ماده واحده – موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پاکستان راجع به سرویسهای حمل و نقل هوایی بازرگانی مابین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها که در تاریخ ۲۸ اردیبهشت سال ۱۳۳۶ هجری شمسی مطابق با ۱۸ ماه مه سال ۱۹۵۷ مسیحی در تهران امضاء شده است و مشتمل بر یک مقدمه و هفده ماه و یک برنامه پرواز پیوست است تصویب می‌شود و به دولت اجازه مبادله آن را می‌دهد.
قانون فوق که مشتمل بر ماده واحده و متن موافقتنامه ضمیمه است پس از تصویب مجلس سنا در جلسه پنجشنبه بیست و هفتم آبان ماه یک هزار و سیصد و سی و هشت به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
نایب رییس مجلس شورای ملی – عماد تربتی
قانون بالا در جلسه ۱۳۳۷.۱۱.۴ به تصویب مجلس سنا رسیده است.
موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پاکستان
راجع به سرویسهای حمل و نقل هوایی بازرگانی مابین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها
مقدمه
نظر به این که اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران و حضرت رییس جمهور پاکستان که در این موافقتنامه طرفین معظمین متعاهدین نامیده می‌شود امضاء‌کنندگان قرارداد بین‌المللی هواپیمایی کشوری که در هفتم دسامبر ۱۹۴۴ برای امضاء در شیکاگو حاضر شده بود می‌باشند.
و نظر به این که طرفین معظمتین متعاهدین متساویاً مایل هستند که موافقتنامه‌ای برای تأسیس و به کار انداختن سرویسهای هوایی بازرگانی مابین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها منعقد نمایند لذا نمایندگان تام‌الاختیار خود را به شرح زیر تعیین نمودند:
اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران
جناب آقای دکتر علیقلی اردلان وزیر امور خارجه
حضرت رییس جمهور پاکستان
جناب آقای نواب‌زاده آقا محمدرضا سفیر کبیر پاکستان
نمایندگان مزبور پس از ارائه و مبادله اختیارنامه‌های کامل خود که صحیح و معتبر بود نسبت به مواد زیر موافقت نمودند.
ماده ۱ – در این موافقتنامه مقصود از بعضی عبارت مستعمله به شرحی است که در زیر ذکر شده مگر آن که از مفهوم عبارت خلاف آن مستفاد شود:
الف – مقصود از مقامات هواپیمایی در مورد ایران اداره کل هواپیمایی کشوری و هر شخص یا هیأتی است که متصدی وظایف فعلی آن اداره یا وظایف مشابه گردد و در مورد پاکستان مدیر کل هواپیمایی کشوری در پاکستان و هر شخص یا هیأتی است که متصدی وظایف فعلی آن مدیر کل یا وظایف مشابه گردد.
ب – مقصود از قرارداد “قرارداد بین‌المللی هواپیمایی کشوری است که در تاریخ ۷ دسامبر ۱۹۴۴ برای امضاء در شیکاگو حاضر شده بود.
ج – مقصود از قلمرو – سرویس حمل و نقل هوایی – سرویس حمل و نقل هوایی بین‌المللی مؤسسه هواپیمایی و فرود آمدن به منظور غیر از حمل و نقل همان است که در مواد ۲ و ۹۶ قرارداد تصریح گردیده.
د – برنامه پرواز ضمیمه این موافقتنامه به منزله جزئی از این موافقتنامه تلقی می‌گردد و در کلیه مواردی که به این موافقتنامه اشاره می‌شود شامل برنامه پرواز نیز خواهد شد مگر این که خلاف آن صریحاً ذکر شده باشد.
ماده ۲ – با رعایت مقررات این موافقتنامه هر یک از طرفین معظمتین متعاهدین به مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی که از طرف متعاهد دیگر تعیین شده برای به کار انداختن سرویسهای مورد موافقت حق پرواز ترانزیتی از فراز قلمرو خود همچنین حق فرود آمدن در آن قلمرو در نقاط مذکور در برنامه پرواز پیوست را به منظور غیر از حمل و نقل و یا به منظور پیاده یا سوار کردن محمولات بین‌المللی مسافر – بار و پست اعطاء می‌نماید.
