[به موجب مقررات ملی ساختمانی ایران: مقررات ملی پی و پی‌سازی، مصوب ۱۳۷۲ جایگزین و نسخ شده است.]
شماره ۴۳۱۴۰ت۷۱ک – ۱۳۶۹.۰۵.۰۴
اکثریت وزراء عضو کمیسیون امور زیربنایی و صنعت هیأت دولت در جلسه مورخ ۱۳۶۹.۳.۲۱ با توجه به اختیارات تفویضی موضوع تصویب‌نامه شماره ۹۳۶۴۸ت۹۱۱ مورخ ۱۳۶۸.۱۰.۲۳ هیأت وزیران، بنا به پیشنهاد وزارت مسکن و شهرسازی و وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون نظام معماری و ساختمانی مصوب ۱۳۵۲ تصویب نمودند:
مقررات مربوط به “پی و پی‌سازی” از مجموع ضوابط و مقررات ساختمانی کشور به شرح پیوست تعیین می‌گردد و رعایت آن در طراحی و اجرای ساختمانهایی که در حوزه شمول این مقررات قرار دارند، الزامی است.
۲ – وزارت مسکن و شهرسازی موظف است ظرف (۳) ماه از تاریخ ابلاغ این تصویب‌نامه فهرست تفصیلی انواع ساختمانهای عمومی و مخاطره‌آمیز و فرم کنترل اجرای مقررات مربوط به “پی و پی‌سازی” را تهیه و به شهرداریهای سراسر کشور ابلاغ نماید.
۳ – در اجرای ماده (۱۴) قانون نظامی معماری و ساختمانی، شهرداریها موظفند بعد از (۳) ماه از تاریخ ابلاغ این تصویب‌نامه مشخصات فنی پی‌های ساختمانهای مشمول آن را بر اساس مقررات مربوط به “پی و پی‌سازی” در پروانه‌های ساختمانی درج نموده و مالکان و مهندسان طراح و محاسب را مکلف نمایند همراه با نقشه‌های تسلیمی، فرم کنترل اجرای مقررات مزبور را امضا و به ضمیمه آن ارائه نمایند.
این تصویب‌نامه در تاریخ ۱۳۶۹.۵.۳ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.
حسن حبیبی – معاون اول رییس جمهور
مقررات پی و پی‌سازی
مبحث “پی و پی‌سازی” از مجموعه مباحث مقررات ساختمانی کشور
۷ – کلیات:
7 – مقدمه: این مبحث شامل مقررات مربوط به اجرای پی ساختمانها بوده و شالم بخشها و
فصول ذیل می‌باشد:
بخش (۰): تعاریف کلی و واژه‌ها.
توضیحات مربوط به بخش (۰)
بخش (۱): بررسی ژئوتکنیکی و شناسایی خاکها
توضیحات مربوط به بخش (۱)
بخش (۲): شالوده‌ها (پی‌های سطحی)
توضیحات مربوط به بخش (۲)
مقررات بخشهای ۳، ۴، ۵ که به ترتیب مربوط به پی‌های عمیق و پی‌های نیمه عمیق و
پی‌های ویژه خواهد بود و توضیحات مربوط به هر یک پس از تدوین و‌تصویب به بخشهای
موجود ضمیمه خواهد گردید. در متن مقررات حاضر هر جا که به دستورالعمل یا آیین‌نامه
یا دفترچه مشخصات فنی دیگر ارجاع داده شده‌مراد مدارکی است که توسط مراجع داخلی
مسئول تدوین شده یا می‌شوند و مادام که چنین مدارکی توسط مراجع مسئول داخلی تدوین
نشده‌اند استفاده‌کنندگان‌می‌توانند به تشخیص و مسئولیت خود به سایر مدارک معتبر
رجوع نمایند.
7 – ۰ – ۱ – حوزه شمول:
——————————————————–
رعایت کلیه، مقررات بخشهای ۱ و ۲ در طراحی و اجرای ساختمانهای مشروحه ذیل الزامی
است:
الف: کلیه ساختمانهای دولتی و متعلق به نهادهای انقلاب اسلامی شامل ساختمانهایی
که توسط دستگاه‌هایی اجرایی، شرکتهای و سازمانهای دولتی، نهادهای‌انقلاب اسلامی و
سازمانها و مؤسسات و شرکتهای که شمول مقررات عمومی بر آنه مستلزم ذکر نام است و یا
توسط بخش خصوصی برای واگذاری به دولت و‌نهادهای انقلاب اسلامی ساخته می‌شوند.
