الف ـ از محصول شتوی و از درآمدهای صیفی که عین جنس بین مالک و زارع تقسیم میشود در موقع برداشت ده درصد از سهم مالکانه بین زارعینی که آن محصول را عمل آورده‌اند تقسیم خواهد شد و ده درصد دیگر از سهم مالکانه بصندوق های عمران و تعاون قریه و دهستان و بخش که طبق مقررات این لایحه تأسیس میشود تحویل خواهدشد تا تحت نظر شوراهای محلی که طبق مقررات این لایحه تشکیل میگردد به مصارف لازم میرسد
ب ـ از درآمد محصول صیفی و تره‌بار سهم مالک پس از فروش محصول ده درصد آن بزارعینی که آن محصول را عمل آورده‌اند علاوه بر سهم معمولی آنها تسلیم و ۱۰ درصد دیگر تحویل صندوقهای عمران و تعاون داده خواهد شد
تبصره ـ در هر محلی که گاوبند سهمی از زراعت خود را به کارگر (پنج یک کار) میدهد ۱۰درصد نقد و جنس تعلق به پنج یک کار دارد و به گاوبند سهمی تعلق نخواهد گرفت.
ج – از درآمد نقدی یعنی جریبانه – علفچر – سرچر – باج – صحرا – اجاره مرتع و دکان و یخچال کاروانسرا و آسیا – آبدنک – و غیره و درآمدهای جنگلی کلیه بیست در صد که از سهم مالکانه کم و بتدریج که وصول میشود باید از طرف مالک یا نماینده او تحویل صندوق عمران وتعاون قریه داده شود .
ماده دوم ـ هرگاه عواید مالکانه ملکی کلا یا جزءاً باجاره نقد یا جنس یا نقد و جنس واگذار شده باشد مستأجر موظف است به نمایندگی مالک مقررات این لایحه را اجرا و معادل مقادیر و مبالغی که باین ترتیب از درآمد مالکانه کم میشود از مال‌الاجاره کسر کند.
تبصره ـ در املاک موقوفه اجرای مقررات فوق بر عهده متولی یا قائم مقام او یا مستأجر خواهدبود
ماده سوم ـ در املاکی که زمین متعلق بزارعین بوده و مستقیماً بوسیله آنها کاشته میشود در زراعت دیم ۲ درصد و در زراعت آبی ۴ درصد از درآمد کل جنسی و نقد هر مالک باید تحویل صندوق عمران و تعاون قریه گردد
ماده چهارم ـ عواید جنسی در انبـار مخصوصی که تحویل شورای ده خواهد بود نگاهداری خواهد شد هرگاه انبار مخصوصی وجود نداشته باشد جنس در انبار قریه تحویل مالک میشود و مشارالیه موظف است بمحض حواله شورای ده آن را تحویل دارنده حواله بدهد.
ماده پنجم ـ عواید حاصله از فروش صیفی و تره‌بار و همچنین عواید غیر زراعتی باید منتهی در ظرف ۳ روز پس از وصول از طرف مالک یا نماینده او بحساب مخصوصی که از طرف شورای ده در نزدیکترین شعبه یا نمایندگی بانک کشاورزی محل یا نمایندگی بانک ملی ایران مفتوح خواهد شد ریخته شود در صورتی که چنین شعباتی دائر نباشد بشخص معتمدی که از طرف شورای ده معرفی میشود تسلیم و ورقه بستانکار به شورای ده تحویل شودد تا در دفاتر مخصوصی که جهت این منظور نگاهداری خواهد شد وارد و ثبت گردد
ماده ششم ـ فروش جنس موجودی منوط بنظر و صوابدید شورای ده خواهد بود که هر وقت بازار را مناسب دید و یا احتیاجات اقتضا کرد آن را کلا یا جزءاً بفروش رسانیده و طبق مندرجات ماده (۵) عمل کند و جزء درآمد خود در دفاتر منظور دارد
ماده هفتم ـ از کلیه درآمدهائی که در قریه طبق مقررات مذکور در فوق برای امور عمرانی جمع‌آوری میگردد ۵۰ درصد برای مصارف عمرانی و تعاونی و اجتماعی همان قریه اختصاص داده میشود و ۳۰ درصد جهت انجام امور مربوط به عمران و کارهای اجتماعی و تعاونی تحویل صندوق دهستان ۲۰ درصد دیگر برای همان منظور تحویل صندوق عمران و تعاون بخش داده خواهد شد .