ماده ۳ – الف – هر یک از طرفین معظمتین متعاهدین به منظور بهره‌برداری طبق این موافقتنامه در خطوط مذکوره در برنامه پرواز پیوست یک یا چند مؤسسه هواپیمایی خود را کتباً به طرف معظم متعاهد دیگر معرفی می‌نماید.
ب – طرف معظم متعاهد دیگر به مجرد دریافت آن معرفی‌نامه با رعایت مقررات ماده ۴ این موافقتنامه بلاتأخیر به مؤسسه یا مؤسسات معرفی شده اجازه مقتضی بهره‌برداری را اعطاء خواهد نمود.
ج – در صورت لزوم مؤسسه یا مؤسسات معینه باید مقامات صلاحیتدار هواپیمایی طرفی که حقوق نامبرده را اعطاء می‌نماید قانع کند که قابلیت انجام شرایطی را که طبق قوانین و مقررات آن طرف برای عملیات مؤسسات هواپیمایی بازرگانی مقرر است دارا می‌باشد هر مؤسسه هواپیمایی که بدین ترتیب تعیین و اجازه بهره‌برداری تحصیل نمود هر موقع که بخواهد می‌تواند در سرویسهای مورد موافقت شروع به بهره‌برداری نماید.
د – بهره‌برداری از سرویسهای مزبور در مناطق جنگ یا مناطقی که تحت اشغال نظامی بوده و یا تحت تأثیر آن واقع شده می‌باشد باید با موافقت مقامات صلاحیتدار نظامی باشد.
ماده ۴ – هر یک از طرفین معظمین متعاهدین حق خواهند داشت از اعطاء حقوق اعطایی در ماده ۲ این موافقتنامه به یک مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی طرف معظم متعاهد دیگر یا آن حقوق را معلق یا نقض نموده یا استفاده از آن را مقید به شرایطی که لازم داند بنماید، در هر مورد که آن طرف قانع نشده باشد که مالکیت و تسلط مؤثر در آن مؤسسه یا مؤسسات در دست طرف معظم متعاهد دیگر یا اتباع آن طرف می‌باشد یا در موردی که مؤسسه یا مؤسسات مزبور از اجرای قوانین و مقررات آن طرف سابق‌الذکر خودداری نمایند و این عمل به نظر طرف مزبور استنکاف از انجام تعهدات مندرجه در این موافقتنامه تلقی گردد یک چنین اقدامی فقط پس از مشورت بین طرفین معمول خواهد شد.
ماده ۵ – هیچ یک از مقررات این موافقتنامه نباید چنین تعبیر شود که حقوق انحصاری و استثنایی به طرف معظم متعاهد دیگر یا مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی آن طرف اعطاء نموده و یا نسبت به مؤسسات هواپیمایی هر کشور دیگری استثناء به تبعیض به عمل آمده است.
ماده ۶ – مفاد این موافقتنامه به مؤسسه هواپیمایی یکی از طرفین معظمتین متعاهدین حق نمی‌دهد که در قلمرو طرف معظم متعاهد دیگر از یک نقطه به نقطه دیگر آن مسافر یا بار یا محمولات پستی با دریافت کرایه یا حق‌الزحمه برای حمل قبول نماید و مفاد مزبور نباید به این منظور تعبیر گردد.
ماده ۷ – الف – مؤسسات هواپیمایی که به وسیله طرفین معظمین متعاهدین معین شده‌اند فرصت مناسب و متساوی خواهند داشت سرویسهای مورد موافقت را در خطوط هوایی مشخصه بین قلمرو طرفین و ماوراء آنها به کار اندازند.
ب – مؤسسات هواپیمایی معینه هر یک از طرفین معظمین متعاهدین باید در موقع به کار انداختن سرویسهای مورد موافقت منافع مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی طرف معظم متعاهد دیگر را ملحوظ دارند. تا اثر نامطلوبی در جریان امور و سرویسهایی که طرف اخیرالذکر در تمام یا قسمتی از همان خطوط دائر نموده حاصل نشود.
