۹۹۷۵ت۸۱ک – ۱۳۷۲.۰۷.۰۳
اکثریت وزرای عضو کمسیون امور زیربنایی و صنعت هیأت دولت در جلسه مورخ ۱۳۷۲.۴.۲۰ با توجه به اختیار تفویضی هیأت وزیران (موضوع تصویب‌نامه شماره ۵۰۰۲ت۴۷۲ه مورخ ۱۳۷۱.۱۰.۱۲) بنا به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های مسکن و شهرسازی و کشور و به استناد ماده (۱۷) قانون نظام مهندسی ساختمان – مصوب ۱۳۷۱ – تصویب نمودند:
ضوابط مندرج در مقررات ملی ایمنی و حفاظت در حین اجرای کار از مجموعه مقررات ملی ساختمانی ایران که به شرح پیوست توسط وزارت مسکن و شهرسازی تدوین و به تأیید وزیر مسکن و شهرسازی رسیده است در محدوده شهرهای مشمول ماده (۱۵) قانون نظام مهندسی ساختمان (به استثنای شهرهای موضوع تبصره (۲) ماده مذکور) لازم‌الاجرا می‌باشد.
تبصره ۱ – شهرهای مشمول تبصره (۲) ماده (۶) قانون نظام معماری و ساختمانی سابق در انطباق با ماده (۱۵) قانون نظام مهندسی ساختمان مشمول این مقررات می‌باشند.
تبصره ۲ – شهرداریها، صاحبان حرف مهندسی ساختمان و مالکین موظف به رعایت این مصوبه در حوزه شمول تعیین شده می‌باشند.
تأیید می‌گردد
این تصویب‌نامه در تاریخ ۱۳۷۲.۶.۳۰ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.
حسن حبیبی – معاون اول رییس جمهور
مقررات ملی ساختمانی ایران
مبحث ۱۲ – ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا
بسمه تعالی
در تاریخ ۷۲.۴.۶ امضاء‌کنندگان ذیل توافق نمودند که متن پیوست به منزله پیش‌نویس مصوبه کمیسیون امور زیر بنایی و صفت برای تعیین حوزه شمول مباحث زیر به وزراء محترم مسکن و شهرسازی و کشور پیشنهاد شود تا در قالب ماده ۱۷ قانون نظام مهندسی ساختمان به تصویب برسد.
1 – مبحث مقررات ملی ایمنی و حفاظت کار در حین اجراء (مبحث دوازدهم)
2 – مبحث مقررات ملی تأسیسات بهداشتی (مبحث شانزدهم)
3 – مبحث مقررات ملی پی و پی‌سازی
این پیش‌نویس در مورد سایر مباحث نیز قابل اعمال می‌باشد.
محسن بهرام غفاری محمدعلی پنجه فولادگران
مدیر کل دفتر نظامات مهندسی وزارت مسکن مدیر کل دفتر فنی وزارت کشور
مقررات ملی ساختمانی ایران
مبحث ۱۲ – ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا
شامل:
– کلیات
– ایمنی عمومی
– وسایل و سازه‌های حفاظتی و تسهیلات بهداشتی
– وسایل و تجهیزات
– عملیات اجرایی
فهرست مندرجات
عنوان شماره صفحه
————————————————————–
12 – ۱ کلیات ۵
12 – ۱ – ۱ هدف ۵
12 – ۱ – ۲ دامنه کاربرد ۵
12 – ۱ – ۳ تعاریف کلی و واژه‌ها ۵
12 – ۱ – ۴ اجازه‌های مخصوص ۷
12 – ۱ – ۵ مسئولیت ایمنی ۷
12 – ۱ – ۶ کار در ساعت غیر عادی ۸
12 – ۲ ایمنی عمومی ۹
12 – ۲ – ۱ ایمنی و سلامت مردم و کارگران ۹
12 – ۲ – ۲ جلوگیری از حریق، سوختگی و برق‌گرفتگی ۱۰
12 – ۲ – ۲ – ۱ کلیات ۱۰
12 – ۲ – ۲ – ۲ مایعات قابل احتراق و نظایر آن ۱۰
12 – ۲ – ۲ – ۳ وسایل گرم‌کننده موقت ۲۲
12 – ۲ – ۲ – ۴ پخت قیر و آسفالت ۲۲
12 – ۲ – ۲ – ۵ دیگهای بخار ۲۲
12 – ۲ – ۲ – ۶ برش و جوشکاری با گاز و الکتریسیته ۲۲
12 – ۲ – ۲ – ۷ مراقبت و نگهداری از سیلندرهای گاز تحت فشار ۲۳
12 – ۲ – ۲ – ۸ قالبهای بتنی ۲۳
12 – ۲ – ۲ – ۹ انبار نمودن مواد قابل اشتغال ۲۳
12 – ۲ – ۲ – ۱۰ مایعات و آشغالهای قابل احتراق ۲۳
12 – ۲ – ۲ – ۱۱ خطوط تحت فشار برق ۱۲
12 – ۲ – ۲ – ۱۲ وسایل و تجهیزات اطفای حریق ۱۳
12 – ۲ – ۳ کمکهای اولیه ۱۳
12 – ۲ – ۳ – ۱ کلیات ۱۳
12 – ۲ – ۳ – ۳ جعبه کمکهای اولیه ۱۴
12 – ۳ وسایل و سازه‌های حفاظتی و تسهیلات بهداشتی ۱۴
12 – ۳ – ۱ وسایل و تسهیلات بهداشتی ۱۴
12 – ۳ – ۱ – ۱ کلیات ۱۴
12 – ۳ – ۱ – ۲ آب آشامیدنی ۱۴
12 – ۳ – ۱ – ۳ سرویسهای بهداشتی ۱۴
12 – ۳ – ۱ – ۴ محلهای تعویض لباس (رختکن) ۱۴
12 – ۳ – ۱ – ۵ غذاخوری، محل اقامت و استراحت کارگران ۱۴
12 – ۳ – ۱ – ۶ نور و روشنایی ۱۴
12 – ۳ – ۱ – ۷ تهویه ۱۴
12 – ۳ – ۲ سازه‌های حفاظتی ۱۵
12 – ۳ – ۲ – ۱ نرده استاندارد ۱۵
12 – ۳ – ۲ – ۲ پاخورهای چوبی ۱۵
12 – ۳ – ۲ – ۳ راهرو سرپوشیده موقت ۱۵
12 – ۳ – ۲ – ۴ سقف موقت، سرپوش حفاظتی ۱۶
12 – ۳ – ۳ وسایل حفاظت فردی ۱۶
12 – ۳ – ۳ – ۱ کلیات ۱۶
12 – ۳ – ۳ – ۲ کلاه ایمنی ۱۷
12 – ۳ – ۳ – ۳ کفش و پوتین ایمنی ۱۷
12 – ۳ – ۳ – ۴ عینک و نقاب حفاظتی ۱۷
12 – ۳ – ۳ – ۵ دستکش حفاظتی ۱۷
12 – ۳ – ۳ – ۶ دستکشهای لاستیکی عایق ۱۷
12 – ۳ – ۳ – ۷ چکمه و نیم چکمه لاستیکی ۱۸
12 – ۳ – ۳ – ۸ لباس ایمنی برای جوشکاران و شغلهای مشابه ۱۸
12 – ۳ – ۳ – ۹ ماسک حفاظتی ۱۸
12 – ۳ – ۳ – ۱۰ کمربند ایمنی ۱۹
12 – ۴ وسایل و تجهیزات ۱۹
12 – ۴ – ۱ ماشین‌آلات و تجهیزات ساختمانی ۱۹
12 – ۴ – ۱ – ۱ کلیات ۱۹
12 – ۴ – ۱ – ۲ وسایل و تجهیزات مکانیکی ۲۰
12 – ۴ – ۱ – ۳ دستگاه‌ها و وسایل موتوری بالابر ۲۱
12 – ۴ – ۱ – ۴ وسایل موتوری نقل و انتقال، خاکبرداری
و جابجایی مصالح ساختمانی ۲۲
12 – ۴ – ۲ وسایل و تجهیزات الکتریکی ۲۲
12 – ۴ – ۳ داربست ۲۴
12 – ۴ – ۴ نردبان ۲۵
12 – ۴ – ۵ راه‌پله موقت، راه‌های شیبدار و معابر ۲۵
12 – ۴ – ۵ – ۱ راه‌پله موقت ۲۵
12 – ۴ – ۵ – ۲ راه‌های شیبدار و معابر ۲۵
12 – ۵ عملیات اجرایی ۲۷
12 – ۵ – ۱ تخریب ۲۷
12 – ۵ – ۱ – ۱ کلیات ۲۷
12 – ۵ – ۱ – ۲ تخریب کف و سقف ۲۸
12 – ۵ – ۱ – ۳ تخریب دیوار ۲۸
12 – ۵ – ۱ – ۴ تخریب استخوان‌بندی (اسکلت) ۲۹
12 – ۵ – ۱ – ۵ مصالح و ضایعات ۲۹
12 – ۵ – ۲ گودبرداری ۳۰
12 – ۵ – ۲ – ۱ کلیات ۳۰
12 – ۵ – ۲ – ۲ حفاری، خاکبرداری و خاکریزی ۳۰
12 – ۵ – ۲ – ۳ چاه‌کنی ۳۱
12 – ۵ – ۳ برپایی و نصب اسکلت و سایر کارهای ساختمانی ۳۱
12 – ۵ – ۳ – ۱ برپایی و نصب اجزای فلزی سازه ۳۲
12 – ۵ – ۳ – ۲ اجرای اعضا و اجزای سازه‌های بتنی ۳۲
12 – ۵ – ۳ – ۳ اجرای تأسیسات حرارتی و برودتی ۳۳
12 – ۵ – ۳ – ۴ سیمکشی و نصب تأسیسات و تجهیزات برقی ۳۳
12 – ۵ – ۳ – ۵ سیمکشی برای استفاده‌های موقت ۳۳
12 – ۵ – ۳ – ۶ عایق‌کاری و آسفالت ۳۴
12 – ۵ – ۳ – ۷ نماسازی ساختمان ۳۴
————————————————————–
مقررات ملی ساختمانی ایران
مبحث ۱۲ – ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا
12 – ۱ کلیات
12 – ۱ – ۱ – هدف: هدف این مبحث تعین حداقل ضوابط و مقررات به منظور تأمین امین و بهداشت عمومی در هنگام اجرای عملیات ساختمانی می‌باشد.
12 – ۱ – ۲ – ۱ – دامنه کاربرد
12 – ۱ – ۲ – ۲ – سایر مقررات مربوط به ایمنی علمیات ساختمانی (از جمله آیین‌نامه
و مقررات حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی) که توسط مراجع ذیصلاح تدوین، تصویب و ابلاغ گردیده است به قوت خود باقی می‌باشد.
12 – ۱ – ۳ – تعاریف کلی و واژه‌ها: در این بخش تعاریف زیر، ارائه می‌شود مورد
استفاده قرار می‌گیرد. سایر اصطلاحاتی که جنبه عمومی ندارد، در موقع‌مناسب تعریف
خواهد شد. برای اصطلاحاتی که در این مبحث تعریف نشده است. معنای متداول آن مورد نظر است.
