[به موجب بند ۴ نظام فنی و اجرایی طرح‌های عمرانی کشور، مصوب ۱۳۷۵ لغو شده است.]
شماره ۷۲۵۰ت۱۶۶ – ۱۳۶۷/۳/۱۷
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۶۷/۲/۷ بر اساس پیشنهاد شماره ۳۹۹۳ – ۸۵۲۰.۵۰ – ۱ مورخ ۱۳۶۶.۷.۸ وزارت برنامه و بودجه نظام فنی و اجرایی طرح‌های عمرانی کشور را به شرح پیوست تصویب نموده و مقر داشتند.
الف) وزارت برنامه و بودجه اقدامات زیر را برای تحقق اصول نظام معمول دارد.
1 – تهیه و پیشنهاد نهادهای نظام و نقش و وظیفه اصلی هر یک، برای تصویب هیأت وزیران
2 – تهیه و پیشنهاد لوایح مورد نیاز به هیأت وزیران جهت تصویب و ارائه به مجلس شورای اسلامی
3 – تهیه و پیشنهاد آیین‌نامه‌های اجرایی نظام برای تصویب هیأت وزیران
4 – تهیه و عناوین دستورالعملهای نظام و برنامه زمان‌بندی تهیه آن با هماهنگی دستگاه‌های اجرایی ذیربط
5 – تهیه و ابلاغ دستورالعملهای نظام طبق برنامه زمان‌بندی یاد شده در قالب اصول کلی نظام و آیین‌نامه‌های اجرایی آن
ب) [حذفی ۱۳۶۷/۱۲/۲۷]
[کلیه دستگاه‌های اجرایی و شوراهای فنی اقدامات و تصمیمات مربوط به تهیه و اجرای طرح‌های عمرانی را با رعایت اصول و آیین‌نامه‌ها و دستورالعملهای مصوب نظام فنی و اجرایی به عمل آورند.]
ج) تا تصویب و ابلاغ ضوابط موضوع بند “الف” فوق ضوابط موجود مورد عمل و رعایت دقیق باشد.
میرحسین موسوی – نخست‌وزیر
گستردگی ابعاد و ماهیت فعالیت‌های مربوط به تهیه و تدوین و اجرای برنامه‌های عمرانی و اثرات ناشی از چگونگی انجام آنها و نیز مصرف جم قابل‌توجهی از منابع مای و غیر مالی کشور برای آن. ایجاب می‌نماید که فعالیت‌های مذکور در قالب یک نظم سنجیده هماهنگ تنظیم و اجراء گردیده و بر‌مبنای اصول فنی مورد بهره‌برداری قرار گیرد. نظام فنی و اجرایی که هدف مشخص آن به کارگیری اصول و ضوابط فنی در تنظیم و به ثمر رساندن برنامه‌های عمرانی می‌باشد با توجه به گونه گونی سیستمها و فعالیت‌های آن به شرح زیر تعریف می‌گردد.
تعریف – نظام فنی و اجرایی عبارت است از مجموع اصول، روشها، مقررات و ضوابط فنی، حقوق و مالی حاکم بر تهیه، اجراء، بهره‌برداری و ارزشیابی برنامه‌های عمرانی کشور
و چگونگی انتخاب و به کارگیری عوامل دست‌اندرکار اجرای آن و نیز تبیین بافت درونی و نحوه ارتباط برونی عوامل مذکور.
نظام فنی و اجرایی بر آن قسمت از برنامه‌های عمرانی کشور که مشتمل بر طرح‌های عمرانی و نیز طرح‌های سرمایه‌گذاری شرکتهای دولتی و مؤسسات وابسته به دولت و بخش خصوصی می‌باشد حاکمیت داشته و این مجموعه صرفاً ناظر به ضوابط مربوط به طرح‌های عمرانی کشور می‌باشد.
در فرآیند برنامه‌ریزی که مشتمل بر چهار مرحله:
1 – تصمیم‌گیریهای سیاسی و اقتصادی و اجتماعی
2 – تعیین اولویت‌ها و تخصیص منابع
3 – روش اجراء
4 – کنترل و ارزشیابی
می‌باشد، نظام فنی و اجرایی به عنوان ارائه دهنده اصول، روشها، معیارها، مقررات و ضوابط فنی حضور خود را از مرحله دوم مطرح و نقش عمده و اساسی را در مراحل سوم و چهارم ایفا می‌نماید.
ارکان تشکیل دهنده نظام فنی و اجرایی
به طور کی نظام در قالب ارکان مشروحه زیر وظیفه و نقش اصلی خود را ایفا می‌نماید.
1 – معیارها و ضوابط فنی
2 – مدیریت اجرایی
3 – مطالعه و طراحی شامل:
1 – ۳ – مطالعات تحقیقاتی، منطقه‌ای و جامع بخشی
2 – ۳ – مطالعه و طراحی اجرایی مشتمل بر
1 – ۲ – ۳ – مطالعات شناسایی
2 – ۲ – ۳ – مطالعه و طراحی مقدماتی
3 – ۲ – ۳ – طراحی تفصیلی و اجرایی
4 – ساخت شامل
1 – ۴ – عملیات ساخت
2 – ۴ – نظارت بر ساخت
3 – ۴ – آماده سازی برای بهره‌برداری
5 – ارزشیابی
اصول و مبانی حاکم بر نظام فنی و اجرایی
————————————–
1 – استفاده بهینه از منابع و ظرفیت‌های موجود و ایجاد ظرفیت‌های جدید متناسب با
نیازهای فنی و اجرایی برنامه.
2 – بکارگیری اصول علمی و ضوابط حاکم بر انتخاب تکنولوژی مناسب در جهت ایجاد صرفه
و کیفیت بالاتر در اجراء و بهره‌برداری از طرح‌های‌عمرانی و نیز انتقال تکنولوژی
مناسب انتخاب شده و همچنین ارتقاء سطح دانش فنی کشور، با توجه به سیاستهای اشتغال
در برنامه.