ماده ۸ – سرویسهای مورد موافقت که از طرف مؤسسات هواپیمایی معینه طرفین معظمتین متعاهدین برقرار می‌شود باید کاملاً با احتیاجات عمومی برای حمل و نقل در خطوط معینه منطبق باشد و هدف اصلی آنها فراهم نمودن ظرفیتی باشد متناسب با احتیاجات کنونی و احتیاجاتی که منطقاً از لحاظ حمل و نقل بین قلمرو طرف معظم متعاهدی که مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی را تعیین نموده قلمروی که مقصد نهایی حمل و نقل است پیش‌بینی می‌شود فراهم نمودن وسایل حمل مسافر و بار و محمولات پستی از لحاظ پیاده و سوار کردن آنها در نقاطی واقع در خطوط مشخصه در‌قلمرو دولی غیر از دولتی که مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی را تعیین نموده است طبق اصول کلی زیر باید انجام گیرد. ظرفیت متناسب باشد با:
الف – احتیاجات حمل و نقل بین کشور مبداء و کشور مقصد.
ب – احتیاجات خط سرتاسری.
ج – احتیاجات حمل و نقل هوایی که هواپیماهای مؤسسات هواپیمایی از آن عبور می‌نمایند.
با رعایت منافع سرویسهای حمل و نقل هوایی دیگری که به وسیله مؤسسات هواپیمایی کشورهای آن نواحی تأسیس شده است.
ماده ۹ –
الف – تعرفه‌هایی که از طرف مؤسسات هواپیمایی معینه برای هر یک از سرویسهای مورد موافقت وضع می‌شود باید عادلانه بوده و میزان آن با رعایت کلیه عوامل مربوطه از جمله صرفه‌جویی در عمل و نفع عادلانه و اختلاف خصوصیات سرویسها (از قبیل میزان سرعت – وسایل راحتی مسافرین) و تعرفه‌هایی که از طرف مؤسسات هواپیمایی دیگر در هر قسمت از مسیر وضع شده تعیین شوند.
ب – نسبت به هر مسیر تعرفه‌ها باید در صورت امکان بین مؤسسات هواپیمایی طرفین معظمین متعاهدین پس از مشورت با مؤسسات هواپیمایی دیگر که در همان مسیر یا در قسمتی از آن عمل می‌نمایند تعیین گردد این گونه موافقتها در تعیین تعرفه در صورت امکان به وسیله دستگاه تعیین نرخ انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی انجام می‌گیرد.
اجرای تعرفه‌هایی که بدین ترتیب مورد موافقت قرار می‌گیرد موکول به تصویب مقامات هواپیمایی طرفین معظمین متعاهدین خواهد بود.
ج – در صورت بروز اختلاف بین مؤسسات هواپیمایی مزبور طرفین معظمین متعاهدین سعی خواهند کرد که بین خود موافقت حاصل نمایند و کلیه اقدامات لازمه را معمول خواهند داشت که چنین موافقتی به موقع اجرا درآید.
در صورتی که طرفین معظمین متعاهدین نتوانند در این مورد توافق نظر حاصل نمایند برای حل اختلاف طبق ماده ۱۳ رفتار خواهد شد. مادامی که مورد اختلاف به وسیله موافقت حل نشده و یا تا موقعی که تصمیم مقتضی طبق ماده ۱۳ اتخاذ نگردیده است نرخهایی که قبلاً برقرار شده به قوت خود باقی خواهند بود.
ماده ۱۰- مواد ۱۱ – ۱۳ – ۱۴ – ۱۵ – ۲۴ – ۳۱ – ۳۲ – ۳۳ – ۳۵ قرارداد به صورت فعلی آنها به منزله جزء لایتجزای این موافقتنامه در مورد هر یک از طرفین معظمین متعاهدین طی مدت اعتبار این موافقتنامه لازم‌الاجرا خواهد بود مگر این که طرفین معظمین متعاهدین که قرارداد نامبرده را امضاء نموده‌اند به مواد مذکور اصلاحاتی را که طبق ماده ۹۴ آن قرارداد به موقع اجرا گذارده خواهد شد تصویب نمایند و در این صورت موادی که به این ترتیب اصلاح شده نسبت به طرفین معظمین متعاهدین لازم‌الاجرا خواهد بود.
