هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۶۳.۷.۴ بنا به پیشنهاد شماره ۶۳۵۵ مورخ ۱۳۶۳.۴.۱۹ وزارت امور اقتصادی و دارایی و تائید دیوان محاسبات کشور، دستورالعمل اجرائی و برنامه زمان‌بندی تجدید نظر شده تبصره ۶۶ قانون بودجه سال ۱۳۶۱ موضوع تبصره ۶۹ قانون بودجه سال ۱۳۶۳ را به شرح زیر تصویب نمودند:
۱ – دستورالعمل اجرائی بند (۱) تبصره ۶۶
به منظور ایجاد تسهیلات در امور تنظیم حسابهای معوقه دستگاهای اجرائی موضوع ماده ۷۴ قانون محاسبات عمومی مصوب پانزدهم دیماه یکهزار و سیصد و چهل و نه، ذیحسابان دستگاههای فوق می‌توانند حسابهای معوقه از سال ۱۳۵۳ لغایت ۱۳۶۰ خود را به صورت هر سال یک سال بشرح زیر تهیه نمایند.
1-۱ ذیحسابی ادارات امور اقتصادی و دارائی شهرستانها
الف – از تهیه نمونه ۸ ریزدرآمدهای وصولی و ارسالی و سپرده‌های دریافتی و استردادی صرف نظر و صرفاً به تهیه مدل ۹ و ۱۰ (خلاصه حساب درآمدهای وصولی و ارسالی) و نمونه ۱۱ (خلاصه حساب سپرده‌های دریافتی و استردادی) اکتفاء نمایند.
ب – از تهیه نمونه ۱۶ ریز اسناد هزینه بر حسب مواد، برنامه و ردیفهای عمومی
خودداری و صرفاً به تهیه مدل ۱۵ (هزینه بر حسب برنامه یا ردیفهای عمومی) و مدل ۱۷ (خلاصه حساب هزینه‌های پرداختی) اکتفاء نمایند.
پ – بدیهی است بایستی نمونه ۴۸۴ (خلاصه اعتبار و هزینه) و سایر مدلهای ذکر نشده در بندهای فوق‌الذکر کماکان تنظیم و به ضمیمه تراز عملیات دفتر کل به اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال گردد.
2-۱ ذیحسابهای طرح‌های عمرانی
الف – بجای تهیه ریز اسناد هزینه، فرم تفریغ بودجه یک ساله حاوی ستونهای اعتبار
مصوب دریافتی از خزانه، هزینه قطعی، پیش‌پرداخت، علی‌الحساب، مانده انتقالی به
خزانه را به تفکیک طرح تهیه و به اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال دارند.
ب – چون مبلغ کل وصولی و ارسالی کسورات قانونی در ترازنامه عملیات یکساله منعکس
می‌گردد بنا بر این تهیه فرمهای ریز درآمدهای وصولی و ارسالی الزامی نمی‌باشد.
پ – بدیهی است تسهیلات بالا در صورت لزوم مانع از مانده‌گیری ماهانه حسابها در
دفاتر نبوده و نیز سایر فرمها و مدارک حذف شده کماکان باید تهیه و به‌ضمیمه تراز عملیات سالیانه ارسال گردد.
3-۱ ذیحسابیهای اعتبارات جاری وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی
ذیحسابیهای اعتبارات جاری وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی می‌توانند به جای تهیه
صورتهای ریزدرآمد و هزینه فرم تفریغ بودجه یکساله برای اعتبار و هزینه حاوی
ستونهای اعتبار مصوب دریافتی از خزانه، هزینه قطعی، پیش پرداخت، علی‌الحساب، مانده
انتقالی به خزانه و برای درآمدها حاوی ستونهای پیش‌بینی، وصولی و ارسالی (بر حسب
مواد و برنامه و ردیفهای عمومی کشور برای هزینه‌ها و بر حسب طبقه‌بندی بودجه برای
درآمدها) که ارقام آن با تراز عملیات‌مطابقت داشته باشد تهیه و همراه تراز عملیات
یکساله و سایر فرمها و مدارک منضم به آن به اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال نمایند.
