ماده واحده – پروتکل راجع به حمایت محیط زیست دریایی در برابر منابع آلودگی مستقر در خشکی که در (۱۶) ماده و سه ضمیمه در سال ۱۳۶۸در کویت تنظیم شده است، با قید شرط “حق جمهوری اسلامی ایران برای انعقاد قراردادهای دوجانبه منطقه‌ای محفوظ است” تصویب می‌گردد و اجازه تودیع اسناد آن به سازمان محیط زیست داده می‌شود.
پروتکل راجع به حمایت محیط زیست دریایی در برابر منابع آلودگی مستقر در خشکی
دولتهای متعاهد:
اعضای کنوانسیون منطقه‌ای کویت برای همکاری درباره حمایت از محیط زیست دریایی در برابر آلودگی، با وقوف بر خطرات آلودگی منابع مستقر در خشکی بر محیط زیست دریایی و بهداشت انسان و نیز مشکلات جدی ناشی از آن در آبهای ساحلی بسیاری از دولتهای متعاهد، که عمدتاً به علت تخلیه فاضلابهای تصفیه‌نشده، تصفیه ناقص و یا دفع نامناسب شهری و صنعتی می‌باشد، با توجه به لزوم تحکیم تدابیر موجود برای جلوگیری، کاهش و مبارزه با آلودگی ناشی از منابع مستقر در خشکی در سطح ملی و منطقه‌ای، با آگاهی از مواد ۱۹۴، ۲۰۷، ۲۱۲ و ۲۱۳، بخش ۱۲ کنوانسیون ۱۹۸۲ ملل‌متحد در مورد حقوق دریاها و رهنمودهای مونترال ۱۹۸۵ برای حمایت از محیط زیست دریایی در برابر منابع آلودگی مستقر در خشکی و به منظور تحکیم اجرای بند “ب” ماده ۳ و ماده ۶ کنوانسیون، به شرح زیر توافق نموده‌اند:
ماده ۱ – تعاریف
از لحاظ پروتکل حاضر:
1 – مقصود از “تصفیه مرکب”، تخلیه توام پسابهای صنعتی با فاضلاب شهری است.
2 – مقصود از “مرجع ذیصلاح دولتی”، مرجع قانونی است که توسط دولت متعاهد به منظور این پروتکل تعیین گردیده است.
3 – مقصود از “دولت متعاهد” هر یک از دولتهای عضو این پروتکل می‌باشند.
4 -مقصود از “کنوانسیون” کنوانسیون منطقه‌ای کویت برای همکاری درباره حمایت از محیط زیست دریایی در برابر آلودگی است.
5 – مقصود از “شورا” ارگان سازمان است که در بند ب (۱) ماده ۱۶ کنوانسیون به آن اشاره شده است.
6 – مقصود از “حد آب شیرین”، مکانی در آبراه‌ها است که در موقع جذر و در زمان جریان کم آب شیرین، به علت وجود آب دریا افزایش قابل ملاحظه‌ای در میزان شوری آب پدید می‌آید.
7 – مقصود از “پیش‌تصفیه . تصفیه مشترک”، پیش‌تصفیه . تصفیه کلی پسابهای بیش از یک منبع صنعتی است.
8 – مقصود از “منابع مستقر در خشکی” منابع شهری، صنعتی یا کشاورزی، اعم از ثابت و متحرک بر روی زمین است که مواد تخلیه شده از آنها به شرح مذکور در ماده ۳ پروتکل به محیط زیست دریایی می‌رسد.
9 – مقصود از “محیط زیست دریایی”، منطقه پروتکل به شرح تعریف شده در ماده ۲ این پروتکل می‌باشد.
10 – مقصود از “سازمان”، سازمان منطقه‌ای برای حمایت از محیط زیست دریایی است که طبق ماده ۱۶ کنوانسیون تشکیل گردیده است.
11 – مقصود از “آلودگی”، “آلودگی دریایی” به شرح تعریف شده در بند الف ماده ۱ کنوانسیون می‌باشد.
ماده ۲ – منطقه اجرا
منطقه اجرای این پروتکل (که از این پس منطقه پروتکل نامیده خواهد شد) شامل منطقه
دریایی طبق تعریف ارائه شده در بند الف ماده ۲ کنوانسیون و نیز آبهای طرف خشکی
خطوط مبداء است که از آن جا عرض دریای سرزمینی دولتهای متعاهد اندازه‌گیری شده و
در صورت وجود آبراه‌ها تا حد آب‌شیرین و از جمله مناطق بین جذر و مد و باتلاقهای
آب شور که با دریا ارتباط دارند، گسترش می‌یابد.