ب: کلیه، ساختمانهای غیر دولتی عمومی.
ج: کلیه، ساختمانهای غیر دولتی مخاطره‌آمیز که در آنها مواد اشتغال‌زا یا قابل
انفجار یا تشعشع‌زا نگهداری می‌شود یا مورد استفاده وسیع قرار می‌گیرد.
– در طراحی و اجرای سایر ساختمانهای واقع در محدوده، شهرهایی که از طرف وزارت مسکن
و شهرسازی بر اساس تبصره (۲) ماده (۶) اصلاحی قانون نظام‌معماری و ساختمانی اعلام
شده یا می‌شوند صرفاً رعایت بخش دوم مقررات مربوط به “پی و پی‌سازی” الزامی است و
متناسب با توسعه، امکانات فنی در سطح‌کشور با اعلام مشترک وزارتخانه‌های مسکن و
شهرسازی و کشور، رعایت بخش اول در شهرهای موضوع تبصره فوق نیز الزامی می‌گردد.
7 – ۰ – ۲ تعاریف کلی و واژه‌ها:
مجموعه بخشهایی از سازه و خاک در تماس با آن، که انتقال بار بین سازه و زمین، از
طریق آن صورت می‌پذیرد. “پی*” نام دارد.
به طور کلی می‌توان پی‌ها را به چهار گروه عمده تقسیم کرد:
*>>پاورقی: (معادل انگلیسی Foundation، معادل فرانسوی Fondation)<<
– پی‌ها سطحی یا شالوده‌ها*.
*>>پاورقی: (معادل انگلیسی Shallow fondation، معادل فرانسوی Dondation
superficielle)<<
– پی‌های عمیق،* مانند پی‌های شمعی.
*>>پاورقی: (معادل انگلیسی Deep foundation، معادل فرانسوی Fondation profonde)
<<
– پی‌های نیمه عمیق*، مانند پی‌های چاهی.
*>>پاورقی: (معادل انگلیسی Pier foundation، معادل فرانسوی Fondation semi –
rofonde, puits)<<
– پی‌ها ویژه*، مانند پی‌های با صندوقه** و مهار***.
*>>پاورقی: (معادل انگلیسی Special foundation، معادل فرانسوی Fondation
speciale)<<
**>>پاورقی: (معادل انگلیسی Caisson، معادل فرانسوی)<<
***>>پاورقی: (معادل انگلیسی Anchorage، معادل فرانسوی Ancrage)<<
7 – ۰ – ۲ – ۱ پی‌های سطحی یا شالوده‌ها:
——————————————————–
شالوده‌ها پی‌هایی هستند که در عمق کم و نزدیک سطح زمین اجرا می‌شوند و بارهای
سازه را به زمین منتقل می‌کنند.
شالوده‌ها بر سه نوع‌اند:
– شالوده‌های منفرد*.
*>>پاورقی: (معادل انگلیسی Footing, isolated footing، معادل فرانسوی
Semelle,semelle isolee)<<
– شالوده‌های نواری*.
*>>پاورقی: (معادل انگلیسی Strip footing، معادل فرانسوی Semelle continue,
semelle fitante)<<
– شالوده‌های گسترده*.
*>>پاورقی: (معادل انگلیسی mat foundation، معادل فرانسوی Radier general)<<
شالوده ممکن است سنگی، بتنی یا بتن آرمه باشد.
آنچه معمولاً در زیر ساختمان و بر روی پی‌های عمیق اجرا می‌شود و بارهای سازه را
به پی عمیق منتقل می‌کند نیز شالوده است.
تبصره:
واژه شالوده منفرد جایگزین واژه پی تکی یا پاشنه تکی، شالوده نواری جایگزین پاشنه
پیوسته و شالوده گسترده جایگزین رادیه ژنرال و پی‌گسترده است.
7 – ۰ – ۲ – ۲ – پی‌های عمیق:
——————————————————–
آن دسته از پی‌ها را که نسبت عمق آنها به کوچکترین بعد افقیشان از ۶ تجاوز کند،
پی‌های عمیق می‌نامند.
انواع پی‌های شمعی، دیوارکها* و دیوارهای جداکننده** از جمله پی‌های
عمیق‌اند.پی‌های عمیق معمولاً به وسیله یک سازه میانجی که شالوده نامیده می‌شود*>>
پاورقی: (معادل انگلیسی ، معادل فرانسوی Barette)<<
**>>پاورقی: (معادل انگلیسی Cut 066 wall، معادل فرانسوی Paror moulee)<<
بارهای سازه را می‌گیرند و به زمین منتقل می‌کنند.