12 – ۱ – ۳ – ۱ – “ایمنی عمومی” عبارت است از:
الف: ایمنی (سلامت و بهداشت) کلیه کارگران و افراد متفرقه که به نحوی با عملیات
ساختمانی در محیط کارگاه مرتبط می‌باشند.
ب: ایمنی (سلامت و بهداشت) کلیه افرادی که در مجاورت یا نزدیکی (تا شعاع مؤثر)
کارگاه ساختمانی، عبور و مرور، فعالیت یا زندگی می‌کنند.
پ: مراقبت و حفاظت از ابنیه، وسایل نقلیه، تأسیسات، تجهیزات و نظایر آن در داخل یا
مجاورت کارگاه ساختمانی.
12 – ۱ – ۳ – ۱ – “عملیات ساختمانی” عبارت است از:
الف: گودبرداری (عملیات خاکی) شامل حفاری چاه‌ها و مجاری آب و فاضلاب،
خاکبرداری، خاکریز، حفاری و پی‌کنی با وسایل دست و ماشین‌آلات مکانیک.
ب: ایمنی (سلامت و بهداشت) کلیه افرادی که در مجاورت یا نزدیکی (تا شعاع مؤثر)
کارگاه ساختمانی، عبور و مرور، فعالیت یا زندگی می‌کنند.
پ: مراقبت و حفاظت از ابنیه، وسایل نقلیه، تأسیسات، تجهیزات و نظایر آن در داخل یا
مجاورت کارگاه ساختمانی.
12 – ۱ – ۳ – ۲ – “عملیات ساختمانی” عبارت است از:
الف: گودبرداری “(عملیات خاکی) شامل حفاری چاه‌ها و مجاری آب و فاضلاب،
خاکبرداری، خاکریزی حفاری و پی‌کنی با وسایل دستی و ماشین‌آلات‌مکانیکی.
ب: هر گونه تغییر یا جابجایی در دیوارها و یا اعضای اصلی سازه‌ای و نیز توسعه بنا
و یا اضافه کردن ؟؟.
پ: مرمت و بازسازی و هر گونه تعمیر اساسی که موجب افزایش توان برابری ساختمان باشد
نظیر تعویض سقف و یا هر یک از اعضای اصلی سازه‌ای و یا‌بازسازی ساختمانهای تخریب
شده در اثر عوامل مختلف.
ت: عملیاتی که به منظور نگهداری ساختمان انجام می‌شود شامل: مراقب و حفاظت ساختمان
از بروز خرابهای تعمیر و یا تجدیدنما، تعمیر آسانسور و سایر‌تجهیزات و تأسیسات
ساختمانی، نظافت‌نما و شیشه‌های بیرونی، نقاشی، نازک کاری و نظایر آنها.
ث: تخریب بنا
ج: “احداث ساختمان” شامل.
1 – عملیات اجرایی اسکلت و سفت کاری ساختمان اعم از ساختمانهای با اسکلت فلزی،
بتنی، چوبی، مصالح بنایی، قطعات پیش‌ساخته و یا ترکیبی از آنها.
2 – عملیات اجرایی تأسیسات حرارتی و برودتی، برقی، بهداشتی (آب و فاضلاب)، گاز،
آتشنشانی و نظایر آنها.
3 – عملیات اجرایی نازک‌کاری، نماسازی و دیگر کارهای مراحل پایانی ساختمان
4 – ساختن قطعات پیش ساخته در محل کارگاه ساختمانی.
12 – ۱ – ۳ – ۳ – “کارگاه ساختمانی” محلی است که یک یا تعدادی از عملیات ساختمانی
مندرج در مفاد بند ۱۲ – ۱ – ۳ – ۲ در آن انجام می‌شود.
12 – ۱ – ۳ – ۴ – “محل کار” محلی است در محدوده کارگاه ساختمانی که در اختیار
کارفرما می‌باشد کارگران برای انجام کار به آنجا وارد می‌شوند.
12 – ۱ – ۳ – ۵ – “کارفرما” شخصی است حقیقی یا حقوقی که یک یا چند کارگر را در
کارگاه ساختمانی (محل کار) به کار می‌گمارد، اعم از این که مقاطعه کار،پیمانکار
اصلی، پیمانکار جزء، مالک و یا قائم مقام قانونی وی باشد.
12 – ۱ – ۳ – ۶ – “کارگر” شخصی است که در کارگاه ساختمانی (محل کار) زیر نظر
کارفرما کار می‌کند.
12 – ۱ – ۳ – ۷ – “فرد خود اشتغال” شخصی است ذیصلاح که در کارگاه ساختمانی بدون
به کارگیری کارگران دیگر مسئولیت انجام تمام یا قسمتی از عملیات‌ساختمانی با به
عهده دارد.
12 – ۱ – ۳ – ۸ – “شخص ذیصلاح” شخصی است که شرایط لازم از قبیل آموزش مناسب،
تجربه، مهارت و آگاهی کافی جهت اجرای صحیح امور محوله را‌داشته باشد.
12 – ۱ – ۳ – ۹ – “مراجع ذیصلاح” مرجعی است که طبق قانون صلاحیت تدوین، تصویب و
یا ابلاغ ضوابط و مقررات مشخصی را داشته باشد.
12 – ۱ – ۳ – ۱۰ – “مقام رسمی ساختمان” مرجعی است که طبق قانون مسئول صدور پروانه
ساختمان و نظارت بر امر ساختمان سازی در محدوده مورد عمل‌خود می‌باشد.
12 – ۱ – ۳ – ۱۱ – “مهندس ناظر” شخصی است حقیقی یا حقوقی که طبق قانون نظام
معماری و ساختمانی دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی از وزارت‌مسکن و شهرسازی است
و در حدود صلاحیت خود مسئولیت طراحی: محاسبه یا نظارت بر تمام یا قسمتی از عملیات
ساختمانی موضوع بند ۱۲ – ۱ – ۳ – ۲را به عهده دارد.
12 – ۱ – ۳ – ۱۲ – “وسایل و تجهیزات” عبارت است از ماشین‌آلات و تجهیزات
ساختمانی، از قبیل وسایل و تجهیزات مکانیکی (دستگاه‌ها و وسایل موتوری‌بالابر،
وسایل موتوری نقل و انتقال، خاکبرداری و جابجایی مصالح ساختمان)، داربستها،
نردبانها، جان پناه‌ها، سکوها، راهروها و تسهیلات مشابه و به طور کلی‌وسایل حفاظتی
و حمایتی که در کارگاه ساختمانی به کار گرفته می‌شود.
12 – ۱ – ۳ – ۱۳ – “حادثه” واقعه‌ای است که بدون برنامه و انگیزه قبلی، به طور
غیر منتظره‌ای اتفاق افتد و باعث خسارت مالی و یا صدمه جانی شود.
12 – ۱ – ۳ – ۱۴ – کار در ساعت غیر عادی، عبارت از کاری است که در خارج از وقت و
یا ساعت عادی کار انجام می‌شود و شامل کار افراد نگهبان و کارگران‌حفاظت و ایمنی
نمی‌گردد.
12 – ۱ – ۴ اجازه‌های مخصوص (مجوزهای خاص)
12 – ۱ – ۴ – ۱ – قبل از شروع عملیات ساختمانی باید کلیه گواهی‌ها و اجازه‌های
لازم به منظور اجرای علمیات ساختمانی، انبار کردن مصالح در پیاده‌روها،خیابانها و
سایر فضاهای عمومی همچنین استفاده از تسهیلات عمومی از مراجع ذیربط اخذ گردد.
مسدود یا محدود نمودن پیاده‌روها و معابر عمومی با رعایت‌بند ۱۲ – ۲ – ۱ – ۲ مجاز
می‌باشد.
12 – ۱ – ۴ – ۲ – ساختمانهای موقتی (سازه‌های موقتی): کلیه نقشه‌ها و مشخصات
راهروهای سرپوشیده، گذرگاه ماشین‌آلات، شمعها و سپرها، پایه‌های پلها،حفاظها و
دست‌اندازها و وسایل و تجهیزاتی از این قبیل باید قبل از ساخت، نصب و به کارگیری
به تأیید مهندس ناظر برسد.
12 – ۱ – ۴ – ۳ – به منظور پیش‌بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار باید قبل از
شروع عملیات ساختمانی کلیه نقشه‌های ساختمانی و برنامه کار احداث‌ساختمانهای مراکز
تولیدی و صنعتی به تأیید واحدهای تابع وزارت کار و امور اجتماعی برسد.
12 – ۱ – ۵ – ۱ – در هر گاه ساختمانی کارفرما موظف است اقدامات لازم به منظور حفظ
و تأمین ایمنی عمومی را به عمل آورد.
12 – ۱ – ۵ – ۲ – هر گاه یکی یا چدن کارفرما و یا افراد خود اشتغال به طور همزمان
در یک کارگاه ساختمانی مشغول به کار باشند، باید با هماهنگی و یکدیگر‌اقدامات لازم
جهت حفظ و تأمین ایمنی عمومی را به گونه‌ای که در این مبحث و سایر قوانین و مقررات
ملی تعیین شده است به عمل آورند و مهندسی ناظر نیز‌موظف به نظارت و کنترل
می‌باشند.
12 – ۱ – ۵ – ۳ – هر کارفرمای اصلی یا کارفرمای جزء مسئول تدارک و فراهم آوردن
روشنایی کافی در فضاهای عمومی فراهم آوردن و پوشاندن نرده و حفاظ‌اطراف سقفها و
دوایرهای خالی و فضاهای باز، فراهم آوردن و نصب نرده و حفاظ اطراف پله‌ها و
پاگردها، فراهم آوردن ورودی ایمنی برای کارگاه ساختمانی و‌محل کار، فراهم آوردن
وسائل اطفای حریق، تأمین آب آشامیدنی سالم و سرویسهای بهداشتی، فراهم آوردن وسائل
حفاظت فردی و کمکهای اولیه و به طور‌کلی فراهم آوردن و تأمین شرایط ایمنی عمومی در
داخل و خارج کارگاه ساختمانی می‌باشد.
12 – ۱ – ۵ – ۴ – هر کارفرما در ارتباط با عملیات ساختمانی باید ابزار، وسایل و
تجهیزات لازم برای انجام کار کارگران را با رعایت این مبحث فراهم، آماده و‌نگهداری
نماید و در اختیار کارگران قرار دهد و ضمن دادن آموزشهای لازم به آنها مراقبت
نماید که از آن وسایل استفاده درست به عمل آورند.
12 – ۱ – ۵ – ۵ – عملیات ساختمانی باید طوری برنامه‌ریزی و اجرا شود که خطرات
احتمالی ناشی از آن در داخل به خارج از محل کار در اسرع وقت قابل‌پیشگیری باشد.