ماده ۳ – منابع آلودگی
این پروتکل به مواد تخلیه شده از منابع مستقر در خشکی سرزمینهای دولتهای متعاهد اختصاص دارد که به منطقه پروتکل برسد. علی‌الخصوص:
الف – از مجاری و لوله‌های فاضلاب که به دریا تخلیه می‌گردد.
ب – از رودخانه‌ها کانالها یا سایر آبراه‌ها، از جمله جریانهای آبهای زیرزمینی.
ج – از تأسیسات ثابت یا متحرک دریایی که به منظوری غیر از اکتشاف و بهره‌برداری از
بستر دریا، زیر بستر و فلات قاره به کار می‌رود.
د – از سایر منابع مستقر در خشکی واقع در سرزمینهای دولتهای متعاهد، اعم از طریق
آب، هوا یا مستقیماً از ساحل.
ماده ۴ – کنترل منبع
1 – دولتهای متعاهد، اجرای برنامه‌های عملیاتی را بر اساس کنترل منبع که در ضمیمه
1 این پروتکل تعیین شده است به عهده می‌گیرند. بدین منظور‌برنامه‌ها و تدابیر لازم
را مشترکاً یا جداگانه تهیه و اجرا خواهند کرد.
2 – برنامه‌ها و تدابیر و فهرست زمان‌بندی اجرای آنها به منظور کاهش آلودگی ناشی
از منابع مستقر در خشکی توسط دولتهای متعاهد تعیین می‌شود و‌به طور ادواری، در
صورت لزوم هر دو سال یک بار، طبق مفاد ماده ۱۴ این پروتکل مورد بررسی و تجدید نظر قرار می‌گیرد.
ماده ۵ – تصفیه مشترک و یا مرکب پساب‌ها
1 – دولتهای متعاهد در تلاش به منظور عدم جلوگیری از گسترش صنایع جدید، و به خصوص
عملیات صنعتی کوچک و ضمن تشخیص مشکلات اقتصادی و فنی که غالباً چنین عملیاتی در
تصفیه صحیح پسابهای خود به طور جداگانه با آن مواجه‌اند، اجرای برنامه‌های مربوط
به طرح تعیین محل صنعتی را مطابق با ضمیمه ۲ این پروتکل، تا حد امکان به عهده
می‌گیرند. بدین منظور مشترکاً و یا جداگانه تدابیر و برنامه‌های لازم را تهیه و اجرا خواهند کرد.
2 – رهنمودها و ضوابط منطقه‌ای همراه با برنامه‌ها و تدابیر و فهرست زمان‌بندی
اجرای آنها به منظور کاهش آلودگی ناشی از منابع مستقر در خشکی از طریق تصفیه مشترک
و یا مرکب پساب‌ها، توسط دولتهای متعاهد تعیین می‌شود و به طور ادواری در صورت
لزوم هر دو سال یک بار، طبق مفاد ماده ۱۴ این پروتکل مورد بررسی و تجدید نظر قرار می‌گیرد.
ماده ۶ – مقررات منطقه‌ای و محلی . مجوز برای تخلیه فضولات
1 – دولتهای متعاهد بر طبق ضمیمه ۳ این پروتکل به تدریج نسبت به تهیه و تصویب
موارد زیر، در صورت اقتضاء با همکاری سازمانهای ذیصلاح منطقه‌ای و بین‌المللی اقدام خواهند کرد.
الف – رهنمودها، استانداردها و ضوابط منطقه‌ای برای کیفیت آب دریا در زمینه مصارف
خاص، به منظور حمایت از بهداشت انسان، منابع زنده و اکوسیستم‌ها.
ب – مقررات منطقه‌ای برای تخلیه فضولات و یا میزان تصفیه کلیه انواع مهم منابع آلودگی مستقر در خشکی.
ج – مقررات محلی شدیدتر برای تخلیه فضولات و یا میزان تصفیه منابع آلودگی خاص بر
اساس مشکلات آلودگی محلی و ملاحظات مربوط به‌استفاده مطلوب از آب.
وضع مقررات شدیدتر برای منابع آلودگی خاص به منظور حفظ کیفیت آب دریا برای مصارف
مورد نظر انجام می‌گیرد. در تهیه چنین مقرراتی خصوصیات فیزیکی، جغرافیایی و
اکولوژیکی محل و همچنین سطح آلودگی موجود در محیط زیست دریایی باید در نظر گرفته شود.