7 – ۰ – ۲ – ۳ – پی‌های نیمه عمیق:
——————————————————–
پی‌های نیمه عمیق، مانند پی‌های چاهی، حد فاصل شالوده‌ها و پی‌های شمعی را تشکیل
می‌دهند. نحوه محاسبه این گونه پی‌ها بیشتر شبیه محاسبه شالوده‌ها‌است.
7 – ۰ – ۲ – ۴ – پی‌های ویژه:
——————————————————–
پی‌های ویژه، مانند پی‌های با صندوقه، مهارها، ستونهای شنی* و غیره، با سه گونه
قبلی پی‌ها تفاوت زیادی دارند و برای انتقال بارهای سازه به زمین، ممکن‌است با
بهره‌گیری از فشار، کشش یا اصطکاک کار کنند.
*>>پاورقی: (معادل انگلیسی ، معادل فرانسوی Colonne balastee)<<
می‌توان به منظور عمومیت بخشیدن به مسأله انتقال نیرو بین سازه و خاک اطراف،
پوشهای تونلهای را هم از جمله پی‌های ویژه به حساب آورد. با این‌دیده‌سازهای
نگهبان، مانند سپرهای فلزی، دیوارهای جداکننده و غیره نیز پی‌ویژه به حساب
می‌آیند.
7 – ۰ – ۲ – ۵ – پی‌سازی:
——————————————————–
اتخاذ تدابیر لازم و اجرای در خور آنها به منظور تأمین پایدار هر نوع ساختمان
برای به وجود آوردن تعادل مناسب بین بنا و زمین در تماس با آن پی‌سازی نام دارد.
شالوده‌های منفرد که نزدیک به هم باشند، می‌توانند به یکدیگر پیوست شوند و به
صورت “شالوده مرکب” کار کنند.
شالوده‌های نواری ممکن است زیر ستون و یا زیر دیوار باشند. شالوده‌های گسترده به
دو صورت، بدون تیر و با تیر طرح و اجرا می‌شوند.
7 – ۱ – بررسی ژئوتکنیکی و شناسایی خاکها:
——————————————————–
7 – ۱ – ۱ – هدف:
——————————————————–
هدف از این کار تعریف آن دسته از شرایط فنی است که بررسیهای ژئوتکنیکی و شناسایی
خاکهای مربوط به یک طرح ساختمانی باید در محدوده آنها به عمل‌آید.
7 – ۱ – ۲ – محدوده یا دامنه کاربرد:
——————————————————–
این مقررات در تمامی حالات مربوط به بررسیهای ژئوتکنیکی و شناساییهای محل‌هایی که
بنایی در آن احداث خواهد شد، کاربرد دارد.
7 – ۱ – ۳ – تعاریف:
——————————————————–
7 – ۱ – ۳ – ۱ – بررسی ژئوتکنیکی:*
*>>پاورقی: توضیحات (صفحه ۱۰) دارد.<<
بررسیهای ژئوتکنیکی لایه‌های زمین و آبهای زیرزمینی را به عنوان عوامل دخیل در
پایداری و رفتار منابع ابنیه موقتی و دائمی مورد مطالعه قرار می‌دهد.
این بررسیها به منظور ارائه داده‌های مربوط به رفتار خاک، که در طراحی و ساخت
بناها لازم می‌آید، صورت می‌گیرد. همچنین اثرات بنا بر محیط اطراف را نیز‌همین
بررسیها مشخص می‌کنند.
7 – ۱ – ۳ – ۲ – شناسایی خاکها:*
*>>پاورقی: توضیحات (صفحه ۱۰) دارد.<<
برای اینکه عوامل مختلف (از قبیل حرفه‌های، مسیر قنوات، چاه‌های فاضلاب و…)،
تشکیلات زمین‌شناسی احجام و خاک مورد نظر در طرح به حد کفایت‌شناخته شوند. باید با
به کار گرفتن وسایل و امکانات لازم، از خاکها شناسایی به عمل آید.
7 – ۱ – ۳ – ۳ – مهندس ژئوتکنیک:
مهندس ژئوتکنیک، شخصیت است حقیقی یا حقوقی که در مکانیک خاک و مهندسی و طراحی
پی‌ها تخصص و تبحر داشته باشد.
