ماده واحده – موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت هند راجع به سرویسهای حمل و نقل هوایی که در تاریخ ۱۹ مرداد ماه ۱۳۳۹ شمسی در تهران بین نمایندگان مختار طرفین امضاء شده و مشتمل بر یک مقدمه و شانزده ماده و یک برنامه پرواز ضمیمه و دو نامه متبادله است تصویب و به دولت اجازه مبادله آن داده می‌شود.
قانون فوق که مشتمل بر ماده واحده و متن موافقتنامه ضمیمه می‌باشد در جلسه روز پنجشنبه بیست و هشتم خردادماه یک هزار و سیصد و چهل و سه به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی – مهندس عبدالله ریاضی
قانون بالا در جلسه روز ۱۳۴۳/۹/۲۵ به تصویب مجلس سنا رسیده است.
موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت هند
راجع به سرویسهای حمل و نقل هوایی
(مقدمه)
نظر به این که دولت شاهنشاهی ایران و دولت هند علاقمند به عقد موافقتنامه‌ای جهت برقراری سرویسهای حمل و نقل هوایی بازرگانی مابین و ماوراء‌قلمروهای خود می‌باشند لذا نمایندگان تام‌الاختیار خود را برای این منظور به شرح زیر تعیین نمودند:
از طرف دولت شاهنشاهی ایران
جناب آقای عباس آرام وزیر امور خارجه
از طرف دولت هند
جناب آقای تریلو کی‌نات‌کال سفیر کبیر هند در ایران
نمایندگان مزبور پس از مبادله اختیارنامه‌های خود که در کمال صحت و اعتبار بود درباره مواد زیر موافقت حاصل نمودند:
ماده ۱ – برای مقاصد مندرج در این موافقتنامه جز در مواردی که مضمون عبارت مفهوم دیگری ایجاب کند:
الف – مقصود از “مقامات هواپیمایی” در مورد ایران اداره کل هواپیمایی کشوری و هر شخص یا هیئتی است که مجاز باشد وظایف فعلی آن اداره کل یا وظایف مشابه به آن را انجام دهد و در مورد هند مدیر کل هواپیمایی کشوری و هر شخص یا هیئتی که مجاز باشد وظایف فعلی مدیر کل یا وظایف نظیر‌آن را انجام دهد.
ب – مقصود از “قرارداد” قرارداد هواپیمایی کشوری بین‌المللی است که در تاریخ هفتم دسامبر ۱۹۴۴ برای امضاء در شیکاگو حاضر شده بود.
ج – مقصود از “قلمرو” و “سرویس هوایی” و “سرویس هوایی بین‌المللی” و “مؤسسه هواپیمایی” و “توقف به منظورهای غیر از حمل و نقل” دارای همان معانی خواهد بود که در مواد ۲ و ۹۶ قرارداد بین‌المللی هواپیمایی به آنها اطلاق شده است.
ماده ۲ – هر یک از طرفین متعاهدین به طرف متعاهد دیگر حق بهره‌برداری از سرویسهای هوایی مصرح در ضمیمه این موافقتنامه (که از این پس سرویسهای هوایی مشخصه نامیده می‌شود) در خطوط مندرجه در ضمیمه مزبور را (که از این پس خطوط هوایی مشخصه نامیده می‌شود) اعطا‌می‌نماید.
ماده ۳ –
الف – هر یک از سرویسهای هوایی مشخصه طبق اراده و تصمیم طرف متعاهدی که به موجب این موافقتنامه به آن حق استفاده داده شده ممکن است بلافاصله یا بعداً مورد بهره‌برداری قرار گیرد مشروط بر این که:
1 – طرف متعاهدی که به آن حق استفاده داده شده برای بهره‌برداری در خطوط هوایی
تعیین شده مربوطه یک یا چند مؤسسه هواپیمایی را (که از این پس “مؤسسه یا مؤسسات
معینه” نامیده می‌شود) کتباً تعیین نماید.