2 – برای اجرای تدابیر فوق برنامه‌های مربوطه باید تنظیم شود و برای اجرای تدریجی
آنها، هزینه تدابیر متخذه، ظرفیت تطبیق و تبدیل تأسیسات موجود، توانایی اقتصادی
دولتهای متعاهد و نیاز آنها به توسعه مستمر در نظر گرفته می‌شود.
3 – مسئولین آلودگی باید از مراجع ذیصلاح دولتی برای تخلیه فضولات مجوز دریافت
کنند. در چنین مجوزهایی باید امکان بررسی و اصلاح شرایط تخلیه با توجه به مقررات
جدید ادواری در نظر گرفته می‌شود.
4 – رهنمودها، استانداردها و ضوابط، همراه با مقررات، برنامه‌ها و تدابیر باید طبق
مفاد ماده ۱۴ این پروتکل تهیه و اتخاذ شود و به طور ادواری، در‌صورت لزوم هر دو
سال یک بار، برای انعکاس اطلاعات جدید حاصل از برنامه نظارت مندرج در ماده ۷ این
پروتکل، تغییرات پیش‌آمده در فعالیتهای صنعتی و سایر فعالیتهای انسانی و پیشرفتهای
احتمالی در علم و در تکنولوژیهای کنترل آلودگی، تجدید شود.
ماده ۷ – مراقبت و مدیریت داده‌ها
1 – دولتهای متعاهد در چارچوب مفاد ماده ۱۰ کنوانسیون و در صورت لزوم با همکاری
سازمانهای ذیصلاح منطقه‌ای و بین‌المللی، فعالیتهای لازم را‌جهت مراقبت به منظور
تأمین اهداف زیر اعمال خواهند کرد:
الف – جمع‌آوری اطلاعات درباره شرایط طبیعی منطقه پروتکل در ارتباط با خصوصیات
فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی.
ب – جمع‌آوری اطلاعات درباره ورود مواد یا انرژی که بالفعل و یا بالقوه از طریق
منابع مستقر در خشکی باعث آلودگی شوند، منجمله اطلاعات مربوط به توزیع منابع و
میزان ورود مواد آلوده‌کننده به منطقه پروتکل.
ج – ارزیابی منظم میزان آلودگی آبهای داخلی و سرزمینی، بالاخص با توجه به موادی که
ممکن است اثرات بالقوه قابل توجهی بر محیط زیست دریایی‌داشته باشند، برای انتخاب
محلهای نمونه‌برداری و موادی که باید اندازه‌گیری شود، اطلاعات موجود، منجمله
فهرست موجودی منابع، مجاری تخلیه و خصوصیات محیط زیست دریایی باید در نظر گرفته شود.
د – ارزیابی تدابیر اتخاذ شده در این پروتکل برای دستیابی به اهداف زیست محیطی.
2 – دولتهای متعاهد به طور مشترک یا جمعی برای تنظیم برنامه‌های مراقبت مشابه،
همراه با برنامه‌های کنترل کیفی آزمایش‌ها و نیز ترویج ذخیره‌سازی، بازیافت و
تبادل داده‌ها همکاری خواهند کرد.
ماده ۸ – ارزیابی اثرات زیست محیطی
1 – دولتهای متعاهد بر مبنای اولویت از اثرات بالقوه زیست محیطی در مراحل
برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های عمرانی منتخب در داخل سرزمینهای خود، به خصوص در
مناطق ساحلی، که ممکن است خطرات قابل توجه آلودگی از منابع مستقر در خشکی برای
منطقه پروتکل در بر داشته باشد،ارزیابی به عمل خواهند آورد تا اطمینان حاصل شود
که تدابیر مناسب برای جلوگیری و کاهش چنین خطراتی معمول می‌گردد.
2 – دولتهای متعاهد، با کمک سازمان، رهنمودهای فنی و سایر رهنمودها را برای
ارزیابی اثرات بالقوه زیست محیطی پروژه‌های عمرانی اشاره شده در بند ۱، منجمله
اثرات احتمالی برون‌مرزی آنها، تعیین خواهند کرد. این ارزیابی بر حسب مورد شامل موارد زیر نیز خواهد بود:
الف – تشریح محل جغرافیایی فعالیتهایی که قرار است اجراء گردد.
ب – تشریح وضعیت اکولوژیکی اولیه محیط زیست دریایی و منطقه ساحلی که ممکن است تحت تأثیر این فعالیتها قرار گیرد.
ج – تعیین ماهیت، اهداف و حوزه عمل فعالیتهای پیشنهاد شده.