به لحاظ اهداف شناسایی، ترجیح دارد این مهندس یک مهندس عمران (راه و ساختمان) با
تخصص مکانیک خاک و مهندسی پی‌باشد، این مهندس، مشاور فنی‌طرح در زمینه‌های زیر
خواهد بود:
– تعریف و تدوین برنامه یا برنامه‌های شناسایی،
– نظارت و کنترل اجرای شناساییها،
– تفسیر نتایج حاصل از شناساییها.
– طراحی پی‌ها و ارائه نحوه اجرای آنها به گونه سازگار با بنای مورد نظر، و نیز
شرایط به کارگیری آن بنا،
– بررسی اثرات اجرای کارهای ساختمانی بر محیط ژئوتکنیکی اطراف.
– طراحی ابنیه خاکی، نظیر خاکریزها، خاکبرداریها و نظایر آن ارائه نحوه اجرای
مناسب آنها.
7 – ۱ – ۳ – ۴ – حفار:
حفار، مجری چیره‌دستی است که برنامه‌های شناسایی در محل را اجرا می‌کند و مسئولیت
اجرای صحیح عملیات مربوط به شناسایی و به کارگیری لوازم و‌دستگاه‌های مناسب برای
این کار با اوست تا شناسایی، همان گونه به عمل آید که مهندس ژئوتکنیک آن را
برنامه‌ریزی کرده است.
7 – ۱ – ۳ – ۵ – آزمایشگاه:
آزمایشگاه عبارت است از آزمایشگاه مکانیک خاک واجد شرایط و مجهز، که آزمایشهای
مورد نظر مهندس ژئوتکنیک بر روی نمونه‌های برداشت شده در‌شناسایی محلی در آنجا
انجام شود.
7 – ۱ – ۳ – ۶ – گستره ژئوتکنیکی حفاظتی:
گستره ژئوتکنیکی حفاظتی، منطقه‌ای است که مسایل زیر باید در ارتباط با محدوده آن
مورد توجه قرار گیرد:
– پایداری زمین و ابنیه موجود از یک سو.
– پایداری بناهایی که باید احداث شود (در طی کار و پس از اتمام آن) از سوی دیگر.
– اندکرنش دو ردیف فوق و اشکالات احتمالی.
7 – ۱ – ۴ – بررسی مقدماتی
قبل از انجام شناسایی خاکها به طور اخص، لازم است با انجام موارد زیر اطلاعاتی
مقدماتی به دست آید:
1) بررسی مشخصات اصلی طرح:
2) بازدید مفصل از محل طرح:
3) کسب اطلاع از اشخاص و بررسی* مدارکی که ممکن است اطلاعاتی را (مثلاً درباره
محیط اطراف و همچنین نوع پی‌ساختمانهای موجود در محل و‌مجاورت نزدیک آن) در مورد
محل به دست دهد.
*>>پاورقی: توضیحات (صفحه ۱۰) دارد.<<
4) تدوین گزارشی تحلیلی، شامل تعریف یک برنامه شناسایی متناسب با محل و طرح.
7 – ۱ – ۴ – ۲ – شناسایی زمین زیر پی*:
*>>پاورقی: توضیحات (صفحه ۱۰) دارد.<<
شناسایی زمین زیر پی که برنامه آن را مهندس ژئوتکنیک تدوین می‌کند، باید شامل
تعدادی گمانه، به منظور مشخص شدن بی‌شبهه موارد زیر، باشد:
– تشکیلات زمین‌شناسی لایه‌های زمین، و موقعیت فضایی عوامل مختلف (از قبیل
حفره‌ها، مسیر قنوات، چاه‌های فاضلاب و…)
– تشخیص نوع زمین‌شناسی و فیزیکی – مکانیکی لایه‌های خاک تحت اثر میدان تنشهای
حاصل از بنا، در داخل گستره ژئوتکنیکی تحت حفاظت.
این گمانه‌زنیها از حفاریها، آزمایشهای در محل و برداشت نمونه به منظور بررسی و
تحلیل در آزمایشگاه تشکیل شده است.
ژرفای گمانه‌ها باید بیشتر از ژرفایی باشد که پی‌ها بر آن اثر می‌گذارند و تغییر
شکلهای حاصل، امکان بروز اختلالاتی در پایداری بنا را فراهم می‌آورد.