2 – طرف متعاهدی که حق استفاده را اعطاء می‌نماید متعاقب بند (ب) این ماده بایستی
برای مؤسسه هواپیمایی مربوطه اجازه لازم بهره‌برداری را صادر نموده باشد و این
اقدام را باید با حداقل تأخیر انجام دهد.
ب – ممکن است از یک مؤسسه معینه خواسته شود تا مقامات هواپیمایی طرف متعاهد اعطاء
کننده حقوق را قانع نماید که مؤسسه مزبور قابلیت اجرای شرایط موضوعه یا قوانین
مقرراتی را که آن مقامات در مورد بهره‌برداری سرویسهای هوایی بین‌المللی وارد
می‌دانند دارا می‌باشد.
ج – ممکن است از یک مؤسسه معینه خواسته شود برای بهره‌برداری از سرویسهایی که در
مناطق جنگی یا مناطقی که تحت اشغال نظامی و یا تحت تأثیر جنگ قرار گرفته موافقت
مقامات نظامی صلاحیتدار را جلب نماید.
ماده ۴ – مؤسسات معینه هر یک از طرفین متعاهدین که از سرویسهای مصرحه بهره‌برداری
می‌نمایند با رعایت مقررات ماده ۵ می‌توانند از فراز قلمرو طرف متعاهد دیگر به طور
ترانزیت پرواز نموده یا به منظورهایی غیر از حمل و نقل توقف نمایند و یا در آن
قلمرو در نقاط مصرحه در ضمیمه در خط‌پرواز مربوطه به منظور پیاده یا سوار کردن
مسافرین و محمولات بین‌المللی که مبدأ آن قلمرو طرف متعاهد اول یا کشور ثالث بوده
و یا به مقصد قلمرو‌همان طرف یا کشور ثالث باشد فرود آیند.
ماده ۵ –
الف – مقامات هواپیمایی متعاهدین متفقاً برای مدتی که مورد توافق طرفین
باشد ظرفیت کلیه محمولات را اعم از مسافر و کالا و محمولات‌پستی که پیش‌بینی
می‌شود در قلمرو هر یک از طرفین متعاهدین جهت حمل در سرویسهای هوایی معینه در آن
مدت در کلیه خطوط هوایی مشخصه به‌مقصد قلمرو طرف متعاهد دیگر وجود داشته باشد و
همچنین تعداد سرویسها که برای این منظور لازم باشد با در نظر گرفتن ضریب بارگیری
مناسب تعیین خواهند نمود.
ب – هر یک از طرفین متعاهدین حق دارد به مؤسسات معینه خود اجازه دهد که برای حمل
مسافرین و محمولات مذکور در بند (الف) این ماده خواه‌در سرویسهایی که به قلمرو
طرف متعاهد دیگر ختم می‌شود و خواه در سرویسهایی که از آن قلمرو عبور می‌نمایند
نصف ظرفیتی را که طبق مقررات(الف) مذکور تعیین شده مورد استفاده قرار دهد.
ج – مؤسسات معینه هر یک از طرفین متعاهدین فقط طبق مقررات زیر می‌توانند در قلمرو
طرف متعاهد دیگر در هر یک از خطوط هوایی مصرحه‌مسافرین و محمولاتی را که از کشور
ثالث حمل شده یا به مقصد کشور ثالث باشد پیاده یا سوار کنند:
1 – در صورتی که کشور ثالث مزبور بین قلمروهای طرفین متعاهدین واقع باشد هر قسمتی
از ظرفیت که توسط آن مؤسسات طبق مقررات بندهای(الف) و (ب) این ماده منظور شده
ممکن است برای منظور فوق مورد استفاده قرار گیرد.