3 – ایجاد زمینه مناسب برای جلب مشارکت مردم در مدیریت، اجراء و سرمایه‌گذاری.
4 – ایجاد زمینه مناسب برای بروز ابتکارات و خلاقیت‌ها.
5 – تأمین هدف خودکفایی کشور در زمینه امور فنی و اجرایی.
6 – ایجاد نظم و هماهنگی در روشهای مدیریت اجرایی، مطالعه و طراحی، ساخت، نظارت بر ساخته، بهره‌برداری و ارزشیابی طرح‌های عمرانی و تنظیم روابط فنی و حقوقی بین عوامل دست‌اندرکار.
7 – نظارت و ارزشیابی عملکرد نظام و استفاده از نتایج حاصله در جهت تکامل و پویایی نظام فنی و اجرایی و همچنین اصلاح برنامه.
8 – جلب مشارکت بانکها و نهادهای انقلاب اسلامی و سایر مؤسسات اعتباری مستقل یا عام‌المنفعه جهت سرمایه‌گذاری در کارهای عمرانی.
معیارها و ضوابط فنی
تعریف – معیارها و ضوابط فنی عبارتست از مجموعه‌ای از مشخصات فنی، ضوابط و
دستورالعملهایی که بر اساس اصول علمی (اقتصادی – فنی) موجود در کشور و در جهان با
توجه به ارزشهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حاکم بر جامعه و همچنین شرایط اقلیمی در
جهت تنظیم و به ثمر‌رساندن برنامه‌های عمرانی تهیه و تدوین می‌شوند.
اصول و مباین حاکم بر تهیه و تدوین معیارهای و ضوابط فنی
1 – حداکثر بهره‌گیری از منابع داخلی اعم از نیروی انسانی و سایر منابع.
2 – هماهنگی با روند دانش فنی پیشرو در جهان (با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی
و اقلیمی و فرهنگی کشور ایران) و ایجاد صرفه و کیفیت بهتر‌در به ثمر رسیدن طرح‌های عمرانی.
3 – تعیین ضوابط لازم برای انتخاب تکنولوژی مناسب مورد نیاز و انتقال آن و ارتقاء سطح دانش فنی موجود در کشور.
4 – هماهنگی و ارتقاء سطح دانش فنی در بخشهای مختلف.
5 – لزوم تنظیم و حفظ روابط فنی بین واحد مدیریت اجرایی، واحد خدمات مشاوره
(مطالعه و طراحی و نظارت) و واحد ساخت و ایجاد نظم و یکنواخت نمودن روشهای مطالعاتی طراحی، ساخت، بهره‌برداری و ارزشیابی.
6 – یکنواخت نمودن ملزومات و مصالح و اجزاء ساختمانی به منظور فراهم نمودن زمینه و شرایط لازم برای تولید انبوه آنها.
7 – برنامه‌ریزی متمرکز و جامعه و ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی و مؤسسات تهیه کننده معیارها و ضوابط فنی (که وظیفه قانونی آنها تدوین معیار می‌باشد) به منظور جلوگیری از دوباره‌کاریها در این زمینه.
مدیریت اجرایی
تعریف – مدیریت اجرایی عبارتست از کلیه فعالیتهایی که به منظور برنامه‌ریزی
اجرایی، سازماندهی، هدایت و راهبری و بالاخره مراقبت و کنترل مورد نیاز جهت تهیه
و اجرای طرح‌های عمرانی انجام می‌شود.
اصول و مبانی حاکم بر مدیریت اجرایی
1 – سازماندهی فنی و حقوقی واحد مدیریت اجرایی طرح‌های عمرانی متناسب با حجم
اعتبارات عمرانی و رشته عملیات اجرایی به منظور هر چه بالاتر بردن کیفیت فنی و اجرایی طرحها.
2 – انجام مدیریت اجرایی طرح توسط مجری مربوط و رعایت مراتب مندرج در بند ۱ در صورت تفویض اختیار.
3 – اقدام تدریجی برای سازماندهی جدید و مستقل جهت تصدی مدیریت اجرایی طرح‌های
عمرانی مربوط به دستگاه‌هایی که وظیفه اصلی آنان‌خدمات عمومی، رفاهی و بهره‌برداری
و نگهداری است (نظیر دستگاه‌های قضایی، انتظامی، بهداشتی، آموزشی و…) و خودداری
از ارجاع مدیریت اجرایی کارهای جدید به دستگاه‌های اخیرالذکر، و همچنین جمع‌آوری و
انتقال افراد فنی این دستگاه‌ها به سازمانهای جدید اجرایی و یا به
دستگاه‌های‌اجرایی که وظیفه اصلی آنان مدیریت اجرایی طرح‌های عمرانی می‌باشد.
4 – اتخاذ تمهیداتی برای جذب و حفظ نیروهای فنی و مدیران اجرایی در دستگاه‌های
اجرایی با رعایت اصل مزد در مقابل کار.
5 – انجام مدیریت اجرایی طرح‌های عمده و خاص توسط دستگاه اجرایی مرکزی و ایجاد
زمینه مناسب در جهت رعایت اصل عدم تمرکز و استانی‌نمودن مدیریت اجرایی طرحها.
6 – فراهم نمودن تدریجی زمینه لازم جهت مدیریت مردمی در پروژه‌های کوچکی که هزینه
آن از محل خودیاری مرم تأمین می‌شود با هماهنگی لازم با‌شورای اسلامی محل مربوط.
7 – به هنگام نمودن اطلاعات فنی و اجرایی مدیران از طریق آموزش.
8 – تعیین ضوابط انتخاب میر اجراء با در نظر داشتن خصوصیات فنی و اجرایی طرح‌های مختلف.