۴-۱ اداره آموزش و پرورش مناطق
ادارات آموزش و پرورش مناطق که حسابهای خود را تا پایان مردادماه ۱۳۵۸ تهیه
ننموده‌اند می‌توانند حسابهای معوقه سال ۱۳۵۳ تا پایان سال ۱۳۵۷ را به‌صورت هر
ساله یک حساب و ۵ ماهه اول سال ۱۳۵۸ را به صورت یک حساب ۵ ماهه باین ترتیب که به
جای تهیه صورتهای ریز اسناد هزینه فرم تفریغ بودجه یکساله حاوی ستونهای مانده قابل
انتقال به سال بعد بر حسب فصول و برنامه به تفکیک (اعتبارات منطقه‌ای + اعتبارات
توسعه مناطق) و اعتبارات آموزش و تغذیه رایگان تهیه همراه تراز عملیات یک ساله و
سایر فرمها و مدارک منضم به آن به اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال نمایند.
۵-۱ در صورتی که ذیحسابیهای مذکور در بندهای فوق برای قسمتی از سال، حساب ماهانه تهیه و ارسال نموده‌اند برای بقیه سال مربوطه می‌توانند با احتساب ارقام منعکس شده در آخرین حساب ارسالی (در ستون عملیات ماههای قبل تراز عملیات) یک حساب تهیه و ارسال نمایند.
۲ – دستورالعمل اجرائی بند (۲) تبصره ۶۶
دستگاههای اجرائی مشمول تبصره (۵۱) قانون بودجه اصلاحی سال ۱۳۵۲ و بودجه سال ۱۳۵۳
کل کشور مکلفند حسابهای سالیانه معوق سال ۱۳۵۳ لغایت ۱۳۶۰ خود را همراه با گزارش
حسابرسی و اطلاعات مربوط به دریافت و پرداخت هر سال مالی مطابق فرمهائی که اداره
کل تمرکز حسابها و امور حسابداریهای وزارت امور اقتصادی و دارایی تعیین و در
اختیار آنها می‌گذارد حداکثر تا پایان سال ۱۳۶۴ به اداره کل نامبرده ارسال دارند.
۳ – دستورالعمل اجرائی بند (۳) تبصره ۶۶
به منظور معوق نماندن حسابهای (سال ۱۳۶۱) و سالهای بعد ذیحسابان دستگاههای اجرائی مشمول ماده ۲۴ قانون محاسبات عمومی مصوب پانزدهم دیماه یکهزار و سیصد و چهل و نه تبصره ۵۱ قانون بودجه اصلاحی سال ۱۳۵۲ و بودجه سال ۱۳۵۳ کل کشور می‌توانند مانده دفتری پایان سال ۱۳۶۰ قابل انتقال به‌سال بعد خود را قبل از تنظیم حسابهای مربوط به شرح زیر به سال ۱۳۶۱ منتقل نمایند.
1-۳ ذیحسابیهای ادارات امور اقتصادی و دارائی شهرستانها می‌توانند به منظور انتقال مانده‌های دفتری حسابهای قابل انتقال پایان سال ۱۳۶۰ به اول سال ۱۳۶۱ بشرح زیر عمل نمایند.
الف – انتقال مانده حسابهائی که طرف حساب آنها تنخواه‌گردان شهرستان یا تنخواه‌گردان بازنشستگی نمی‌باشد.
مانده این قبیل حسابها یا بدهکار یا بستانکار کردن هر سرفصل (بنا به ماهیت آنها
حسب مورد) معادل مبلغ مانده و بدهکار یا بستانکار نمودن سرفصل حسابهای انتقالی
آغاز سال معادل مبلغ مربوط به اول سال ۱۳۶۱ انتقال می‌یابد مثال:
بدهکار بستانکار
حساب بانک تمرکز وجوده سپرده ………..
3 خزانه ………..
بانک تمرکز وجوه درآمدهای غیر قابل انتقال ………..
مخازن اوراق بهادار ………..
حسابهای انتقال آغاز سال ……….
حسابهای انتقالی آغاز سال ………..
حساب سپرده‌های دریافتی ……….
درآمدهای غیر قابل انتقال ……….
دریافتی از اداره کل اوراق بهادار ……….
بدیهی است چنانچه در نقل مانده‌ها اشتباهی رخ داده باشد و یا این که پس از تهیه و تنظیم حساب نهایی سال ۱۳۶۰ با مانده‌های واقعی مغایرتی مشاهده گردد با برگه اصلاحی در حساب دست عمل اصلاحات لازم صورت خواهد گرفت.