2 – در صورتی که کشور ثالث مزبور در ماوراء قلمرو طرف متعاهد دیگر واقع باشد
ظرفیتی که برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد نبایستی از‌ظرفیتی که طبق
مقررات بندهای (الف) و (ب) این ماده منظور شده است تجاوز نماید و این ظرفیت باید
با موافقت مقامات هواپیمایی طرفین متعاهدین‌طوری تعیین گردد که در مدت مورد موافقت
امکان ورود لطمه بی‌مورد به منافع مؤسسات طرف متعاهد دیگر که بین قلمرو خود و کشور
ثالث مربوطه بهره‌برداری می‌نمایند نداشته باشد.
د – به منظور رفع احتیاجات حمل و نقل در فصول مختلفه و یا رفع احتیاجاتی که جنبه
غیر مترقبه و موقت دارد مؤسسات معینه ممکن است بین خود‌موافقت نمایند که ظرفیتهای
مورد موافقت را به میزان لازم جهت تأمین احتیاجات حمل و نقل موقتاً افزایش دهند هر
افزایشی از این قبیل باید فوراً به‌مقامات هواپیمایی طرفین متعاهدین گزارش شود و هر
یک از آن مقامات ممکن است با چنین افزایشی موافقت ننمایند و در صورت عدم موافقت
از اجرای چنین افزایش باید خودداری شود.
ه – ۱ – در این ماده مقصود از “مدت مورد موافقت” عبارت است از اولین شش ماه و
شروع آن از تاریخی است که این موافقتنامه به موقع اجرا درآید و‌پس از آن هر مدت شش
ماه بعدی است مگر آنکه مقامات هواپیمایی طرفین متعاهدین طور دیگری موافقت نمایند.
2 – تعداد سرویسها و ظرفیتی که باید منظور گردد بدواً بین مؤسسات معینه طرفین
متعاهدین مورد مذاکره واقع و در صورت امکان مورد موافقت واقع‌می‌شود. مقامات
هواپیمایی هر دو طرف متعاهد حق دارند که در این مذاکرات نماینده داشته باشند.
3 – هر موافقتی که بدین ترتیب بین مؤسسات معینه طرفین متعاهدین حاصل شود موکول به
تصویب مقامات هواپیمایی طرفین متعاهدین خواهد بود چنین تصویبی از طرف مقامات
هواپیمایی مذکور شامل توافق لازم مندرج در بندهای (الف) و (ج) این ماده تلقی خواهد شد.
4 – در صورتی که مقامات هواپیمایی طرفین متعاهدین نتوانند در موضوعی که موافقت
آنها طبق مقررات این ماده لازم باشد موافقت نمایند طرفین متعاهدین سعی خواهند کرد
که در آن موضوع بین خود موافقت حاصل کنند و چنانچه طرفین متعاهدین نتوانند چنین
موافقتی حاصل نمایند مقررات ماده ۱۳ این موافقتنامه اجراء خواهد شد.
5 – مادامی که تجدید نظر در ظرفیت و تعداد پروازها طبق مقررات این ماده خاتمه
نیافته مؤسسات معینه طرفین متعاهدین حق دارند استفاده از ظرفیتهایی را که برای
سرویسهای هوایی موجود خود منظور نموده‌اند ادامه دهند.
ماده ۶ – مؤسسات معینه هر یک از طرفین متعاهدین می‌توانند طبق شرایط زیر در یک
نقطه از قلمرو طرف متعاهد دیگر هواپیمای مورد استفاده خود را به هواپیمای نوع دیگر تبدیل نمایند.
1 – در صورتی که صرفه‌جویی در بهره‌برداری تبدیل هواپیما را ایجاب نماید.
2 – در صورتی که هواپیماهای مورد استفاده در آن قسمت از خط که از انتهای واقع در
قلمرو طرف متعهد اول دورتر است از حیث ظرفیت از هواپیماهای مورد استفاده در قسمت
نزدیکتر خط کوچکتر باشد.
3 – در صورتی که برنامه حرکت هواپیمای با ظرفیت کوچکتر طوری تنظیم شود که با حرکت
هواپیمای با ظرفیت بزرگتر تطبیق کند و هدف اصلی هواپیماهای کوچکتر در رسیدن به
نقطه تبدیل حمل محمولات هواپیماهای بزرگتر و یا تحویل محمولات به آن هواپیما باشد.
