شماره ۱۲۳۳۴ت۳۳۵ه – ۱۳۶۹/۰۸/۳۰
هیأت وزیران در جلسات مورخ ۱۳۶۹/۷/۲۹ و ۱۳۶۹/۸/۲۷ به استناد ماده (۷) قانون وظائف و اختیارات ریاست جمهوری آیین‌نامه اعطای نشانهای دولتی را به شرح زیر تصویب نمود:
فصل اول – نشانها و شرایط اعطای آنها
ماده ۱ – نشانهای دولتی (کشوری) که طبق مقررات این آیین‌نامه به افراد شایسته دریافت نشان اعم از اتباع جمهوری اسلامی ایران یا اتباع خارجی اعطا می‌شود به ترتیب تقدم عبارتند از:
الف – نشانهای عالی که به ترتیب ارجحیت به شرح زیر می‌باشند:
1 – “انقلاب اسلامی”
2 – “استقلال”
3 – “آزادی”
4 – “جمهوری اسلامی”
ب – نشانهای تخصصی که عبارتند از:
“دانش”، “پژوهش”، “لیاقت و مدیریت” و “عدالت”
ج – نشانهای عمومی، که عبارتند از: [اصلاحی ۱۳۷۳/۶/۱۳]
“سازندگی”، “خدمت”، “کار و تولید”، “شجاعت”، “ایثار”، “تعلیم و تربیت”، “فرهنگ و هنر”، “مهر” و “ادب پارسی”.
نشان “انقلاب اسلامی” به عنوان عالی ترین نشان جمهوری اسلامی ایران مخصوص رییس جمهور وقت است.
سایر نشانها را رییس جمهور به پیشنهاد وزرای ذیربط و تصویب هیأت وزیران، اعطا می‌نماید.
الف – نشانهای عالی
ماده ۲ – نشان “انقلاب اسلامی” که برای هر دوره ریاست جمهوری یک عدد است و پس از تنفیذ حکم ریاست جمهوری، به وی تعلق می‌گیرد.
ماده ۳ – نشان “استقلال” به کسانی اعطا می‌شود که با قبول مسئولیتهای مهم، تلاش همه جانبه در تبین اصول و مواضع، ابتکارات شایان توجه در نیل به خودکفایی و استقلال در زمینه‌های مختلف، رهانیدن نظام از خطرات احتمالی، کمک به اشاعه جهانی مبانی فکری انقلاب اسلامی و خدمات ارزنده دیگر در مقاطع حساس و سرنوشت ساز، برای به ثمر رساندن اهداف عالی نظام جمهوری اسلامی ایران نقش اساسی ایفا کرده‌اند.
ماده ۴ – نشان “آزادی” به اشخاصی اعطا می‌شود که دارای یکی از نشانهای درجه یک عمومی یا تخصصی باشند و همچنان در جهت به ثمر رساندن اهداف مقدس نظام اسلامی ابراز شایستگی می‌نمایند.
تبصره – نشانهای “استقلال” و “آزادی” تنها دارای یک درجه می‌باشند. در هر دوره ریاست جمهوری از نشان استقلال حداکثر (۴) و از نشان آزادی حداکثر (۸) عدد اعطا می‌شود.
ماده ۵ – نشان “جمهوری اسلامی” به رؤسا و دیگر مسئولان کشورهای خارجی، عالیترین مقام اجرایی سازمانهای بین‌المللی و یا شخصیتهای برجسته فرهنگی، سیاسی، بین‌المللی که به یکی از جهات ذیل واجد شرایط شناخته شوند، اعطا می‌شود:
۱ – اعلای کلمه اسلام و گسترش مبانی فکری انقلاب اسلامی
2 – دفاع از حقوق مستضعفان جهان.
3 – اقدام به رهایی کشور خود از استعمار فرهنگی، اقتصادی و سیاسی.
4 – حفظ و حراست کشور خود از تجاوز ابرقدرتها یا دست‌نشاندگان آنها.
5 – اکتساب آزادیهای اساسی و حقوق بشر برای مردم کشور خود.
