فصل اول ـ کلیات
ماده ۱) راه آهن دولتی ایران که بموجب قانون تشکیلات مؤسسه راه آهن دولتی ایران مصوب ۱۲ مرداد ۱۳۱۴ برای اداره و بهره برداری راه آهن دولتی ایران اعم از خطوط موجوده یا خطوطی که در آینده احداث میشود بوجود آمده از تاریخ تصویب این لایحه قانونی دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی و اداری بوده و جزو سازمان وزارت راه میباشد.
تبصره) اداره و بهره برداری کشتیرانی دریاچه رضائیه و بنادر آن کماکان بعهده راه آهن دولتی ایران خواهد بود و اداره و بهره برداری مؤسسات دیگری که لازم باشد ممکن است با تصویب هیئت وزیران براه آهن ایران محول شود.
ماده ۲) راه آهن دولتی ایران برطبق اصول بازرگانی اداره و بهره برداری میشود ولی در تنظیم تعرفه و برنامه قطارها تا جائی که مقدورات مالی و فنی آن اجازه دهد رعایت احتیاجات اقتصادی کشور را طبق نظر دولت خواهد نمود.
ماده ۳) طرح‌ها و پیشنهادهای مربوط بموارد ذیل پس از بررسی و تأیید شورای عالی راه آهن دولتی ایران با جلب موافقت وزیر راه به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
الف) بودجه سالیانه راه آهن دولتی ایران.
ب) دریافت وام برای احتیاجات راه آهن دولتی ایران در موارد لزوم.
ج) سازمان و آئین‌نامه‌های مالی استخدامی و اداری
د) استخدام کارشناسان خارجی
هـ) تعرفه
و) اجازه شرکت در مؤسساتی که عملیات آنها ارتباط با امور راه آهن خواهد داشت.
فصل دوم – ارکان راه آهن دولتی ایران
ماده ۴) ارکان راه آهن دولتی ایران مرکب است از شورای عالی راه آهن- هیئت نظارت مالی ـ هیئت مدیره.
شورای عالی راه آهن
ماده ۵) شورایعالی راه آهن دولتی ایران مرکب از هفت نفر از اتباع ایران به شرح زیر خواهد بود که از طرف هیئت وزیران بنابه پیشنهاد وزیر راه برای مدت سه سال انتخاب میشوند:
یک نفر از مهندسین عالیرتبه وزارت راه ـ چهار نفر از صاحبمنصبان عالیرتبه دولت که در امور راه آهن لااقل پانزده سال سابقه خدمت داشته باشند یک نفر از صاحبمنصبان عالیرتبه وزارت اقتصاد ملی بمعرفی وزارت اقتصاد ملی یک نفر از صاحبمنصبان عالیرتبه وزارت دارائی بمعرفی وزارت دارائی.
تبصره) در صورت استعفاء یافوت یا احراز عدم صلاحیت یکی از اعضاء شورای عالی راه آهن جانشین او که بایستی واجد شرایط لازم باشد بنابه پیشنهاد وزیر راه و تصویب هیئت وزیران منصوب میشود.
ماده ۶) شرایط انتخاب شوندگان و کیفیت تشکیل جلسات و جریان کار شوری در آئین نامة که به تصویب هیئت وزیران میرسد تعیین خواهد شد.
اعضای شورایعالی پس از دورة سه سال میتوانند مجدداً انتخاب شوند.
ماده ۷) اختیارات و وظائف شورایعالی راه آهن بقرار زیر است:
الف) مراقبت کلی در حسن جریان امور راه آهن دولتی ایران.
ب) تصویب آئین‌نامه‌ها و مقررات مربوط باجرای قوانین و تصویب‌نامه‌ها و تصویب مقررات مربوط بمسائل فنی و مالی و اداری راه آهن دولتی ایران در حدود قوانین موضوعه.
تبصره) طرح تصویب‌نامه‌ها و قوانین که ارتباط با راه آهن دولتی ایران داشته باشد باید قبل از تقدیم بهیئت وزیران یا مجلس شورای ملی جهت اظهار نظر شورای عالی راه آهن ارسال شود.
ج) رسیدگی و تصدیق بودجه از طرف هیئت مدیره تدوین و بشورای عالی راه آهن ارسال شده.
د) اظهارنظر در مورد صورت وضعیت مالی و ترازنامه که از طرف هیئت نظارت مالی رسیدگی شده است.
هـ) اظهار نظر نسبت بانتخاب مدیر کل بنگاه راه آهن.
و) اظهار نظر راجع بمعاملات مهم برطبق مقررات آیین‌نامه مالی که به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ز) اتخاذ تصمیم راجع به مسائلی که از طرف مدیرکل راه آهن بشورا پیشنهاد میشود.
ج) گرفتن یا دادن هرگونه حقوق ارتفاقی.
ط) اظهار نظر نسبت بانتصاب یا برکناری مدیران.