د – تشریح روشها، تأسیسات و سایر وسایلی که مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
ه – تشریح اثرات مستقیم و غیر مستقیم کوتاه‌مدت و بلندمدت قابل پیش‌بینی فعالیتها
بر محیط زیست دریایی، شامل اثر بر جانوران، گیاهان و توازن اکولوژیکی.
و – ارائه بیانیه‌ای در توضیح تدابیر پیشنهادی به منظور به حداقل رساندن خطر
آلودگی ناشی از اجرای فعالیتها، به علاوه بیان فرآیندهای ممکن و‌راه‌حلهای جانشین
چنین تدابیری برای کاهش آلودگی.
ز – تعیین تدابیری به منظور حمایت از محیط زیست دریایی در برابر آلودگی در خلال و
در صورت لزوم در پایان فعالیتهای پیشنهادی.
ح – تعیین تعهدات مربوط به فعالیتهای جاری نظارت و مدیریت زیست محیطی.
ط – تجزیه و تحلیل سود و زیان در صورت لزوم.
ی – شرح خلاصه‌ای از ارزیابی.
3 – اجرای پروژه‌های منتخب اشاره شده در بند ۱ باید منوط به اجازه کتبی قبلی از
مراجع ذیصلاح دولتی باشد که در آن یافته‌های ارزیابی اثرات زیست محیطی کاملاً ملحوظ می‌گردد.
4 – دولتهای متعاهد برای تهیه روشهای ارسال گزارش مربوط به نتایج ارزیابی به سایر
دولتهای متعاهد با سازمان همکاری خواهند کرد تا بدین وسیله دولتهای متعاهدی که
ممکن است تحت تأثیر اثرات زیست محیطی پروژه‌های عمرانی قرار گیرند بتوانند با دولت
متعاهد مربوطه مشورت نمایند.
ماده ۹ – همکاری علمی و فنی
دولتهای متعاهد، بر طبق ماده ۱۰ کنوانسیون در زمینه‌های علمی و فنی مربوط به
آلودگی ناشی از منابع مستقر در خشکی، به خصوص تحقیقات مربوط به ورود، مسیر عبور و
اثرات مواد آلوده‌کننده و نیز توسعه روشهای جدید برای تصفیه، کاهش و حذف این مواد
با یکدیگر همکاری خواهند کرد. بدین منظور، دولتهای متعاهد به طور اخص در زمینه‌های زیر تلاش خواهند نمود:
الف – مبادله اطلاعات علمی و فنی.
ب – هماهنگی برنامه‌های تحقیقاتی با ماهیت مشترک.
ماده ۱۰ – کمکهای علمی، فنی و غیره.
1 – دولتهای متعاهد مستقیماً و یا با کمک سازمان یا سازمانهای ذیصلاح منطقه‌ای و
بین‌المللی به منظور تنظیم و اجرای برنامه‌های کمک، به خصوص در زمینه‌های علمی،
آموزشی و فنی برای پیشگیری کاهش و کنترل آلودگی ناشی از منابع مستقر در خشکی،
همکاری خواهند کرد.
2 – این کمک فنی به طور اخص شامل تربیت پرسنل علمی و فنی، همچنین کسب، کاربری، نگهداری و تولید وسایل مناسب می‌شود.
ماده ۱۱ – آبراه‌های مشترک میان دولتها.
1 – هر گاه احتمال داشته باشد که تخلیه یک آبراه جاری در سرزمینهای دولتهای
متعاهد، موجب آلودگی منطقه پروتکل گردد، از دولتهای متعاهد مربوطه تا آن جا که به
موجب مفاد این پروتکل به هر کدام از آنها مربوط می‌گردد، برای همکاری به منظور
تضمین اجرای کامل پروتکل دعوت به عمل‌می‌آید.
2 – هیچ دولت متعاهد مسئول آلودگی ناشی از سرزمین یک دولت غیر متعاهد نخواهد بود.
اما، دولتهای متعاهد کوشش خود را برای همکاری با چنین دولتی به منظور اجرای کامل پروتکل به عمل خواهد آورد.
ماده ۱۲ – مبادله اطلاعات
1 – دولتهای متعاهد یکدیگر را مستقیماً یا از طریق سازمان در جریان اقدامات انجام
شده، نتایج به دست آمده و در صورت لزوم مشکلات پیش‌آمده در‌اجرای این پروتکل قرار
می‌دهند. روشهای جمع‌آوری و ارائه چنین اطلاعاتی توسط شورا تعیین می‌گردد.