ماده هشتم ـ امور عمرانی و اجتماعی هر قریه بقرار زیر خواهد بود:
تهیه آب مشروب سالم بوسیله ساختمان آب انبار یا حوض تصفیه یا لوله‌کشی از دهانه قنات یا کندن پاکنه و غیره. ساختمان و مرمت و نگاهداری مسجد- حمام – غسالخانه – رخت شویخانه – انبار جنسی جهت نگاهداری درآمدهای جنسی کمک به دفع دسته جمعی آفات حیوانی و نباتی که زراعت قریه را مورد تهدید قرار میدهد -کمک بساختن خانه‌های ارزان – تهیه وسایل تأمین بهداشت – نگاهداری و تربیت و تأمین وسائل امرار معاش یتیمان بی‌سرپرست و اشتغال آنها بکارهای مفید- کمک به نگاهداری عجزه پیران علیل بیماران بی‌سرپرست دادن وام بدون سود یا با سود نازل به کشاورزان بی‌استطاعت برای تهیه وسائل کار از قبیل خرید گاو – بذر و کمک به برزگران تا اینکه بتوانند صاحب گاو شوند-احداث جاده بین قراء و از این قبیل
ماده نهم ـ امور عمرانی و تعاونی و اجتماعی هر دهستان که اجرای آنها بعهده شورای دهستان میباشد و بدین قرار است:
ساختمان دبستان های کشاورزی – درمانگاه – داروخانه نسبت به کثرت قراء نزدیکی یا دوری آنها از یکدیگر و کثرت جمعیت- احداث جاده‌های محلی – کمک مالی با سود نازل یا بدون سود بقرائی که وسائل مالی آنها کافی برای انجام امور عمرانی و تعاونی نیست از قبیل ساختمان پلهای نسبتاً بزرگ با تأمین هزینه عبور جاده از اراضی لم‌یزرع – زه‌کشی و غیره – استخدام ماما و پزشکیار سیار بتناسب جمعیت دهستان و تعداد قراء و دوری و نزدیکی آنها از یکدیگر و امثالها.
ماده دهم ـ امور عمرانی و تعاونی و اجتماعی که اجرای آنها بعهده شورای عمران و تعاون بخش خواهد بود بقرار زیر است:
ساختمان بیمارستان – دبستان – دبیرستان های کشاورزی و حرفه ای
تأسیس داروخانه مرکزی – ساختمان پل های نسبتاً مهم
تأسیس شرکتهای تعاونی کشاورزی تولید و مصرف و اعتبار
تأسیس صندوقهای روستائی
استخدام پزشک سیار و کمک برای جلوگیری از بیماریهای بومی
کمک مالی بدون سود یا باسود نازل به دهستانهائی که جهت انجام امور عمرانی و تعاونی خود درآمد کافی ندارند و از این قبیل.
ماده یازدهم ـ ساکنین هر قریه اعم از زارع یا خوشنشین برای انجام عملیات عمرانی و بهداشتی و غیره باید ۳ درصد از عواید خود را بصندوق تعاون و عمران قریه پرداخته و بعلاوه بتناسب استفاده ای که از این اقدامات خواهند کرد بتشخیص شورای ده از حیث کارگر و تهیه سوخت و حمل مصالح ساختمانی و غیره کمک نمایند.
ماده دوازدهم ـ صندوقهای عمران و تعاون بخشهای هر شهرستان ۲۰ درصد درآمد خود را بصندوق مرکزی شهرستان تحویل خواهند داد و از طرف این صندوق در صورت احتیاج بصندوقهای بخشها یا دهستان ها یا قراء کمکهای مالی بلاعوض یا بشکل وام بدون سود یا باسود نازل داده خواهد شد.
ماده سیزدهم ـ در صورتی که درآمد یک قریه کفاف هزینه‌های غیر مترقبه را ندهد در درجه اول صندوق دهستان در درجه دوم صندوق بخش و در درجه آخر صندوق شهرستان کمک های مالی لازم را بآن خواهند نمود.
ماده چهاردهم ـ بانک کشاورزی بمنظور تسهیل انجام عملیات عمرانی وامی که حداکثر از پنج برابر درآمد عادی صندوق های عمران و تعاون تجاوز ننماید با سود حداکثر شش درصد برای مدت ده سال خواهد داد اعطای این وام بهر صندوق منوط بموافقت صندوق درجه مافوق خواهد بود که در ضمن استرداد وام نیز باشد.
ماده پانزدهم ـ سازمان برنامه در حدود بودجه عمران هر شهرستان جهت انجام عملیات مذکور در این لایحه که با قانون برنامه هفت ساله تطبیق کند کمکهای مالی و فنی لازم را بصندوقهای مختلف خواهد کرد و طبق آئیننامهها و مقررات مالی خود وامهای لازم اعطاء با کمکهای مالی مخصوصاً جهت تهیه آب مشروب سالم و ساختمان درمانگاه ایجاد داروخانه با کمک بنگاه داروئی – ایجاد شرکت های تعاونی و غیره خواهد نمود.
