مقدمه:
مقتضای انقلاب اسلامی، تحقق یک فرهنگ انقلابی و ایجاد یک نظام آموزشی نو در آموزش عالی و برقراری معیارهای جدید در پژوهشهای بنیادی است و لازمه حضور و گسترش فرهنگ انقلاب، انتقال نظام آموزش جامعه انقلابی به درون دانشگاه‌ها و اعمال آن در زمینه‌های پژوهشی و بیان آن در تظاهرات فرهنگی و هنری است.
جهت‌گیری فرهنگ و آموزش عالی به سوی بی‌نهایت و حرکت در مسیری که به جانب الله شتاب می‌گیرد، مقدمات تربیت انسانی را فراهم می‌آورد و به‌عرضه روش‌هایی می‌انجامد که گام برداشتن به سوی بی‌نهایت را برای انسانها آسان می‌سازد.
برای هموار ساختن این راه و تعیین نیازهای انسان و جامعه‌ای که بر اساس انقلاب اسلامی استوار شده و در صدد استقرار نظام جمهوری اسلامی و تأمین استقلال و آزادی است و به منظور تدوین اصول و ضوابط کلی مهارتهایی که به این نیازها پاسخ می‌گویند و در مقام برنامه‌ریزی برای تأمین این مهارتها و تشخیص مراحل تحصیلی مطابق این برنامه و گسترش آموزش عالی و پژوهشهای بنیادی و کمک به توسعه فرهنگ و هنر واقعی و حفظ آثار باستانی و میراثهای فرهنگی و شناساندن و بهره‌گیری کامل از فرهنگ و تمدن اصیل اسلامی که در طی قرون اخیر ناشناس مانده است، شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی به موجب این قانون تشکیل می‌شود.
ماده ۱ – شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی است و سازمان اداری آن به عنوان یکی از واحدهای وزارت فرهنگ و آموزش عالی دارای بودجه و تشکیلات جداگانه فنی و اداری آن به عنوان یکی از واحدهای وزارت فرهنگ و آموزش عالی دارای بودجه و تشکیلات جداگانه فنی و اداری است.
ماده ۲ – ریاست و نیابت ریاست شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی انتخابی است. بدین منظور شورای عالی پس از تشکیل در نخستین جلسه از بین اعطای خود یک نفر را به عنوان رییس و یک نفر را به عنوان نایب رییس با رأی مخفی برای مدت دو سال انتخاب می‌کند و انتخاب مجدد آنان بلامانع است.
ماده ۳ – برای انتخاب رییس و نایب رییس حداقل رأی (۳).(۲) اعضای رسمی شورا ضرور است و هرگاه در نوبت اول و دوم رأی‌گیری این اکثریت حاصل نشد، در نوبت دوم رأی اکثریت نسبی اعضای رسمی ملاک انتخاب خواهد بود.
ماده ۴ – سازمان اداری شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی دارای دبیر کلی خواهد بود که به پیشنهاد وزیر فرهنگ و آموزش عالی و موافقت شورا منصوب می‌شود. سازمان و وظایف دبیرخانه را آیین‌نامه داخلی شورا تعیین می‌کند.
ماده ۵ – هیچ یک از مقررات مربوط به آموزش عالی و پژوهشهای دانشگاهی و خارج دانشگاهی که زیر نظر وزارت فرهنگ و آموزش عالی قرار دارد و نیز مقررات مربوط به مسائل فرهنگی و هنری که با وظایف شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی مربوط است، پیش از تصویب در شورا رسمیت نخواهد داشت.
ماده ۶ – کلیه مصوبات شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی در حدود قانون معتبر بوده و برای مؤسسات ذیربط لازم‌الاجرا است. این مصوبات توسط وزیر فرهنگ و آموزش عالی به مؤسسات مذکور ابلاغ می‌شود.
ماده ۷ – وظایف و اختیارات شورا به شرح زیر است:
1 – تعیین خط مشی کلی آموزش عالی جمهوری اسلامی ایران، مطابق قانون اساسی و با رعایت قوانین موضوعه کشور.
2 – تعیین خط مشی کلی پژوهشهای علمی در عین هماهنگی آن با خط مشی کلی آموزش عالی.
3 – تعیین خط مشی کلی جهت پیشرفت فرهنگ عمومی و هنر واقعی و حفاظت آثار باستانی ملی و اسلامی و شناساندن این میراثها.
4 – بررسی و تصویب هدفها و نظام آموزش عالی و پژوهشهای علمی و فرهنگی و هنری بر اساس خط مشی کلی در این زمینه‌ها.
5 – تعیین اصول کلی برنامه‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاهی و تصویب برنامه‌های مؤسسات آموزشی و پژوهشی که در حوزه وزارت فرهنگ و آموزش عالی قرار دارند.
6 – تعیین اصول کلی برنامه‌های فرهنگی و کمک به نیروهایی که در زمینه‌های فرهنگی و هنری واقعی فعالیت می‌کنند.