9 – عدم شروع مراحل اجرای طرح بدون وجود گزارش توجیه فنی و اقتصادی برای آن.
10 – انجام مراحل مختلف اجرای یک طرح از زمان شروع مرحله مطالعه و طراحی مقدماتی
تا زمان بهره‌برداری با توجه به امکان تأمین منابع مالی و غیر مالی در قالب برنامه زمان‌بندی شده.
مطالعه و طراحی
تعریف – مطالعه و طراحی کلیه تحقیقات و مطالعات منطقه‌ای و جامع بخشی مورد لزوم برای تدوین و اصلاح برنامه و همچنین فعالیتهایی را که برای طراحی اجرایی و شروع و انجام مرحله ساخت و نیز آماده شدن برای بهره‌برداری یک پروژه لازم است، در بر می‌گیرد.
اصول و مبانی حاکم بر مطالعه و طراحی
۱ – انجام مطالعه و طراحی در قالب مطالعات جامع‌بخشی و منطقه‌ای و برنامه‌های عمرانی.
2 – تعیین دستگاه بهره‌برداری در مرحله مطالعات شناسایی و انجام بررسیها و مطالعات
مربوط به سازماندهی و شیوه‌های بهره‌برداری و همچنین تهیه برنامه زمان‌بندی
عملیات آماده‌سازی در مرحله مطالعه و طراحی.
3 – شروع هر یک از مراحل مطالعه و طراحی مقدماتی و طراحی تفصیلی و اجرایی با رعایت
فاصله زمانی منطقی این مراحل با شروع عملیات‌ساخت.
4 – رعایت هماهنگی طرح با سایر طرح‌های مربوط (اعم از طرح‌هایی که در منطقه طرح
قرار دارد و غیر آن) و ملاحظه شرایط اقلیمی، استعدادها و‌امکانات بالقوه مناطق
مختلف، حفاظت محیط‌زیست و در نظر گرفتن شرایط اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی مناطق.
5 – انجام خدمات مطالعه و طراحی توسط واحدهای ذیصلاحیت در چارچوب معیارها و ضوابط فنی و اجرایی.
6 – شناخت، انتخاب و به کارگیری تکنولوژی مناسب در طراحی، ساخت و بهره‌برداری و
فراهم آوردن زمینه لازم برای آموزش، انتقال و ارتقاء سطح‌تکنولوژی.
7 – بالا بردن کیفیت کارهای با رعایت اصل صرف، از طریق بکارگیری روش مسابقه بین
واحدهای خدمات مشاوره در موارد ممکن.
8 – جلب مشارکت مردم و استفاده از نظرات آنان در طراحی بالاخص در طرح‌های که
مستقیماً در ارتباط با زندگی مردم می‌باشد.
9 – تصویب نتایج مطالعات و طراحی‌های انجام شده و انتخاب بهترین گزینه از نظر فنی
و اقتصادی توسط دستگاه اجرایی با استفاده از هیأت‌های‌تخصصی ذیصلاحیت.
10 – رعایت تناسب در ایجاد ظرفیت‌های رشته‌های تخصصی (در بخشهای مختلف عمومی،
دولتی و غیر دولتی) در ارتباط با نیازهای برنامه‌های‌عمرانی.
11 – ایجاد انگیزه و اتخاذ سیاستهای لازم برای استانی نمودن واحدهای خدمات مشاوره
12 – حداکثر استفاده از منابع و امکانات داخلی در طراحی.
الف – اصول و مبانی حاکم بر تشخیص صلاحیت (اهلیت و ظرفیت کاری) واحدهای خدمات مشاوره (مطالعه و طراحی و نظارت)
الف – ۱ – اصول و مبانی حاکم بر تشخیص صلاحیت واحدهای خدمات مشاوره غیر دولتی
(در این واحدها صد درصد سهام به اشخاص حقیقی ایرانی تعلق دارد)
۱ – تشکل واحدهای خدمات مشاوره صرفاً به منظور انجام خدمات مطالعه و طراحی و نارت بر اساس مقررات مربوط.
2 – ملاک عمل قراردادن تحصیلات تخصصی مربوط دانشگاهی (حداقل لیسانس) و تجربه مفید
و مؤثر در رشته ذیربط برای هیأت مدیره و مدیر عامل‌و شرکاء و نیز تجربه کاری و حسن
عمل این واحدها برای تعیین صلاحیت در شرکتهای خدمات مشاوره و همچنین اشخاص حقیقی
که به عنوان‌کارشناس حقیقی خدمات مشاوره تشخیص صلاحیت می‌شوند.
تبصره – عدم الزام به دارا بودن تحصیلات تخصصی دانشگاهی (لیسانس) برای شرکاء
شرکتهای خدمات مشاوره در رشته‌های ژئوتکنیک و‌نقشه‌برداری نظایر آن.
3 – نداشتن ممنوعیت قانونی و یا محکومیت و محرومیت‌های مؤثر در موضوع خدمات مشاوره
یا ساخت در مورد شرکت، هیأت مدیره، مدیر عامل و‌شرکاء و نیز اشخاص حقیقی که مستقلاً
به عنوان واحد خدمات مشاوره تأیید صلاحیت می‌شوند.
الف – ۲ – اصول و مبانی حاکم بر تشخیص صلاحیت واحدهای خدمات مشاوره عمومی و دولتی
(در این واحدها صد درصد سهام یا مالکیت به‌دولت یا مؤسسات وابسته به دولت و نهادهای انقلاب اسلامی ایران تعلق دارد)
—————————————————————–
1 – تشکیل واحدهای خدمات مشاوره صرفاً به منظور ارائه خدمات مطالعه و طراحی و یا نظارت بر اساس مقررات مربوط.