فصل دوم- سازمان عمرانی کشاورزی
ماده شانزدهم ـ بمنظور جمع‌آوری عایدات صندوقهای عمران و تعاون و مراقبت در انجام عملیات عمرانی و تعاونی و اجتماعی و همچنین انجام خدماتی که بعداً از طرف دولت رجوع خواهد شد شوراهائی در هر قریه – دهستان – بخش و شهرستان طبق مقررات ذیل تشکیل خواهد یافت.
شورای ده
ماده هفدهم ـ در هر ده هیئتی بنام شورای ده مرکب از پنج نفر عضو اصلی به ترتیب ذیل انتخاب و تعیین خواهد شد – یک نفر نماینده مالک یا مالکین – کدخدای ده – سه نفر از معتمدین محلی به انتخاب زارعین آن قریه.
تبصره) ۳ نفر بعنوان عضو علی‌البدل از طرف زارعین انتخاب میشوند.
ماده هجدهم – اعضاء اصلی و علی‌البدل شورای ده حتی‌المقدور باید دارای سواد باشند و چنانچه بین زارعین شخص بی‌سوادی مورد اعتماد باشد انتخاب او بعضویت شورا مانعی ندارد ولی بمحض اینکه شخص باسواد و مورد اعتمادی داوطلب باشد زارعین میتوانند او را بجای عضو بی‌سواد انتخاب کنند.
ماده نوزدهم -ـ زارعینی میتوانند در انتخاب اعضای شورای ده شرکت نمایند که واجد شرایط ذیل باشند:
تابعیت ایران
– داشتن لااقل بیست سال تمام
– نداشتن شهرت به فساد اخلاق و محکومیت جزائی
– اشتغال مستقیم به امر زراعت
– سکونت در محل.
ماده بیستم ـ زارعینی که واجد شرایط ذیل باشند میتوانند به عضویت شورا انتخاب شوند:
تابعیت ایران
– داشتن حداقل بیست سال تمام
– نداشتن شهرت به فساد اخلاق و محکومیت جزائی
– سکونت در محل
– اشتغال مستقیم به امر کشاورزی.
ماده بیست و یکم ـ تعیین کدخدا بر طبق قانون تقسیمات کشوری بین اشخاصی که واجد شرائط مذکور در ماده بیستم باشند به پیشنهاد مالک یا مالکین و تأیید بخشدار محل خواهد بود.
شورای دهستان
ماده بیست و دوم ـ برای اداره امور صندوق دهستان شورائی بنام شورای دهستان تشکیل خواهد یافت که اعضاء آن عبارت خواهند بود از نمایندگان شوراهای دهات واقع در حوزه آن دهستان و از طرف شورای هر ده یک نفر جهت عضویت شورای دهستان انتخاب و معرفی خواهد شد.
شورای عمران و تعاون بخش
ماده بیست و سوم ـ در هر بخش شورائی بنام شورای عمران و تعاون بخش مرکب از اشخاص ذیل در صورت بودن در محل انتخاب خواهند شد:
– بخشدار
– رئیس یا نماینده کشاورزی
– رئیس یا نماینده بهداری
– رئیس یا نماینده دادگستری
– نماینده بانک کشاورزی از هر شورای دهستانی ۲ نفر.
شورای عمران و تعاون شهرستان
ماده بیست و چهار ـ شورای عمران و تعاون شهرستان از اشخاص ذیل تعیین میشوند:
فرماندار- رئیس کشاورزی-رئیس بهداری – رئیس بانک کشاورزی – از هر بخش ۲ نفر از مالکین یا کشاورزان بانتخاب شورای عمران و تعاون بخش.
ماده بیست و پنجم ـ وظایف شوراهای مزبور بدین قرار است:
الف ـ انجام عملیات عمرانی و تعاونی و اجتماعی مذکور در این لایحه و بمصرف رسانیدن درآمدهای حاصله .
ب ـ مراقبت در حسن جریان امور مالی و اینکه درآمدها طبق مقررات و موازین این لایحه قانون بمصرف حقوقی برسد.
ج ـ نگاهداری دفاتر مرتب و منظم از درآمد و هزینه ها و ارائه آنها به بازرسان و مأمورین شوراهای مافوق
– تشکیل جلسات مرتب جهت رسیدگی و رتق و فتق امور
– دادن گزارش مراتب راجع به پیشرفت عملیات و وضع مالی و تقاضاهای فنی با کمکهای مالی بصندوقها و شوراهای بالاتر
د ـ مراقبت و نگهداری و مرمت و نظافت امکنه عمومی و جلوگیری از خرابی آنها
ـ مراقبت در نظافت معابر عمومی و تنظیف کوچه‌ها و وضع بهداشت
– رسیدگی به وضع یتیمان و مستمندان و پیران علیل و بیماران بی‌سرپرست قریه و دهستان جدیت در تهیه حداکثر در آمد چه از محل هائی که در این لایحه ذکر شده است و چه با وسائل دیگر از قبیل پاداش کاری دسته‌جمعی و غیره که از وظائف اختصاصی شورای ده و شورای دهستان میباشد.