6 – حمایتهای حساس و شایسته از مواضع ایران در صحنه‌های مهم بین‌المللی.
7 – اتخاذ مواضع ضد استکباری.
8 – همکاری صمیمانه در ایجاد یا توسعه روابط سالم بین جمهوری اسلامی ایران و کشور متبوع شخصیت مسئول.
9 – تلاش بی‌وقفه برای ایجاد صلح و امنیت و آسایش در جهان.
ماده ۶ – نشان “جمهوری اسلامی” دارای سه درجه است که با پیشنهاد وزیر امور خارجه و تصویب هیأت وزیران به شرح زیر به افراد واجد شرایط اعطا می‌شود:
نشان درجه یک: رؤسای جمهور و نخست‌وزیران و شخصیتهای همتراز.
نشان درجه دو: وزرا و شخصیتهای همتراز.
نشان درجه سه: سفرا و شخصیتهای همتراز.
تبصره – تشخیص همترازی در مقامات هر کشور و سازمانهای بین‌المللی مطابق قوانین کشور متبوع دریافت دارندگان نشان، انجام می‌گیرد.
ب – نشانهای تخصصی
ماده ۷ – نشان “دانش” به افرادی اعطا می‌شود که به جهتی از جهات ذیل در ارتقای سطح علمی کشور تلاش چشمگیر و کم سابقه داشته باشند:
۱ – ارائه تألیفات و آثار ارزشمند عملی
2 – تلاش و خدمات صادقانه، در جهت ارتقای سطح علمی دانش پژوهان از طریق تدریس در دانشگاه‌های کشور.
ماده ۸ – نشان “پژوهش” به افرادی اعطا می‌شود که به جهتی از جهات ذیل منشاء ایجاد تحول اساسی یا خدمت کم سابقه شوند:
۱ – عرضه شیوه‌ها و روشهای جدید تحقیق
2 – مطالعات و تحقیقاتی که منشاء تغییر و تحول علمی باشد.
3 – یافتن شیوه‌های جدید تحقیق.
4 – انتقال تحقیقات بنیادی به زمینه‌های کاربردی.
5 – هر نوع ابداع، ابتکار، اختراع و اکتشاف مهم.
ماده ۹ – نشان “لیاقت و مدیریت” به افرادی اعطا می‌شود که در مدیریت یا انجام فعالیتهای شایسته و کمک‌رسانی به محرومان و مستضعفان و یا بهره‌برداری صحیح از امکانات و یا ارائه روشهای بدیع، موفقیت استثنایی کسب نمایند.
ماده ۱۰ – نشان “عدالت” به کسانی اعطا می‌شود که به جهتی از جهان زیر در اجرای احکام و حدود الهی و برقراری حق و عدل در جامعه سهم مؤثر داشته‌اند و یا دارای سابقه قضایی و تقنینی شایسته باشند:
۱ – کوشش در تدوین علمی و فنی قوانین.
2 – سابقه درخشان در امر قضایی تقنین.
3 – دفاع از حق و عدل و احقاق حقوق مردم.
4 – کشف و تعقیب جرائم.
قوه قضاییه از طریق وزیر دادگستری افراد واجد شرایط را به کمیسیون موضوع ماده (۲۲) معرفی می‌نماید تا به ترتیب مقرر اقدام کند.
ماده ۱۱ – نشان “سازندگی” به منظور ارج نهادن به کوششهایی که در جهت سازندگی کشور انجام می‌پذیرد به افرادی اعطا می‌شود که در یکی از جهات ذیل تلاش چشمگیر داشته باشد:
۱ – توسعه عمران و آباد کشور به ویژه در نقاط محروم.
2 – بازسازی نقاط آسیب‌دیده از جنگ و حوادث.
3 – ارائه طرحها و برنامه‌های موفق عمرانی.
4 – افزایش کمی و کیفی محصولاتی که در رونق اقتصادی کشور نقش اساسی دارند.
