ماده ۱۹ – در مناطق روستایی کشور که به علت حوادثی از قبیل زلزله – سیل – انهدام یا نقصان آب، وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی به منظور کمک به کشاورزان و عمران و بهبود امر زراعت تشکیل شرکت سهامی زراعی را لازم بداند حوزه عمل شرکت را در محل و مساحتی که متناسب بداند تعیین و بلافاصله اراضی و مستحدثات و اعیانی و قنوات و چاههای آب و وسایل آبیاری موجود در آن محدوده را در تصرف و اختیار شرکت قرار خواهد داد.
وزارت مذکور سهامداران شرکت را از زارعین – برزگران – کشاورزان خودکار که ممر
اعاشه آنها منحصراً از طریق کشاورزی است و در منطقه روستایی سکونت داشته‌اند،
انتخاب و محل سکونت جدید و میزان سهام هر یک را متناسب با تعداد افراد خانوار و
زراعت قبلی آنان معین می‌نماید. در صورتی‌که بنا به اطلاعات دریافتی از مراجع محلی
فوت اشخاص مذکور رسماً اعلام گردد سهام به صورت کلی به نام ورثه صادر و توزیع خواهد
شد، پس از صدور گواهی حصر وراثت ورثه حق استفاده از منافع و سهام را خواهند داشت.
تبصره – وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی می‌تواند از مقررات فوق در مورد زارعینی که اراضی زراعتی آنان در مخازن سدهای دولتی قرار‌بگیرد استفاده نماید.
ماده ۲۰ – اراضی و مستحدثات و اعیانی و قنوات و چاههای آب و وسایل آبیاری واقع در
حوزه عمل شرکتهای سهامی زراعی در صورتی که در تاریخ تشکیل شرکت در مالکیت یا اجاره
سهامداران نباشد به وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی منتقل می‌گردد و متناسب با
آن وزارت مذکور طبق‌ماده سوم این قانون در شرکت سهامی زراعی مربوط ذی‌سهم خواهد بود.
ترتیب ارزیابی این قبیل اراضی و مستحدثات و پرداخت بهای آن به مالکین مربوط به قرار ذیل است:
الف – بهای اراضی (اعم از نسق و مکانیزه) بر اساس قانون اصلاحی اصلاحات ارضی
(مصوب ۴۰.۱۰.۱۹) و مقررات آن وسیله وزارت اصلاحات ارضی تعیین می‌گردد.
قیمت اعیانی و مستحدثات و چاه آب و وسائل آبیاری و همچنین آن قسمت از ماشین آلات
کشاورزی مورد نیاز وسیله کمیسیون مذکور در تبصره ۲ ماده ۸ مواد الحاقی به
آیین‌نامه اصلاحات ارضی (مصوب ۲۲ خرداد ۴۶) تعیین خواهد شد وجوه متعلقه در مورد
اعیان و مستحدثات از تاریخ تنظیم سند انتقال به اقساط پانزده‌ساله با سود صدی شش
در سال و ارزش چاه آب و موتور مربوط به آن نقداً از طرف دولت پرداخت می‌شود.
ب – موقوفات خاص واقع در محدوده مورد عمل شرکت به منظور تبدیل به احسن به ترتیب فوق خریداری و وجوه حاصله با نظارت سازمان اوقاف‌برای خرید و وقف مال دیگری اختصاص خواهد یافت.
موقوفات عام را شرکت سهامی زراعی ۹۹ساله اجاره خواهد کرد اجاره بها بر اساس معدل عایدات خالص سه سال قبل از تصویب این قانون تعیین و همه‌ساله از طرف شرکت پرداخت خواهد شد.
تبصره – کلیه اسناد و قراردادهایی که مانع اجراء این قانون است با تشخیص و اعلام وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی فسخ شده محسوب می‌گردند.
ماده ۲۱ – سهامداران یا سایر اشخاصی که در اجرای این قانون برای تنظیم و امضاء
اوراق یا اسناد و دفاتر دعوت می‌شوند چنانچه در موعد مقرر حضور نیابند وزارت
اصلاحات ارضی به قائم‌مقامی آنان اوراق یا اسناد و دفاتر مربوط را امضاء می‌نماید.
همین ترتیب در سایر مواردی که به علل و معاذیر دیگری از قبیل مجهول‌المالک بودن
ملک یا عدم گواهی حصر وراثت و یا معین نبودن ولی یا قیم صغار امضاء و تنظیم اسناد
و دفاتر یا سایر اوراق‌مربوط به شرکت متعسر باشد معمول خواهد شد.
در این قبیل موارد وجوه قبوض یا سهام تعیین شده در صندوق ثبت محل تودیع خواهد گردید تا پس از تعیین تکلیف قطعی قانونی به ذیحق تسلیم شود.
ماده ۲۲ – در اجرای این قانون ادارات ثبت و دفاتر اسناد رسمی نسبت به تنظیم یا
فسخ اسناد و مأمورین انتظامی در مورد تصرف یا خلع ید از محدوده مورد عمل شرکتهای
سهامی زراعی مکلفند دستور وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی را بلافاصله پس از
اعلام به مورد اجرا گذارند.
ماده ۲۳ – نسبت به اراضی بایر و مسلوب‌المنفعه واقع در حوزه عمل شرکتهای سهامی زراعی اعم از دهات مشمول مرحله اول یا دوم اصلاحات ارضی طبق ماده سوم این قانون عمل خواهد شد.
ماده ۲۴ – چنانچه پس از تعیین و صدور سهام اختلافی در مورد میزان سهام و تعلق آن ایجاد شود به تقاضای وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی یا اشخاص ذی‌نفع موضوع در هیأت سه نفری مقرر در ماده ۸ مطرح و طبق تصمیم هیأت اقدام خواهد شد.
ماده ۲۵ – در صورتی که مدیر عامل – بازرس و یا سایر مأمورین منتخب برای خدمت در
سازمان امور شرکتهای سهامی زراعی از بین کارکنان وزارت اصلاحات ارضی و تعاون
روستایی یا سازمان مرکزی تعاون روستایی باشند حقوق و مزایای ثابت آنان از محل
بودجه وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی و سازمان مرکزی تعاون روستایی و سایر
مزایای آنها از محل اعتبارات طرح مربوطه پرداخت خواهد شد.
مدت اشتغال این قبیل کارکنان در سازمان امور شرکتهای سهامی زراعی جزء سوابق خدمت آنان برابر مقررات مربوطه محسوب و مشاغل مذکور ضمن پستهای سازمانی وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی منظور می‌گردد.
ماده ۲۶ – تبصره ذیل به ماده ۱۵ قانون تشکیل شرکتهای سهامی زراعی اضافه می‌گردد.
تبصره – مرکز تحقیقات روستایی طبق اساسنامه‌ای که به تصویب کمیسیونهای اصلاحات ارضی و تعاون روستایی مجلسین برسد اداره خواهد شد.
لایحه قانونی فوق مشتمل بر هشت ماده و سه تبصره به استناد ماده ۱۶ قانون تشکیل شرکتهای سهامی زراعی در تاریخ روز یکشنبه پنجم آبان ماه ۱۳۴۷ به تصویب کمیسیون اصلاحات ارضی و تعاون روستایی مجلس سنا و در جلسه روز شنبه یازدهم آبان ماه یک هزار و سیصد و چهل و هفت مورد تصویب کمیسیون اصلاحات ارضی و تعاون روستایی مجلس شورای ملی قرار گرفته و صحیح است.
رئیس مجلس شورای ملی – عبدالله ریاضی