مستقل از خطرات وجود ناهنجاریهای طبیعی یا مصنوعی (حفره و غار، مناطق سست و
تراکم از دست داده، مناطق ورزشی یا خاکریزهای دستی و غیره)، ژرفای‌گمانه‌ها یاد از
ژرفای سطوح لغزش محتمل بیشتر باشد. منظور از سطوح لغزش محتمل، سطوح لغزشی است که
در اثر تغییرات موقتی یا دائمی پستی و بلندهای‌طبیعی و شرایط هیدرولیکی منطقه
امکان فعال شدن داشته باشند.
7 – ۱ – ۴ – ۳ – تجزیه و تحلیل و جمع‌بندی بررسی مقدماتی و شناسایی:
تحلیل عوامل حاصل در طول بررسی مقدماتی و مرحله شناسایی خاکها، به یک جمع‌بندی
کلی، شامل مراتب زیر منجر می‌شود:
1) تهیه برشها و نیمرخهای زمین‌شناسی و ژئوتکنیکی، مطابق با نتایج گمانه‌زنیها و
آزمایشها، که معرف موقعیت فضایی و ابعاد عوامل مختلف و تشکیلات‌شناسایی شده باشد:
2) دستیابی به مشخصات مختلف خاکها، که برای تدوین طرح و انجام محاسبات مربوط به آن
لازم‌اند:
3) شناخت جریانهای مختلف آبهای زیرزمینی و سفره‌های آب:
4) بررسی حساسیت لایه‌های سطحی خاک در برابر یخبندان:
5) چگونگی خورندگی خاکها و آبها در برخورد با مصالح ساختمانی پیش‌بینی شده در طرح:
6) بررسی رفتار خاکها در برابر بارهای دینامیکی (زلزله، دستگاه‌های لرزنده و
غیره)، در صورت لزوم:
7 – ۱ – ۴ – ۴ – تفسیر نتایج به منظور تدوین طرح و اجرای آن:
تفسیر در ارتباط با موارد زیر به عمل می‌آید:
1) اجرای عملیات خاکی.
2) پایداری شیروانیهای موقتی یا دائمی و پایداری ابنیه نگهبان.
3) زهکشی، پایین آوردن سطح سفر آبهای زیرزمینی و ناتراوا کردن ابنیه زیرزمینی.
4) روشهای اجرای پی‌های ساختمانها، در بردارنده
– نوع و تراز تکیه پی‌های ممکن:
– تنشهای مجاز توصیه شده:
– تخمین تقریبی نشستهای کل و نامساوی.
5) به طور کلی، کلیه نکات مربوط به اندرکنش خاک و سازه.
توضیحات مربوط به بررسی ژئوتکنیک و شناسایی خاکها (۷ – ۱)
——————————————————–
1 – بررسی ژئوتکنیکی که به مهندس ژئوتکنیک واگذار می‌شود، بسته به پیشرفت مطالعات
طرح کلی بنا ممکن است شامل چند مرحله باشد، توصیه می‌شود‌که این بررسی از مرحله
انتخاب محل آغاز شود تا اطلاعات لازم مربوط به نحوه طراحی در اختیار مهندس طراح
قرار گیرد. همچنین توصیه می‌شود که این‌بررسی، حداقل تا اجرای پی‌ها ادامه باید تا
مطابقت فرضیات به عمل آمده و الگوهای محاسباتی با نتایج حاصل از رویت شرایط واقعی
زمین، مورد کنترل قرار‌گیرد.
2 – بر حسب برنامه بررسی ژئوتکنیک، شناسایی ممکن است شامل چند مرحله باشد و در حین
اجرا نیز با توجه به نتایج حاصل، دستخوش تغییراتی شود.
3 – از جمله دستگاه‌هایی که می‌توانند در این باره مورد سئوال قرار گیرند
عبارت‌اند از:
– شهرداریها و دفاتر فنی استانداریها
– سازمان هواشناسی
– ادارات راه و ترابری
– سازمان زمین‌شناسی کشور
– آزمایشگاه مکانیک خاک
مدارک مورد بررسی هم می‌تواند به شرح زیر باشد:
– نقشه‌های ترازبندی محلی و عکسهای هوایی
– نقشه‌های زمین‌شناسی
– نقشه‌های ویژه از قبیل منطقه‌بندی زلزله، یخبندان و غیره
4 – منظور از گمانه‌زنی، کلیه عملیاتی است که در سطح زمین و در لایه‌های زیر آن به
منظور ممکن ساختن شناسایی عوامل مختلف (از قبیل حفره‌ها، مسیر‌قنوات، چاه‌ها
فاضلاب و غیره…) و تشکیلات زمین‌شناسی محل انجام می‌گیرد، تعداد ازن گمانه‌ها
تابع عوامل زیر است:
– گستردگی محیط ژئوتکنیکی تحت حفاظت و ناهمگنی زمین در اعماق:
– حساسیت سازه‌های مورد احداث نسبت به نشستهای نامساوی.