4 – در صورتی که مقررات ماده ۵ در مورد کلیه ترتیبات مربوط به تبدیل هواپیماها رعایت شود.
ماده ۷ – الف – تعرفه کرایه حمل مسافر و بار در هر یک از سرویسهای هوایی مصرحه
بایستی عادلانه بوده و میزان آن با رعایت کلیه عوامل مربوطه از‌جمله صرفه‌جویی در
بهره‌برداری و نفع عادلانه و اختلاف خصوصیات سرویسها (میزان – سرعت و وسائل راحتی
مسافرین) و تعرفه کرایه سایر‌مؤسساتی که در تمام یا قسمتی از خط هوایی مربوطه بهره‌برداری می‌نمایند تعیین گردد.
ب – ۱ – تعرفه کرایه مربوط به هر خط یا قسمتی از آن با توافق نظر مؤسسات معینه
مربوطه و در صورت امکان با مذاکره با سایر مؤسساتی که در همان خط یا قسمتی از آن
بهره‌برداری می‌کنند با در نظر گرفتن نرخهای مربوطه انجمن بین‌المللی حمل و نقل
هوایی تعیین می‌شود. تعرفه‌ای که بدین ترتیب مورد موافقت واقع می‌شود مربوط است به
خطوطی که در آن مؤسسه معینه یکی از طرفین متعاهدین بهره‌برداری می‌کند و آن خطوط
به قلمرو طرف‌متعاهد دیگر منتهی می‌شود و یا از آن قلمرو عبور می‌نمایند بایستی به
تصویب مقامات هواپیمایی هر دو طرف متعاهد برسد.
2 – تصویب تعرفه مربوط به یک خط یا قسمتی از خط که در آن هیچیک از مؤسسات معینه
یکی از طرفین متعاهدین بهره‌برداری نمی‌کنند. و یا مربوط به قطعات یا خطوطی از
آنها که هیچ نقطه آن در قلمرو یکی از طرفین متعاهدین واقع نشده از طرف مقامات
هواپیمایی طرف متعاهد دیگر الزامی نیست.
3 – در صورت عدم توافق بین مؤسسات معینه مربوطه و یا در صورتی که مقامات هواپیمایی
تعرفه‌ها را به ترتیبی که در این بند ذکر شده تصویب ننمایند طرفین متعاهدین سعی
خواهند نمود که بین خود موافقت حاصل نمایند و در صورت عدم حصول موافقت برای رفع
مورد اختلاف طبق ماده ۱۳ اقدام خواهد شد و تا زمانی که تعرفه‌ها طبق مقررات این
ماده تعیین نشده است تعرفه‌هایی که قبلاً برقرار شده اجرا خواهند شد.
ماده ۸ –
الف – سوخت و روغنهای ماشین و قطعات یدکی و وسایل معمولی تعمیر و خوار و
بار هواپیما که به هواپیمای مؤسسه معینه یکی از طرفین متعاهدین در قلمرو طرف
متعاهد دیگر منحصراً برای مصرف ریخته و یا با آن هواپیما بار می‌گردد و در آخرین
فرودگاه قلمرو مذکور در هواپیما باقی‌می‌ماند از لحاظ حقوق گمرکی و عوارض بازرسی و
سایر حقوق و عوارض ملی یا محلی مشابه، مشمول همان رفتاری خواهد بود که طرف متعاهد
دوم‌نسبت به مؤسسات حمل و نقل بین‌المللی یک کشور کاملهْْ الوداد معمول می‌دارد.
هیچیک از طرفین متعاهدین مجبور به اعطاء بخشودگی و معافیت از حقوق گمرکی و عوارض
بازرسی و سایر حقوق عوارض مشابه مؤسسه معینه طرف متعاهد دیگر نمی‌باشند مگر این که
طرف متعاهد دیگر بخشودگی و معافیت‌های مذکور را برای مؤسسه معینه طرف متعاهد اول قائل شده باشد.