12 – ۱ – ۵ – ۶ – در صورت احتمال وقوع خطر جانی کارفرما موظف است فوراً کار را
متوقف نموده، کارگران را از محل احتمال وقوع حادثه دور کند.
12 – ۱ – ۵ – ۷ – کارفرما باید وقوع هر گونه حادثه ناشی از کار یا در غیر ساعت کار
عادی روزانه در محل کارگاه را در اسرع وقت و قبل از آن که علایم و آثار‌مرتبط با
آن از بین رفته باشد به واحدهای تابعه وزارت کار و امور اجتماعی محل اطلاع دهد.
12 – ۱ – ۶ – “کار در ساعت غیر عادی”:
12 – ۱ – ۶ – ۱ – به هیچ کارگری نباید اجازه داده شود که خارج از ساعت عادی کار در
محل کار به تنهایی مشغول به کار باشد.
12 – ۱ – ۶ – ۲ – روشنایی کافی در محل کار و امکان برقرار ارتباط برای کارگران و
همچنین کلیه سرویسهای مورد نیاز برای آنان باید فراهم گردد.
12 – ۲ – ایمنی عمومی
12 – ۲ – ۱ – ۱ – در موقع اجرای عملیات ساختمانی باید با رعایت مفاد این مبحث و
استفاده از روشهای مناسب دیگر ایمنی عمومی تأمین گردد.
12 – ۲ – ۱ – ۲ – مسدود و یا محدود نمودن پیاده‌روها و معابر عمومی و سایر فضاهای
عمومی جهت انبار کردن مصالح با عملیات ساختمانی با رعایت مفاد‌بند ۱۲ – ۱ – ۴ – ۱
و ۱۲ – ۲ – ۱ – ۳ و موارد زیر امکان‌پذیر می‌باشد.
الف: وسایل، تجهیزات و مصالح ساختمانی باید در جایی قرار داده شود که موجب بروز
حوادث ناشی از رفت و آمد عابرین و وسایط نقلیه نگردد، به علاوه‌مصالح و وسایل فوق
شبها نیز باید به وسیله علایم درخشان و یا چراغهای قرمز احتیاط مشخص گردد.
ب: در مواردی که مصالح ساختمانی در معابر عمومی یا مجاور آن تخلیه می‌شود باید
مراقبت کافی به منظور جلوگیری از لغزش، فرو ریختن یا ریزش احتمالی‌آنها به عمل
آید.
پ: در مواردی که پایه‌های داربست (موضوع فصل ۱۲ – ۴ – ۳) در معابر عمومی قرار
می‌گیرد باید با استفاده وسایل مؤثر از جابجا شدن و حرکت پایه‌های آن‌جلوگیری شود.
12 – ۲ – ۱ – ۳ – هنگامی که بر اثر عملیات ساختمانی خطری متوجه رفت و آمد عابرین
یا اتومبیلها می‌گردد باید با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۲ – ۱ – ۲ و با کسب‌نظر از
مراجع ذیربط یک یا چند مورد از موارد زیر به کار گرفته شود.
الف: گماردن یک یا چند نگهبان با پرچم اعلام خطر.
ب: نصب چراغهای چشمک‌زن با علایم درخشان در فاصله مناسبی از محوطه خطر.
پ: نصب علامی آگاهی دهنده و وسایل کنترل مسیر.
ث: ایجاد سازه‌های حفاظتی با رعایت مفاد فصل ۱۲ – ۳ – ۲ و بند ۱۲ – ۲ – ۱ – ۴.
12 – ۲ – ۱ – ۴ – در صورتی که عملیات ساختمانی (به جز موارد مربوط به مفاد بند ۱۲
– ۲ – ۱ – ۵) در فاصله کمتر یا مساوی ۳ متر از راه عبور عمومی‌صورت گیرد، کارگاه
ساختمانی باید با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۲ به وسیله حفاظت محصور گردد. در صورتی
که عملیات ساختمانی در فاصله بیش از ۳ متر از‌راه عبور عمومی انجام شد، کارگاه
ساختمانی باید به وسیله حفاظ یا سایر جداکننده‌ها به تشخیص مقام رسمی ساختمان
محصور گردد.
12 – ۲ – ۱ – ۵ – در صورتی که عملیات ساختمانی، بناهای
الف: در طبقه یا ۸ متر ارتفاع در فاصله کمتر از ۳ متر از راه عبور عمومی
ب: چهار طبقه یا ۱۵ متر ارتفاع در فاصله ۶ متر از راه عبور عمومی
پ: بیش از چهار طبقه یا ۱۵ متر ارتفاع صورت گیرد، باید یک راهرو سرپوشیده موقتی با
رعایت مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۲ – ۳ در راه عبور عمومی در طول‌ساختمان ایجاد گردد. مگر
این که نسبت فاصله ساختمان تا راه عبور عمومی به ارتفاع ساختمان بیش از ۱.۲ باشد.
12 – ۲ – ۱ – ۶ – در صورتی که راه عبور عمومی با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۲ – ۱ – ۲
محدود با مسدود شده باشد باید راه عبور عمومی با رعایت مفاد فصل ۱۲- ۳ – ۲ در محل
مناسبی که به تأیید مراجع ذیربط خواهد رسید ایجاد گردد.
12 – ۲ – ۱ – ۷ – بر روی محلهای حفاری در معابر عمومی که به منظور استفاده از
تسهیلات عمومی از نصب انشعابات مربوط صورت می‌گیرد باید یک پل‌موقت عبور عابر
پیاده با مقاومت لازم یا عرض حداقل ۱.۵ متر یا عرض پیاده‌رو ایجاد شود. در صورتی
که حفاری در خیابان صورت گرفته باشد باید موقتاً پلی با‌مقاومت کافی و با عرض مناسب
ایجاد شود.
12 – ۲ – ۱ – ۸ – اطراف سقفها دوایرهای خالی و کلیه فضاهای باز از قبیل چاه‌های
آسانسور، فضای پلکانها و محلهای پیش‌بینی شده برای عبور لوله‌های‌تأسیسات و
کابلهای برق تا زمان پوشیده شدن یا نصب موانع اصلی باید با رعایت مفاد بندهای ۱۲ –
3 – ۲ – ۱ و ۱۲ – ۳ – ۲ – ۲ به وسیله نرده‌های مستحکم‌یا پاخورهای چوبی به خوبی
محافظت گردند.
12 – ۲ – ۱ – ۹ – بارگذاری بیش از حد ایمنی روی هر استخوان‌بندی، حفاظ موقتی، چوب
بست محوطه‌های اطراف پی‌کنی و سرپوشیده‌های گذرگاه‌ها و‌نظایر آن مجاز نمی‌باشد.
12 – ۲ – ۱ – ۱۰ – در صورت بروز خطرهایی که نمی‌توان به طرق دیگر ایمنی عمومی را
تضمین نمود و همچنین برای جلوگیری از ورود افراد متفرقه به‌محوطه محصور شده یا به
منطقه خطر و نیز برای حفظت علایم نصب شده، باید مراقب یا مراقبینی در تمام طول روز
و شب گمارده شوند به علاوه کارگاه‌ساختمانی یا قسمتهای ساخته شده‌ای از آن در
شرایطی که ایمنی عمومی را به خطر می‌اندازد نباید به حال خود رها شود.
12 – ۲ – ۱ – ۱۱ – جابجایی و حمل و نقل چوب، تیرآهن و سایر مصالحی و ضایعاتی که
انتقال داده می‌شوند باید با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۴ – ۱ – ۴ صورت‌گیرد.
12 – ۲ – ۲ – جلوگیری از حریق، سوختگی و برق گرفتگی
12 – ۲ – ۲ – ۱ کلیات
الف: در کلیه عملیات ساختمانی که برش و جوشکاری صورت می‌گیرد یا مواد داغ و قابل
احتراق به کار گرفته شده یا انبار می‌شود رعایت مفاد این فصل‌لازم‌الاجرا می‌باشد.
ب: در کلیه محلهایی که خطر آتش‌سوزی وجود دارد کشیدن سیگار ممنوع می‌باشد باید
علامت “خطر آتش‌سوزی، سیگار نکشید” در محلهای مذکور نصب‌شود.
پ: آتش‌زدن هر نوع آشغال، ضایعات و خرده مصالح قابل احتراق و نظایر آن ممنوع
می‌باشد مگر با کسب اجازه از مراجع ذیربط.
ت: جمع‌آوری و انبار نمودن روغن، گریس، کهنه‌های روغنی و نخاله‌های آلوده به روغن
و مواد نفتی و نظایر آن روی یا در مجاورت وسایل و تجهیزات‌ساختمانی یا در مجاورت
آنها مجاز نمی‌باشد.
ث: کلیه وسایل گرم‌کننده اعم از دایم یا موقت باید به نحو درست نصب شوند به طوری
که از دیوارها و قطعات چوبی کمتر از یک متر و از جداکننده‌های برزنتی‌و نظایر آن
کمتر از ۳ متر فاصله نداشته باشند.
12 – ۲ – ۲ – ۲ – مایعات قابل احتراق و نظایر آن
الف: قبل از سوخت‌گیری باید موتور ماشین‌آلات خاموش شود و از ریختن مواد سوختی
روی اگزوز و قسمت داغ موتور جلوگیری گردد.
ب: کلیه مایعاتی که نقطه شعله‌زنی آنها کمتر از ۷ درجه سانتیگراد می‌باشد نباید
روی سطح زمین نگهداری شوند مگر این که به صورت محدود داخل ظروف و‌یا مخازن حفاظت
شده باشند.
پ: خروجی و سرریز مخازن سوخت نباید در جایی تعبیه شده باشد که نشست و یا سرریز
مخازن مذکور روی موتور اگزوز، تابلو و کلید برق و باطری یا سایر‌منابع ایجاد جرقه
ریخته شود
ث: در جایی که بخار مایعات قابل اشتعال وجود دارد نباید از وسایلی که تولید جرقه
می‌کند نظیر سیگار، پیلوت گاز، چراغ و سایر وسایل الکتریکی استفاده شود.
12 – ۲ – ۲ – ۳ – وسایل گرم‌کننده موقت
الف: در مواردی که در محل کار از بخاری یا هر وسیله دیگر گرم‌کننده روباز به صورت
موقت استفاده می‌شود باید کلیه ضوابط و مقررات مربوط از قبیل درجه‌حرارت ماکزیمم،
فاصله وسیله گرم‌کننده تا مواد قابل احتراق، خروج گازهای مضر و همچنین سایر مواردی
که توسط مراجع ذیصلاح اعلام شده است رعایت‌گردد.
ب: در هنگام استفاده از وسایل گرم کنند موقت باید تهیه لازم و کافی صورت گیرد.
پ: وسایل گرم‌کننده موقت در موقع استفاده باید به نحو مطمئن روی کف قرار داده شود،
به طوری که امکان واژگون شدن آنها وجود نداشته باشد. به علاوه‌وسایل اطفای حریق
مناسب نیز باید در محل موجود باشد.
ث: در مواقعی که از گاز مایع برای گرم کردن محلهای موقت کار استفاده می‌شود مخزن
گاز باید خارج از ساختمان و در فضای آزاد قرار داده شود.