2 – این اطلاعات از جمله شامل موضوعات زیر است:
الف – اطلاعات آماری مربوط به موجب مواد ۶ و ۷ این پروتکل.
ب – اطلاعات منتج از برنامه مراقبت که در ماده ۷ این پروتکل پیش‌بینی شده است.
ج – میزان مواد آلوده‌کننده تخلیه شده یا منتشر شده از سرزمینهای آنها.
د – اقدامات انجام شده به موجب مواد ۴ و ۵ و ۶ این پروتکل.
ماده ۱۳ – مسئولیت و جبران خسارت
1 – دولتهای متعاهد اطمینان خواهند داد که در نظامهای حقوقی آنها امکان مراجعه
برای جبران سریع و کافی خسارت یا چاره دیگری در برابر زیان ناشی از آلودگی محیط
زیست دریایی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی تحت صلاحیت آنها پیش‌بینی شده است.
2 – دولتهای متعاهد برای تعیین مسئولیت خسارت ناشی از آلودگی منابع مستقر در خشکی
روشهای مناسب را تنظیم و تصویب خواهند نمود.
ماده ۱۴ – ترتیبات سازمانی
شورا به موجب ماده ۱۷ کنوانسیون مسئولیت ناشی از نظارت بر اجرای این پروتکل را به عهده دارد. بدین منظور شورا اقداماتی را انجام خواهد داد از‌آن جمله:
الف – بررسی کارآیی اقدامات انجام شده و مناسب بودن اتخاذ تدابیر دیگر، بالاخص به صورت ضمائم.
ب – تجدید نظر و اصلاح هر یک از ضمیمه‌های این پروتکل در صورت لزوم.
ج – تنظیم، اتخاذ و بررسی برنامه‌ها و تدابیر مربوط به مواد ۴، ۵، ۶، ۷، ۹ و ۱۰ این پروتکل.
د – اتخاذ رهنمودها، استانداردها یا ضوابط منطقه‌ای به موجب مواد ۴، ۵ و ۶ این پروتکل.
ه – تنظیم روشها برای مبادله اطلاعات به موجب مواد ۸ و ۱۲ این پروتکل.
و – بررسی اطلاعات ارائه شده توسط دولتهای متعاهد طبق مواد ۸ و ۱۲ این پروتکل.
ز – انجام وظایف دیگری که به منظور اجرای این پروتکل لازم باشد. و
ح – ایجاد هر گونه مکانیسم سازمانی که برای حصول اهداف این پروتکل ضرورت داشته باشد.
ماده ۱۵ – مقررات عمومی.
1 – پروتکل حاضر مشمول مقررات مندرج در کنوانسیون ناظر بر هر پروتکل خواهد بود.
2 – روشهای تدوین اصلاحیه‌ها و الحاقیه‌های پروتکلها، موضوع مواد ۲۰ و ۲۱
کنوانسیون در مورد پروتکل حاضر مجری خواهند بود.
3 – آیین‌نامه داخلی و مقررات مالی و اصلاحیه‌های آن که بر مبنای ماده ۲۲
کنوانسیون مورد تصویب قرار گرفته‌اند در مورد پروتکل حاضر مجری خواهند بود.
4 – ضمائم این پروتکل جزء لایتجزای آن هستند مگر در مواردی که به نحو دیگر تصریح شده باشد.
ماده ۱۶ – مقررات نهایی.
1 – پروتکل حاضر از تاریخ ۲۱ فوریه لغایت ۲۱ مه ۱۹۹۰ مطابق با دوم اسفند ماه سال
1368 لغایت سی و یکم اردیبهشت ماه سال ۱۳۶۹ هجری شمسی در کویت برای امضاء هر یک از
دولتهای عضو کنوانسیون منطقه‌ای کویت برای همکاری درباره حمایت از محیط زیست
دریایی در برابر آلودگی‌مفتوح خواهد بود.
2 – پروتکل حاضر منوط به تصویب، پذیرش، موافقت یا الحاق دول عضو کنوانسیون خواهد
بود. اسناد تصویب، پذیرش، موافقت یا الحاق به دولت کویت که عهده‌دار وظایف دولت
امانتدار می‌باشد، سپرده خواهد شد.
3 – پروتکل حاضر در پایان نودمین روز پس از تاریخ سپردن حداقل پنج سند تصویب،
پذیرش یا موافقت پروتکل یا الحاق به آن توسط دولتهای مشروح در بند ۱ این ماده لازم‌الاجراء خواهد بود.
در تأیید مراتب فوق نمایندگان تام‌الاختیار امضاء‌کننده زیر که دارای اختیارات
لازم از سوی دولتهای خود می‌باشند، پروتکل حاضر را امضاء نموده‌اند.