ب – هر گاه به عقیده مقامات هواپیمایی یکی از طرفین متعاهدین اجرای مقررات مربوط
به گمرک و مهاجرت و قرنطینه و یا موضوعات مشابه در قلمرو طرف متعاهد دیگر در
بهره‌برداری سرویسهای هوایی طبق این موافقتنامه تحمیلات ناروایی به مؤسسات معینه
خود وارد آورد مقامات هواپیمایی طرف متعاهد دیگر در صورت تقاضا باید برای مشاوره
به منظور بررسی موضوع حاضر شوند.
ماده ۹ – الف – مقامات هواپیمایی هر یک از طرفین متعاهدین در صورت تقاضای مقامات
هواپیمایی طرف متعاهد دیگر اطلاعات زیر را تسلیم خواهند نمود:
1 – اطلاعات مربوط به اجازه‌هایی که برای مؤسسات معینه خود جهت بهره‌برداری سرویسهای هوایی مصرحه اعطاء نموده.
2 – آمار حمل و نقلی که برای تجدید نظر در ظرفیت سرویسهای هوایی مصرحه مناسب می‌باشد.
3 – گزارشات منظم که منطقاً مورد لزوم بوده و مربوط باشد به محمولاتی که توسط مؤسسات معینه در سرویسهای هوایی مصرحه حمل شده و شامل اطلاعات راجع به مبدأ و مقصد این محمولات نیز باشد.
ب – هر یک از طرفین متعاهدین مؤسسات معینه خود را وادار خواهد نمود که هر قدر عملی
باشد قبلاً رونوشت برنامه پرواز و جداول تعرفه و‌مشخصات مربوط به نوع هواپیمایی که
در سرویسهای هوایی مصرحه به کار می‌روند به مقامات هواپیمایی طرف متعاهد دیگر تسلیم نمایند.
ماده ۱۰ – الف – هر یک از طرفین متعاهدین حق دارد که از صدور اجازه بهره‌برداری
جهت یک مؤسسه معینه طرف متعاهد دیگر خودداری و یا اجازه صادره را لغو و یا شرایطی
را که لازم بداند تعیین نماید در صورتی که:
1 – طرف متعاهد اول قانع نشده باشد که مالکیت آن مؤسسه معینه و تسلط مؤثر بر آن در
دست طرف متعاهد دیگر و یا اتباع آن می‌باشد.
2 – آن مؤسسه معینه قوانین و مقررات طرف متعاهد اول را رعایت ننماید.
3 – شرایطی که بر اساس آن طبق این موافقتنامه حقوقی به طرف متعاهد دیگر اعطاء شده مراعات نگردد.
ب – به استثناء موردی که قوانین و مقررات رعایت نشوند چنین اقدامات فقط بعد از
آنکه اخطار مناسبی به مؤسسه معینه مربوطه داده شد و طرفین متعاهدین فرصت مشاوره
داشتند معمول خواهد شد. اقدام یک طرف متعاهد طبق این ماده به حقوق طرف متعاهد دیگر
طبق ماده ۱۳ لطمه وارد نخواهد ساخت.
ماده ۱۱ – الف – با روح همکاری نزدیک مقامات هواپیمایی دو طرف متعاهد در صورت
لزوم به منظور اطمینان به این که اصول این قرارداد و اجرای مقررات آن مراعات شده
با یکدیگر مشورت خواهند نمود.
ب – هر یک از طرفین متعاهدین می‌توانند به منظور شروع مذاکره درباره هر اصلاحی که
در این موافقتنامه مقتضی می‌داند همه وقت تقاضای مشورت با طرف متعاهد دیگر را
بنماید. این مشورت در ظرف مدت شصت روز از تاریخ تقاضا شروع خواهد شد و هر تغییری
که در این موافقتنامه پس از این مشورت مورد توافق نظر واقع شود موقعی که به وسیله
مبادله یادداشتهای سیاسی تأیید گردیده به موقع اجراء در خواهد آمد.