7 – بررسی طرحها و لوایح قانونی مربوطه به فرهنگ و آموزش عالی پیش از طرح در مجلس شورا.
8 – تعیین ضوابط تأسیس مؤسسات آموزش عالی،،،
9 – تعیین ضوابط تأسیس مراکز پژوهشی و فرهنگی و برنامه‌ریزی برای ایجاد مرکز ملی تحقیقات علمی و فرهنگستانها و بنیادها.
10 – بررسی و تصویب اساسنامه مؤسسات آموزشی و پژوهشی و صدور اجازه تأسیس، توسعه و تجهیز و نیز جلوگیری از ادامه فعالیت و انحلال مؤسسات آموزشی و پژوهشی و فرهنگی و هنری.
11 – تعیین ضوابط مربوط به تشخیص ارزش علمی گواهینامه‌های آموزش عالی داخل کشور و ارزشیابی مدارک خارجی.
12 – بررسی و تصویب مقررات و اصول و ضوابط لازم برای گزینش و تربیت و استخدام هیأت علمی (آموزش و پژوهشی) به تناسب احتیاجات در مراحل مختلف آموزش عالی و پژوهشهای دانشگاهی.
13 – بررسی و تصویب مقررات مربوط به نحوه گزینش دانشجو.
14 – بررسی و تصویب مقررات مربوط به اعزام دانشجو به خارج از کشور و آیین‌نامه‌های مربوط به نظارت و سرپرستی آنان.
15 – بررسی و تصویب طرح‌های ترویج و توسعه فرهنگ و علوم و فنون.
16 – بررسی و تصویب طرح‌های لازم برای نگهداری آثار باستانی ملی و اسلامی و شناساندن میراثهای فرهنگ ملی و اسلامی بر اساس خط مشی کلی مصوب شورا.
17 – بررسی و تعیین و تصویب سیاست کلی و ضوابط ناظر بر روابط فرهنگی خارجی و برنامه‌هایی که برای شناساندن و توسعه فرهنگ انقلابی اسلامی و ایران در خارج از کشور تدوین می‌شود.
18 – تهیه و بررسی و تصویب طرح‌های لازم برای بسیج و مشارکت مردم در امر آموزش عالی، پژوهش و فرهنگ و هنر.
19 – تعیین نحوه استفاده و مصرف وجوه و اموالی که به رسم هدیه و بلاعوض و بدون شرط به وزارت فرهنگ و آموزش عالی یا شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی می‌رسد.
20 – تعیین شرایط مربوط به چگونگی اعطای نشان و مدال و جوائز در زمینه مسائل آموزشی و پژوهشی و فرهنگی و هنری و تصویب آیین‌نامه‌های مربوط به آنها.
21 – تصویب آیین‌نامه داخلی شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی و کمیسیونهای این شورا و نیز اساسنامه‌ها و آیین‌نامه‌ها شوراهای منطقه‌ای فرهنگ و آموزش عالی.
22 – بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به مسائلی که مطابق لایحه قانونی تأسیس وزارت فرهنگ و آموزش عالی در حدود وظایف وزارت فرهنگ و آموزش عالی است و از طرف وزیر فرهنگ و آموزش عالی در دستور جلسات شورا قرار می‌گیرد.
ماده ۸ – اعضای شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی است باید دارای شرایط زیر باشند:
1 – مسلمان باشند (در مسائل خاص مربوط به اقلیت‌های رسمی کشور از صاحب نظران آنان استفاده می‌شود).
2 – حداقل سی سال داشته باشند.
3 – دارای مدارج عالی در یکی از رشته‌های معارف اسلامی یا علمی و فنی و ادبی و هنری باشند و در این زمینه‌ها دارای تجربه و بصیرت بوده و با مسائل فرهنگی و تعلیم و تربیت و تحقیق آشنا باشند.
4 – دارای حسن شهرت و فضیلت اخلاق باشند.
ماده ۹ – اعضای شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی بر دو قسم‌اند:
الف – اعضای رسمی یا پیوسته که برای مدت چهار سال تعیین و منصوب می‌شوند
ب – اعضای افتخاری یا وابسته که برای مدت دو سال انتخاب می‌شوند و تجدید انتخاب آنها بلامانع است.
ماده ۱۰ – تعداد اعضای رسمی یا پیوسته ۲۰ نفر به شرح زیر خواهد بود:
1 – وزیر فرهنگ و آموزش عالی.
2 – وزیر آموزش و پرورش.
3 – یک نفر مجتهد جامع‌الشرایط از اعضای شورای نگهبان یا با معرفی این شورا.