12 – ۲ – ۲ – ۴ – پخت قیر و آسفالت
الف: بشکه و دیگهای پخت قیر و آسفالت در موقع استفاده باید در جای خود محکم شده
باشند به طوری که در حین کار هیچ خطری متوجه افراد نشود.
ب: بشکه و دیگهای پخت قیر و آسفالت باید در خارج ساختمان و در فضای باز قرار داده
شود. قراردادن آنها در معابر عمومی بدون کسب اجازه از مقام رسمی‌ساختمان مجاز
نمی‌باشد.
پ: در موقع کار با دیگهای پخت قیر و آسفالت باید وسایل اطفای حریق مناسب در دسترس
باشد.
ت: ظروف محتوی قیر داغ نباید در محوطه بسته نگهداری شود مگر آن که قسمتی از محوطه
باز بوده، و عمل تهویه به طور کامل و کافی انجام گیرد.
ث: کارگرانی که به پختن قیر و اسفالت مشغول می‌باشند باید به دستکش و ساعد بند
حفاظتی مجهز باشند، به علاوه بالا بردن آسفالت یا قیر داغ به وسیله کارگر‌از
نردبان ممنوع می‌باشد.
12 – ۲ – ۲ – ۵ – دیگهای بخار، کلیه دیگهای بخار اعم از این که به صورت موقت یا
دائم مورد استفاده قرار گیرد باید توسط افراد ذیصلاح و با رعایت مقررات‌مبحث
تأسیسات برودتی و حرارتی (مبحث چهاردهم مقررات ملی ساختمانی ایران) نصب و
راه‌اندازی شود.
12 – ۲ – ۲ – ۶ – برش و جوشکاری با گاز و الکتریسیته:
الف: قبل از شروع عملیات جوشکاری یا برش کلیه دستگاه‌های اندازه‌گیری کنترل فشار
و شدت جریان و نظیر آن باید کنترل شود.
ب: به منظور حفاظت افراد با مواد قابل احتراق در مقابل جرقه، تابش و نظایر آن باید
از وسایل حفاظتی نظیر ماسک، سپر و توری استفاده شود.
پ: چنانچه عمل برش و جوشکاری در مجاورت مواد قابل اشتغال صورت می‌گیرد باید ضمن
فراهم آوردن وسایل اطفای حریق مناسب و کافی یک فرد کمکی‌نیز در محل حاضر باشد.
ت: در مواقعی که جوشکاری روی فلزاتی که پوشش قلعه، روی و نظایر آن دارند، صورت
می‌گیرد لازم است دود ناشی از جوشکاری سریعاً به خارج از محل کار‌هدایت شود.
ث: به منظور جلوگیری از احتمال خطر انفجار سیلندرهای گاز اکسیژن باید شیرآلات و
اتصالات آن از روغن و گریس دور نگهداشته شود و کارگران از دست زدن‌به سیلندرهای
گاز اکسیژن و اتصالات آن با دست آلوده به روغن یا گریس خودداری نمایند.
12 – ۲ – ۲ – ۷ – مراقبت و نگهداری از سیلندرهای گاز تحت فشار
الف: شیر این گونه سیلندرها باید با دست و بدون استفاده از چکش و آچار باز شود و
در صورت لزوم از آچارهای مخصوص استفاده شود.
ب: سیلندرهایی که مورد استفاده قرار نمی‌گیرد باید طوری در فضای آزاد خارج از بنا
قرار داده شود که از تابش مستقیم نور خورشید یا درجه حرارت بالا و نیز‌وارد آمدن
ضربه محافظت گردد.
پ: سیلندرها نباید از هیچ ارتفاعی به پایین پرتاب شود و به علاوه در بالا و پایین
آوردن آنها لازم است از کلافهای مخصوص استفاده شود.
ت: سیلندرهای گاز باید از محل جوشکاری و برش فاصله کافی داشته باشد به طوری که
جرقه، براده، یا شعله به آنها نرسد.
12 – ۲ – ۲ – ۸ – قالبهای بتنی، تا زمانی که قالبهای بتنی قابل احتراق از طبقه‌ای
که در حال ساخت است خارج نشده نباید مواد و مصالح قابل احتراق را در آنجا‌انبار
نمود.
12 – ۲ – ۲ – ۹ – انبار نمودن مواد قابل اشتغال: انبار نمودن مواد سوختی، روغن،
رنگ و سایر مواد قابل اشتعال باید با رعایت مقررات حفاظت در مقابل‌حریق (مبحث سوم
مقررات ملی ساختمانی ایران) صورت گیرد.
12 – ۲ – ۲ – ۱۰ – ضایعات و آشغالهای قابل احتراق: ضایعات و آشغالهای قابل احتراق
باید در جای مناسبی جمع‌آوری شود و به طور روزانه از محل کار‌خارج شده، به محل
مجاز حمل گردد. سوزاندن ضایعات و آشغال در محل کارگاه ساختمانی مجاز نمی‌باشد.
12 – ۲ – ۲ – ۱۱ – خطوط فشار برق:
الف: به منظور جلوگیری از خطر برق گرفتگی و بالابردن سطح ایمنی افراد و کاهش
ضایعات فیزیولوژیکی و انسانی و حفاظت از تأسیسات عمومی باید قانون و‌آیین‌نامه
حریم خطوط انتقال و توزیع نیروی برق در کلیه عملیات ساختمانی رعایت گردد.
ب: کلیه سیم‌کشی‌های موقت و دایم و نصب تجهیزات الکتریکی باید با رعایت ضوابط و
مقررات مبحث تأسیسات برقی (مبحث سیزدهم مقررات ملی‌ساختمانی ایران) صورت گیرد.
پ: قبل از گودبرداریها باید اقدامات لازم در جهت حفاظت و ایزوله کردن خطوط فشار
قوی (خطوط فشار قوی عبارت است از کلیه خطوط حاوی الکتریسیته که‌دارای ولتاژ ۱۰۰۰
و بیشتر می‌باشد.) انجام شود.
ت: در محلهایی که خطوط فشار قوی وجود دارد، تعمیر و نصب وسایل و تجهیزات الکتریکی
و سیمکشی برای استفاده‌های موقت مجاز نمی‌باشد مگر این که‌جریان برق قطع شده یا
عملیات فوق با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۲ – ۲ – ۹ – پ در فاصله بیش از ۳ متری از خطوط
و دستگاه‌های اداری جریان با ولتاژ بالا‌صورت گیرد.
12 – ۲ – ۲ – ۱۲ – وسایل و تجهیزات اطفای حریق
الف: سطلهای آب و ماسه و کپسولهای خاموش‌کننده و سایر وسایل قابل حمل که به منظور
اطفای حریق به کار می‌رود باید در قسمتهای مختلف کارگاه‌ساختمانی نصب و آماده
استفاده باشد.
ب: سطلهای آب و ماسه و کپسولهای خاموش‌کننده و سایر وسایل قابل حمل که به منظور
اطفای حریق به کار می‌رود باید در قسمتهای مختلف کارگاه‌ساختمانی نصب و آماده
استفاده باشد.
ب: در مواقعی که لوله‌ها و شیرهای آتشنشانی به صورت بخشی از تأسیساتی دایمی
ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد باید با نظارت مراجع ذیصلاح نصب و‌آماده
بهره‌برداری شود. فاصله این لوله‌ها و شیرها باید همیشه خیابان مشخص باشد و در
فاصله دو متری از شیرهای برداشت (شیر آتشنشانی) یا فاصله بین‌شیرهای فوق و
خیابان نباید هیچ گونه مصالح یا ضایعات ساختمانی ریخته شود.
12 – ۲ – ۳ – ۱ – کلیات، در کلیه کارگاه‌های ساختمانی کمکهای اولیه که آموزش افراد
نیز جزء آن است باید با توجه به نوع کار و متناسب با تعداد کارگران تأمین‌شود. و
اقدامهای لازم جهت انتقال فوری کارگران آسیب‌دیده با کارگرانی که دچار بیماریهای
ناگهانی می‌شوند. به مراکز پزشکی به عمل آید.
12 – ۲ – ۳ – ۲ – جعبه کمکهای اولیه، جعبه کمکهای اولیه که شامل وسایل ضد
عفونی‌کننده، پانسمان و سایر وسایل ضروری اعلام شده از طریق مراجع‌ذیربط می‌باشد،
باید در جای مناسب نصب شود تا از هر گونه آلودگی و گرد و غبار محفوظ مانده و همیشه
در دسترس کارگران باشد.
12 – ۲ – ۳ – وسایل و سازه‌های حفاظتی و تسهیلات بهداشتی
12 – ۲ – ۳ – ۱ – وسایل و تسهیلات بهداشتی
12 – ۳ – ۱ – ۱ – کلیات:
الف: در هر کارگاه ساختمانی بسته به محل، نوع کار، تعداد کارگران، زمان و ساعات
کار باید ضمن رعایت مقررات مربوطه تسهیلات رفاهی و بهداشتی زیر تأمین‌شود و در
دسترس کارگران قرار گیرد.
ب: در عملیات ساختمانی، به کارگرانی که به طور مستمر با گچ، سیمان یا سایر مواد
آلوده‌کننده تماس مستقیم دارند باید حتی‌المقدور یک بار برای هر شیفت‌کاری شیر
داده شود.
12 – ۳ – ۱ – ۲ – آب آشامیدنی
الف: در تمام محلهای کار در کارگاه ساختمانی باید آب آشامیدنی، سالم و کافی در
اختیار کارگران قرار گیرد.
ب: آبی که برای آشامیدن فراهم می‌گردد باید از منابع بهداشتی تأیید شده تهیه شود و
کلیه نکات بهداشتی از نظر سالم نگهداشتن مخازن و ظروف نگهداری آب‌نیز باید رعایت
گردد.
12 – ۳ – ۱ – ۳ – سرویسهای بهداشتی: در هر کارگاه ساختمانی باید به ازای هر ۳۰ نفر
کارگر حداقل یک سرویس بهداشتی محصور با آب و وسایل کافی‌شستشو ساخته و آماده شود.
12 – ۳ – ۱ – ۴ – محلهای تعویض لباس (رختکن): در هر کارگاه ساختمانی باید فضاهای
سرپوشیده کافی و کاملاً بهداشتی جهت تعویض لباس کارگران فراهم‌شود.
12 – ۳ – ۱ – ۵ – غذاخوری، محل اقامت و استراحت کارگران:
در هر کارگاه ساختمانی باید محلهایی برای غذاخوری و اجتماع کارگران و همچنین
محلهای مناسب کافی و مجزا جهت اقامت و استراحت موقت کارگرانی که به‌دلیل دوری محل
کار از محل سکونت آنها یا دستور کارفرما مجبور به اقامت در کارگاه می‌باشند با
وسایل و امکانات مورد نیاز فراهم شود.
12 – ۳ – ۱ – ۶ – نور و روشنایی: در کلیه کارگاه‌های ساختمانی باید نور و روشنای
طبیعی و مصنوعی کافی و مناسب و در صورت لزوم وسیله روشنایی قابل‌حمل و در محلهای
کار، عبور و مرور، غذاخوری، اقامت و استراحت کارگران فراهم شود.
