[به موجب بند ۱ ماده ۱۰۸ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران، مصوب ۱۳۷۵/۳/۱، این قانون به استثنای مواد (۱۱)، (۱۴)، (۱۷)، (۱۸) و (۲۰) آن نسخ شده است.]
کلیات
ماده ۱ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
برای پیشبرد سریع برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی و آموزشی و سایر امور رفاهی از طریق همکاری مردم و نظارت بر اداره امور هر روستا، دهستان، بخش، محل، شهر، شهرستان و استان شورای به نام شورای اسلامی ده، دهستان، بخش، محل (محله -منطقه) شهر، شهرستان، استان و شورای عالی استانها بر اساس مقررات این قانون تشکیل می‌گردد.
ماده ۲ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی کشوری به عهده وزارت کشور می‌باشد.
تبصره – [الحاقی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
مسئولان اجرایی موظفند حداقل ۱۰ روز قبل از انتخابات مراتب را به اطلاع اهالی حوزه‌های انتخابیه برسانند.
ماده ۳ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
مدت اعتبار شوراهای اسلامی کشوری ۴ سال می‌باشد.
ماده ۴ – انتخابات اولین دوره شوراها دو ماه پس از تصویب آیین‌نامه انتخابات و انتخابات دوره‌های بعد باید یک ماه قبل از پایان دوره شوراها انجام شده باشد.
ماده ۵ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
در هر یک از شوراهای اسلامی در هر سطحی معادل بیش از نصف اعضای اصلی شورا به ترتیب آراء به عنوان اعضاء علی‌البدل انتخاب می‌گردند.
تبصره ۱ – [الحاقی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
به جای آن عده از اعضای شوراها که به عللی از عضویت شورا خارج می‌شوند شورا از اعضای علی‌البدل به ترتیب رأی برای عضویت دعوت می‌نماید.
تبصره ۲ – [الحاقی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
انتخاب اعضای شوراهای اسلامی کشوری با اکثریت نسبی آراء خواهد بود.
ماده ۶ – در صورتی که افراد تعیین شده برای عضویت در هر یک از شوراهای مافوق از حد نصاب معین بیشتر باشند، باید نفرات مورد نیاز را از میان خود انتخاب نمایند.
ماده ۷ – هر فرد می‌تواند فقط عضو یک شوری باشد.
ماده ۸ – جلسات شوراها با حضور دو سوم مجموع اعضاء رسمیت می‌یابد و تصمیمات به اکثریت مطلق آراء حاضرین معتبر می‌باشد.
ماده ۹ – اولین جلسه شوراها ظرف یک هفته بعد از قطعی شدن انتخابات به دعوت مسئولان کشوری حوزه‌ها یا نمایندگان رسمی آنها و به ریاست مسن‌ترین اعضاء تشکیل و از بین خود یک رئیس و یک نایب رئیس و دو منشی انتخاب می‌نمایند.
ماده ۱۰ – آیین‌نامه داخلی کلیه شوراها به وسیله شورای عالی استانها تنظیم و پس از تصویب وزیر کشور به اجراء درخواهد آمد.
تبصره – تا تصویب آیین‌نامه داخلی هر شورا موظف است جهت اداره امور، آیین‌نامه موقت خود را وضع و با دو سوم آراء تصویب نماید.
ماده ۱۱ – آن دسته از کارمندان دولت که به عضویت شوری درآمده و به وجود تمام وقت آنان نیاز باشد، می‌توانند به عنوان مأمور به خدمت در شوراها انجام وظیفه نمایند.
مدت عضویت جزء سوابق خدمتی آنان محسوب می‌شود.
ماده ۱۲ – شوراها در حدود وظایف و اختیارات خود در برابر شورای مافوق مسئولند.
تبصره – مجلس شورای اسلامی در حکم مافوق شورای عالی استانها می‌باشد.
ماده ۱۳ – در صورت عدم تشکیل هر یک از شوراها، شورای مافوق می‌تواند وظایف قانونی آن را انجام دهد.
ماده ۱۴ – استانداران، فرمانداران، بخشداران و سایر مقامات کشوری که از طرف دولت تعیین می‌گردند، بر اساس اصل یکصد و سوم قانون اساسی در حدود اختیارات شوراها ملزم به رعایت تصمیمات آنها می‌باشند.