2 – ملاک عمل قرار دادن تحصیلات تخصصی مربوط دانشگاهی (حداقل لیسانس) و تجربه
مفید و مؤثر در رشته ذیربط برای مدیر عامل و اعضاء‌هیأت مدیره و به طور کلی رؤسا و
مدیران و افراد اداره‌کننده و نیز تجربه‌کاری و حسن عمل در این واحدها.
3 – دارا بودن استقلال از نظر مالی، مدیریت فنی و اجرایی (به استثنای واحدهای خدمات مشاوره وابسته یا تابعه دستگاه‌های اجرایی).
الف – ۲ – اصول و مبانی حاکم بر تشخیص صلاحیت واحدهای مختلط ایرانی خدمات مشاوره
——————————————————————-
1 – ایجاد این واحدها صرفاً به منظور رفع تنگناها، در زمینه‌هایی که مانع از انجام
مطالعات جامع بخشی و منطقه‌ای توسط شرکتها و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت می‌شود.
2 – تشکیل این واحدها با مشارکت واحدهای دولتی وابسته به دولت و یا نهادها و اشخاص
حقیقی و حقوقی بخش خصوصی صرفاً به منظور انجام‌خدمات مطالعه و طراحی و نظارت بر
اساس مقررات مربوط برای یک کار معین و مشخص و مدت محدود.
3 – تعیین صلاحیت این واحدهای به نسبت میزان سهم‌الشرکه بخشهای مختلف (غیر دولتی،
دولتی و عمومی) بر مبنای ضوابط مورد عمل در بخش‌مربوط.
4 – امکان مشارکت اشخاص حقیقی در این واحدها صرفاً برای تخصص‌ها و تجربه‌های بسیار
ممتاز آنان بر اساس ضوابط خاص مربوط.
5 – مشمولیت سایر اصول مصرح در مورد واحدهای غیر دولتی و دولتی حسب مورد به این واحدها.
الف – ۴ – اصول و مبانی حاکم بر تشخیص صلاحیت واحدهای خدمات مشاوره خارجی
——————————————————————-
1 – تشکیل این واحدها به منظور انجام خدمات مطالعه و طراحی و نظارت بر اساس مقررات
در کشور مربوطه و همچنین سپردن تعهد به ثبت شعبه‌شرکت در ایران و رعایت مقررات
جمهوری اسلامی ایران
2 – دارا بودن تخصص و حسن عمل و تجربه ممتاز در انجام کار نظیر و امکانات لازم
برای انجام کار و نیز دارا بودن صلاحیت کار در کشور متبوعه.
3 – تعهد آموزش افراد ایرانی و حداکثر استفاده از تخصص و امکانات داخلی در
قراردادهای مربوط.
4 – تعهد به انجام کار با مشارکت واحدهای خدمات مشاوره ایرانی
ب – اصول و مبانی حاکم بر ارجاع کار به واحدهای خدمات مشاوره (شامل مطالعه، طراحی و نظارت)
——————————————————————-
1 – رعایت کامل صلاحیت فنی و حرفه‌ای و حسن سابقه واحدهای خدمات مشاوره در ارجاع کارها
2 – انجام مراحل دو و سه ترجیحاً توسط واحدهایی که مراحل قبلی را به طور رضایت بخش
انجام داده‌اند. (به استثنای طرح‌هایی که با توجه به ماهیت آنها اجرای این بند ممکن نیست)
3 – در نظر گرفتن تجربه واحدهای خدمات مشاوره از نظر موضوع و منطقه اجرای کار و
استفاده از ظرفیت و توانایی کلیه آنها با رعایت ضرورت‌ها و‌اولویت‌ها.
4 – جهت‌گیری در ارجاع کار به واحدهای خدمات مشاوره، به انجام مطالعات منطقه‌ای و
جامع بخشی، شناسایی و هدایت و هماهنگی طرح‌های‌مربوطه و همچنین بررسی و تأیید
گزارشات سایر واحدهای خدمات مشاوره توسط شرکتهای دولتی یا وابسته به دولت و بخش
عمومی و ارجاع‌کارهای مطالعه و طراحی اجرایی و نظارت صرفاً در موارد خاص به شرکتهای
مذکور و جهت‌گیری در کارهای اخیرالذکر به سمت ارجاع کار به واحدهای‌غیر دولتی.
5 – اولویت ارجاع کار به واحدهای خدمات مشاوره محلی در صورت وجود شرایط یکسان.
6 – ایجاد زمینه‌های رقابت و سبقت در جهت ارتقاء کیفی و کاهش هزینه بین واحدهای
خدمات مشاوره.
7 – امکان استفاده از مجموعه چند واحد خدمات مشاوره در کارهای بزرگی که قابل تقسیم
برای ارجاع به واحدهای موجود به طور جداگانه نیست.
8 – استفاده از شرکتهای خارجی صرفاً در موارد بسیار استثنایی و خاص که زمینه تخصصی
آن در ایران موجود نباشد از طریق ایجاد شرایطی که استفاده‌از نیروهای داخلی و
انتقال دانش فنی را امکان‌پذیر سازد با مشارکت واحدهای ایرانی.
پ – اصول و مبانی حاکم بر قراردادهای خدمات مشاوره (مطالعه و طراحی و نظارت)
——————————————————————
1 – تعیین شرح خدمات و تأییدات و تکالیف و وظایف و تعهدات و اختیارات طرفین
قرارداد به طور جامع و مانع و روشن.
2 – رعایت عدالت در تعیین تعهدات وظایف، تأییدات، اختیارات، شرح خدمات و سایر
تکالیف و حقوق طرفین در قرارداد.
3 – پیش‌بینی تضمین‌های لازم و تکالیف مشخص در قرارداد، در صورت عدول از تعهدات
توسط هر یک از طرفین و نیز اتخاذ تمهیدات لازم برای‌مسئولیت‌پذیری واحدهای خدمات
مشاوره.
4 – ارجحیت دادن به استفاده از تضمین‌های صنفی نسبت به تضمین‌های متکی بر بانکها و
مؤسسات دولتی.