ماده ۱۲ – نشان “خدمت” به منظور تقدیر از خدمات انجام یافته در مسیر تحقق آرمانهای جمهوری اسلامی به افرادی اعطا می‌شود که در زمینه‌های زیر موفقیتی چشمگیر کسب کرده باشند:
۱ – تلاش مستمر و صادقانه در انجام مسئولیتها و ارائه خدمات.
2 – مددرسانی به اقشار محروم و مستضعف.
ماده ۱۳ – نشان “کار و تولید” به اشخاصی اعطا می‌شود که در صنعت یا کشاورزی به نتایج قابل توجه در یکی از زمینه‌های زیر دست یافته باشند:
۱ – افزایش توان تولید کشور از نظر کمی و کیفی.
2 – استفاده مناسب از امکانات فنی و منابع اقتصادی.
3 – طراحی یا اجرای طرح‌های مهم صنعتی و کشاورزی.
4 – ابتکار و نوآوری در زمینه بهبود شیوه‌های کار و تولید و افزایش بهره‌وری.
5 – بالابردن سطح دانش فنی و حرفه‌ای.
6 – ایجاد بهترین روابط اسلامی و انسانی در محیط کار.
ماده ۱۴ – نشان “شجاعت” به افرادی اعطا می‌شود که به واسطه برخورداری از این خصیصه والای انسانی در جهت نیاز جهات ذیل موفق گردند:
۱ – داوطلب شدن در انجام امور دشواری که برای کشور از حساسیت خاصی برخوردار است.
2 – پذیرفتن مأموریتهای خطیر دولتی یا وظائف مهم اجتماعی که با خطرات احتمالی همراه هستند.
3 – استفاده به جا و شایسته از مجموعه نیروها و مهارتهای بدنی در جهت نیل به هدفی والا.
ماده ۱۵ – نشان “ایثار” به منظور تکریم این خصلت ارزنده، به افرادی اعطا می‌شود که به جهتی از جهات ذیل ممتاز شناخته شوند:
۱ – [اصلاحی ۱۳۸۶/۴/۳]
جانبازی و ازخودگذشتگی در راه اهداف و مقاصد مقدس نظام اسلامی و به ویژه ایثارگران در دوران پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و ارایه خدمات برجسته در جهت ساختن کشور و یا حفظ و پیشرفت نظام مقدس جمهوری اسلامی.
۲ – تحمل خساراتهای مادی برای ارائه خدمتی حساس و ضروری.
۳ – ممارست در نیکوکاریهای مؤثر اجتماع و بنیانگذاری نهادهای خیریه و تأسیس مؤسسات علمی و تحقیقاتی و آموزشی در جامعه.
ماده ۱۶ – نشان “تعلیم و تربیت” به منظور تأکید بر اهمیت فراگیری علم و ضرورت انتقال تربیت اسلامی در جامعه، به اشخاصی اعطا می‌شود که در امور ذیل ابراز لیاقت نموده باشند:
۱ – توسعه و انتقال علم و دانش و فن و حرفه.
2 – طراحی و اجرای شیوه‌های ابتکاری و موفق در امر تعلیم و تربیت.
3 – تلاش چشمگیر و موفقیت‌آمیز در مودب و متخلف نمودن تعلیم گیرندگان به آداب اسلامی و اخلاق پسندیده اجتماعی.
ماده ۱۷- نشان “فرهنگ و هنر” به کسانی اعطا می‌شود که فکر، ذوق و احساس خود را در راه بیان مفاهیم ارزشمند اسلامی – انسانی و اشاعه فرهنگ در یکی از جهات زیر به کار می‌گیرند:
۱ – اشاعه فرهنگ غنی اسلامی و پیرایش جامعه از فرهنگ منحط بیگانه
2 – گسترش مبانی نظری استدلالی معارف مذهبی.
3 – گسترش فرهنگ ملی و احیاء سنتهای ارزشمند اجتماعی
4 – ابراز خلاقیت و عرضه آثار بدیع هنری یا ادبی.
5 – بذل توجه خاص به میراثهای فرهنگی هنرهای ادبی کشور، گونه‌ای که در احیا، نگهداری و بهره‌برداری آن مؤثر باشد.