ب – انتقال مانده حسابهائی که طرف حساب آنها تنخواه گردان شهرستان و یا تنخواه‌گردان بازنشستگی است:
از آن جا که ذیحسابیهای ادارات امور اقتصادی و دارائی موظفند وجوه اسناد پرداختی
اسفندماه هر سال خود را حداکثر تا پایان خردادماه سال بعد از خزانه دریافت و
تنخواه‌گردان خود را تکمیل نمایند بنا بر این در مورد انتقال مانده‌هائی که طرف
حساب آنها تنخواه‌گردان شهرستان یا تنخواه‌گردان بازنشستگی می‌باشد بایستی مبلغ کل
تنخواه‌گردان (شهرستان یا بازنشستگی حسب مورد) را بستانکار و در مقابل، مانده
بانک پرداخت، مانده پیش پرداخت، مانده علی‌الحساب و مانده تنخواه‌گردان (در صورت عدم واریز در پایان سال مالی) را بدهکار نمایند.
مثال
بدهکار بستانکار
بانک پرداخت عمومی ………..
ماده پیش پرداخت ………..
مانده علی‌الحساب ………..
تنخواه‌گردان پرداخت (ادارات) …………
تنخواه‌گردان شهرستان ………….
چون مانده حساب بانک پرداخت یا بازنشستگی پس از کسر سایر سرفصلها (مانده
پیش‌پرداخت مانده علی‌الحساب و مانده تنخواه‌گردان شهرستان یا بازنشستگی حاصل
می‌گردد ممکن است به علت عدم تهیه و تنظیم حساب نهایی سال ۱۳۶۰ و تعیین مانده‌های
واقعی حسابها پس از تهیه صورت مغایرت‌بانکی برای حساب فروردین‌ماه ۱۳۶۱ مبلغ مانده
طبق گواهی بانک یا مانده طبق دفتر ذیحسابی مطابقت ننماید (کسر یا اضافه) بدیهی
است این مغایرت تا تهیه‌و تنظیم حساب نهایی سال ۱۳۶۰ در صورهای مغایرت بانکی
حسابهای ماهانه سال ۱۳۶۱ به بعد باقی خواهد ماند و پس از تعیین مانده واقعی اختلاف مزبور با‌صدور برگه‌های اصلاحی در حساب دست عمل مرتفع خواهد گردید.
2-۳ ذیحسابیهای اعتبارات جاری و عمرانی وزارتخانه‌های و مؤسسات دولتی
الف – مانده‌های دفتر سرفصل حسابهای قابل انتقال از قبیل سپرده بشرح آن چه در جزء
(الف) بند (۱) ردیف ۳ ( ادارات امور اقتصادی و دارائی) گذشت با سرفصل حساب
انتظامی (حسابهای انتقالی آغاز سال) به اول سال ۱۳۶۱ منتقل می‌گردد.
ب – مانده پیشپرداختها و علی‌الحسابهای سنوات قبل تا پایان سال ۱۳۶۰ یا بدهکار
کردن سرفصلهای مذکور معادل کل مبلغ و بستانکار نمودن سرفصل حسابهای انتقالی آغاز
معادل جمع دو سرفصل به اول سال ۱۳۶۱ انتقال می‌یابد.
بدیهی است هر مقدار از پیشپرداختها و علی‌الحسابهای سنوات قبل در سالی که به
مرحله تعهد می‌رسد یا تصفیه می‌شود در دو حساب جداگانه تحت عنوان هزینه پیش‌پرداخت
سال قبل و هزینه علی‌الحساب سال قبل در حساب ماه مورد عمل مربوط باید محسوب و عیناً
در بستانکار حساب پیش‌پرداخت و یا علی‌الحساب سنوات قبل حسب مورد منظور گردد.
پ – چون تنخواه‌گردان حسابداری ذیحسابیها فوق بایستی حداکثر تا آخر فروردین‌ماه
سال بعد واریز شود و از طرف دیگر در اجرای تبصره ۶۱ قانون بودجه سال ۱۳۶۰ (که تا
لغو نشده به قوت خود باقی است) ذیحسابان و مسئولان کلیه دستگاههای اجرائی مکلفند
مانده وجوه مصرف نشده سال قبل را حداکثر تا آخر فروردین‌ماه سال بعد به خزانه
واریز نمایند. قانوناً نمی‌بایستی وجوهی از دریافت‌های سالهای قبل در بانک پرداخت
ذیحسابی موجود باشد با این حال اگر پس از‌تهیه صورت مغایرت بانکی برای حساب
فروردین‌ماه ۱۳۶۱ مبلغ مانده طبق گواهی بانک با مانده طبق دفتر ذیحسابی مطابقت
ننماید این مغایرت تا تهیه و تنظیم حساب نهایی سال ۱۳۶۰ و تعیین مانده‌های واقعی
در حسابهای سال ۱۳۶۱ به بعد باقی خواهد بود. بدیهی است به محض تهیه و تنظیم حساب
نهائی سال ۱۳۶۰ و مشخص شدن مانده واقعی با صدور برگه‌های اصلاحی مغایرت مذکور در حساب دست عمل اصلاح خواهد گردید.