5 – پیش‌بینی مرجعی جهت حل سریع اختلافات.
6 – تیپ نمودن قرارداد و شرح خدمات برای هر یک از رشته‌های مختلف خدمات مشاوره و
استفاده از آن در ارجاع کارهای.
7 – استفاده از قراردادهای غیر تیپ با تأیید مرجع ذیصلاحیت در مواردی که استفاده از قرارداد تیپ میسر نباشد.
8 – پیش‌بینی حد معقول و منطقی برای تغییر دادن میزان خدمات در قالب موضوع قرارداد.
9 – پیش‌بینی آموزش نیروی انسانی دستگاه اجرایی و بهره‌بردار.
ت – اصول و مبانی حاکم بر نرخ گذاری و نحوه پرداخت حق‌الزحمه قراردادهای خدمات مشاوره (مطالعات و طراحی و نظارت)
——————————————————————
1 – تهیه فرمولهای استاندارد و ضوابط عمومی و نحوه کاربرد آن برای محاسبه
تعرفه‌های خدمات مشاوره در رشته‌های مختلف که امکان تیپ نمودن آنها وجود دارد با
توجه به تخصصهای مورد نیاز و راندمانهای متعارف کشور و استفاده از آن.
2 – مستقل نمودن فرمولهای محاسبه تعرفه خدمات مشاوره از مبلغ برآورد اجرای کار در موارد ممکن.
3 – محاسبه تعرفه‌های تیپ خدمات مشاوره و ضوابط آن بر اساس مبانی زیر
الف – دستمزد – نرخ دستمزد مطابق نرخ رسمی
ب – تجهیزات و وسائل – نرخ تجهیزات و وسائل اجرای کار مطابق نرخهای رسمی
4 – استفاده از تعرفه غیر تیپ با تأیید مرجع ذیصلاحیت و با رعایت مبانی تعرفه تیپ
مندرج در بند ۳ در مواردی که استفاده از تعرفه تیپ ممکن نباشد.
ساخت
تعریف – ساخت به طور کلی فعالیت‌های تصمیم‌گیری راجع به روش انجام کار، اجرای
عملیات، نظارت فنی بر حسن اجراء و نیز فراهم آوردن مقدمات‌لازم (آماده‌سازی) برای
شروع بهره‌برداری را در بر می‌گیرد.
اصول و مبانی حاکم بر ساخت
۱ – عدم شروع عملیات ساخت قبل از انجام مطالعات مرحله اول طرح و همچنین قبل از
انجام طراحی تفصیلی هر بخش از کار، کارهای صنعتی و‌نظایر آن از قسمت اخیر (طراحی
تفصیلی) مستثنی می‌باشد.
2 – ارجاع کار برای شروع عملیات ساخت پس از حصول اطمینان از تأمین امکانات مالی
(ارزی ریال) و غیر مالی ( زمینه، جواز ساختمان، آب، برق،مصالح و ماشین‌آلات
و…)
3 – انجام فعالیت‌های مرحله ساخت توسط واحدهای ذیصلاحیت در قالب ضوابط حاکم بر
قراردادها، قیمت، نحوه ارجاع کارها، معیارها، ضوابط و‌مشخصات فنی و بازرسی فنی حین
ساخت.
تبصره – اجرای کار به روش امانی تابع آیین‌نامه خاص خود خواهد بود.
4 – ایجاد زمینه برای بروز ابتکارات و خلاقیت از طریق استفاده از روشهای اجرایی
جدید قابل قبول در جهت تقلیل مدت اجرای کار.
5 – فراهم آوردن زمینه لازم برای آموزش و تربیت نیروهای فنی برای ایجاد تشکیلات
فنی کارآمد و متعهد.
6 – بالا بردن کیفیت کار با رعایت اصل صرف از طریق انتخاب قیمت معقول اجرای کار با
توجه به آنالیز بهاء واحد اقلام کار.
7 – نظارت بر عملیات ساخت توسط واحدهای ذیصلاحیت به طور مستمر.
8 – پیش‌بینی و انجام فعالیت‌های مربوط به ایجاد آمادگی جهت بهره‌برداری از طرح در
قالب برنامه زمان‌بندی شده.
9 – پیش‌بینی ضوابط و تسهیلات لازم برای جلب مشارکت و خودیاری مردم در عملیات
ساخت.
10 – جلب مشارکت بانکها و دیگر مؤسسات مالی و اعتباری برای تأمین نقدینگی و
امکانات غیر مالی اجرای کارها برای واحدهای ساخت.
11 – رعایت تناسب در ایجاد ظرفیت‌های اجرایی برای رشته‌های مختلف کارها در بخشهای
مختلف غیر دولتی دولتی و عمومی در ارتباط با نیاز‌برنامه‌های عمرانی
12 – ایجاد روش مناسب برای تعیین و دریافت میزان واقعی مالیات و سایر حقوق دولتی
به منظور سالم‌سازی واحدهای ساخت غیر دولتی و تسریع و‌تسهیل در وصول مالیات و کاهش تشریفات اداری.
الف – اصول و مبانی حاکم بر تشخیص صلاحیت واحدهای ساخت
الف – ۱ – اصول و مبانی حاکم بر تشخیص صلاحیت واحدهای ساخت غر دولتی (در این واحدها صد درصد سهام به اشخاص حقیقی ایرانی تعلق‌دارد)
——————————————————————-
1 – تشکیل واحدهای ساخت صرفاً به منظور انجام عملیات ساخت (پیمانکاری و یا مدیریت)
بر اساس مقررات مربوط.
2 – ملاک عمل قرار دادن تحصیلات، تخصص و تجربه مفید و مؤثر در رشته ذیربط برای
مدیر عامل و اعضاء هیأت مدیره در اعطای صلاحیت به‌شرکت و نیز رای اشخاص حقیقی که
مستقلاً به عنوان واحد ساخت تأیید صلاحیت می‌شوند.