تفسیر صحیح نتایج آزمایشهای در محل، معمولاً نیازمند بررسی عمیق نتایج یک حفاری
معرف، به همراه بررسیهای لازم درباره نمونه‌های نشان‌دهنده تشکیلات‌مختلف زیرزمینی
است.
در مورد پی‌ها عمیق (شمعها)، لازم است ژرفای شناسایی، دست کم ۷ برابر قطر شمع،
که در هر صورت نباید از ۵ متر کمتر باشد، پایین‌تر از تراز نوک شمع‌ها‌ادامه یابد،
در نظر گرفتن اثرات ناشی از گروه‌ها شمع ممکن است ژرفای شناسایی را باز هم بیشتر
کند.
7 – ۲ – شالوده‌ها (پی‌های سطحی):
——————————————————–
7 – ۲ – ۱ – مقررات:
7 – ۲ – ۱ – ۱ – محدوده کاربری و موضوع:
این مقررات باید در عملیات اجرایی مربوط به شالوده‌ها (پی‌های سطحی۹ بتنی و یا
بتن آرمه اعم از شالوده‌های منفرد، شالوده‌های نواری، شالوده‌های گسترده و‌یا
توده‌های بتنی نیمه عمیق (چاه‌ها کوتاه) مراعات شود*
*>>پاورقی: توضیحات مندرج در صفحات ۱۶ و ۱۷ دارد.<<
هر گاه نسبت عرض یک پی به ارتفاع آن کمتر از یک ششم باشد و ژرفای پی از ۳ متر
تجاوز کند، آن پی را عمیق می‌خوانند. بررسی پی‌های عمیق موضوع بخش‌جداگانه‌ایست.*.
*>>پاورقی: توضیحات مندرج در صفحات ۱۶ و ۱۷ دارد.<<
>شکل: تصویب‌نامه‌ها ۱۳۶۹ – جلد ۱ – صفحه ۳۰۷<
این مقررات پی‌های برخی از بناهای خاص را، که از قواعد ویژه پیروی می‌کنند، شامل
نمی‌شود.*
*>>پاورقی: توضیحات مندرج در صفحات ۱۶ و ۱۷ دارد.<<
این مقررات ضابطه‌هایی را مشخص می‌کند که به عنوان یک مبنای کمیته رعایت آنها
برای سازنده اجباری است.
7 – ۲ – ۲ – گودبرداریهای لازم برای اجرای شالوده‌ها:
——————————————————–
الف – ضوابط کلی اجرای گودبرداری.
گودبرداری برای پی به عملیات خاکی‌ای گفته می‌شود که با هدف احداث گودهایی که
بخشهای در تماس مستقیم با زمین ساختمانها در آن قرار می‌گیرد انجام‌می‌پذیرد.
این گودبرداریها باید بر اساس معیارهای مربوط به انجام عملیات خاکی صورت گیرند که
خود، موضوع مقررات دیگری است.*
*>>پاورقی: توضیحات مندرج در صفحات ۱۶ و ۱۷ دارد.<<
ب – ضوابط ویژه اجرا.
7 – ۲ – ۲ – ۱ – حفاظت کف‌گودهای مربوط به شالوده ساختمانها باید هر چه کمتر در
معرض اثرات جوی و محیطی قرار داشته باشد*
*>>پاورقی: توضیحات مندرج در صفحات ۱۶ و ۱۷ دارد.<<
7 – ۲ – ۲ – ۲ – آمایش (آماده‌سازی)
اگر کف گرود، برای اجرای شالوده پیش‌بینی شده، نامناسب تشخیص داده شود، لازم است
بر اساس شرایط مندرج در دستورالعمل مربوط، نسبت به انجام‌عملیات تکمیلی آماده‌سازی
آن اقدام شود*
*>>پاورقی: توضیحات مندرج در صفحات ۱۶ و ۱۷ دارد.<<
7 – ۲ – ۲ – ۳ – گودبرداری در مجاورت آب
اجرای شالوده‌ها باید بعد از سالم‌سازی و خشکانیدن کف گود صورت گیرد.