ج – تغییراتی که یکی از طرفین متعاهدین در نقاط توقف بین راه در خطوط هوایی مصرحه
که برای مؤسسات معینه خود تجویز نموده می‌دهد به‌استثناء تغییراتی که:
1 – نقاط مورد استفاده یک مؤسسه معینه در قلمرو طرف متعاهد دیگر را تغییر می‌دهد
یا:
2 – باعث می‌شود که یک خط از صورت یک خط نسبتاً مستقیم خارج شود.
تغییر این موافقتنامه محسوب نخواهد شد و بنابر این هر یک از طرفین متعاهدین
می‌تواند به طور یک جانبه چنین تغییراتی را بدهد مشروط بر آنکه‌اخطار راجع به این
قبیل تغییرات بدون تأخیر به مقامات هواپیمایی طرف متعاهد دیگر داده شود. هرگاه
مقامات هواپیمایی طرف متعاهد دوم ملاحظه‌کنند که از اصول مندرجه در ماده ۵ این
موافقتنامه در اثر این تغییرات انحراف حاصل شده و چنین انحرافی به علت این که یک
مؤسسه معینه طرف متعاهد اول محمولات بین قلمرو طرف متعاهد دوم و قطعه جدید واقع در
قلمرو کشور ثالث را حمل می‌نمایند به منافع یکی از مؤسسات آنها لطمه وارد می‌آورد
مقامات هواپیمایی طرف متعاهد دوم می‌توانند طبق مقررات بند الف این ماده تقاضای مشورت نمایند.
د – نقاط هر یک از خطوط هوایی مشخصه ممکن است به اختیار مؤسسات معینه در یک یا کلیه پروازها حذف شوند
ماده ۱۲ – خواه ترتیبات مربوط به مشورت طبق بند ب ماده ۱۱ این موافقتنامه شروع
شده یا نشده باشد هر یک از طرفین متعاهدین می‌تواند به منظور ختم این موافقتنامه
در هر موقع که بخواهد به طرف متعاهد دیگر اخطار نماید و چنین اخطاری باید در آن
واحد به شورای سازمان بین‌المللی هواپیمایی‌کشوری نیز ارسال شود این موافقتنامه یک
سال پس از تاریخ وصول اخطار خاتمه موافقتنامه به طرف متعاهد دیگر خاتمه خواهد یافت
مگر آنکه قبل از‌انقضای چنین مدت اخطار مذکور با موافقت پس گرفته شود. در صورت عدم
اعلام وصول اخطار از طرف متعاهد دیگر چهارده روز پس از وصول آن به‌شورای سازمان
بین‌المللی هواپیمایی کشوری اخطار رسیده تلقی خواهد شد.
ماده ۱۳ –
الف – در صورت بروز اختلاف بین طرفین متعاهدین نسبت به تفسیر یا اجرای
این موافقتنامه یا ضمیمه آن طرفین متعاهدین در وهله اول سعی خواهند نمود که آن را
به وسیله مذاکره بین خود حل و فصل نمایند.
ب – هر گاه طرفین متعاهدین موفق نشوند که به وسیله مذاکره مورد اختلاف را حل و فصل نمایند:
1 – ممکن است موافقت نمایند که مورد اختلاف را برای اخذ تصمیم به یک دیوان حکمیت
یا به حکمیت شخص یا هیئتی که با توافق نظر بین آنها تعیین شده باشد ارجاع نمایند.
2 – در صورتی که بدین ترتیب موافقت حاصل نکنند و یا چنانچه موافقت نمایند که مورد
اختلاف به یک دیوان حکمیت ارجاع شود ولی نسبت به ترکیب آن موافقت حاصل نگردد هر یک
از طرفین متعاهدین می‌توانند مورد اختلاف را برای رسیدگی و اخذ تصمیم به هر دیوان
صلاحیتدار برای رسیدگی که در سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری تأسیس شده ارجاع نمایند.