3 – نداشتن ممنوعیت قانونی و یا محکومیت و محرومیت‌های مؤثر در موضوع کارهای ساخت
و خدمات مشاوره در مورد شرکت، هیأت مدیره، مدیر‌عامل، شرکاء و نیز اشخاص حقیقی که
مستقلاً به عنوان واحد ساخت تأیید صلاحیت می‌شوند.
4 – ملاک عمل قرار دادن حسن عمل، تجربه کاری، حداقل امکانات مالی و اعتباری و نیز
حداقل ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز کار در این واحدها.
5 – ایجاد انگیزه برای سوق و اسکان نیروهای متخصص در قالب واحدهای ساخت به استانها.
الف – ۲ – اصول و مبانی حاکم بر تشخیص صلاحیت واحدهای ساخت عمومی و دولتی
(در این واحدها صد درصد سهام یا مالکیت به دولت یا مؤسسات وابسته به دولت یا نهادهای انقلاب اسلامی ایران تعلق دارد)
۱ – تشکیل واحدهای ساخت عمومی و دولتی به منظور انجام عملیات ساخت.
2 – ملاک عمل قرار دادن تحصیلات دانشگاهی، تخصص و تجربه مفید و مؤثر در رشته ذیربط
برای مدیر عامل، اعضاء هیأت مدیره و به طور کلی رؤسا و مدیران و افراد اداره کننده
این واحدها و همچنین حداقل ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز کار، تجربه کاری و حسن عمل در این واحدها.
3 – دارا بودن استقلال از نظر مالی، مدیریت فنی و اجرایی (به استثنای واحدهای ساخت وابسته یا تابعه دستگاه‌های اجرایی).
الف – ۳ – اصول و مباین حاکم بر تشخیص صلاحیت واحدهای مختلط ایرانی ساخت
۱ – تشکیل این واحدها با مشارکت واحدهای دولتی و وابسته به دولت و یا نهادها و
اشخاص حقیقی و حقوقی بخش غیر دولتی صرفاً به منظور انجام‌عملیات ساخت بر اساس
مقررات مربوط و برای یک کار معین و مشخص و مدت محدود.
2 – ایجاد این واحدها صرفاً برای مواردی است که استفاده از امکانات دولت و بخش
عمومی برای رشته‌های اختصاصی که در آن کمبود داریم لزوم پیدا‌می‌کند.
3 – مشارکت بخش غر دولتی در این واحدها صرفاً برای تخصص و تجربه بسیار ممتاز و
مدیریت کارگاهی در رشته‌های اختصاصی مورد نظر (بر اساس‌ضوابط خاصی که در این
زمینه باید تدوین شود).
4 – مشمولیت سایر اصول مصرح در مورد واحدهای غیر دولتی و عمومی و دولتی حسب مورد به این واحدها.
الف – ۴ – اصول و مبانی حاکم بر تشخیص صلاحیت واحدهای ساخت خارجی
۱ – تشکیل این واحدها بر اساس مقررات کشور مربوط به منظور انجام عملیات ساخت و
همچنین سپردن تعهد به ثبت شعبه شرکت در ایران و رعایت‌مقررات جمهوری اسلامی ایران.
2 – دارا بودن تخصص، حسن عمل، تجربه ممتاز در انجام کار نظیر و امکانات لازم برای
انجام کار و نیز دارا بودن صلاحیت کار در کشور متبوعه.
3 – تعهد آموزش افراد ایرانی و حداکثر استفاده از تخصص و امکانات داخلی در پیمان مربوط.
4 – تعهد به انجام کار با مشارکت واحدهای ساخت ایرانی.
ب – اصول و مبانی حاکم بر روش ارجاع و انجام کار ساخت
۱ – رعایت کامل صلاحیت فنی و حرفه‌ای و ظرفیت کاری و حسن سابقه این واحدها در ارجاع کارها.
2 – استفاده از روش اجرای کار به صورت امانی توسط دستگاه اجرایی تنها در مواد خاص
که استفاده از روش پیمانکاری ممکن و یا به صلاح نباشد.
3 – استفاده از نیروهای فنی و کارآمد به صورت پیمان مدیریت در موارد ضروری.
4 – رعایت اصل انجام مناقصه و تعیین برنده بر مبنای قیمت معقول در واگذاری کارها.
5 – رعایت اصل عدم تمرکز و اولویت اجرای کارها در شرایط مساوی توسط نیروهای محلی.
6 – احتراز از تمرکز کار در شرکتها و بخشهای معین از طریق استفاده از ظرفیت کلیه
شرکتها به منظور بالابردن توان فنی کشور.
7 – تقسیم کارهای بزرگ فراتر از ظرفیت شرکتهای موجود داخلی به قسمتهای جداگانه
مناسب قابل اجراء برای شرکتهای داخلی و استفاده از مجموعه‌چند واحد ساخت در کارهای
بزرگ غیر قابل تقسیم.
8 – رعایت اصل واگذاری کامل یک کار در مورد کارهایی که نوعاً و به صورت معمول باید
به طور یکجا واگذار شوند به منظور احتراز از ارجاع بقیه آن به‌صورت متمم و الحاقیه و یا کار تکمیلی.
9 – ممنوعیت استفاده از شرکتهای خارجی جز در کارهای استثنایی (با تشخیص هیأت
تخصصی) که امکان اجرای آن توسط واحدهای داخلی موجود‌نیست و با تأکید بر حداکثر به
کارگیری منابع داخلی و انتقال دانش اجرای کار به نیروهای داخلی از طریق مشارکت
واحدهای ساخت داخلی در قرارداد.