این پروتکل در تاریخ ۲۱ فوریه ۱۹۹۰ مطابق با دوم اسفند ماه سال ۱۳۶۸ هجری شمسی در
کویت به زبانهای فارسی، عربی و انگلیسی تنظیم و امضاء گردیده است و هر سه متن از اعتبار واحد برخوردارند.
ضمیمه ۱
کاهش آلودگی از طریق کنترل منبع
با توجه به موضوع کاهش آلودگی از طریق کنترل منبع که در ماده ۴ این پروتکل بدان
اشاره شده است، کنترل و جایگزینی تدریجی محصولات، تأسیسات،فرآیندهای صنعتی و غیر
آن که موجب آلودگی قابل ملاحظه در محیط زیست دریایی می‌شوند، باید مورد توجه قرار گیرد.
در این رابطه توجه خاصی به ویژه به عوامل زیر خواهد شد:
الف – تقلیل و یا تنظیم واردات، حمل و نقل، ساخت یا تهیه برخی از مواد زیان‌آور.
ب – تغییر مواد خام.
ج – تغییر فرآیندهای تولید.
د – روشهای مطلوب عملیات و اداره امور.
ه – جداسازی جریانهای فضولات و به حداقل رساندن ترقیق مواد آلوده‌کننده پیش از تصفیه.
و – بازیافت، استفاده مجدد و گردش دوباره مواد.
برنامه‌ها، اقدامات و فهرست زمان‌بندی مورد نیاز برای اجرای کنترل منبع باید تهیه
شده و اولویتها بر اساس نتایج مطالعات ارزیابی جاری تعیین گردد.
مسائل مربوطه مورد علاقه منطقه که انجام اقدامات مقرون به صرفه درباره آنها
امکان‌پذیر باشد، جهت ایجاد طرح‌های مدیریت عمومی مورد توجه قرار‌خواهند گرفت. این
زمینه‌ها برای نمونه جمع‌آوری، تصفیه و دفع مناسب باقیمانده روغنهای روان‌کننده،
خون و شکمبه کشتارگاه‌ها، کنترل فرآیندهای احتراق سوخت و اجرای کنترل منبع در
مراحل معینی از تولید صنایع بزرگ را شامل می‌شود.
ضمیمه ۲
ترویج تصفیه مشترک و یا مرکب پساب‌ها
بدون هر گونه تبعیض غیر ضروری نسبت به تنگناهای متعددی که غالباً در انتخاب محل
صنایع جدید تأثیر دارد، برنامه‌ای با توجه به ماده ۶ این پروتکل به منظور ترویج
موارد زیر تهیه خواهد شد:
الف – تجمع صنایع به نحوی که امکان پیش تصفیه و یا تصفیه مشترک پساب‌ها، بر حسب نیاز فراهم شود.
ب – قرار دادن انواع خاصی از صنایع در محدوده شبکه فاضلاب شهری به نحوی که امکان
تصفیه مرکب فاضلابهای شهری و صنعتی فراهم آید.
ترویج تصفیه مشترک و یا مرکب پساب‌ها در صورت برنامه‌ریزی صحیح موجب کاهش قابل
ملاحظه هزینه‌های تصفیه، نظارت و اجراء شده و در عین‌حال میزان قابلیت اطمینان
تصفیه را افزایش می‌دهد. بدین منظور رهنمودها و ضوابط منطقه‌ای در خصوص موضوعات
مورد علاقه مشترک تهیه‌خواهد شد مانند:
– سازگاری پساب منابع مختلف.
– شرایط پیش‌تصفیه قبل از تخلیه به شبکه‌های فاضلاب شهری و یا صنعتی.
– اشتراک در هزینه ساختمان و عملیات تصفیه‌خانه‌ها.
چنین رهنمودها و ضوابط دولتهای متعاهد را در بسط برنامه‌ها و تدابیر خاص خودیاری
خواهد داد. در حالی که طرح‌های اولیه ممکن است به مشکل‌انتخاب محل صنایع جدید
بپردازد، هدف نهایی، جذب تدریجی صنایع منتخب کوچک، همزمان با توسعه تأسیسات
زیربنایی و تسهیلات در مناطق‌مورد نظر می‌باشد.