سالم‌سازی کف‌گود با روشهای مناسب، از قبیل آب‌کشی و زهکشی، عملی است.
در حالت آب‌کشی و تخلیه باید به منظور احتراز از بروز مشکلات زیر، پیشگیریهای
لازم به عمل آید:
– تهدید پایداری شیروانیهای گود و ابنیه مجاور،
– بالا آمدن کف گود در اثر فشار آب، به ویژه بعد از توقف تلمبه‌زنی.
7 – ۲ – ۲ – ۴ – پیشگیریهای مربوط به یخبندان:
اگر کف گود غرقات شده باشد و این غرقات یخ‌زده باشد، و یا اگر در گوشه و کنار گود
قطعات یخزدگی وجود داشته باشد، باید بتن‌ریزی شالوده بعد از ذوب‌یخها،و یا تخریب
کامل آنها و روبرداری و پاکیزه کردن جاهایی که در معرض یخبندان قرار داشته‌اند،
انجام شود.
7 – ۲ – ۲ – ۵ – پیشگیریهای مربوط به ورود آب به گود و دیگر عوامل تخریب گود
باید تمهیدات لازم برای اجتناب از آب‌شکستگی و تخریب ناشی از آن به هنگام اجرای
شالوده‌ها به عمل آید تا پایداری به هیچ عنوان دستخوش نقصان نشود.
7 – ۲ – ۲ – ۶ – احتیاطات مربوط به پایداری بناهای موجود
گودهایی که در مجاورت بناهای موجود ایجاد می‌شوند نباید به هیچ عنوان پایداری این
بناها را، چه در مرحله موقت اجرا و چه در مرحله نهایی، دچار نقصان یا‌اشکال کنند.
7 – ۲ – ۳ – نکات مربوط به اجرای شالوده‌ها:
——————————————————–
شالوده‌های ساختمانها باید با توجه به معیارها و دستورالعملهای “دفترچه مشخصات
فنی” مربوط به اجرای کارهای بتنی و همچنین مقررات زیر احداث شوند.
7 – ۲ – ۳ – ۱ – بتن پاکیزگی
اجرای یک لایه بتن پاکیزگی در زیر تمامی شالوده‌های بتن‌آرمه که در مجاورت سطح
زیرین خود آرماتور دارند، الزامی است. بتن پاکیزگی خطر آلوده شدن بتن‌سازه‌ای را
به هنگام انجام عملیات بتن‌ریزی مرتفع می‌نماید.
ضخامت لایه بتن پاکیزگی به هیچ عنوان نباید کمتر از ۵ سانتیمتر باشد.
7 – ۲ – ۳ – ۲ – عیارهای کمیته بتن شالوده‌ها
عیارهای مندرج در زیر به سیمانهای متداول مربوط می‌شوند:
الف – برای بتن پاکیزگی و بتن درشت، عیار کمیته، ۱۵۰ کیلوگرم سیمان در متر مکعب
بتن است.
ب – بتن شالوده‌های غیر مسلح: باری شالوده‌ها با بتن غیر مسلح در زیر دیوارهای
باربر یا ستونها، عیار کمیته، ۲۰۰ کیلوگرم سیمان در متر مکعب بتن است. در‌حالت
اجرای بتن داخل آب، باید عیار کمیته سیمان به ۳۰۰ کیلوگرم در متر مکعب بتن افزایش
داده شود.
ج – برای بتن شالوده‌های نوازی که فقط آرماتور کلاف دارند، باید عیار کمیته، ۲۵۰
کیلوگرم سیمان در متر مکعب بتن در حالت بتن‌ریزی در خشکی و ۳۵۰کیلوگرم سیمان در
متر مکعب در شرایط بتن‌ریزی در داخل آب باشد. عیارهای کمیته یاد شده برای تأمین
حفاظت کافی آرماتورها در برابر خوردگی لازم است.
د – برای بت شالوده‌های بتن آرمه، عیار کمیته، ۳۰۰ کیلوگرم سیمان در متر مکعب بتن
در حالت بتن‌ریزی در خشکی و ۴۰۰ کیلوگرم سیمان در متر مکعب بتن‌در شرایط بتن‌ریزی
در داخل آب است.
7 – ۲ – ۳ – ۳ – بتن‌ریزی شالوده‌ها
بتن‌ریزی شالوده‌ها می‌تواند در صورت وجود شرایط پایداری برای دیواره‌های گود
بدون قالب‌بندی و با رعایت سایر مقررات فنی مربوط به بتن‌ریزی در مجاورت‌خاک انجام
شود.