4 – شش نفر مطلع و صاحب‌نظر از هر یک از رشته‌های علوم پزشکی و پیراپزشکی – علوم مهندسی – کشاورزی – علوم انسانی و اجتماعی - علوم پایه – هنرهای زیبا – به انتخاب شورای مرکزی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور و قبل از تشکیل این شورا به انتخاب وزیر فرهنگ و آموزش عالی، در عین مشورت با گروهی از استادان و سرپرستان دانشگاه‌ها.
5 – دو نفر از اعضای شورای عالی آموزش و پرورش به انتخاب این شورا.
6 – دو نفر از صاحب‌نظران صنایع به انتخاب وزارت صنایع و در صورت فعال بودن اطاق بازرگانی و صنایع و معادن با همکاری این اطاق.
7 – یک نفر از صاحب‌نظران در کشاورزی به انتخاب وزارت کشاورزی و در صورت فعال بودن شورای عالی کشاورزی با همکاری این شورا.
8 – چهار نفر از صاحب‌نظران در مسائل آموزش عالی، فرهنگ و هنر و پژوهش کشور به انتخاب وزیر فرهنگ و آموزش عالی.
9 – یک نفر از صاحب‌نظران برنامه‌ریزی آموزشی و پژوهشی سازمان برنامه.
10 – مسئول تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
تبصره – به محض تشکیل شورای مرکزی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور اعضاء مذکور در بند ۴ که توسط وزیر فرهنگ و آموزش عالی تعیین شده‌اند مستعفی شناخته می‌شوند و شوری مرکزی دانشگاه‌ها عده لازم را به شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی معرفی خواهد نمود.
ماده ۱۱ – اعضای افتخاری و یا وابسته که برای استفاده از نظرات و تخصص آنان تدریجاً به پیشنهاد رییس شورا و تصویب شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی به عضویت شوری دعوت می‌شوند حداکثر ده نفر خواهند بود.
تبصره ۱ – اعضای وابسته در صورت لزوم برای شرکت در جلسات شوری دعوت می‌شوند و حق شرکت در مذاکرات را بدون مشارکت در رأی‌گیری خواهند داشت.
تبصره ۲ – اعضای وابسته که در دوره عضویت خود نظارت و خدمات ارزنده‌ای را عرضه کرده باشند در تجدید انتخاب اعضای پیوسته حق تقدم خواهند داشت.
تبصره ۳ – چهار نفر از اعضای وابسته از میان دانشجویان دانشگاه‌ها انتخاب می‌شوند.
ماده ۱۲ – اعضای شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی به پیشنهاد وزیر فرهنگ و آموزش عالی از طرف رییس جمهور منصوب می‌شوند.
ماده ۱۳ – شورا موظف است بعد از پایان مدت عضویت اعضاء ترتیب انتخاب جانشین آنها را بدهد به نحوی که حداکثر یک ماه قبل از پایان دوره عضویت افراد جانشین آنها تعیین شده باشند.
ماده ۱۴ – در صورت استعفا یا فوت هر یک از اعضای شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی انتخاب جانشین وی برای بقیه دوره شورا به ترتیب مقرر در این قانون به عمل خواهد آمد.
ماده ۱۵ – شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی در حدود وظایف خود کمیسیونهایی تشکیل می‌دهد و اعضای آنها را از بین استادان و متخصصان انتخاب می‌نماید. حدود و وظایف و نحوه و مدت کار و میزان حق‌الزحمه اعضای کمیسیونها بر طبق آیین‌نامه‌هایی که به تصویب شورا خواهد رسید، تعیین می‌گردد.
تبصره ۱ – شورای گسترش آموزش عالی، شورای آموزش پزشکی و تخصصی رشته‌های پزشکی و شورای پژوهشهای علمی کشور و شوراهای دیگری که در زمان تصویب این قانون در حوزه وزارت فرهنگ و آموزش عالی وجود دارند، به منزله کمیسیونهای شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی خواهند بود کمیته‌های تخصصی شورای گسترش آموزش عالی به صورت کمیسیونهای فرعی، عمل خواهند کرد.
تبصره ۲ – تا تصویب آیین‌نامه‌های مربوط به کمیسیونها، مقررات موجود ناظر به طرز کار کمیسیونهای مذکور در تبصره ۱ در مواردی که مغایر با این قانون یا مصوبات شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی نباشد قابل اجرا است. بدیهی است که پس از تصویب آیین‌نامه‌های جدید، مقررات قانونی و تصویب‌نامه‌های مربوط به آنها از درجه اعتبار ساقط می‌شوند.
ماده ۱۶ – هر گونه اصلاح یا تغییر در این لایحه قانونی با موافقت (۳).(۲) اعضاء و تصویب نهایی مجلس شورا امکان‌پذیر است.
ماده ۱۷ – کلیه قوانین و مقرراتی که مغایر با این لایحه قانونی می‌باشد از تاریخ تصویب این لایحه قانون ملغی می‌شود.
ماده ۱۸ – وزارت فرهنگ و آموزش عالی مأمور اجرای این لایحه قانونی است.