12 – ۳ – ۱ – ۷ تهویه: تمامی محلهای کار، اقامت، استراحت و غذاخوری کارگران باید
به صورت طبیعی یا مصنوعی تهویه شوند به طوری که هوای کافی و‌سالم برای محلهای فوق
فراهم گردد.
12 – ۳ – ۲ سازه‌های حفاظتی
12 – ۳ – ۲ – ۱ نرده استاندارد: حفاظی عمودی است که به منظور جلوگیری از سقوط
افراد باید در اطراف و گوشه‌های نمایان سقفها و دیوارهای باز رمپها،سکوهای کارد،
راهروها، راه‌پله‌ها، سقفهای موقت و یا دیگر محلهای کار و تردد کارگران تعبیه
گردد.
الف: نرده استاندارد باید در گوشه و اطراف رمپها، سکوهای کار، راهروها، سقفهای
موقت و نظایر آن که از زمین و کف یا هر مکان دیگری که بیش از ۳ متر ارتفاع‌دارد
نصب گردد. همچنین در مکانهایی که در مجاورت محلهای حفاری، گودبرداری و کابلهای
فشار قوی قرار دارد یا در اطراف تمام قسمتهای باز سقفها یا‌دیوارهای باز که در
فعالیتهای ساختمانی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند نصب گردد.
ب: ارتفاع نرده استاندارد از کف طبقه یا سکوی کار نباید از ۹۰ سانتیمتر کمتر و از
110 سانتیمتر بیشتر باشد، همچنین ارتفاع نرده راه‌پله نباید از ۷۵ سانتیمتر‌کمتر و
از ۸۵ سانتیمتر بیشتر باشد.
پ: ساختمان و اجزای سازه نرده باید دارای چنان مقاومتی باشد که بتوان در مقابل
حداقل ۱۰۰ کیلوگرم فشار و ضربه وارد در تمام جهات مقاومت نماید. به‌علاوه نرده
باید مقاومت لازم را برای مواقعی که در معرض برخورد وسایل متحرک می‌باشد، داشته
باشد.
12 – ۳ – ۲ – ۲ – پاخورهای چوبی
در قسمتهایی که امکان ریزش ابزار و مصالح ساختمانی از اطراف و گوشه‌های نمایان
کفها و دیوارهای باز رمپها، سکوهای کار، گذرگاه‌ها یا سقفها موقت و نظایر‌آن وجود
دارد باید یا خورهایی از چوب مناسب به ضخامت حداقل ۲.۵ سانتیمتر و به ارتفاع ۱۵
سانتیمتر نصب گردد. در داربست معلق می‌توان از پاخور به‌ارتفاع ۱۰ سانتیمتر
استفاده نمود.
12 – ۳ – ۲ – ۳ – راهرو سرپوشیده موقتی: سازه‌ای است حفاظتی که به صورت موقت در
پیاده‌روها یا سایر معابر عمومی برای جلوگیری از خطرهای ناشی از‌پرتاب مصالح و
وسایل و تجهیزات ساختمانی ایجاد می‌گردد.
الف: ارتفاع راهروی سرپوشیده بنای کمتر از ۲.۵ متر و عرض آن نیز نباید کمتر از
1.۵ متر یا عرض پیاده‌روی موجود باشد.
ب: راهرو باید فاقد هر گونه مانع برده دارای روستایی لازم طبیعی یا مصنوعی به طور
دایم باشد.
پ: سقف راهرو باید قابلیت محمل کلیه احتمالی وارد و حداقل فشار ۷۰۰ کیلوگرم بر متر
مربع را داشته باشد. به علاوه سایر قسمتهای آن نیز باید از الوار به‌ضخامت حداقل ۵
سانتیمتر طوری ساخته شود که از ریزش آب و مصالح به داخل آن جلوگیری به عمل آید.
ث: اطراف بیرونی سقف راهرو باید دارای حفاظ کاملی از چوب یا توری فلزی مقاوم به
ارتفاع حداقل ؟؟ متر باشد. زاویه این حفاظ را نسبت به کف می‌توان‌حداکثر ۴۵ درجه
به طرف خارج اختیار کرد.
ج: اطراف راهرو سرپوشیده که در مجاورت کارگاه ساختمانی قرار دارد ؟؟ دارای حفاظ یا
نرده‌ای به ارتفاع لازم مطابق مشخصات و ویژگیهای الزامات عمومی‌ساختمان (مبحث
چهارم مقررات ملی ساختمانی ایران) باشد.
12 – ۳ – ۲ – ۴ – سقف موقت و سرپوش حفاظتی
سقف موقت و سرپوش حفاظتی: پوشش است حفاظتی از قبیل توری یا تخته‌بندی (الوار) که
برای جلوگیری از وارد شدن آسیب در اثر سقوط اشیاء در کارگاه‌ساخت ؟؟ یا مجاورت آن
بر پا می‌گردد.
الف: سرپوش حفاظتی باید چنان طراحی و ساخته شود که در اثر ریزش مصالح یا ابزار
روی آن هیچ گوشه خطری متوجه افرادی که در زیر آن قرار دارند نگردد.
ب: پوشش موقت فضاهای باز، سقفها و دیوارها، باید با استفاده از تخته با ضخامت ۲.۵
سانتیمتر یا معادل آن برای سوراخهای تا دهانه ۴۵ سانتیمتر و تخته با‌ضخامت ۵
سانتیمتر یا معادل آن برای سوراخهای با دهانه بیش از ۴۸ سانتیمتر صورت گیرد.
پ: سقفهای موقت که به صورت سکوهای کار مورد استفاده قرار می‌گیرد باید از تخته با
ضخامت ۵ در ۲۵ سانتیمتر که محکم به یکدیگر بسته شده باشد استفاده‌شود.
12 – ۳ – ۲ – ۵ – تورهای ایمنی: در مواردی که در نصب سکوهای کار و نرده‌های حفاظتی
استاندارد در ارتفاع بیش از ۳ متر امکان‌پذیر نباشد باید برای‌جلوگیری از سقوط
افراد از تورهای ایمنی با رعایت موارد زیر استفاده نمود:
الف – تورهای ایمنی باید در فاصله‌ای که سازندگان آنها مشخص نموده‌اند نصب شود به
طوری که ارتفاع سقوط کارگران بیشتر از شش متر نباشد و تا آنجا بالا‌برده شود که
فاصله کافی بر فراز آنها جهت بر پایی و نصب اجزای ساختمان، حرکت ماشین‌آلات و
نظایر آن وجود داشته باشد.
ب – بر پایی و نصب تورهای ایمنی، همچنین جمع‌آوری و برچیدن آنها باید توسط شخص
ذیصلاح و با استفاده از کسر بندها و نگهدارنده‌های محکم ایمنی‌صورت گیرد. به علاوه
قبل از استفاده و در متد بهره‌برداری باید توسط شخص ذیصلاح بازرسی و کنترل شود،
استفاده از تورهای فرسوده و آسیب دیده مجاز‌نمی‌باشد.
12 – ۳ – ۳ – وسایل حفاظت فردی
12 – ۳ – ۳ – ۱ کلیات
الف – تعریف: وسایل حفاظت فردی “وسایلی است از قبیل کلاه ایمنی، کفش و پوتین،
ماسک، نقاب و عینک، تورهای حفاظتی، کمربند ایمنی، دستکش‌لاستیکی عایق، چکمه و نیم
چکمه لاستیکی و لباس ایمنی که کارگران، افراد خود اشتغال و سایر کسانی که در
کارگاه ساختمانی فعالیت می‌نمایند باید متناسب‌با نوع کار خود آنها را مورد
استفاده قرار دهند.
ب: کلیه وسایل حفاظت فردی باید از نظر کیفیت مواد مورد استفاده و مشخصات فنی ساخت
مورد تأیید مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران باشد.
پ: کلیه وسایل حفاظت فردی باید به طور مرتب توسط اشخاص ذیصلاح بازرسی و کنترل شده،
در صورت لزوم تعمیر یا تعویض شود، تا همواره برای تأمین‌حفاظت کارگران آماده باشد.
ت: در تمام محلهای کار باید لباس کار تمییز و متناسب با نوع کار در اختیار کارگران
قرار گیرد. به علاوه لباس کار باید طوری تهیه شود که موجب بروز حادثه‌نگردد و
کارگر بتواند با آن براحتی وظایف خود را انجام دهد.
12 – ۳ – ۳ – ۲ – کلاه ایمنی
الف: در کلیه عملیات ساختمانی که در آنها احتمال وارد آمدن جراحاتی به افراد در
اثر سقوط فرد یا سقوط وسایل و تجهیزات و مصالح وجود دارد، باید از‌کلاه‌های ایمنی
با رعایت موارد زیر و ویژگیهای مندرج در استانداردهای شماره ۱۳۷۰ و ۱۳۸۱ ایران
استفاده شود.
ب: پوسته کلاه باید از مواد سخت و با دوام ساخته شده، تمام لبه‌های آن گرد و
پرداخت شده. پوسته کلاه باید به طور محکم به کلاف یراقی که روی سر‌مصرف‌کننده جای
می‌گیرد متصل شود و فاصله آزاد بین کلاف یراق و پوسته کلاه نباید از ۱۹ میلیمتر
کمتر باشد.
پ: کلاه‌های ایمنی نو یا آنهایی که قبلاً مورد استفاده قرار گرفته باید قبل از این
که در اختیار کارگران قرار گیرد، توسط اشخاص ذیصلاح کنترل و اجازه استفاده از‌آنها
داده شود.
12 – ۳ – ۳ – ۳ کفش و پوتین ایمنی
الف: برای کارگرانی که هنگام کار پاهای آنها در معرض خطر برخورد با اجسام داغ و
برنده یا سقوط اجسام قرار دارد باید کفش و پوتین ایمنی با رعایت استاندارد‌شماره
1136 ایران تهیه شود و در اختیار آنها قرار گیرد.
ب: کفشها و پوتینهای ایمنی را باید به راحتی پوشید و درآورد. به علاوه بند کفشها و
پوتینهای ایمنی باید به آسانی باز و بسته شود.
12 – ۳ – ۳ – ۴ – عینک و نقاب حفاظتی
الف: به هنگام جوشکاری، برشکاری، آهنگری، ماسه‌پاشی (سندبلاست) و نظایر آنها که
نوع کار باعث ایجاد خطرهایی برای صورت و چشم کارگران می‌شود،باید عینک و نقابهای
حفاظت مخصوص این گونه کارها مطابق استاندارد شماره ۱۱۲۶ ایران تهیه شده، در اختیار
آنان قرار گیرد.
12 – ۳ – ۳ – ۵ – دستکش حفاظتی
الف: برای حفاظت دست جوشکاران و سایر کارگران ساختمانی که با اشیای داغ و برنده
از قبیل اوراق فوق و شیشه‌های جام سر و کار دارند باید باید دستکشهای‌برزنتی یا
چرمی سابقه‌دار مطابق با ویژگیهای استاندارد شماره ۱۷۶۴ ایران تهیه شود و در
اختیار آنها قرار گیرد.