هیئت نظارت مالی
ماده ۸) هیئت نظارت مالی راه آهن دولتی ایران از ۵ نفر عضو بشرح زیر تشکیل میشود:
یک نفر از مهندسین عالیرتبه وزارت راه
یک نفر نماینده از طرف وزارت دارائی
یک نفر نماینده از طرف دیوان محاسبات
یک نفر از اعضاء عالی رتبه راه آهن با پیشنهاد مدیر کل و تصویب وزیر راه که برای مدت سه سال انتخاب میشوند و معاون وزارت راه سمت ریاست هیئت را خواهد داشت.
ماده ۹) وظائف هیئت نظارت مالی بقرار زیر است:
الف) رسیدگی باسناد و حسابهای راه آهن دولتی ایران بعد از انجام کارها و همچنین رسیدگی بموجودی صندوقها و انبارهای راه آهن و این رسیدگی نباید بحسن جریان امور راه‌آهن لطمه وارد آورد و یا وقفه‌ای در کارها ایجاد نماید.
ب) رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان هر سال راه آهن دولتی ایران که تا آخر مرداد ماه سال بعد باید توسط هیئت مدیره بهیئت نظارت تسلیم شود و هیئت موظف است در ظرف دو ماه صحت حسابها را تأیید و هرگاه اعتراضاتی باشد ضمن گزارش چگونگی عملیات راه آهن را به وزیر راه و یک نسخه آن را برای شورای عالی و یک نسخه بهیئت مدیره ارسال دارند و پس از رسیدگی ترازنامه منتشر شود.
ماده ۱۰) نحوه انتخاب و کار اعضاء هیئت نظارت بموجب آیین‌نامه‌‍ای خواهد بود که به تصویب هیئت وزیران میرسد.
هیئت مدیره راه آهن
ماده ۱۱) هیئت مدیره راه آهن دولتی ایران مرکب است از مدیرکل راه آهن که سمت ریاست هیئت مدیره و نماینده قانونی راه آهن دولتی را نیز دارا میباشد و سه نفر مدیر فنی مالی و اداری که با پیشنهاد مدیرکل و تصویب وزیر راه منصوب خواهند شد.
تبصره) انتخاب مدیر کل راه آهن دولتی ایران با جلب نظر شورایعالی راه آهن بپیشنهاد وزیر راه برای مدت سه سال از طرف هیئت وزیران به عمل خواهد آمد برکناری مدیرکل راه آهن قبل از انقضاء مدت سه ساله منوط بگزارش مستدل وزارت راه و تصویب هیئت وزیران است.
ماده ۱۲) هیئت مدیره مسئول حسن جریان کلیه امور راه‌آهن دولتی ایران خواهد بود.
ماده ۱۳) وظائف و حدود اختیارات هیئت مدیره و مدیر کل راه آهن دولتی ایران بنا به پیشنهاد شورایعالی و موافقت وزیر راه به تصویب هیئت وزیران میرسد.
ماده ۱۴) هیئت‌مدیره باید تا آخر آذر هر سال بودجه سال بعد راه آهن دولتی ایران را تنظیم و بشورای عالی تسلیم نماید.
شوری پس از رسیدگی و تصدیق باید بودجه مزبور را تا آخر بهمن همان سال بوسیلة مدیر کل راه آهن برای تصویب هیئت وزیران به وزیر راه تسلیم نماید.
ماده ۱۵) هیئت مدیره حسابهای هرسال را که بوسیله هیئت نظارت مالی رسیدگی شده با ضمیمه نمودن نظریات کتبی شورای عالی ضمن گزارش متضمن کیفیت اداره و نتایج بهره برداری و عملیات انجام شده خواهد بود بضمیمه ترازنامه و حساب سود و زیان و آمارهای مربوطه تا آخر مهرماه سال بعد برای تصویب بهیئت دولت تسلیم وزیر راه مینماید و تصویب این گزارش سند تفریغ بودجه و مفاصا حساب راه آهن دولتی ایران در آن سال خواهد بود.
فصل سوم – امور مالی
ماده ۱۶) راه آهن دولتی ایران بر طبق اصول بازرگانی که متناسب با عمل بهره برداری راه آهن باشد حساب خود را نگاهداری میکنند.
ماده ۱۷) درآمد راه آهن دولتی ایران عبارت است از:
الف) وجوه حاصله از اجرای تعرفه.
ب) وجوهی که ممکن است از فروش اشیاء یا اجاره اموال راه آهن و یا جرائم مربوط بتخلفات انتظامی و اداری (باستثنای جرائم اداری که برطبق مقررات مربوطه به صندوق بازنشتگی عاید میشود) حاصل گردد.
ج) ـ درآمدهای حاصله از فروش محصولات و مصنوعات یا اجرت و دستمزد کار و امور انتفاعی و سایر درآمدهای متفرقه.
د) کمک هزینة که از طرف دولت به راه آهن دولتی ایران پرداخت شود.