ماده بیست و ششم ـ هر شورا یک رئیس یک نایب رئیس – یک محاسب – یک صندوق‌دار از بین اعضاء خود انتخاب خواهد نمود.
ماده بیست و هفتم ـ شورای شهرستان در هر شش ماه گزارش پیشرفت عملیات عمرانی و تعاونی و اجتماعی حوزه مأموریت خود را به وزارتخانه‌های مربوطه و استانداری ارسال خواهد داشت.
ماده بیست و هشتم ـ.در هر سال یکبار بنا به دعوت استاندار نمایندگان شوراهای بخش هر استان جلسه ای در مرکز استان تشکیل داده گزارش اقدامات و عملیات حوزه خود را داده و برنامه کارهای عمرانی و اجتماعی را در حدود مقررات این لایحه با در نظر گرفتن اهمیت و اولویت آنها تهیه خواهند نمود – استاندار گزارش جریان جلسه را به وزارتخانه های مربوطه ارسال خواهد داشت.
ماده بیست و نهم ـ به اعضای شوراهای ده – دهستان – بخش – شهرستان بهیچ عنوان حقوق یا فوق‌العاده داده نخواهد شد و خدمات آنها افتخاریست.
ماده سی ام ـ شوراها حق دارند منتهی تا ۱۰ درصد درآمد خود را جهت هزینه‌های اداری خود بمصرف برساند.
ماده سی و یکم ـ تصرف غیرقانونی در اموال و دارائی صندوقها مشمول مقررات ماده (۱۵۲) قانون مجازات عمومی است.
ماده سی و دوم ـ هرگاه مالکی یا مسئول جمع‌آوری درآمدی در موقع مقرره وجوه یا اجناس متعلق بصندوقها را تحویل شورای محلی یا بانک ندهد جریمه ای معادل دو برابر وجوه یا قیمت اجناس مذکور و در صورت تکرار بحبس تأدیبی تا ۲ ماه و ۴ برابر وجوه یا قیمت اجناس مزبور محکوم خواهد شد.
ماده سی و سوم ـ عضو هر یک از شوراها میتوانند از متخلفین مندرج در ماده فوق شکایت کند مراجع صالحه مکلفند بفوریت خارج از نوبت به شکایت رسیدگی کنند.
ماده سی و چهارم ـ نمایندگان هر شورا برای مدت ۳ سال انتخاب میشوند در صورت فوت یا فقد صلاحیت شخص دیگری که واجد شرایط مقرر در این لایحه باشد بجای او انتخاب خواهد شد.
ماده سی و پنجم ـ دادخواست شکایت از اعضاء شورای ده و شورای دهستان از به شورا بخش داده میشود و شورای مزبور مکلف است در ظرف ۱۵ روز به شکایت شاکی رسیدگی نموده و در صورت صحت متخلف را به دادگاه معرفی کند.
ماده سی و ششم ـ مرجع شکایت از شورای بخش شورای شهرستانست.
ماده سی و هفتم ـ سازمانهای ادارات دولتی و ملی مخصوصاً وزارت کشاورزی – بنگاه آبیاری – وزارت بهداری –وزارت راه بنگاههای خیریه- سازمان برنامه –بانک کشاورزی و غیره موظفند تسهیلات لازم راجع به پیشرفت امور مربوط به این لایحه از حیث کمکهای مالی در حدود مقررات و بودجه و همچنین راهنمائی های فکری و کمک های فنی از قبیل تهیه نقشه‌های ساده جهت ساختمان های مورد احتیاج مانند حمام و لوله‌کشی ساده ساختمان پلهای کوچک و ساده رسیدگی به پیشرفت کارها- طبع و نشر مجلات و دستورهای ساده راجع به دفع آفات و بهداشت و غیره بنمایند.
ماده سی و هشتم ـ وزارتخانه‌های کشور- کشاورزی- دادگستری- بهداری – راه – فرهنگ –کار و سازمان برنامه و کشاورزی مأمور اجرای این لایحه هستند.
بر طبق قانون اعطای اختیارات مصوب ۲۰ مرداد ۱۳۳۱ لایحه ازدیاد سهم کشاورزان و سازمان عمرانی کشاورزی مشتمل بر (۳۸) ماده و ۳ تبصره تصویب میشود.
22 مردادماه ۱۳۳۱
نخست وزیر – دکتر محمد مصدق