در حالت خاص بتن‌ریزی در آب۷ لازم است روشی انتخاب شود که مانع شسته شدن بتن تا
زمان گیرش باشد*.
*>>پاورقی: توضیحات مندرج در صفحات ۱۶ و ۱۷ دارد.<<
7 – ۲ – ۳ – ۴ – حالت محیط‌های خورنده
لازم است به منظور مشخص شدن شدت خورندگی محیط، در زمان مناسب نمونه‌برداری و
آزمایش بر روی آب و خاک محل به عمل آید. نتیجه این کار باید در‌شرایط پیش‌بینی شده
در دفترچه مشخصات ویژه منظور شود.
توضیحات مربوط به بخش مقررات شالوده‌ها از مبحث پی‌ها (۷ – ۲ – ۱)
1 – لازم به یادآوری است که اثر آب بر قسمتهای زیر سفره بناها، و از آن جمله
شالوده‌های گسترده، در مبحث عملیات گودبرداری و زیربندی مطرح می‌شود.
2 – عرض، ارتقاع و ژرفای پی در حالات مختلف در اشکال زیر نمایانده شده است:
>شکل: تصویب‌نامه‌ها ۱۳۶۹ – جلد ۱ – صفحه ۳۱۱<
3 – به عنوان مثال، طراحی پی دودکش‌ها، منابع آب و نظایر آنها تابع مقررات ویژه
مربوط به خود می‌باشد.
4 – نحوه و روش اجرای عملیات گودبرداری مربوط به پی‌ها را باید، در صورت لزوم، به
هنگام راحی ساختمان مورد بررسی قرارداد و مشخص کرد.
5 – ریختن بتن پاکیزه‌گی با تن شالوده باید به مجرد اتمام عملیات گودبرداری صورت
گیرد. پاره‌ای از خاکها، ماننده مارنها، که در زمان پایان عملیات
گودبرداری‌مقاومتی کافی و مناسب دارند، نسبت به عوامل جوی حساسیت نشان می‌دهند و
در اثر ریزش آب باران بر آنها بعد از چند ساعت گل شده و کاملاً سست‌می‌شوند. برخی
خاکهای دیگر، مانند شیست‌ها، خاصیت تورقی دارند و در مجاورت هوا پوسته پوسته شده و
از جدارهای گود جدا می‌شوند. به منظور‌پیشگیری از مشکل فوق و جلوگیری از در معرض
هوا قرار گرفتن زمینهای قابل تورم، می‌توان روی قسمتهای گودبرداری شده را با ملات
ماسه و سیمان اندود‌کرد و یا با ورق کلفتی از پلی‌اتیلن متناسب با شرایط سطح زمین،
روی آن را پوشاند.
6 – تمامی عواملی که در کف گود به آن برخورد می‌شود مانند سنگها، شالوده‌های قدیمی
و به طور کلی هر گونه عدسی زمین مقاوم که احتمال تشکیل نقاط‌سخت موضعی را در زیر
شالوده‌ها گسترده و شالوده‌های نواری پدید می‌آورند باید تا عمیقی مناسب برداشته
شوند تا از ناهمگنی در زیر شالوده اجتناب شود.راه‌حلهای مناسب دیگری هم می‌توانند
به کار گرفته شوند.
تمامی بخشها و عدسیهای با قابلیت تراکم بیشتر از زمین طبیعی مجموعه را باید در
شرایط یکسان بهسازی یا جایگزین کرد تا زمین پی از همگنی کافی برخوردار‌شود. خاک
جایگزین را، در صورت لزوم و با توجه به نوع آن، باید متراکم کرد تا معیارهای کلی
برابری نقصان نیابد. راه‌حل دیگر، جایگزینی بخشهای برداشته‌شده با تن کم عیار است.
شرایط کار را باید مهندس صاحبنظر مشخص کند.
7 – معمولاً بتن‌ریزی در زیر آب به وسیله لوله انجام می‌گیرد.
8 – لازم است، به ویژه در موارد زیر، شرایط و نحوه کاربرد مشخص باشد:
– انتخاب نوع سیمان:
– عیار کمیته سیمان و دیگر عوامل تشکیل دهنده بتن:
– مواد افزودنی احتمالی در بتن:
– حفاظتهای پیش‌بینی شده و شرایط به کارگیری آن