6 – معرفی، شرح، تبیین، نقد و عرضه یکی از رشته‌های هنری یا ادبی در سطوح بین‌المللی.
7 – ابداع سبکی نو در یکی از رشته‌های هنری یا اداری.
۸ ـ [الحاقی ۱۳۸۶/۴/۳]
ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه
۹ـ [الحاقی ۱۳۸۶/۴/۳]
خلق آثار فرهنگی هنری شاخص و ارزشمند در جهت انتقال آرمانها و ارزشهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به نسلهای بعد.
ماده ۱۸- [الحاقی ۱۳۷۳/۶/۱۳]
به منظور ارج نهادن به مقام و منزلت زن در جمهوری اسلامی ایران علاوه بر امکان برخورداری زنان از دیگر نشانها، نشان “مهر” به زنانی اعطا می‌شود که در یکی از زمینه‌های زیر منشأ آثار ارزنده باشند:
۱ – مشارکت سازنده و فعال در امور اجتماعی، اقتصادی و سیاسی.
۲ – معرفی الگوی زن معلمان در جامعه و تلاش برای تبیین و ترویج مبانی عقیدتی و اجتماعی آن.
۳ – [اصلاحی ۱۳۸۶/۴/۳]
ارایه علمی الگوی مادر یا همسر نمونه به ویژه در میان مادران و همسران شهدا، جانبازان و آزادگانی که با فداکاری در حفظ و تحکیم خانواده، در زمینه‌های فرهنگی، آموزشی و یا پژوهشی خدمات برجسته‌ای را ارایه نموده باشند.
۴ – ابراز شایستگی در عرصه‌های بین‌المللی به نحوی که موجب افتخار برای کشور و معرف شخصیت زن در جمهوری اسلامی ایران باشد.
ماده ۱۹ – نشان “ادب پارسی” به افرادی تعلق می‌گیرد که در یکی از زمینه‌های زیر دارای ویژگی یا تلاش چشمگیر باشند:
1 – خلق آثار بدیع ادبی (اعم از نظم یا نثر).
2 – احیای ذخایر ادبی ایران از طریق تحلیل و یا عرضه مناسب آن آثار.
3 – معرفی ادیبان و سخنوران گذشته به نحوی که در توانایی و رسایی زبان و ادبیات فارسی مؤثر باشد.
4 – فراهم آوردن موجبات آشنایی مردم جهان با زبان و ادب فارسی.
د – تعداد و مزایای نشانهای تخصصی و عمومی.
ماده ۲۰ ـ [الحاقی ۱۳۸۱/۱۱/۱۳ و افزایش شماره مواد بعدی]
به برگزیدگان فرهنگستانها نشان دولتی اعطا شود. نوع و درجه نشان بر اساس ضوابط دولت توسط هیاتی که برگزیدگان را انتخاب می‌کنند تعیین شود.
ماده ۲۱ – هر یک از نشانهای تخصصی و عمومی دارای سه درجه‌اند که در هر سال حداکثر به تعداد ذیل اعطا می‌شود:
۱ – نشانهای تخصصی درجه یک برای هر مورد: حداکثر (۵) عدد
۲ – نشانهای تخصصی درجه دو برای هر مورد: حداکثر (۱۰) عدد
۳ – نشانهای تخصصی درجه سه برای هر مورد: حداکثر (۱۵) عدد
۴ – نشانهای عمومی درجه یک برای هر مورد: حداکثر (۳) عدد
۵ – نشانهای عمومی درجه دو برای هر مورد: حداکثر (۵) عدد
۶ – نشانهای عمومی درجه سه برای هر مورد: حداکثر (۷) عدد
ماده ۲۲ـ [اصلاحی ۱۳۸۰/۹/۲۸]
دارندگان نشان از مزایای زیر برخوردار می‌شوند:
الف – مزایای مادی
۱ـ نشان عالی استقلال ۲۰۰ سکه بهار آزادی
۲ـ نشان عالی آزادی ۲۰۰ سکه بهار آزادی
۳ـ نشانهای تخصصی و عمومی درجه یک ۱۰۰ سکه بهار آزادی
۴ـ نشانهای تخصصی و عمومی درجه دو ۷۵ سکه بهار آزادی
۵ـ نشانهای تخصصی و عمومی درجه سه ۵۰ سکه بهار آزادی
ب – مزایای غیرمادی
۱ـ شرکت در مراسم و آیین‌های رسمی.