12 – ۳ – ۳ – ۶ – دستکشهای لاستیکی عایق
الف: به منظور حفظ جان کارگران برق کار که به هنگام کار با شبکه تحت فشار برق یا
وسایل حاوی الکتریسیته در معرض خطر برق گرفتگی قرار دارند باید علاوه‌بر ابزار
ویژه این کار دستکش، کفش و کلاه مخصوص عایق الکتریسیته با رعایت استاندارد شماره
1645 ایران تهیه شود و در اختیار آنان قرار گیرد.
ب: دستکشهای لاستیکی عایق پس از هر بار مصرف باید طبق ضوابط و ویژگیهای استاندارد
شماره ۷۶۴۵ ایران توسط افراد ذیصلاح بررسی و کنترل گردد و‌برای استفاده مجدد آماده
شود.
12 – ۳ – ۳ – ۷ – چکمه و نیم چکمه لاستیکی
در محل کارهای مربوط یا برای کارهایی که در آب انجام می‌شود، به منظور حفاظت پای
کارگران در مقابل آب و گل و نظایر آن باید به تناسب نوع کار چکمه و نیم‌چکمه
لاستیکی با رعایت استاندارد شماره ۱۳۸۳ ایران تهیه شده، در اختیار آنان قرار گیرد.
12 – ۳ – ۳ – ۸ – لباس ایمنی برای جوشکاری و مشاغل مشابه
برای جوشکاری و مشاغل مشابه آن که کارگران در معرض سوختگی و جراحات دیگر قرار
دارند، باید لباس ایمنی به رعایت ویژگیهای استاندارد شماره ۱۳۷۷ایران تهیه شود و
در اختیار آنان قرار گیرد.
12 – ۳ – ۳ – ۹ – ماسک حفاظتی
در مواردی که جلوگیری از انتشار گرد و غبار و مواد شیمیایی یا تهویه محیط آلوده
با مواد مزبور از لحاظ فنی ممکن نباشد باید ماسک یا وسایل حفاظتی مناسب‌شود تهیه
شود و در اختیار کارگران مربوط قرار گیرد.
12 – ۳ – ۳ – ۱۰ – کمربند ایمنی
برای جوشکاری، سیمکشی یا هر نوع کار دیگر در ارتفاع بیش از ۳ متر که امکان تعبیه
سازه‌های حفاظتی برای جلوگیری از سقوط کارگران مقدور نباشد، باید‌کمربند ایمنی
تهیه شود و در اختیار کارگران قرار گیرد.
12 – ۴ – وسایل و تجهیزات
12 – ۴ – ۱ – ماشین‌آلات و تجهیزات ساختمانی
12 – ۴ – ۱ – ۱ – کلیات
الف – تعریف: ماشین‌آلات و تجهیزات ساختمانی موضوع این بخش عبارت است از:
(۱) وسایل و تجهیزات مکانیکی از قبیل دستگاه‌های جوشکاری، بتن‌سازی، تهیه هوای
فشرده، و دستگاه‌های مربوط به کارهای چوبی
(۲) دستگاه‌ها و وسایل موتوری بالابر از قبیل جراثقالها، باربرهای عمودی،
آسانسورها، چکها
(۳) وسایل موتوری نقل و انتقال خاکبرداری، جابجایی مصالح ساختمانی از قبیل کمپرسی،
تراک میکسر، لودر، بلدوزر و بیل مکانیکی.
(۱) قبل از استفاده برای اولین بار یا پس از جابجایی یا نصب در کارگاه ساختمانی
(۲) پس از هر گونه تغییر و تعمیرات اساسی
(۳) در فواصل زمانی معین با رعایت مفاد بندهای ۱۲ – ۴ – ۱ – ۲ – ث، ۱۲ – ۴ – ۱ – ۳
– پ، ۱۲ – ۴ – ۱ – ۳ – ج، ۱۲ – ۴ – ۱ – ۴ – ب و حداکثر هر دو‌هفته یک بار.
پ: کلیه رانندگان و متصدیان (پاراتورهای) ماشین‌آلات و تجهیزات ساختمانی باید
آموزشهای لازم خصوص کار با این وسایل را طبق قوانین و مقررات مربوط‌ببیند و از
عهده آزمون مربوط بر آمده. دارای گواهی‌نامه مخصوص این کار از مراجع ذیربط باشند.
ت: قسمتهای انتقال دهنده نیروی ماشین‌آلات و تجهیزات ساختمانی از قبیل تسمه‌ها،
زنجیرها، چرخ‌دنده‌ها و قسمتهای داغ آن از قبیل لوله‌ها و خطوط انتقال‌بخار و
گازهای اگزوز و نیز قسمتهای دیگری که امکان ایجاد حادثه برای اپراتور آن یا
کارگران داشته باشد، باید پوشش یا حفاظ با استقامت کافی داشته باشد.
ث: کلیه شیشه‌های که در درها، پنجره‌ها و کابین ماشین‌آلات و تجهیزات ساختمانی به
کار برده می‌شود باید از نوع شیشه‌های ایمنی و نشکن باشد.
ج: به کار گرفتن ماشین‌آلات و تجهیزات ساختمانی در نزدیکی خطوط فشار قوی باید با
رعایت مفاد بند ۱۲ – ۲ – ۲ – ۱۱ صورت گیرد.
12 – ۴ – ۱ – ۲ – وسایل و تجهیزات مکانیکی
الف: تجهیزات مکانیکی نباید در موقع کار تعمیر و تنظیم گردد.
ب: وسایل و تجهیزات مکانیکی نباید در جاهایی که خطر لغزش، انفجار یا ریزش دیوار
محل خاکبرداری، اپراتور و کارگران را تهدید می‌کند قرار داده شده، یا به‌کارگرفته
شود.
ت: تعمیر وسایل و تجهیزات مکانیکی که حاوی بخار یا هوای فشرده می‌باشند تا زمانی
که بخار یا هوای فشرده آنها تخلیه یا بی‌اثر نشده باشد ممنوع است.
ث: قبل از به کارگیری وسایل و تجهیزات مکانیکی باید وسایل کنترل اتوماتیک فشار،
درجه حرارت، جریان برق و نظایر آن در جای مناسب بر روی آنها نصب‌گردد. به علاوه بر
روی هر یک از وسایل و تجهیزات فوق باید ظرفیت بار مطمئن، فشار مجاز و نظایر آن نیز
مشخص شود و روزانه بازرسی گردد.
ج: گازهای اگزوز تجهیزات مکانیکی نباید در محیطهای بسته که کارگران مشغول به کار
هستند تخلیه شود.
12 – ۴ – ۱ – ۳ – دستگاه‌ها و وسایل موتوری بالابر: عبارت است از کلیه وسایل و
تجهیزات ثابت و متحرک موتوری که برای بالابردن و پایین آوردن، جابجایی‌مصالح و
وسایل و تجهیزات، بند کردن و نصب در عملیات ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
الف: کلیه دستگاه‌های بالابر از جمله برج و دکلهای بالا بر چوبی یا فلزی و اجزای
آنها (شامل قطعات اصلی اتصالات، مهارها، ریل، پایه، کابینها، تکیه‌گاه‌ها،پی‌ها
و…) باید با رعایت اصول و قواعد فنی و دستورالعمل و توصیه‌های سازندگان آنها و
با ضریب اطمینان حداقل چهار، توسط اشخاص ذیصلاح، ساخته‌نصب و آماده به کار شود.
ب: هر وسیله بالابر دارای ظرفیت بار و سرعت کار مطمئن و مشخصی است که باید بر روی
آن و در جای مناسب به وضوح مشخص شده باشد و به هیچ وجه‌برای که حمل می‌شود و سرعت
کار بالابر نباید از ظرفیت بار و سرعت کار مطمئن آن بیشتر باشد.
پ: هیچ یک از وسایل بالابر نباید بدون وسایل یا علامی هشداردهنده یا نشان دهنده
مؤثر که برای هشدار دادن به اپراتور در محل کار او نصب می‌گردد مورد‌استفاده قرار
گیرد. به علاوه دستگاه‌ها و وسایل فوق باید از هر گونه آسیب یا دسترسی افراد غیر
مسئول دور نگه داشته شود و هر روز کنترل گردد.
ت: باید مسیر حرکت و محل استقرار جراثقالها و دیگر وسایل بالابر قبل به طور دقیق
بازدید و بررسی شود تا در موقع حرکت و کار خطری در برخورد با سیم و‌کابلهای برق،
خطوط انتقال آب و فاضلاب و گاز، محلهایی حفاری شده و سایر موانع متوجه اپراتور،
کارگران و سایر افراد نشود.
ث: کابین و محل کار اپراتور، دستگاه‌ها و وسایل بالابر باید با رعایت مفاد بن ۱۲ –
4 – ۱ – ۲ – الف دارای سقف محکم و مطمئن باشد به طوری که اپراتور از‌خطر افتادن
اجسام محفوظ بماند. در صورت استفاده از تخته الوار برای پوشش سقف کابین و محل کار
اپراتور ضخامت الوار نباید کمتر از ۵ سانتیمتر باشد.
ج: کابین و محل کار اپراتور دستگاه‌ها و وسایل بالابر باید به وسایل گرم‌کننده،
خنک‌کننده و اطفای حریق مجهز باشد.
چ: از روی معابر فضاهای عمومی مجاور کارگاه ساختمانی نباید هیچ باری به وسیله
دستگاه‌های بالابر عبور داده شود، مگر این که معابر و فضاهای عمومی با‌استفاده از
علایم هشدار دهنده از قبیل سنگربندی، پرچمهای مخصوص یا چراغهای چشمک‌زن محدود یا
مسدود گردد. در غیر این صورت باید یک راه‌سرپوشیده موقتی با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۳
– ۲ – ۳ ساخته شود تا مورد استفاده عموم قرار گیرد.
ح: قلابها، اتصالات، فتینگها و سایر قسمتهایی که در بستن و اتصال با طنابها،
کابلها، زنجیرها و نظایر آن در جابجایی بار با وسایل بالابر مورد استفاده قرار
می‌گیرد‌باید هر روز بازرسی شود و ضمن آن که مشخصات و استانداردهای لازم توسط
سازندگان آنها رعایت می‌شود، باید چنان کیفیت و مقاومتی داشته باشد، چنان‌کشیده،
بسته و متصل شود که دارای حداقل ضریب اطمینان حفار باشد. استفاده از قلابها،
اتصالات کابلها و زنجیرهای فرسوده یا آسیب دیده و قلابهای بدون‌ضامن ممنوع است.
خ: اپراتور دستگاه‌ها و وسایل بالابر حق انجام کار دیگری را ندارد و در مواقعی که
باری از دستگاه‌ها و سایر بالابر آویزان است مجاز به ترک و رها کردن
آنها‌نمی‌باشد.