ماده ۱۵ – استانداران، فرمانداران، بخشداران و سایر مقامات کشوری حق شرکت در جلسات شوراهای حوزه مسئولیت خود را دارند و در صورتی که شوراهای مربوطه لازم بدانند مکلف به حضورند.
تبصره – امام جمعه هر محل می‌تواند در شوری یا شورای ذیربط به عنوان ناظر شرکت نماید.
ماده ۱۶ – هر گاه استانداران، فرمانداران، بخشداران نسبت به تصمیمات ابلاغ شده از جانب شوراها اعتراض داشته باشند می‌توانند نظر خود را‌ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ به شوری اظهار و تقاضای تجدید نظر نمایند. در صورتی که شورای مزبور از رأی خود عدول ننماید، معترض می‌تواند مراتب را جهت رسیدگی نهایی به شورای مافوق احاله کند.
رأی آن شورای قطعی و لازم‌الاجراء است. و اجرای مصوبه مورد اختلاف تا صدور رأی نهایی متوقف می‌ماند.
ماده ۱۷ – شوراها دارای شخصیت حقوقی بوده، حق اقامه دعوی علیه اشخاص حقیقی و حقوقی و دفاع در مقابل دعاوی آنان علیه شورا را دارند.
ماده ۱۸ – شوراها می‌توانند اطلاعات لازم را که در ارتباط با وظایف شوری است از ادارات و سازمانهای وابسته به دولت بخواهند و آنان موظفند اطلاعات لازم را در اختیار آن شوری قرار دهند.
وظایف و اختیارات
ماده ۱۹ – وظایف و اختیارات کلی.
۱ – بررسی و شناخت کمبودها و نیازها و نارساییهای اجتماعی، اقتصادی و عمرانی بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی حوزه انتخابیه و ارائه راه‌حل‌ها به مقامات مسئول.
۲ – تهیه طرحها و پیشنهادهای اصلاحی در امور اجتماعی و ارائه آن به شورای مافوق جهت اطلاع و برنامه‌ریزی و به مقامات مسئول اجرایی جهت اقدامات ممکن.
۳ – نظارت دقیق بر اداره امور حوزه انتخابیه و حسن اجرای تصمیمات شوری و قوانین کشوری و طرحهای مصوب.
۴ – ارائه پیشنهادهای لازم برای فعال‌سازی سازمانهای دولتی و ارگانهای انقلابی به شورای مافوق.
۵ – پیگیری شکایات مردم در مورد نارسایی سازمانها و ادارات حوزه مربوطه از طریق مقامات مسئول.
۶ – برنامه‌ریزی و اقدام در جهت مشارکت مردم در انجام خدمات اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی با موافقت و هماهنگی مراجع ذیربط.
۷ – ایجاد روحیه همکاری مردم با مسئولان کشوری در جهت تداوم انقلاب اسلامی.
۸ – بررسی برنامه‌های پیشنهادی ارگانهای اجرایی در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی از‌نظر تطبیق با ضرورتهای موجود در حوزه انتخابیه شورا و جلوگیری از تبعیض در این زمینه بین مناطق مختلف و گزارش نارساییها به شورای بالاتر و مراجع اجرایی ذیربط.
۹ – نظارت بر اجرای هماهنگ و کامل برنامه‌های مصوب در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی.
۱۰ – شوراها می‌توانند بنا به درخواست مسئولان، بخشی از اعمال اجرایی از قبیل پخش مواد سوختی و ارزاق عمومی، آمارگیری و تحقیقات محلی، را بر عهده بگیرند.
۱۱ – هر شوری موظف است حداکثر یک هفته پس از رسمیت یافتن، یک نفر را به اکثریت مطلق آراء جهت انتخاب برای شورای مافوق نامزد نماید.
۱۲ – شوراها موظفند یک نسخه از مصوبات خود را در اولین فرصت به شورای مافوق و مقامات مسئول حوزه ارسال دارند.
۱۳ – هر شوری موظف است مصوبات خود را در موضوعات مهمه و آنچه که جنبه عمومی دارد، به وسائل ممکنه به اطلاع اهالی برساند.
۱۴ – همکاری با ارگانهای مملکتی.
۱۵ – دادن گزارشات لازم و ارائه انتقادات و اشکالات مربوط به حوزه فعالیت خود به نماینده یا نمایندگان آن حوزه در مجلس شورای اسلامی.