10 – رعایت اصل واگذاری کار به واحدهای دولتی و عمومی صرفاً برای کارهای بزرگ و یا
موارد خاصی که استفاده از واحدهای غیر دولتی ممکن و یا به مصلحت نمی‌باشد با در
نظر گرفتن ضرورت استفاده از ظرفیت واحدهای دولتی موجود ذیصلاحیت
پ – اصول و مبانی حاکم بر قراردادهای ساخت
۱ – تعیین تأییدات، تعهدات، و اختیارات و سایر شرایط قراردادی طرفین قرارداد به طور جامع و مانع و بدون ابهام.
2 – پیش‌بینی تضمین‌های لازم و تکالیف مشخص، در صورت عدم اجرای صحیح یا عدول از
تعهدات و تأییدات و سایر شرایط قراردادی توسط هر‌یک از طرفین قرارداد متناسب با
خسارت مالی وارده به طرف دیگر.
3 – ارجحیت دادن به استفاده از تضمین‌های صنفی نسبت به تضمین‌های متکی به بانکها و مؤسسات دولتی.
4 – رعایت عدالت در تعیین تأییدات، تعهدات، اختیارات و سایر شرایط قراردادی برای طرفین قرارداد.
5 – ایجاد انگیزه و تشویق مالی برای واحدهای ساخت که موضوع قرارداد یا کار را با
کیفیت بهتر یا مثابه قبل از موعد مقرر به پایان برسانند و یا بالعکس.
6 – تعیین مرجعی جهت حل سریع اختلافات.
7 – تعیین حدود اختیارات و نقش دستگاه نظارت در قرارداد ساخت.
8 – پیش‌بینی آموزش نیروی انسانی (اعم از آموزش برای روشهای ساخت و یا بهره‌برداری در موارد لزوم).
9 – پیش‌بینی تدابیر لازم به منظور حفظ حقوق کارکنان واحد ساخت و رعایت سلامت و
بهداشت محیط کار و همچنین جلوگیری از ایجاد خسارت به تأسیسات و منابع عمومی و
خصوصی مجاور عملیات مورد پیمان.
10 – توجه به طبیعت کارها در تهیه متن و شرایط عمومی قراردادهای ساخت و عنداللزوم
تهیه و استفاده از قراردادای و شرایط متعدد تیپ برای‌کارهای مختلف.
11 – پیش‌بینی بیمه لازم به منظور تأمین خسارت وارده به طرفین و نیز اجتناب از
گزاردن مسئولیت‌های خارج از توانایی طرفین بر عهده آنان.
12 – پیش‌بینی حد معقول و منطقی برای تغییر مقادیر مبلغ و مدت قرارداد.
13 – استفاده از قرارداد غیر تیپ برای مواردی که استفاده از قرارداد تیپ میسر نیست با تأیید مرجع ذیصلاحیت.
ت – اصول و مبانی حاکم بر نرخ‌گذاری و نحوه پرداخت قراردادهای یا هزینه در مرحله
ساخت
۱ – تهیه و استفاده از شرح ردیف و قیمت‌های تیپ بر حسب رشته‌های مختلف کارهای اجرایی به عنوان فهارس قیمت پایه به صورت سالیانه.
2 – متناسب نمودن قیمت‌های قرارداد در طول اجراء با استفاده از شاخص‌های تعدیل
آحاد بهاء و یا روشهای دیگر در موارد خاص.
3 – محاسبه قیمت‌های پایه و شاخص‌های تعدیل با استفاده از مبانی زیر:
الف – مواد و مصالح – نرخ مواد و مصالح مطابق نرخهای رسمی
ب – دستمزد – نرخ دستمزد مطابق نرخهای رسمی
ج – ماشین‌آلات – نرخ اجاره ساعتی ماشین‌آلات بر اساس نرخ حاصل از تجزیه هزینه
ساعتی ماشین‌آلات یا نرخهای رسمی
4 – تهیه فرمولهای استاندارد برای محاسبه قیمت‌های ردیف‌های فهارس پایه (تجزیه
قیمت) بر اساس راندمانهای متعارف کشور و استفاده از آن
5 – استفاده از مباین مورد عمل در محاسبه قیمت‌های پایه (مندرج در بند ۳) برای
محاسبه و تهیه قیمت‌های غیر تیپ یا آنالیز خاص مربوط به آن در‌مواردی که قیمت پایه
مربوط تهیه نشده باشد.
6 – استفاده از روش تهیه متره و محاسبه مقادیر اقلام کار جهت محاسبه و پرداخت
کارکردها و یا استفاده از روش محاسبه و پرداخت بر اساس مراحل‌پیشرفت فیزیکی کار در
مواردی که استفاده از این روش منطقی باشد صرفاً برای پرداخت کارکردهای موقت.
7 – تهیه و استفاده از روش محاسبه کارکرد در کارهای امانی – قیمت مقطوع و سایر روشهای ارجاع کار بر اساس مبانی بند ۳
نظارت بر ساخت
نظارت فنی بر ساخت مشتمل است بر فعالیتهایی که به جهت کنترل کمی و کیفی عملیات
ساخت طرح‌های عمرانی، از طریق اعمال نظارت عالیه و یا نظارت مستقیم بر کارها صورت
می‌گیرد و هدف آن تطبیق کمی و کیفی عملیات ساخت با مشخصات فنی و نقشه‌های اجرایی و
برنامه زمانی اجرای کار‌می‌باشد.
اصول و مبانی حاکم بر نظارت بر عملیات ساخت
۱ – الزامی بودن اعمال نظارت بر ساخت در کلیه پروژه‌ها و مستقل بودن قسمت نظارت از واحد ساخت.
2 – مسئول بودن دستگاه نظارت نسبت به کنترل صحت اجرای عملیات توسط واحد ساخت به
منظور اجرای صحیح کار بر طبق معیارها و ضوابط فنی نقشه‌های اجرایی و سایر اسناد و شرایط کار.