د: در مواقعی که محل بالا بردن، پایین‌آوردن و قرار دادن بار توسط اپراتور
دستگاه‌ها و وسایل بالابر به خوبی مشخص نمی‌باشد باید شخصی ذیصلاح برای‌علامت دادن
به اپراتور با وی همکاری نماید.
ذ: به هیچ وجه نباید به افراد اجازه داده شود که بر وسایل بالابر سوار شوند یا
برای رفت و آمدن از آنها استفاده نمایند در صورت لزوم باید با رعایت مقررات‌مبحث
آسانسورها و پله‌های مکانیکی (مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمانی ایران) آسانسور
موقت و مناسبی جهت استفاده افراد نصب گردد.
12 – ۴ – ۱ – ۴ – “وسایل موتوری نقل و انتقال، خاکبرداری و جابجایی مصالح
ساختمانی”:
این وسایل شامل ماشین‌آلات و دیگر وسایل موتوری است که برای جابجایی مصالح، خاک و
ضایعات ساختمانی و همچنین در گودبرداری و تخریب در‌عملیات ساختمانی مورد استفاده
قرار می‌گیرد.
الف: در موقع کار با وسایل موتوری نقل و انتقال، خاکبرداری و جابجایی مصالح
ساختمانی باید قبل از شروع کار روزانه ترمزها، جعبه فرمان، لاستیکها و
سایر‌قسمتهای عمل کننده در وسایل یاد شده مورد بازدید و بازرسی قرار گیرد تا از
سالم بودن قسمتهای فوق اطمینان حاصل شود. ترمزها باید به نحوی تعمیر و‌نگهداری شود
که وسایل موتوری یاد شده با ظرفیت کامل بار در کلیه راه‌های شیبدار کارگاه
ساختمانی قابل کنترل باشد.
ب: در کارگاه‌هایی که از وسایل موتوری نقل و انتقال، خاکبرداری و جابجایی مصالح
ساختمانی استفاده می‌شود باید راه‌های ورود و خروج مطمئن، بی‌خطر و‌مناسب برای
آنها ایجاد شده باشد. برای مقابله با خطرهای ناشی از حرکت وسایل یاد شده لازم است
علایم وسایل هشدار دهنده مناسب مخصوصاً برای مواقعی‌که به عقب حرکت می‌کنند فراهم
شود.
پ: بارگیری بیش از ظرفیت مجاز وسایل موتوری فوق ممنوع می‌باشد. کلیه بارهای باید
با وسایل ضروری از قبیل زنجیر، کابل، طناب، توری، چادر برزنت و‌نظایر آن محکم به
بدنه وسیله نقلیه بسته شود و قبل از ورود به خیابانها و معابر عمومی وسیله موتوری
و با آن باید تمیز شود و با استفاده از علایم نشان‌دهنده و‌آگاه‌کننده نظیر چراغ
چشمک زن یا پرچم قرمز از بروز هر گونه حادثه جلوگیری به عمل آید.
ت: در موقع بارگیری وسایل موتوری مخصوص حمل موادی از قبیل شن و ماسه، سنگ و آجر و
ضایعات ساختمانی یا سایر وسایل موتوری که به وسیله‌جراثقال و امثال آن بارگیری
می‌شود باید کلیه سرنشینان، وسایل مزبور را ترک کنند، مگر این که کابین آن با
ورقهای فلزی مقاوم تقویت و محافظت شده باشد.
ث: در موقع بکارگیری میکسرهای بتن‌ساز و حمل کننده بتن باید اطراف یا روی
تغذیه‌کننده میکسر حفاظ مناسب را رعایت مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۲ – ۱ نصب شود‌تا از
سقوط افراد به داخل تغذیه کننده و میکسر جلوگیری شود.
ج: در موقع توقف (پارک) وسایل موتوری خاکبرداری از قبیل بلدوزر، لودر، بیل
مکانیکی و… باید تیغه آنها روی زمین قرار داده شود. در شرایطی که به دلیل‌سستی
بستر یا ازدیاد شیب آن تعادل وسیله موتوری به خطر می‌افتد نباید آنها را به کار
انداخت یا مورد استفاده قرار داد.
چ: در موقع بارگیری یا تخلیه بار وسایل موتوری در محیطهای بسته باید تهویه لازم و
کافی صورت گیرد. در غیر این صورت باید موتور آنها خاموش شود.
12 – ۴ – ۲ – وسایل و تجهیزات الکتریکی
این وسایل که در عملیات ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل کلیه
ماشین‌آلات و ابزارهایی است که با استفاده از نیروی برق به کار می‌افتد.
12 – ۴ – ۲ – ۱ – قسمتهای روباز و فاقد جریان کلیه وسایل و تجهیزات الکتریکی از
قبیل ابزار قابل حمل، موتورهای، ژنراتورها، کنترل کننده‌ها و کلیدهای قطع‌و وصل که
در عملیات ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد باید ضمن رعایت مقررات مبحث تأسیسات
برقی (مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمانی ایران)به طور مؤثر با سیم به زمین متصل
باشد.
12 – ۴ – ۲ – ۲ – قبل از راه‌اندازی و به کارگیری وسایل و تجهیزات الکتریکی باید
کلیه کلیدهای اصلی جریان برق قطع شده باشد مرگ این آزمایش مدار‌ایجاب نماید که
جریان برقرار باشد.
12 – ۴ – ۲ – ۳ – وسایل و تجهیزات الکتریکی به خصوص تابلوهای برق و ماشینهای برقی
که در نجاری و آهنگری مورد استفاده قرار می‌گیرد باید دارای حفاظ‌ایمنی لازم باشد.
12 – ۴ – ۲ – ۴ – نصب، راه‌اندازی، تعمیر، آزمایش، تنظیم و به کارگیری وسایل و
تجهیزات الکتریکی باید توسط اشخاص ذیصلاح صورت گیرد.
12 – ۴ – ۲ – ۵ – سیستمهای پل گردان، جراثقالها و سایر سیمهایی که نمی‌توان آنها
را عایق کرد باید طوری در حفاظ قرار گیرد که از اتصال احتمالی آنها‌جلوگیری شود.
12 – ۴ – ۲ – ۶ – پوششها و زره کابلهای برق، لوله‌ها، بستها و همچنین حفاظها و
سایر قسمتهای فلزی (غیر عایق) وسایل تجهیزات برقی که مستقیماً تحت‌فشار جریان برق
نمی‌باشد باید دارای اتصال مطمئن به زمین مطابق مفاد بندهای ۱۲ – ۴ – ۲ – ۱ و ۱۲ –
4 – ۲ – ۷ باشد.
12 – ۴ – ۲ – ۷ – سیمهای اتصال به زمین باید دارای ضخامت کافی و در عین حال مقاومت
کم باشد تا بتواند جریان احتمالی را که در اثر از بین رفتن یا خراب‌شدن عایق جریان
بوجود می‌آید عبور دهد. در نقاطی که احتمال آسیب‌دیدن سیستمهای اتصال به زمین وجود
دارد باید با وسایل مطمئن آنها را محافظت نمود.
12 – ۴ – ۳ – داربست
12 – ۴ – ۳ – ۱ – تعریف: داربست وسیله‌ای است شامل جایگاه، اجزای نگهدارنده و
تکیه‌گاه‌ها که در مدت اجرای عملیات ساختمانی به منظور ایجاد‌دسترسی بنا و حفظ و
نگهداری کارگران یا مصالح در ارتفاع، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
12 – ۴ – ۳ – ۲ – اگر از روی کف زمین یا کف ساختمان یا بخشی از بنا با استفاده
موقت از نردبان نتوان کار را در امنیت و سلامت کامل انجام داد باید برای‌انجام
دادن درست کار از داربست استفاده شود.
12 – ۴ – ۳ – ۳ – جایگاه، اجزای نگهدارنده، تکیه‌گاه‌ها، راه‌های عبور و پلکان
داربست باید با استفاده از مصالح مناسب (چوب و فولاد و….) و مرغوب توسط‌شخص
ذیصلاح طوری طراحی، ساخته آماده به کار شود که داربست ظرفیت پذیرش چهار برابر بار
مورد نظر را داشته باشد.
12 – ۴ – ۳ – ۴ – نصب، تغییر، تعمیر یا پیاده نمودن داربست، همچنین بازرسی و کنترل
آن در مواقع ذیل باید توسط شخص ذیصلاح انجام شود.
الف: قبل از استفاده.
ب: در فواصل معین پس از استفاده از آن.
پ: پس از هر گونه تغییر یا ایجاد وقفه‌ای در استفاده از آن.
ت: پس از قرار گرفتن در معرض باد، زلزله و شرایط مشابه، که استحکام و استواری
داربست مورد تردید قرار گیرد.
12 – ۴ – ۳ – ۵ – تخته‌های که برای جایگاه داربست به کار گرفته می‌شود باید ضمن آن
که صاف، بدون نقص و بدون مواد زاید لغزنده و دارای مقاومت کافی‌باشد، هر کدام باید
حداقل دارای ۵ سانتیمتر ضخامت و ۲۵ سانتیمتر عرض باشد و طوری کنار یکدیگر قرار
گیرد که به هیچ وجه ابزار و مصالح از روی آنها به‌پایین سقوط نکند. در داربستهای
معلق با نوسانی عروض تخته‌های جایگاه نباید از ۵۰ سانتیمتر کمتر و از ۶۰ سانتیمتر
بیشتر باشد.
12 – ۴ – ۳ – ۶ – : در داربستهایی که ارتفاع جایگاه آنها از زمین یا کف بیش از ۳
متر است، باید اطراف جایگاه (به جز قسمتهایی که برای عبور کارگر یا حمل‌مصالح
اختصاص داده می‌شود) با حفاظ مناسب مطابق مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۲ – ۱) محکم به جایگاه
مهار شده، محصور شود. در داربستهای معلق علاوه بر وجود‌نرده، باید لبه جایگاه
مطابق مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۲ – ۲ به وسیله پاخورهای چوبی محصور گردد.
12 – ۴ – ۳ – ۷ – در مواقعی که کارگران در طبقات مختلف داربست مشغول کار می‌باشند
باید طبقات زیرین دارای سرپوش یا توری محکم مطابق بند ۱۲ – ۴- ۳ – ۴ باید تا از
ریخته اتفاقی مصالح یا ابزار کار روی آنان جلوگیری به عمل آید.
12 – ۴ – ۳ – ۸ – هنگامی که روی جایگاه داربست برف یا یخ وجود داشته باشد، کارگران
نباید روی آن کار کنند مگر آن که قبلاً برف یا یخ از روی داربست‌برداشته شود و روی
آن ماسه نرم ریخته شده باشد.
12 – ۴ – ۳ – ۹ از داربستها نباید برای انبار کردن مصالح ساختمانی استفاده شود مگر
مصالحی که برای انجام کار تدریجی مورد نیاز باشد، همچنین در‌داربست‌های معلق یا
نوسانی نباید به بیش از دو نفر اجازه کارکردن همزمان و در یک جایگاه داده شود.