ج – طرفین متعاهدین متعهد می‌شوند که برای توصیه‌های مقدماتی و تصمیماتی که طبق بند ب این ماده صادر شده عمل نمایند.
د – هر گاه و مادامی که یکی از طرفین متعاهدین یا یک مؤسسه معینه یکی از طرفین
مزبور مقررات بند ج این ماده را مراعات ننماید طرف متعاهد دیگر می‌تواند حقوقی را
که طبق این موافقتنامه و ضمیمه آن اعطاء نموده محدود یا معلق یا نقض نماید.
ماده ۱۴ – در صورتی که یک قرارداد عمومی چند جانبه در خصوص حقوق سرویسهای هوایی
بین‌المللی منظم نسبت به هر دو طرف متعاهد به مورد اجرا درآید این موافقتنامه به
طوری اصلاح خواهد شد که با مقررات قرارداد مزبور منطبق گردد.
ماده ۱۵ – مواد ۹ و ۱۰ و ۱۱ و ۱۳ و ۱۴ و ۱۵ و ۱۶ و ۲۴ و ۲۹ و ۳۰ و ۳۱ و ۳۲ و ۳۳ و
34 و ۳۵ و ۳۶ قرارداد بین‌المللی هواپیمایی به صورت فعلی آنها به منزله جزء
لایتجزای این موافقتنامه محسوب و در مورد طرفین متعاهدین طی مدت اعتبار این
موافقتنامه لازم‌الاجراء خواهد بود مگر آنکه طرفین متعاهدین که به قرارداد مزبور
ملحق شده‌اند نسبت به مواد بالا اصلاحاتی را تصویب نمایند که طبق ماده ۹۴ قرارداد
به مورد اجرا گذارده شود و‌در آن صورت موادی که بدین ترتیب اصلاح شده نسبت به
طرفین متعاهدین در مدت اعتبار این موافقتنامه لازم‌الاجراء خواهد بود.
ماده ۱۶ -این موافقتنامه طبق مقررات اساسی طرفین متعاهدین به تصویب خواهد رسید و
از تاریخ مبادله اسناد مصوبه که در شهر دهلی نو به عمل‌خواهد آمد به موقع اجرا
گذارده خواهد شد.
برای تأیید مراتب فوق نمایندگان تام‌الاختیار مزبور این موافقتنامه را امضاء و به مهر خود ممهور نمودند.
این موافقتنامه در تاریخ دهم اوت ۱۹۶۰ برابر با نوزدهم مرداد ماه ۱۳۳۹ شمسی هجری
در تهران در دو نسخه به زبانهای فارسی و هندی و انگلیسی تنظیم و امضاء گردید و هر
سه متن متساویاً معتبر می‌باشند مگر در صورت بروز اختلاف که متن انگلیسی معتبر خواهد بود.
از طرف دولت شاهنشاهی ایران از طرف دولت هند
ضمیمه الف –
مؤسسات معینه به وسیله دولت شاهنشاهی ایران حق خواهند داشت که سرویسهای هوایی در هر یک از خطوط زیر را در هر دو جهت بکار اندازند و محمولات بین‌المللی را در قلمرو هندوستان در هر یک از نقاطی که ذیلاً معین شده پیاده و سوار نمایند:
1 – نقاطی در ایران – نقاطی در افغانستان.
نقاطی در پاکستان – دهلی و نقاط ماوراء
2 – نقاطی در ایران – نقاطی در پاکستان – دهلی و نقاط ماوراء.
3 – نقاطی در ایران – نقاطی در پاکستان – بمبئی و نقاط ماوراء
ب – مؤسسات معینه به وسیله دولت هند حق خواهند داشت که سرویسهای هوایی در هر یک از خطوط زیر را در هر دو جهت به کار اندازند و‌محمولات بین‌المللی را در قلمرو ایران در هر یک از نقاطی که ذیلاً تعیین شده پیاده یا سوار نمایند:
1 – نقاطی در هندوستان – نقاطی در پاکستان – نقاطی در افغانستان – تهران و نقاط ماوراء.