ضمیمه ۳
رهنمودها، مقررات و مجوزها برای تخلیه فضولات
1 – با در نظر گرفتن رهنمودها و استانداردها یا ضوابط، همچنین مقررات، برنامه‌ها،
تدابیر و مجوزهای تخلیه فضولات که در ماده ۶ این پروتکل بدان اشاره شده است، توجه
خاصی علی‌الخصوص به عوامل زیر مبذول خواهد شد:
الف – تعیین مقررات منطقه‌ای برای تخلیه فضولات و یا میزان تصفیه برای هر نوع
منبع که در صورت لزوم ممکن است برای منابع موجود و جدید متفاوت باشد. مقررات باید
بر اساس تکنولوژی تصفیه، ملاحظات مربوط به هزینه و ماهیت مواد آلوده‌کننده همچنین
بررسی کامل وضعیت محیط‌زیست در منطقه پروتکل استوار باشد.
ب – تهیه رهنمودهای منطقه‌ای و در صورت مقتضی استانداردها و ضوابط برای کیفیت آب دریا در مصارف گوناگون.
ج – در نظر گرفتن مقررات محلی شدیدتر برای تخلیه فضولات و یا میزان تصفیه در
مناطقی که استانداردهای کیفیت آب برای مصرف مورد نظر از‌طریق اجرای مقررات
منطقه‌ای فوق‌الذکر قابل حصول نیست.
این مقررات محلی منابع خاصی را در مناطق تحت بررسی در بر خواهد گرفت.
د – تهیه مقررات منطقه‌ای همراه با برنامه‌ها، تدابیر و فهرست زمان‌بندی اجرا بر
اساس اولویت، علی‌الخصوص برای انواع فضولات زیر:
1 – آب توازن، لجن، گنداب و سایر آبهای تخلیه شده آغشته به نفت توسط تأسیسات
دریافت آب توازن مستقر در خشکی و نیز عملیات تعمیر و بارگیری بنادر.
2 – تخلیه آب شور و گل و لای ناشی از فعالیتهای حفاری و استخراج نفت و گاز از
منابع مستقر در خشکی.
3 – لجن‌های سمی و روغنی ناشی از تأسیسات ذخیره‌سازی نفت خام و محصولات پالایش شده.
4 – پساب‌ها و مواد منتشره از پالایشگاه‌های نفت.
5 – پساب‌ها و مواد منتشره از کارخانجات پتروشیمی و تولید کود.
6 – پسابهای سمی و مواد منتشره از صنایعی چون کلر – قلیا، تولید اولیه آلومینیوم،
آفت کش‌ها، حشره‌کشها و بازیافت سرب.
7 – مواد منتشره از کارخانجات اشتعال گاز طبیعی و گوگردگیری.
8 – گرد و خاک منتشره از منابع عمده صنعتی مانند کارخانجات سیمان، آهک، آسفالت و بتون.
9 – پساب‌ها و مواد منتشره از کارخانجات تولید آب شیرین و برق.
10 – فضولات ناشی از فعالیتهای توسعه ساحلی که امکان دارد اثر مهمی بر محیط زیست دریایی داشته باشد.
11 – فاضلاب و مواد زائد جامد.
ه – همان گونه که نمودار ۱ (پیوست نشان می‌دهد، کاهش آلودگی یک فرآیند تکراری
است. عمل کاهش آلودگی از اقداماتی که از اولویت بالا‌برخوردارند و به لحاظ عملی
بودن، مقرون به صرفه بودن و در عین حال توجه به خطیرترین مسائل زیست محیطی مشهود
در دنیای امروز انتخاب‌خواهند شد، شروع می‌شود برنامه نظارت همان گونه که در ماده
7 این پروتکل تشریح شده است، وانگری لازم را برای اقدام اصلاحی مورد نیاز از‌طریق
ارائه اطلاعات پایه به منظور ارزیابی کارآیی برنامه‌های اجرا شده، وضعیت موجود
محیط زیست و روند آن، فراهم خواهد نمود. اقدام اصلاحی‌هر زمان که لازم باشد با
تجدید نظر ادواری در مقررات، برنامه‌ها و تدابیر و بررسی شرایط مجوزها تخلیه، به
موجب مفاد ۴ و ۶ این پروتکل به عمل‌خواهد آمد.
2 – مقررات ایجاد ضوابط به منظور صدور مجوزهای تخلیه فضولات در محیط زیست دریایی، همچنین باید علی‌الخصوص موارد زیر را در نظر داشته‌باشد.
الف – خصوصیات و ترکیب فضولات
—————————
1 – نوع و اندازه منبع آلوده‌کننده، مانند فرآیند صنعتی.
2 – نوع آلودگی (منشاء، ترکیب متوسط)
3 – شکل آلودگی (جامد، مایع، لجن و مخلوط آبکی).