3-۳ شرکتهای دولتی و سایر دستگاههای مشمول تبصره (۵۱) قانون بودجه اصلاحی سال ۱۳۵۲
و بودجه سال ۱۳۵۳ کل کشور نیز می‌توانند مانده‌های قابل‌انتقال پایان سال ۱۳۶۰ خود
را قبل از آن که ترازنامه و حساب سود و زیان و یا تراز عملیات تهیه شده آنها
حسابرسی و یا به تصویب مراجع صلاحیتدار رسیده‌باشد به سال ۱۳۶۱ منتقل و حسابهای
سال ۱۳۶۱ و سالهای بعد را از طرق مقررات مربوط تهیه و تنظیم نمایند. بدیهی است
اصلاحاتی که بر اساس گزارش‌حسابرسان و یا در موقع تصویب ترازنامه توسط مراجع
صلاحیتدار به وجود می‌آید در دفاتر سال مربوط اعمال حساب و ترازنامه و حساب سود و زیان و یا ترازنامه عملیات تکمیلی تهیه و ارائه خواهند نمود.
۴ – دستورالعمل اجرائی بند (۴) تبصره ۶۶
۱-۴ به منظور جلوگیری از وقفه در امر تنظیم حسابهای معوقه و تعیین مانده واقعی
پایان سال ۱۳۶۰ ذیحسابان دستگاههای اجرائی می‌توانند اسناد هزینه واخواهی شده،
مفقود شده و از بین رفته را در سرفصل حساب اسناد هزینه واخواهی شده از بین رفته،
سوخته شده، مفقود شده منظور و نسبت به تنظیم حساب یکساله اقدام نمایند.
ذیحسابان مکلفند صورت ریز اسناد هزینه فوق را مطابق فرمی که وزارت امور اقتصادی و
دارائی تعیین و ابلاغ می‌نماید در سه نسخه تنظیم و به شرح زیر عمل‌نمایند:
الف – نسخه اول فرم فوق‌الذکر به همراه گزارش کاملی از شرح ماوقع که بتواند در
روشن شدن موضوع و صدور رأی مورد استفاده قرار گیرد جهت طرح در هیأت سه نفری به
اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال دارند.
ب – نسخه دوم فرم را به ضمیمه نسخه دوم صورت حساب یکساله به اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال نمایند.
ج – نسخه سوم فرم و گزارش توجیهی آن را به عنوان سابقه در بایگانی ذیحسابی ضبط نمایند.
2-۴ – اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریهای وزارت امور اقتصادی و دارائی مکلف
است فرم حاوی صورت ریز اسناد هزینه جزء الف بند فوق را بررسی و در صورتی که فرم
مذکور ناقص بوده یا به مدارک دیگری نیاز باشد می‌بایستی با ذکر مهلت، رفع نقص و
تکمیل مدارک را حسب مورد از ذیحسابی مربوط‌درخواست نماید.
ذیحسابیها مکلفند بر طبق درخواست اداره مذکور در مهلت تعیین شده در این مورد اقدام نمایند.
3-۴ فرم حاوی ریز اسناد هزینه و گزارش ضمیمه که از طریق اداره کل تمرکز حسابها و
امور حسابداریها به هیأت سه نفری ارسال می‌گردد، پس از رسیدگی و تعیین تکلیف اسناد
در هیأت مذکور رأی لازم صادر و از طریق وزارت امور اقتصادی و دارایی به ذیحسابی
مربوط ابلاغ می‌گردد.
ذیحسابی مذکور پس از دریافت رأی هیأت سه نفری مبنی بر قطعی نمودن اسناد هزینه
مذکور، معادل مبلغ مورد نظر حساب هزینه قطعی را بدهکار و حساب اسناد واخواهی شده،
از بین رفته و غیره را بستانکار نموده و حساب متمم جداگانه برای سال مربوط تهیه و
به اداره کل تمرکز حسابها و امور حسابداریها ارسال‌می‌نماید تا درج ارقام هزینه و درآمد آن در لایحه تفریغ بودجه سال مورد بحث امکان‌پذیر گردد.