۱۶ – شوراها می‌توانند با هماهنگی ارگانهای اجرایی مسئول به تشکیل انجمن‌ها و نهادهای اجتماعی، امدادی ارشادی و تأسیس تعاونی‌های تولید، توزیع، مصرف با مشارکت مردم در حوزه فعالیت خود اقدام نمایند.
۱۷ – شوراها موظفند گزارش اقدامات سالانه خود را در آخرین جلسه هر سال مطرح و پس از تأیید برای اطلاع عموم منتشر نمایند.
۱۸ – نصب و عزل شهردار.
ماده ۲۰ – شوراها مسئول حفظ و اداره کلیه اموال منقول و غیر منقول شورا می‌باشند و همچنین در مورد خرید و فروش و نقل و انتقال و اجاره و استیجار اموال شورا طبق مقررات اقدام خواهند نمود.
ماده ۲۱ – به منظور رسیدگی به تخلفات و انحرافات شوراهای مندرج در این قانون و در صورت لزوم انحلال آنها کمیسیونی مرکب از افراد زیر در مرکز هر یک از استانهای کشور تشکیل می‌گردد:
۱ – نماینده شورای عالی قضایی.
۲ – نماینده وزارت کشور.
۳ – نماینده شورای عالی استانها.
تبصره ۱ – کمیسیون فوق می‌تواند شعب فرعی تحقیقاتی در مراکز شهرستانهای استان ایجاد نماید، اما رأی قطعی با کمیسیون استان می‌باشد.
تبصره ۲ – شورای منحل شده در صورت اعتراض به رأی صادره از سوی کمیسیون مذکور می‌تواند به مراکز قضایی صالحه جهت دادرسی شکایت نماید.
تبصره ۳ – شورای منحل شده در صورت اعتراض می‌تواند بر مبنای اصل ۱۰۶ قانون اساسی به دادگاه صالح شکایت کند. (حداکثر فرصت برای اعتراض، پنج روز می‌باشد.) دادگاه مزبور موظف است خارج از نوبت به آن رسیدگی نماید.
تبصره ۴ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
در صورتی که طبق مقررات قانونی هر یک از شوراها منحل شود وزارت کشور باید ظرف مدت دو ماه انتخابات را تجدید نماید.
تبصره ۵ – اعضای مستعفی شوراها و اعضای شورای منحله حق بازگشت به شورای پایین‌تر را نخواهند داشت مگر با انتخاب مجدد.
تبصره ۶ – سلب عضویت هر یک از اعضای شوری مبنی بر تخلف از وظایف قانونی به پیشنهاد سه چهارم مجموع اعضاء و با رأی دادگاههای صالحه خواهد بود.
تبصره ۷ – هر یک از اعضای شوری که با رأی دادگاه صالح از آنها سلب عضویت شده باشد از شرکت در انتخابات دوره بعد آن شوری محروم خواهند بود.
ماده ۲۲ – بودجه شوراها از طریق زکوات (پس از تصویب) و درآمدهای محلی و در صورت لزوم از طریق عوارضی که در مقابل خدمات ارائه شده وضع می‌گردد، تأمین خواهد شد. و کمبودهای آن از راه کمکهای دولت به درخواست شورای عالی استانها از محل درآمدهای عمومی جبران می‌شود.
ماده ۲۳ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
شرایط انتخاب‌کنندگان:
الف – حداقل سن ۱۵ سال تمام.
ب – سکونت در محل (حداقل یک سال) .
تبصره ۱ – سکونت یک‌ساله باید به زمان اخذ رأی متصل باشد.
تبصره ۲ – کسانی که محل کار آنان خارج از محدوده شورای اسلامی بوده ولی افراد تحت تکفل آنان (همسر و فرزندان) حداقل یک سال قبل از انتخابات سکونت دائمی در حوزه انتخابیه داشته باشند می‌توانند در همان حوزه رأی دهند.
ج – تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران.
ماده ۲۴ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
شرایط انتخاب شوندگان:
الف – حداقل سن بیست و دو سال.
ب – سکونت در شهر یا روستای حوزه انتخابیه (حداقل یک سال تمام) و یا سابقه نمایندگی مجلس در آن حوزه.
تبصره – سکونت یک‌ساله باید به زمان ثبت نام متصل باشد.
ج – اعتقاد به تعهد عملی به اسلام، ابراز وفاداری به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
تبصره – در مناطقی که اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی اکثریت دارند، وفاداری به قانون اساسی کافی است.