4 – میزان کل (حجم تخلیه شده، مثلاً در سال).
5 – الگوی تخلیه (پیوسته، متناوب، با تغییرات فصلی و غیره).
6 – غلظت ترکیبات اصلی.
7 – خواص فیزیکی مانند حلالیت و غلظت، شیمیایی و بیوشیمیایی، مانند اکسیژن‌خواهی،
مواد مغذی و بیولوژیک، مانند وجود ویروسها، باکتریها،مخمرها و انگل‌ها.
8 – سمیت.
9 – پایایی: فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی.
10 – تجمع و تطور زیستی در موارد بیولوژیکی یا رسوبات.
11 – حساسیت نسبت به تغییرات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی و فعل و انفعال با سایر
مواد محلول آلی و معدنی در محیط آبی.
12 – احتمال ایجاد لک یا سایر تغییراتی که موجب کاهش ارزش بازار منابع می‌شود.
مثلاً در ماهی، صدف‌ها و غیره.
ب – خصوصیات محل تخلیه و محیط زیست دریایی پذیرنده.
————————————————–
1 – خصوصیات آب‌نگاری، هواشناسی، زمین‌شناسی، زیست‌شناسی و موضع‌نگاری تخلیه.
2 – محل و نوع تخلیه (ریزشگاه، کانال، مجرا و غیره) و رابطه آن با سایر مناطق
مانند مناطق با مطلوبیت خاص، مکانهای تخم‌ریزی و پرورش ماهی و‌ماهیگیری، محلهای
زندگی صدف‌ها و منابع قابل بهره‌برداری.
3 – میزان دفع در زمان مشخص، مانند مقدار در روز، در هفته و در ماه.
4 – میزان ترقیق اولیه در محل تخلیه به محیط زیست دریای پذیرنده.
5 – هر گونه روش بسته‌بندی و جادهی.
6 – خصوصیات انتشار از قبیل اثرات جریانات، جذر و مد و بادبر حمل و نقل افقی و
اختلاط عمود.
7 – خصوصیات آب، مانند درجه حرارت، پ‌هاش، شوری، طبقه‌بندی، شاخص‌های اکسیژن
آلودگی – اکسیژن محلول، اکسیژن خواهی شیمیایی،اکسیژن خواهی بیوشیمیایی – ازت
موجود در اشکال آلی و معدنی شامل آمونیاک، مواد معلق، سایر مواد مغذی و باروری.
8 – وجود اثرات سایر تخلیه‌هایی که در محل تخلیه صورت گرفته‌اند مانند، میزان
فلزات سنگین زمینه و مقدار کربن آلی.
ج – فراهم بودن تکنولوژیهای فضولات
——————————–
روشهای کاهش فضولات و تخلیه پسابهای صنعتی و فاضلاب شهری باید با توجه به
فراهم بودن و امکان پذیری موارد زیر انتخاب شود.
1 – فرآیندهای تصفیه جانشین.
2 – روشهای استفاده مجدد یا امحاء،
3 – روش دفع روی زمین، و
4 – تکنولوژیهای کم‌ضایعه مناسب.
د – شرایط و ملاحظات عمومی.
————————-
1 – اثرات احتمالی بر وسایل رفاهی مانند، وجود مواد شناور و به گل‌نشسته، کدورت،
بوی ناخواسته، تغییر رنگ و کف.
2 – اثرات بر بهداشت انسان از طریق اثر آلودگی بر موجودات دریایی خوراکی، آبهای مورد استفاده در شنا، حواس و غیره.
3 – اثرات بر اکوسیستم‌های دریایی علی‌الخصوص منابع زنده، گونه‌های در معرض خطر و زیستگاه‌های حساس.
4 – اثرات احتمالی بر سایر مصارف دریا مانند لطمه به کیفیت آب برای مصرف صنعتی، خوردگی سازه زیر آب، تداخل مواد شناور با عملیات کشتیرانی، تداخل با ماهیگیری یا کشتیرانی از طریق ته نشست فضولات یا اشیاء جامد روی کف دریا و حمایت مناطق حائز اهمیت خاص برای منظورهای علمی و حفاظتی.
>جدول:
نمودار ۱ طرح مدیریت زیست محیطی
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده موافقت‌نامه ضمیمه در جلسه روز یکشنبه نهم اسفندماه یک هزار و سیصد و هفتاد و یک مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۷۱.۱۲.۱۶ به تأیید شورای نگهبان رسیده است
رییس مجلس شورای اسلامی – علی‌اکبر ناطق نوری