۲ـ چاپ نام و مشخصات دارندگان نشان در مجموعه‌های ادواری
۳ـ نصب تصویر و لوح یادبود در شهرداری زادگاه یا مؤسسه و محل خدمت
۴ـ اولویت در برخورداری از فرصت‌های مطالعاتی و دریافت امکانات لازم برای اجرای طرح‌های پژوهشی و تحقیقاتی.
فصل دوم – کمیسیونهای بررسی پیشنهادها
[حذف این فصل: ۱۳۷۳/۵/۲۳]
[لغو حذف این فصل: ۱۳۷۷/۵/۲۸]
[تصویب‌نامه در خصوص تعیین اعضای کمیسیون بررسی اعطای نشانهای دولتی، ۱۳۸۰/۷/۸]
ماده ۲۳ – نشانهای “استقلال”، “آزادی” و “جمهوری اسلامی” و نشانهای تخصصی و عمومی به پیشنهاد هر یک از وزراء در کمیسیونهای موضوع مواد (۲۲) تا (۲۵) این آیین‌نامه که با مسئولیت دفتر اعطای نشانهای دولتی تشکیل می‌شود مورد بررسی قرار می‌گیرد. گزارش کمیسیونها پس از تأیید کمیسیون فرهنگی به هیأت دولت تقدیم می‌شود و نشانها پس از تصویب هیأت وزیران اعطا می‌گردد.
تبصره – عضویت در کمیسیونهای موضوع مواد (۲۲) تا (۲۵) این آیین‌نامه برای مدت سه سال می‌باشد و عضویت مجدد با رعایت مفاد مواد مربوط بلامانع است.
ماده ۲۴ – کمیسیون بررسی پیشنهاد اعطای نشانهای “استقلال”، “آزادی” و “جمهوری اسلامی” و نشانهای تخصصی و نیز اعطای نشانهای “تعلیم و تربیت”، “فرهنگ و هنر” و “ادب پارسی” مرکب از اعضای زیر است:
۱ – دو نفر از شخصیتهای برجسته علمی (آموزشی و پژوهشی) و فرهنگی کشور به انتخاب کمیسیون فرهنگی هیأت دولت.
۲ – سه نفر از اعضا پیوسته هر یک از فرد فرهنگستانهای کشور به پیشنهاد آن فرهنگستانها و تأیید کمیسیون فرهنگی هیأت دولت
۳ – یک نفر صاحبنظر در مدیریت به پیشنهاد کمیسیون رفاه اجتماع هیأت دولت و یک نفر صاحبنظر در اقتصاد به پیشنهاد کمیسیون اقتصاد هیأت دولت.
۴ – نماینده دستگاه ذیربط.
ماده ۲۵ – کمیسیون بررسی پیشنهاد اعطای نشانهای “سازندگی” و “خدمت” مرکب از اعضای ذیل است:
۱ – پنج نفر از کارشناسان برجسته در امور اجرایی به انتخاب کمیسیون اقتصاد هیأت دولت
۲ – سه نفر از اعضای علمی و آموزشی به انتخاب کمیسیون فرهنگی هیأت دولت.
۳ – نماینده دستگاه ذیربط.
ماده ۲۶ – کمیسیون بررسی پیشنهاد اعطای نشان “کار و تولید” مرکب از اعضای ذیل است:
۱ – سه نفر از کارشناسان برجسته در امور کار و کارگری و صنعت و کشاورزی به انتخاب جلسه مشترک کمیسیونهای امور زیربنایی و صنعت و رفاه اجتماعی هیأت دولت.
۲ – یک نفر از سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی به انتخاب کمیسیون فرهنگی هیأت دولت.