3 – مسئول بودن دستگاه نظارت نسبت به کنترل و صحت خدمات و عملیات آزمایشگاهی ساخت،
در این زمینه دستگاه نظارت می‌تواند با تأیید‌کارفرما از خدمات واحدهای آزمایشگاهی
ذیصلاحیت استفاده نماید و یا اینکه رأساً خدمات را انجام دهد.
تبصره – در مورد کارهای بزرگ واحد ساخت نیز باید با دایر کردن آزمایشگاه از
مرغوبیت و صحت و کیفیت مطلوب مصالح و عملیات خود اطمینان‌حاصل کند.
در مواقعی که دستگاه نظارت لازم بداند آزمایشات واحد ساخت تحت نظر او انجام خواهد
شد و به هر حال اقدام واحد ساخت خواه رأساً و خواه‌تحت نظارت دستگاه نظارت از
مسئولیت دستگاه نظارت نسبت به کنترل و تأیید کیفیت و کمیت مطلوب کار نمی‌کاهد.
4 – تهیه و استفاده از شرح خدمات تیپ نظارت و همچنین تعیین ترکیب استاندارد برای
عوامل نظارت بر ساخت و مشخصات و وظایف آنها در‌رشته‌های مختلف.
5 – تهیه ضوابط و دستورالعملهای فنی نحوه انجام نظارت بر ساخت به منظور استفاده از
آن توسط دستگاه نظارت.
6 – ایجاد انگیزه و پیش‌بینی تسهیلات رفاهی برای کارکنان نظارت کارگاهی به منظور
جذب افراد کاردان در کادر نظارت.
7 – استفاده از همان واحد خدمات مشاوره که خدمات مطالعه و طراحی تفصیلی طرح را
انجام داده است برای خدمات نظارت در صورت امکان.
8 – توجه به امر آموزش و تربیت کادر نظارت فنی به منظور بالابردن سطح کیفی پروژه
از طریق برگزاری کلاسهای آموزشی و تهیه و ارسال نشریات‌فنی.
آماده‌سازی برای بهره‌برداری
آماده‌سازی برای بهره‌برداری مشتمل بر کلیه فعالیتهایی است که به منظور تهیه و
تدارک مواد و مصالح و تجهیزات و قطعات یدکی، نیروی انسانی و همچنین تهیه
دستورالعملهای بهره‌برداری به موازات سایر فعالیت‌های اجرایی طرح توسط واحد
بهره‌بردار انجام می‌شود تا بهره‌برداری به موقع و با‌ظرفیت پیش‌بینی شده در طراحی
ممکن گردد این فعالیت‌ها توسط مدیریت.
ج – اصول و مبانی حاکم بر آماده‌ساز برای بهره‌برداری
1 – تعیین واحد بهره‌بردار و انجام به موقع فعالیت‌های مربوط به برنامه‌ریزی
اجرایی عملیات آماده سازی، سازماندهی و آموزش نیروی انسانی دوران‌بهره‌برداری و
نیز سایر اقدامات لازم برای بهره‌برداری قبل از اتمام دوران ساخت.
قبل از اتمام دوران ساخت.
2 – تهیه به موقع دستورالعملهای نگهداری و بهره‌برداری (فنی، مالی، اداری) به طور
ساده و روشن.
3 – پیش‌بینی و تهیه و تدارک به موقع ماشین‌آلات و تجهیزات و قطعات و لوازم و
مصالح مورد نیاز برای حداقل یک سال از مرحله بهره‌برداری.
4 – تأمین نیازهای تکنیکی و دانش فنی بهره‌برداری به نحوی که انتقال و بکارگیری
تکنولوژی را در چهارچوب سیاستهای تعیین شده به هرماه داشته‌باشد.
5 – تنظیم روابط دستگاه بهره‌بردار و مدیریت اجرایی و فراهم نمودن امکان بهره‌برداری تدریجی از کار.
ارزشیابی
ارزشیابی عبارتست از فعالیتهایی که به منظور سنجش عملکرد نظام فنی و اجرایی در
جهت وصول به اهداف مصرح در نظام و نیز مقایسه این عملکرد با هدفهای تعیین شده طی
برنامه‌های عمرانی و تأثیر نتایج حاصله در فرآیند تهیه و تنظیم برنامه انجام می‌شود.
اصول و مبانی حاکم بر ارزشیابی
۱ – ارزشیابی از جنبه فنی و اقتصادی و اجتماعی، مالی و نهادی بر مبنای شاخصها
نرمها و استاندارد علمی و فنی.
2 – انتخاب معیارها و روشهای ارزشیابی به نحوی که نتایج حاصل از اطلاعات آن متضمن
تقویت و اصلاح مکانیسم برنامه‌ریزی در سطوح مختلف‌کلان بخشی و طرح باشد.
3 – انتخاب زمان مناسب جهت ارزشیابی قبل از ورود زیان غیر قابل جبران به منظور
چاره‌جویی و اعمال اصلاحات لازم.
4 – ارزشیابی منظم و زمان‌بندی شده از عملکرد ضوابط، معیارها و روشها، عوامل
دست‌اندرکار.
5 – ارزشیابی منظم و زمان‌بندی شده از عملکرد طرح‌های عمرانی در مراحل مختلف مطالعه
و طراحی، ساخت و بهره‌برداری و انعکاس نتایج آن به‌منظور اصلاح نظام فنی و اجرایی.
6 – ارزشیابی از طریق ایجاد شناسنامه کاری برای عوامل، افراد فنی و متخصص و نیز
شناسنامه برای هر یک از طرح‌های عمرانی.
7 – ایجاد نظام اطلاعاتی و بروز نمودن اطلاعات در مراحل مختلف اجرای طرح جهت آگاهی
از وضعیت و مشکلات واحدهای مدیریت اجرایی،واحدهای ساخت، واحد خدمات مشاوره و
واحدهای بهره‌برداری از نظر کمی و کیفی.