ماده ۱۱ – مقامات صلاحیتدار هواپیمایی هر یک از طرفین معظمین متعاهدین در صورت تقاضای مقامات صلاحیتدار هواپیمایی طرف معظم متعاهد دیگر اطلاعات و آماری را که معقولاً مورد لزوم و مربوط می‌باشد به تعداد ظرفیت سرویسهای مورد موافقت و حمل و نقلهایی که توسط مؤسسات هواپیمایی معینه خود در سرویسهای هوایی به مقصد نقاطی در قلمرو طرف معظم متعاهد دیگر موافقتنامه یا از نقاطی در قلمرو طرف مزبور یا از راه آن قلمرو انجام شده و همچنین اطلاعات مربوط به مبداء و مقصد حمل و نقل‌های مزبور را تهیه و تسلیم خواهند نمود.
ماده ۱۲ –
الف – مقامات هواپیمایی هر دو کشور معظم متعاهد برای اطمینان از رعایت مقررات و اجرای شرایط مندرجه در این موافقتنامه با یک روح همکاری کامل با هم مشورت خواهند نمود.
ب – هر گاه یکی از طرفین معظمین متعاهدین مقتضی بداند که شرایط این موافقتنامه را تغییر دهد می‌تواند تقاضای مشورت بین مقامات هواپیمایی صلاحیتدار طرفین معظمین متعاهدین را بنماید و این مشورت در ظرف مدت ۶۰ روز از تاریخ تقاضا شروع خواهد شد و هر موقع که مقامات رسمی نامبرده با تغییر این موافقتنامه توافق نظر حاصل نمودند تغییر مزبور پس از آن که به وسیله مبادله یادداشتهایی از مجرای سیاسی تأیید گردید به موقع‌اجرا گذارده خواهد شد.
این تغییر بایستی بلافاصله به اطلاع شورای سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری برسد.
ج – تغییراتی که یکی از طرفین معظمین متعاهدین در خطوط هواپیمایی معینه و یا حذف نقاطی از آن خطوط در یک یا کلیه پروازها به استثنای تغییر نقاطی در قلمرو طرف معظم متعاهد دیگر که مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی معینه از آن استفاده می‌نمایند تغییر نامبرده را بدهند و یا نقاطی را حذف نمایند مشروط بر آن که حذف نقاط با تغییرات نامبرده بدون تأخیر به اطلاع مقامات هواپیمایی طرف معظم متعاهد دیگر برسانند.
د – هر گاه مقامات هواپیمایی طرف اخیرالذکر با توجه به مقرراتی که در ماده ۷ این موافقتنامه ذکر گردیده ملاحظه نمایند که حمل و نقل بین قلمرو خود و نقطه جدید در قلمرو کشور ثالث توسط مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی معینه طرف دیگر به منافع هر یک از مؤسسات هواپیمایی خود لطمه وارد می‌آورد طرف اخیر می‌تواند طبق مفاد بند (ب) این ماده تقاضای مشورت نماید.
ماده ۱۳ –
الف – چنانچه نسبت به تفسیر یا اجرای این موافقتنامه اختلافی بین طرفین معظمین متعاهدین روی دهد طرفین در وهله اول کوشش خواهند نمود که آن را به وسیله مذاکره مستقیم بین خود حل و فصل نمایند.
ب – هرگاه به وسیله مذاکره مستقیم رفع اختلاف میسر نگردید.
1 – ممکن است طرفین موافقت نمایند که مورد اختلاف جهت اخذ تصمیم به حکمیت هیأت یا شخصی یا سازمانی که با توافق نظر طرفین تعیین شده باشد ارجاع گردد.
2 – هر گاه با راجع امر به حکمیت توافق نظر حاصل نشود یا پس از موافقت یا ارجاع امر به حکمیت نسبت به ترتیب هیأت آن طرفین اتفاق نظر حاصل ننمایند هر یک از طرفین معظمتین متعاهدین می‌تواند موضوع مورد اختلاف را برای صدور رأی به محکمه‌ای که صلاحیت اخذ تصمیم دارد و ممکن است در سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشور تأسیس گردد ارجاع و در صورتی که چنین محکمه‌ای وجود نداشته باشد به شورای سازمان مزبور رجوع نمایند.