د – عدم گرایش به احزاب، سازمانها و گروههای غیر قانونی و یا مبتنی بر عقاید التقاطی و غیر الهی.
ه – آشنایی با مسائل اجتماعی و عدم سابقه خیانت در امانت و کلاهبرداری و محکومیت
به جرائمی که مستوجب حد شرعی می‌باشد.
و – عدم وابستگی به رژیم سابق.
ز – عدم اشتهار به فساد اخلاق.
ح – تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران.
تبصره – تغییر شرایط مذکور در بندهای: ب، ج، د، ه، ز، به تشخیص دادگاههای صالحه موجب سلب عضویت خواهد شد.
شورای اسلامی ده
ماده ۲۵ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
در روستاهایی که بین ۲۰ تا ۵۰ خانوار یا ۱۰۰ تا ۲۵۰ نفر جمعیت داشته باشند سه نفر و در روستاهایی که بین ۵۰ تا ۱۵۰ خانوار یا ۲۵۰ تا۷۵۰ نفر جمعیت داشته باشند ۵ نفر و در روستاهایی که بیش از ۱۵۰ خانوار یا بیش از ۷۵۰ نفر جمعیت داشته باشند ۷ نفر به عنوان اعضای شورا انتخاب می‌شوند.
تبصره – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
پس از شمارش آراء اگر به علت تساوی آراء دو یا چند نفر از منتخبین تعیین اعضای شورای ممکن نباشد، اولویت با فرد یا افرادی است که سواد خواندن و نوشتن دارند و در شرایط مساوی با قرعه تعیین تکلیف می‌شود.
ماده ۲۶ – وظایف و اختیارات
۱ – نظارت و همکاری با مسئولین اجرایی و نهادهای انقلابی در امور اجتماعی، فرهنگی، عمرانی، اقتصادی از قبیل تهیه و تنظیم شناسنامه ده‌شامل آمار جمعیتی (ساکنان ده) و آمار منابع و امکانات (آمارهای کشاورزی – دامی خدماتی – صنعتی و…)
۲ – مراقبت در اجرای مقررات بهداشتی و حفظ نظافت ده و ایجاد زمینه مناسب برای تأمین بهداشت محیط.
۳ – کوشش در جهت احیاء و لایروبی قنوات و نهرهای متروکه.
۴ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
همکاری و هماهنگی در امور مربوط به جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ و عمران مزارع، باغها، مراتع، جنگلها، اماکن عمومی و راههای فرعی و روستایی و ارائه طرح و پیشنهاد در این زمینه‌ها به شورای دهستان.
۵ – تشویق اهالی ده به ایجاد کارهای دستی و توسعه صنایع روستایی.
۶ – تشویق مردم به نگهداری و تأسیس مساجد و تکایا و بقاع متبرکه و حفظ آثار باستانی.
۷ – با تشکیل کلاسهایی به آموزش اهالی در امر سوادآموزی کمک نماید.
۸ – نظارت و پیگیری در جهت اجرای پروژه‌های اختصاص یافته عمرانی.
۹ – همکاری و هماهنگی با وزارت کشاورزی و ارگان‌هایی که در رابطه با روستا فعالیت دارند و ایجاد تعاونیها و نظارت بر آنها.
ماده ۲۶ مکرر – [الحاقی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
وظایف و اختیارات شورای اسلامی دهستان به شرح زیر است:
1 – بررسی اقدام لازم جهت تشکیل تعاونیها به منظور توسعه کشاورزی و صنایع روستایی و نظارت بر آنها.
2 – همکاری با مسئولین اجرایی در تهیه و تنظیم شناسنامه دهستان از طریق جمع‌آوری اطلاعات و آمار لازم بر اساس مشخصات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و منابع طبیعی حوزه فعالیت.
3 – نظارت بر حفظ و نگهداری و بهره‌برداری از تأسیسات و تجهیزات عمومی و عمرانی، مزارع و مراتع و جنگلهای موجود در دهستان.
4 – ارائه طرحها و پیشنهادهای اصلاحی در جهت امور اجتماعی و عمرانی حوزه فعالیت به مسئولین اجرایی و شورای مافوق.
5 – کوشش برای ایجاد شرکتهای تعاونی تولید، توزیع و مصرف و نظارت بر کار آنها در روستاهای حوزه فعالیت خود.