۵ – دستورالعمل اجرائی بند (۵)
نحوه تهیه حسابهای سنوات ۱۳۵۷ لغایت ۱۳۶۰ نهادهای انقلاب اسلامی که بعد از پیروزی
انقلاب اسلامی تشکیل شده‌اند و همچنین ترتیب رسیدگی و منظور‌شدن حسابهای مذکور در
لایحه تفریغ بودجه سنوات مربوطه به همان ترتیبی است که در دستورالعمل شماره ۵ – ج
– ۶۲.۱۰.۲۱ هیأت سه نفری موضوع‌تبصره ۶۶ مقرر گردیده است.
وزارت امور اقتصادی و دارایی نهادهای مذکور را در امر تنظیم حسابهای سنوات فوق
راهنمائی خواهد نمود تا بتوانند نسبت به تکمیل فرمهای تعیین شده اقدام و جهت درج
ارقام آن در لایحه تفریغ بودجه سنوات مربوط به وزارت مذکور ارسال نمایند.
۶ – دستورالعمل اجرائی بند ۶ تبصره ۶۶ و جدول زمان‌بندی اجرای آن
۱-۶ تنظیم تعداد ۹۰۰ فقره حساب سالانه (۵۳ لغایت ۱۳۶۰) اعتبارات جاری و عمرانی
وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی مشمول ماده ۷۴ قانون محاسبات‌عمومی تا تاریخ تهیه
این دستورالعمل به عهده تعویق افتاده است که طبق برنامه تنظیمی تعداد ۴۰۰ فقره آن
که معادل حدود ۴۴% کل حسابهای معوقه این قبیل دستگاههای اجرائی می‌باشد در سال
1363 و تعداد ۵۰۰ فقره حساب سالانه که معادل ۵۶% کل حسابهای معوقه دستگاههای مذکور
می‌باشد در سال ۱۳۶۴تنظیم و آماده برای حسابرسی یا رسیدگی دیوان محاسبات کشور گردد.
2-۶ شرکتهای دولتی که بودجه آنها در قانون بودجه سنوات ۵۳ لغایت ۵۷ کل کشور منعکس
گردیده است مکلفند فرمهای خلاصه عملکرد بودجه (نمونه الف) سنوات مذکور را که برای
هر یک از سالهای فوق جداگانه توسط وزارت امور اقتصادی و دارائی ارسال می‌گردد،
حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ دریافت، اطلاعات لازم را از ترازنامه حساب سود و
زیان مربوط که با رعایت ماده ۸۹ قانون محاسبات عمومی مصوب دیماه ۱۳۴۹ به تصویب
مراجع صلاحیتدار مربوط‌رسیده است استخراج و نسبت به تکمیل فرمهای مورد بحث اقدام لازم معمول دارند.
فرمهای تکمیل شده هر سال به ضمیمه صورتهای مالی فوق جهت درج خلاصه آن در لایحه تفریغ بودجه سال مربوط ارسال می‌گردد.
3-۶ دستگاههای اجرائی مشمول تبصره ۵۱ قانون بودجه اصلاحی سال ۵۲ و بودجه سال ۱۳۵۳
شامل شرکتهای دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت و مؤسسات غیر دولتی مکلفند
فرمهای (نمونه ب) اعتبارات عمرانی را که برای هر سال جداگانه تهیه و توسط وزارت
امور اقتصادی و دارایی ابلاغ می‌گردد ظرف مهلت یک ماه تکمیل و همراه گزارش حسابرسی
سال مربوط جهت درج ارقام آن در لایحه تفریغ بودجه سال مورد عمل به وزارت امور اقتصادی و دارایی ارسال‌نمایند.
بدیهی است دستگاههای اجرائی فوق که تاکنون نسبت به حسابرسی حسابهای هر یک از
سنوات گذشته ۵۳ لغایت ۱۳۶۰ خود اقدامی ننموده‌اند حداکثر تا پایان مهلت مقرر در تبصره ۶۹ قانون بودجه سال ۱۳۶۳ اقدام عاجل معمول دارند.
4-۶ دستگاههای اجرائی موضوع بندهای ۲-۶ و ۳-۶ در صورتی که قادر به تکمیل فرمهای
مورد بحث نباشند مکلفند مراتب را مشروحاً با ذکر دلائل کافی به وزارت امور اقتصادی
و دارایی منعکس نمایند تا به منظور اتخاذ تصمیم نهایی به دیوان محاسبات کشور و مجلس شورای اسلامی اعلام گردد.
میرحسین موسوی – نخست‌وزیر