وجوه مذکور در فوق که بوسیله راه آهن دولتی ایران جمع آوری و دریافت میگردد در حساب مخصوصی در بانک ملی ایران گذاشته میشود و هزینه طبق بودجه به تصویب دولت میرسد مستقیماً از طرف راه آهن دولتی جهت پرداخت بهمان حساب حواله خواهدشد.
ماده ۱۸) تخفیفهائی که در تعرفه راه آهن ایران در اثر مصوبات هیئت دولت از تعرفه خود نسبت بمحمولات و یا مسافر می‌دهد در مقابل عوارض گمرکی که راه آهن باید بپردازد پابپا خواهد شد.
[تصویبنامه مربوط به تکمیل و اجرای ماده ۱۸ لایحه قانونی اصلاح سازمان بنگاه راه‌آهن دولتی ایران]
ماده ۱۹) در صورتی که پس از بسته شدن حساب و انجام هزینه‌ها و تعهدات و دیون و استهلاک مازادی باقی بماند این مازاد بنام اندوخته راه‌آهن در بانک ملی ایران بحساب مخصوص ریخته میشود و استفاده از این ذخیره در مواقع ضروری فقط برای احتیاجات راه‌آهن با پیشنهاد هیئت مدیره و موافقت شورای عالی و تصویب هیئت وزیران میسر خواهد بود.
فصل چهارم ـ مقررات مختلف
ماده ۲۰) سازمان و وظایف پلیس انتظامی راه آهن که افراد آن در امور محوله سمت ضابط دادگستری را خواهند داشت طبق آئین‌نامه مخصوصی با رعایت مقررات این قانون به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ماده ۲۱) اعضای شورای عالی و هیئت نظارت مالی و هیئت مدیره و مدیران و رؤسای ادارات و نواحی و سایر کارکنان راه آهن دولتی ایران در مدت تصدی خود نمی‌توانند اقدام بمعاملات بازرگانی که مربوط باحتیاجات و کارهای راه آهن باشد نموده و یا در مقاطعه کاری ها و دلالی و نمایندگی شرکتها و بنگاههای تجارتی و کارخانجات داخلی و خارجی که معاملات فوق الذکر را مینمایند بطور مستقیم یاغیرمستقیم شرکت نموده و یا عضویت داشته باشند و درصورتی که معلوم شود برخلاف مقررات این ماده عمل نموده‌اند از خدمت در راه آهن دولتی ایران معاف میشوند.
ماده ۲۲) کارکنانی که بموجب مقررات استخدامی مذکور در ماده ۴ این لایحه قانونی کسور بازنشستگی مربوطه را بصندوق بازنشستگی میپردازند از مزایای بازنشستگی و وظیفه و انتظار خدمت استفاده خواهند کرد.
تبصره ۱) مستخدمین مشمول قوانین استخدام کشوری که در تاریخ تصویب این قانون در خدمت راه آهن دولتی ایران می‌باشند هرگاه کسور بازنشستگی خود را بپردازند از مزایای قانون مزبور نسبت ببازنشستگی و وظیفه و انتظار خدمت و ترفیع رتبه و اضافات استفاده خواهند کرد ولی درمورد مقررات و مزایای استخدامی و غیر آن تابع آیین‌نامه‌ها و مقررات استخدامی راه آهن خواهند بود.
تبصره ۲) کارکنان رسمی راه آهن که نوع خدمت آنها تبدیل به خدمت رسمی کشوری شده یا در بدو ورود به خدمت راه آهن کارمند رسمی کشور بوده‌اند و در راه آهن انجام وظیفه مینمایند باید ظرف مدت ۶ ماه وضع استخدمی خود از لحاظ تابع بودن بمقررات استخدام کشوری با مقررات استخدامی راه آهن روشن سازند و به هر جهت برای همیشه از حقوق و ترفیع و اضافه یک نوع استخدام استفاده خواهند نمود. و چنانچه قبل از انقضای مدت فوق وضع خود را روشن نساختند مشمول مقررات استخدامی راه آهن خواهند بود.
ماده ۲۳) مقررات مربوط به راه آهن دولتی ایران که با مفاد این لایحه قانونی مغایرت دارد ملغی است.
تبصره – آیین‌نامه‌ها و تصویب‌نامه‌هائی که به اتکاء مواد قانون تشکیلات مؤسسه راه آهن دولتی ایران مصوب مرداد ۱۳۱۴ تاکنون به تصویب رسیده و ملاک عمل است (باستثنای موادی که مغایرت با مواد این قانون دارد) مادام که تصویبنامه‌های دیگر جانشین آن ها نشده به قوت خود باقی است.
بر طبق قانون تمدید مدت اختیارات مصوب سی‌ام دیماه ۳۱ لایحه قانونی اصلاح قانون سازمان بنگاه راه آهن دولتی ایران مشتمل بر (۲۳) ماده و (۷) تبصره تصویب می شود.
بتاریخ ۲۱ خردادماه ۱۳۳۲
نخست وزیر ـ دکتر محمد مصدق