6 – نظارت و پیگیری در جهت اجرای پروژه‌های عمرانی.
7 – تشویق و ترغیب مردم جهت انجام امور خیریه و ایجاد اماکن و مؤسسات عام‌المنفعه.
8 – دریافت طرحها و پیشنهادات شوراهای اسلامی روستاها و ارسال آن به شورای مافوق جهت پیگیری.
[شورای اسلامی بخش]
ماده ۲۷ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
شورای اسلامی بخش از نمایندگان منتخب شوراهای اسلامی شهرها و دهستانهای آن بخش تشکیل می‌گردد.
تبصره – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
حداکثر ظرف ۱۵ روز پس از تشکیل شورای اسلامی شهرها و دهستانهای آن بخش، شورای اسلامی بخش به دعوت بخشدار تشکیل می‌گردد.
ماده ۲۸ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
تعداد اعضای شورای اسلامی هر بخش به تعداد شهرها و دهستانهای آن بخش خواهد بود.
تبصره – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
تعداد اعضای شورای اسلامی بخش حداقل پنج نفر خواهند بود و در صورتی که بخش کمتر از پنج شهر و دهستان داشته باشد، بقیه اعضاء به‌تناسب جمعیت و به وسیله نمایندگان منتخب شورای بخش و دهستانها برای شورای بخش تعیین می‌شود.
ماده ۲۹ – وظایف و اختیارات :
۱ – تهیه و تنظیم برنامه‌های عمرانی هر سال در محدوده بخش و پیشنهاد آن به شورای شهرستان در قالب اعتبارات عمومی که به وسیله آن شوری به بخش اختصاص داده شده است.
۲ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
برنامه‌ریزی و ایجاد هماهنگی در جهت تشکیل تعاونیها و نظارت بر آنها در حوزه فعالیت خود.
۳ – تأسیس کتابخانه و قرائت‌خانه‌های عمومی از طریق جلب همکاری اهالی و سازمانهای ذیربط.
۴ – اتخاذ تدابیر لازم به منظور تأمین وسایل ارتباطی محل و تسهیل مراسلات پستی.
۵ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
تهیه و تنظیم شناسنامه بخش از طریق جمع‌آوری اطلاعات و آمار لازم بر اساس مشخصات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و منابع طبیعی حوزه فعالیت.
۶ – [اصلاحی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
ایجاد شرایط لازم و کمک به شوراهای اسلامی دهستانها در جهت حفظ و عمران مزارع، مراتع، و اماکن عمومی و راههای فرعی و روستایی در حوزه فعالیت خود.
۷ – نظارت و پیگیری در جهت اجرای پروژه‌های اختصاص یافته عمرانی.
۸- [حذفی ۱۳۶۵/۴/۲۹]
شورای اسلامی محله
ماده ۳۰ – کوچکترین واحد شوراها در محدوده شهر، شورای اسلامی محله است، حدود محله‌های هر شهر تابع تقسیمات شهرداری مربوطه خواهد بود.
ماده ۳۱ – شورای اسلامی محله متشکل از هفت نفر می‌باشد که با انتخابات رسمی و رأی مستقیم مردم تشکیل می‌گردد.
شورای اسلامی منطقه
ماده ۳۲ – شورای اسلامی هر منطقه از نمایندگان شوراهای محلات به انتخاب خودشان تشکیل می‌شود.
تبصره ۱ – تعداد اعضای شورای اسلامی منطقه حداکثر هفت نفر خواهد بود.
تبصره ۲ – شهرهایی که کمتر از هفت منطقه دارند، شورای منطقه در آنجا تشکیل نخواهد شد.
ماده ۳۳ – انتخابات شورای اسلامی منطقه باید حداکثر ۱۵ روز پس از تشکیل شوراهای اسلامی محله صورت گیرد.
شورای اسلامی شهر
ماده ۳۴ – در کلیه شهرها شورایی به نام شورای اسلامی شهر از میان نمایندگان منتخب شوراهای اسلامی منطقه حداکثر پانزده روز پس از پایان انتخاب شورای اسلامی منطقه تشکیل می‌گردد تعداد اعضاء این شورای هفت نفر می‌باشد.
تبصره ۱ – در مناطقی که (بر طبق تبصره ۲ ماده ۳۲) شورای منطقه تشکیل نمی‌گردد، اعضای شورای شهر از میان نمایندگان محله انتخاب می‌گردند.