2 – نقاطی در هندوستان – نقاطی در پاکستان – تهران و نقاط ماوراء.
3 – نقاطی در هندوستان – نقاطی در پاکستان از طریق نقاط واسطه به آبادان و نقاط ماوراء.
جناب آقای وزیر ۱۰ اوت ۱۹۶۰
عطف به موافقتنامه هواپیمایی دو جانبه بین ایران و هند که امروز به امضاء رسیده
است محترماً اشعار می‌دارد که مقصود از جمله “مالکیت واقعی و‌کنترل مؤثر” مندرج در
قسمت الف (۱) ماده ۱۰ موافقتنامه مزبور در مورد مؤسسات معینه هر یک از طرفین
متعاهدین علاوه بر این که مالکیت قسمت‌اکثر سهام مؤسسات معینه باید در دست مؤسسات
مزبور باشد دولتین متعاهدین یا اتباع آنها نیز بایستی کنترل در اداره مؤسسات معینه
و همچنین در‌مالکیت و کنترل مؤثر اکثر هواپیماها و وسایلی را که در به کار انداختن
سرویسها به کار می‌رود داشته باشند. از آن عالیجناب احتراماً درخواست می‌شود‌از طرف
دولت متبوعه خود مراتب فوق را تأیید فرمایند این نامه و پاسخ تأییدی جنابعالی جزئی
از قرارداد محسوب خواهد شد.
موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه خود را تقدیم می‌دارد.
امضاء – تی. ان کال سفیر کبیر هند
جناب آقای عباس آرام – وزارت امور خارجه شاهنشاهی – تهران
شماره ۹۰۳۶.۱۸.۱۱۸۵
تاریخ ۳۹.۵.۱۹
جناب آقای سفیر کبیر
احتراماً وصول نامه مورخ دهم اوت ۱۹۶۰ جنابعالی را که مضمون آن عیناً در ذیل درج می‌شود:
جناب آقای وزیر عطف به موافقتنامه هوایی دو جانبه بین ایران و هند که امروز به
امضاء رسیده است محترماً اشعار می‌دارد که مقصود از جمله “مالکیت واقعی و کنترل
مؤثر” مندرج در قسمت الف (۱) ماده ۱۰ موافقتنامه مزبور در مورد مؤسسات معینه هر یک
از طرفین متعاهدین علاوه بر این که مالکیت قسمت اکثر سهام مؤسسات معینه باید در
دست مؤسسات مزبور باشد دولتین متعاهدین یا اتباع آنها نیز بایستی کنترل در اداره
مؤسسات معینه و‌همچنین در مالکیت و کنترل مؤثر اکثر هواپیماها و وسایلی را که در
به کار انداختن سرویسها به کار می‌رود داشته باشند از آن عالیجناب احتراماً درخواست
می‌شود از طرف دولت متبوعه خود مراتب فوق را تأیید فرمایند این نامه و پاسخ تأییدی
جنابعالی جزئی از قرارداد محسوب خواهد شد.
موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه خود را تقدیم می‌دارد.
امضاء – “تی.ان کال سفیر کبیر هند”
اعلام و مراتب مندرجه در آن را بدین وسیله تأیید می‌نماید.
وزیر امور خارجه
جناب آقای تی. ان کال سفیرکبیر هند در ایران – تهران
موافقتنامه فوق که مشتمل بر یک مقدمه و شانزده ماده و یک جدول خطوط پرواز ضمیمه و دو نامه متبادله می‌باشد ضمیمه قانون موافقتنامه بین دولت ایران و دولت هند راجع به سرویسهای حمل و نقل هوایی می‌باشد.
رییس مجلس شورای ملی – مهندس عبدالله ریاضی