۳ – نماینده دستگاه ذیربط.
ماده ۲۷ – کمیسیون بررسی پیشنهاد اعطای نشانهای “ایثار” و “شجاعت” مرکب از اعضای ذیل است:
۱ – سه نفر از کارشناسان برجسته، به انتخاب کمیسیون سیاسی، دفاعی هیأت دولت.
۲ – سه نفر از کارشناسان برجسته، به انتخاب کمیسیون رفاه اجتماعی هیأت دولت.
۳ – رییس بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.
۴ – نماینده دستگاه ذیربط.
فصل سوم – دفتر اعطای نشانهای دولتی و وظایف آن
ماده ۲۸ – دفتر اعطای نشانهای دولتی مستقر در دفتر رییس جمهور مسئول هماهنگی امور مربوط به اعطای نشانها و اجرای این آیین‌نامه در بخش مربوط به‌وظایف دفتر است.
ماده ۲۹ – وظایف دفتر اعطای نشانهای دولتی عبارتند از:
1 – انجام کلیه امور مربوط به طراحی، جنس، ساخت و نگهداری نشان.
2 – دریافت پیشنهاد اعطای نشان از وزارتخانه‌های ذیربط و تنظیم و تکمیل پرونده‌های مربوط و انجام مقدمات صدور حکم آنان و برگزاری مراسم رسمی.
3 – پیگیری دعاوی مربوط به استفاده غیر مجاز از نشان و هر نوع جعل در آن.
4 – پرداخت مزایای نشان به دارندگان آنها، بر طبق این آیین‌نامه.
5 – جمع‌آوری اطلاعات از وزارتخانه‌های ذیربط در خصوص پیشنهاد استرداد نشان افرادی که شایستگی داشتن نشان را از دست می‌دهند و ایرانیانی که ترک تابعیت می‌نمایند و ارائه آنها به هیأت وزیران.
6 – تشکیل کمیسیونهای مذکور در این آیین‌نامه برای بررسی پیشنهاد اعطای نشانها.
تبصره – شکل و جنس نشانها پس از تأیید رییس جمهور، ابلاغ و به مورد اجرا گذاشته می‌شود.
ماده ۳۰ – کلیه وزارتخانه‌ها مشخصات کامل فردی و شغلی دارندگان شرایط دریافت نشانهای “استقلال”، “آزادی”، و “جمهوری اسلامی” و نیز کلیه نشانهای تخصصی و عمومی را با ذکر درجه و دلایل اعطای آن، حداکثر تا پایان خرداد ماه هر سال به دفتر اعطای نشانهای دولتی ارسال می‌نمایند.
مهلت مزبور برای سال ۱۳۶۹ تا پایان آذر ماه می‌باشد.
ماده ۳۱ – زمان اعطا و نحوه استفاده از نشانهای موضوع این آیین‌نامه و نیز چگونگی استفاده همزمان آنها و نشانهای خارجی در مراسم رسمی به موجب دستورالعملی خواهد بود که دفتر اعطای نشانهای دولتی تنظیم می‌نماید.
ماده ۳۲ – نشان ایرانیانی که ترک تابعیت نمایند و افرادی که شایستگی داشتن نشان را از دست بدهند، به پیشنهاد وزیر ذیربط یا دفتر اعطای نشانهای دولتی و تصویب هیأت وزیران، از درجه اعتبار ساقط می‌شود و افراد مزبور از مزایای موضوع این آیین‌نامه محروم خواهند شد.
تبصره – استرداد نشان توسط دفتر اعطای نشانهای دولتی انجام می‌گیرد.
نشانهای اعطایی به خارجیان در صورتی که از درجه اعتبار ساقط شده باشند، مسترد‌شده تلقی و ملغی‌الاثر می‌گردد.
– این تصویب‌نامه جایگزین تصویب‌نامه شماره ۱۱۴۴۷۰ت۹۲۶ مورخ ۱۳۶۸/۱۰/۲۶ می‌گردد.
حسن حبیبی – معاون اول رییس جمهور