ج – طرفین معظمین متعاهدین تعهد می‌نمایند که طبق رأیی که به ترتیب مقرر در این ماده صادر خواهد گردید عمل کند.
د – هر گاه و مادامی که هر یک از طرفین معظمین متعاهدین یا مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی معینه آن طبق رأیی که به موجب این ماده صادر شود عمل ننمایند طرف متعاهد دیگر می‌تواند هر گونه حق را که طبق این موافقتنامه و برنامه پرواز آن به طرف متعاهد مستنکف یا به مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی مستنکف متعلق به آن اعطاء نموده است محدود یا معلق یا نقض نماید.
ماده ۱۴- در صورتی که یک قرارداد یا موافقتنامه عمومی چندجانبه راجع به حقوق مربوط به حمل و نقل سرویسهای هوایی منظم بین‌المللی که هر دو طرف معظم متعاهد بدان ملحق شوند به موقع اجرا درآید موافقتنامه فعلی به طوری اصلاح خواهد شد که با مقررات قرارداد یا موافقتنامه مزبور منطبق گردد.
ماده ۱۵ – این موافقتنامه یک سال پس از تاریخ وصول ابطال خاتمه موافقتنامه به وسیله یکی از طرفین معظمین متعاهدین خاتمه خواهد یافت مگر‌این که اخطار نامبرده قبل از انقضاء مدت یک سال مذکور با موافقت طرفین پس گرفته شود.
این اخطار باید در آن واحد به شورای سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری نیز ارسال شود. طرف متعاهدی که اخطار خاتمه موافقتنامه را دریافت کرده است به آن پاسخ وصول خواهد داد و در صورت عدم ارسال وصول اخطار مذکور ۱۴ روز پس از تاریخ وصول به شورای سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری به طرف معظم متعاهد دیگر وصول‌یافته تلقی خواهد شد.
ماده ۱۶ – موافقتنامه فعلی و کلیه قراردادهای مربوط به آن در نزد سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری به ثبت خواهد رسید.
ماده ۱۷ – این موافقتنامه طبق مقررات قوانین اساسی هر یک از طرفین معظمین متعاهدین به تصویب خواهد رسید و در تاریخ مبادله اسناد مصوبه که هر چه زودتر در تهران به عمل خواهد آمد به موقع اجرا گذارده خواهد شد.
برای تأیید مراتب بالا نمایندگان تام‌الاختیار امضاکننده زیر که از طرف دول متبوع خود دارای اختیارنامه می‌باشند این موافقتنامه را امضاء و به مهر خود ممهور نمودند.
این موافقتنامه در تاریخ بیست و هشتم اردیبهشت ماه ۱۳۳۶ شمسی هجری در تهران به دو زبان فارسی و انگلیسی که هر دو متن متساویاً معتبر می‌باشد در دو نسخه به امضاء رسید.
از طرف دولت شاهنشاهی
از طرف دولت پاکستان
برنامه پرواز
الف – مؤسسات هواپیمایی معینه دولت شاهنشاهی ایران حق دارند که سرویسهایی را در هر یک از خطوط معینه زیر در هر دو جهت به کار انداخته و به منظور پیاده و سوار کردن مسافر و محمولات بین‌المللی در نقاط مصرحه در این بند در پاکستان فرود آیند.
1 – نقاطی در ایران – قندهار – کراچی – و نقاط ماوراء
2 – نقاطی در ایران – کراچی – و نقاط ماوراء.
ب – مؤسسات هواپیمایی دولت پاکستان حق دارد که سرویسهای هوایی را در هر یک از خطوط معینه زیر در هر دو جهت به کار انداخته و به منظور پیاده و سوار کردن مسافر و محمولات بین‌المللی در نقاط مصرحه در این بند در ایران فرود آیند.
1 – نقاطی در پاکستان – قندهار – تهران – و نقاط ماوراء.
2 – نقاطی در پاکستان – زاهدان یا آبادان و نقاط ماوراء.
متن موافقتنامه فوق که مشتمل بر یک مقدمه و هفده ماده و یک برنامه پرواز است ضمیمه قانون مربوط به موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پاکستان راجع به سرویسهای حمل و نقل هوایی بازرگانی بوده و صحیح است.
نایب رییس مجلس شورای ملی – عماد تربتی