تبصره ۲ – در صورتی که تعداد محلات یک شهر از هفت واحد کمتر باشد یا تقسیمات محلی رسمی نداشته باشد، اعضای شورای شهر از طریق انتخابات مستقیم تعیین خواهد شد.
ماده ۳۵ – وظایف و اختیارات:
۱ – مادامی که درآمدهای پیش بینی شده کافی نباشد، شورای شهر می‌تواند با تنفیذ ولی امر برای تأمین هزینه‌های شهرداری عوارضی متناسب با امکانات اقتصادی محل و خدمات ارائه شده تعیین نماید.
۲ – نظارت بر حسن اداره و حفظ سرمایه و دارایی نقدی و جنسی اموال منقول و غیرمنقول متعلق به شهرداری و همچنین نظارت بر درآمد و هزینه آن.
۳ – نظارت بر اجرای وظایف شهرداری در امور بهداشت حوزه شهر و مؤسساتی که از طرف شهرداری اداره می‌شود.
۴ – تصویب آیین‌نامه‌های پیشنهادی شهرداری.
۵ – تصویب و تعیین نرخ کرایه وسایل نقلیه در شهر.
۶ – تصویب مقررات برای تنظیم آبهای شهر و اجاره و استجاره آب‌هایی که برای مصرف شهر ضروری است و جلوگیری از تجاوز به منابع شهری.
شورای اسلامی شهرستان
ماده ۳۶ – شورای اسلامی شهرستان از نمایندگان منتخب شورای شهر و شوراهای بخش (حداکثر پانزده روز پس از پایان انتخابات شهر و بخشها) به ترتیب زیر تشکیل می‌گردد: شورای شهر و هر بخش یکی از اعضای خود را برای شرکت در شورای شهرستان انتخاب می‌کنند.
تبصره – در صورتی که جمعیت شهر از سیصد هزار نفر تجاوز نماید به ازای هر دویست هزار نفر اضافه یک نماینده در شورای شهرستان خواهد داشت.
ماده ۳۷ – تعداد اعضای شورای شهرستان حداقل پنج نفر می‌باشد.
تبصره – در صورتی که شهرستان کمتر از چهار بخش داشته باشد، بقیه اعضاء تا پنج نفر از بین شورای شهر یا بخشها به تناسب جمعیت به وسیله نمایندگان منتخب شورای شهر و بخشها برای شورای شهرستان تعیین می‌شود.
ماده ۳۸ – وظایف و اختیارات:
۱ – بررسی و تصویب طرحهای عمرانی پیشنهادی هر محل در قالب اعتبارات مصوب با در نظر گرفتن اولویتها.
تبصره ۱ – اولویتها بر اساس نیازمندیهای هر منطقه تعیین می‌گردد.
تبصره ۲ – در شرایط مساوی حق تقدم با محلی است که درصد بیشتری از اعتبارات طرح را تأمین نماید.
۲ – شورای شهرستان موظف است نارساییها و اشکالات نهادها و سازمانها را به مسئولان مربوطه ابلاغ و در صورت عدم توجه درخواست توبیخ یا برکناری آنان را با ذکر موارد تخلف و نارسایی از مسئولان بالاتر بنماید.
شورای اسلامی استان
ماده ۳۹ – شورای استان حداکثر دو هفته پس از پایان انتخابات شوراهای اسلامی شهرستان تشکیل می‌گردد و هر شهرستان یک نماینده در آن خواهد داشت.
تبصره – حداقل تعداد نمایندگان شورای استان سه نفر می‌باشد. در استانهایی که به علت کمی تعداد شهرستانهای تابعه حد نصاب مقرر حاصل‌نگردد، کسری اعضای شورای استان از بین اعضای شورای شهرستان مرکز استان تأمین می‌گردد.
ماده ۴۰ – وظایف و اختیارات.
۱ – شورای استان موظف است طرحها و پیشنهادهای وارده از شورای هر شهرستان را بررسی و مورد تبادل نظر قرار داده اولویتها را تعیین و به مقامات مسئول ارجاع نماید.
۲ – رسیدگی و اظهار نظر درباره برنامه عمرانی و نیازمندیهای شهرستانهای تابعه استان و ارسال آن به مسئولان مربوطه.
۳ – عضویت در کمیته برنامه‌ریزی استان با داشتن حق یک رأی.
۴ – شورای استان در اجرای بودجه استان نظارت دارد. مقاطعه‌کاران و مجریان پروژه‌ها و طرحهای عمرانی باید مورد تأیید شورای استان باشد.
۵ – اعضای شورای استان رابط بین شورای خود و شورای مادون می‌باشند.
شورای عالی اسلامی استانها
ماده ۴۱ – شورای عالی اسلامی استانها از نمایندگان منتخب شوراهای اسلامی استان تشکیل می‌گردد و هر شورای اسلامی استان یک نماینده در آن خواهد داشت.
ماده ۴۲ – شورای عالی اسلامی استانها حداکثر دو هفته پس از پایان یافتن انتخابات استانها تشکیل می‌شود.
ماده ۴۳ – اولین جلسه شورای عالی اسلامی استانها به دعوت وزیر کشور و به ریاست مسن‌ترین اعضای حاضر در جلسه تشکیل می‌گردد و یک نفر رئیس و یک نفر نایب رئیس و دو منشی با رأی مخفی انتخاب می‌شوند.
ماده ۴۴ – “شورای عالی اسلامی استانها” مکلف است ظرف مدت سه ماه از تاریخ تشکیل، آیین‌نامه‌های داخلی شوراها را تهیه و پس از تصویب جهت اجرا به کلیه شوراها ابلاغ نماید.
ماده ۴۵ – شورای عالی اسلامی استانها موظف است طرحها و پیشنهادهای واصله از طرف شوراها را بررسی و مورد تبادل نظر قرار داده، اولویتها را تعیین و به مقامات اجرایی ارجاع نماید.
ماده ۴۶ – شورای عالی اسلامی استانها موظف است نارساییها و اشکالات نهادها و سازمانهای اجرایی را به مسئولان مربوطه ابلاغ نماید.
ماده ۴۷ – شورای عالی اسلامی استانها موظف است طرحهای تولیدی، صنعتی، کشاورزی، آموزشی، اداری، خدماتی و نظایر آنها را که از سوی شوراهای استانها در جهت جلوگیری از تبعیض و جلب همکاری و ایجاد هماهنگی میان استانها رسیده، مورد بررسی قرار دهد و در صورت تأیید به‌عنوان طرح قانونی به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید.
ماده ۴۸ – شورای عالی اسلامی استانها در تنظیم برنامه و بودجه عمرانی استانها مشارکت دارد.
ماده ۴۹ – شورای عالی اسلامی استانها می‌تواند در جهت جلوگیری از تبعیض و جلب همکاری و ایجاد هماهنگی میان استانها پیشنهاد تغییر طرح یا جابجایی بودجه عمرانی استانها را در چارچوب مقررات مربوطه بنماید.
ماده ۵۰ – شورای عالی اسلامی استانها در اجرای برنامه و بودجه عمرانی نظارت داشته و دستگاههای مربوطه موظفند گزارش ماهیانه و سالیانه و هزینه پیشرفت کار عمرانی خود را به اطلاع شورای عالی برساند.
ماده ۵۱ – شورای عالی اسلامی استانها حق دارد در حدود وظایف قانونی، طرحهایی تنظیم نموده و تقدیم مجلس شورای اسلامی نماید و نماینده شورای عالی اسلامی استانها حق حضور در مجلس و دفاع از طرح را دارد.
ماده ۵۲ – اعضای شورای عالی استانها رابط بین شورای خود و شورای مادون می‌باشند.
ماده ۵۳ – از تاریخ تصویب این قانون کلیه قوانین مغایر لغو و بلااثر خواهد بود.
تبصره – [الحاقی ۱۳۶۴/۷/۲۸]
تا تشکیل شورای اسلامی در هر شهر، وزیر کشور یا سرپرست وزارت کشور جانشین شورای اسلامی آن شهر در مورد مربوط به شهرداریها خواهد بود.
[قانون اصلاح قانون تشکیلات شوراهای اسلامی کشوری و انتخابات شوراهای مزبور]
قانون فوق مشتمل بر پنجاه و سه ماده و بیست و شش تبصره در جلسه روز دوشنبه اول آذرماه یک هزار و سیصد و شصت و یک مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ نهم آذرماه یک هزار و سیصد و شصت و یک به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
رئیس مجلس شورای اسلامی – اکبر هاشمی