12 – ۴ – ۳ – ۱۰ – برای جلوگیری از واژگون شدن داربست و تأمین ایستایی آن رعایت
موارد زیر الزامی است:
الف: در مواقعی که هوا طوفانی است و باد شدیدی می‌وزد از کار کردن کارگران بر روی
داربستها جلوگیری شود.
ب: کابلها و مهارهای جایگاه معلق با نوسانی باید طوری مهار شده باشد که به هیچ وجه
خود به خود بلغزد. در قسمتهایی از کابل یا طناب داربستهای معلق یا‌نوسانی که
احتمال بریدگی و ساییدگی وجود دارد باید با تعبیه بالشتک از بریدگی و ساییدگی آن
جلوگیری به عمل آید.
پ: داربست باید با فاصله‌های لازم به طور محکم به ساختمان مهار شود و در آن وسایلی
تعبیه گردد که از نوسان یا لرزش آن در موقع کار کردن جلوگیری شود.
ت: هنگامی که مصالح از روی جایگاه داربست به طرف بالا کشیده می‌شود باید به کمک
طناب از برخورد آن به داربست جلوگیری شود.
12 – ۴ – ۳ – ۱۱ – هنگامی که در مجاورت خطوط انتقال نیروی برق نیاز به نصب داربست
باشد این کار باید با رعایت مفاد بند مفاد بند ۱۲ – ۲ – ۲ – ۹صورت گیرد، در غیر
این صورت مراتب باید قبلاً به اداره برق اطلاع داده شود تا ضمن صدور مجوز لازم
ترتیب مقتضی برای جلوگیری از خطرهای احتمالی نیز‌داده شود.
12 – ۴ – ۲ – ۹ صورت گیرد، در غیر این صورت مراتب باید قبلاً به اداره برق اطلاع
داده شود تا ضمن صدور مجوز لازم ترتیب مقتضی برای جلوگیری از‌خطرهای احتمالی نیز
داده شود.
12 – ۴ – ۳ – ۱۲ – در موقع پیاده کردن و برچیدن داربست چوبی باید کلیه میخها را از
قطعات پیاده شده بیرون کشید یا فرو کوبید.
12 – ۴ – ۳ – ۱۳ – تا زمان استقرار کامل داربست باید حفاظت و ایمنی کارگران تأمین
شود.
12 – ۴ – ۴ نردبان
12 – ۴ – ۴ – ۱ تعریف: نردبان وسیله‌ای است (ثابت یا متحرک) که به منظور دسترسی،
بالا رفتن یا پایین آمدن به صورت شیبدار (زاویه بیش از ۵۰ درجه‌نسبت به افق) در
عملیات ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولاً شامل در قطعه در کنار (پایه)
و میله‌ها یا قطعاتی در وسط (پله) می‌باشد به طور کلی‌باید هر راه پله با زاویه
شیب بیش از ۵۰ درجه نردبان در نظر گرفته شود.
12 – ۴ – ۴ – ۲ – در صورت عدم دسترسی به وسایل مطمئن برای کار در نقاط فوقانی
ساختمان یا به منظور دسترسی به طبقات قبل از ایجاد راه پله، باید ضمن‌رعایت موارد
زیر از نردبان استفاده شود:
الف: از نردبانهایی که پله‌ها یا پایه‌های آن ترک خورده یا نقص دیگری داشته باشد
نباید استفاده شود.
ب: پایه‌ها و تکیه‌گاه نردبانها باید در جایی ثابت قرار گیرد به طوری که امکان هیچ
لغزشی وجود نداشته باشد. همچنین پله‌ها و پایه‌های نردبانها نباید به مواد‌روغنی و
لغزنده آلوده باشد.
پ: نردبان را نباید جلوی دری که باز است یا قابل باز شدن است قرار داد مگر آن که
آن در به طور مطمئن بسته یا قفل شده باشد.
ث: طول نردبان باید حداقل یک متر از کفی که جهت رسیدن به آن مورد استفاده قرار
می‌گیرد بلندتر باشد.
12 – ۴ – ۴ – ۳ – در مواردی که رفت و آمد زیاد است و همچنین در ساختمانهای بیش از
دو طبقه حتی‌المقدور باید از نردبانهای جداگانه برای بالا رفتن و پایین‌آمدن
استفاده شود و در هیچ حالتی نباید از یک نردبان بیش از یک نفر به طور همزمان
استفاده نمایند.
12 – ۴ – ۴ – ۴ – در نردبانهای ثابت باید حداکثر در هر ۹ متر یک پاگرد تعبیه شود و
هر قطعه از نردبان که بین در پاگرد قرار دارد نباید در امتداد قطعه قبلی
باشد.همچنین نردبان و پاگرد آن باید به وسیله نرده مطابق مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۲ – ۱
محافظت شود.
12 – ۴ – ۴ – ۵ – افزودن ارتفاع نردبان به وسیله قراردادن جعبه یا بشکه در زیر
پایه‌های آن یا اتصال دو نردبان کوتاه یک یکدیگر مجاز نمی‌باشد. به علاوه
نباید‌نردبان یک طرفه یا طول بیش از ده متر مورد استفاده قرار گیرد
12 – ۴ – ۴ – ۶ – در مواردی که نردبان دو طرفه برای ایجاد داربست مورد استفاده
قرار می‌گیرد نباید ارتفاع داربست از شش متر بیشتر باشد یا بیش از دو نفر به‌طور
همزمان در بالای داربست کار کنند، همچنین تخته جایگاه نباید به صورت غیر افقی قرار
گیرد یا از سه پله آخر نردبان بالاتر باشد.
12 – ۴ – ۵ – ۱ – راه‌پله‌های موقت
الف: در زمان احداث ساختمان به منظور حمل مصالح، رفت و آمد کارگران و دسترسی به
طبقات باید در اولین زمان ممکن حداقل یک راه پله به صورت موقت‌یا دایم برای هر
طبقه نصب شود و در تمام مدتی که عملیات ساختمانی ادامه دارد به دقت از آن محافظت و
نگهداری گردد.
ب: راه پله دایم باید با رعایت ضوابط و مقررات مبحث الزامات عمومی ساختمان (مبحث
چهارم مقررات ملی ساختمانی ایران) و راه‌پله موقت باید با توجه به‌مبحث فوق و
رعایت موارد زیر نصب شود.
پ: راه پله موقت باید به عرض حداقل یک متر محکم و اساسی ساخته شود به طوری که
ارتفاع عمودی راه پله در بین دو پاگرد از چهار متر بیشتر نباشد به علاوه‌عرض کف آن
نباید از ۲۵ سانتیمتر کمتر باشد.
ت: راه‌پله‌های موقت باید دارای عرض و ارتفاع یکنواخت باشد و از چوب، فلز، بتن و
نظایر آنها طوری ساخت شود که ضمن جلوگیری از لغزش و سقوط افراد‌دارای ضریب ایمنی
بارگذاری حداقل ۲.۵ نسبت به بارهای وارده باشد.
ث: در استفاده موقت از راه‌پله‌های دامی که کف پله و پاگرد آنها از مصالح دیگر
نظیر بتن یا سنگ پوشانیده می‌شود باید با استفاده از چوب یا مصالح دیگر
پله‌ای‌موقتی با رعایت مفاد زیر بندهای ۱۲ – ۴ – ۵ – ۱ ب، پ و ت ایجاد گردد.
چ: پله‌های موقت باید بلافاصله بعد از برپایی و نصب با حفاظ مناسب مطابق مفاد بند
12 – ۳ – ۲ – ۱ محافظت شود.
12 – ۴ – ۵ – ۲ – راه‌های شیبدار و معابر
الف: تعریف
1 – راه شیبدار راهی است دارای شیب که برای عبور کارگران، افراد، وسایل، تجهیزات و
مصالح در کارگاه ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2 – معابر عبارت است از گذرگاه یا پیاده‌روهایی که به صورت سکوی افقی در کارگاه
ساختمانی به منظور عبور و مرور کارگران و افراد، حمل وسایل و تجهیزات‌و مصالح مورد
استفاده قرار می‌گیرد.
ب: راه‌های شیبدار و معابری که برای عبور کارگران و افراد کارگاه ساختمانی ایجاد
می‌شود باید دارای حداقل ۵۰ سانتیمتر عرض بوده، مطابق مفاد بند ۱۲ – ۳ -۲ – ۱
دارای نرده حفاظتی باشد.
پ: راه‌ها شیبدار و معایبی که برای عبور گاری یا چرخ دستی با فرگون مورد استفاده
قرار می‌گیرد باید دارای سطح صاف و عرض حداقل یک متر باشد.
ت: عرض راه‌های شیبدار و معابری که برای حمل و جابجایی وسایل سنگین یا وسایل نقلیه
مورد استفاده قرار می‌گیرد نباید کمتر از ۴ متر باشد به علاوه در‌طرفین آن باید
مطابق مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۲ – ۱ موانع محکم و مناسبی نصب گردد.
ث: شیب راه‌های شیبدار نباید از ۲۰ درصد تجاوز نماید، در مواردی که راه‌های شیبدار
برای حمل گاری و چرخ دستی و نظایر آن مورد استفاده قرار می‌گیرد،فاصله عمودی بین
پاگردهای ساکن نباید بیش از ۴ متر باشد و در صورتی که برای اشخاص اضطراراً از این
حد تجاوز نماید باید ضمن رعایت مفاد بند ۱۲ – ۴ -۵ – ۱ به فاصله هر ۴۰ سانتیمتر
جای پاهایی در طول راه ایجاد گردد.
ج: پوشش کف راه‌ها شیبدار و معابر باید با استفاده از مصالح مقاوم و مناسب طوری
طراحی و ساخته شود که دارای ضریب ایمنی بارگذاری حداقل ۲.۵ نسبت‌به بارهای وارده
باشد. در صورت استفاده از الوار برای پوشش کف ضخامت آنها نباید کمتر از ۵ سانتیمتر
باشد.
12 – ۵ عملیات اجرایی
12 – ۵ – ۱ – تخریب:
هر اقدامی که مستلزم جدا کردن مصالح از ساختمان به منظور حذف، نوسازی، تعمیر،
مرمت و بازسازی تمام یا قسمت از بنا باشد تخریب نامیده می‌شود.
12 – ۵ – ۱ – ۱ – کلیات
الف: قبل از شروع عملیات تخریب بایستی با کسب نظر از مهندس ناظر برنامه‌ریزی و
اقدامهای زیر صورت گیرد.
1 – اخذ مجوز لازم از مقام رسمی ساختمان.
2 – با اطلاع و همکاری مؤسسات ذیربط باید جریان آب، برق، گاز و سرویسهای مشابه قطع
یا در صورت لزوم سالم‌سازی، محدوده و نگهداری شود به طوری‌که راه‌های دسترسی به
آنها و شیر آتشنشانی محفوظ بماند.
3 – مطلع نمودن ساکنین ساختمانهای مجاور از زمان و مدت قطع سرویسهای فوق و شروع
عملیات تخریب ( حداقل یک هفته قبل) و در مواردی که عدم‌تخریب فوری بنا ایمنی
عمومی را به خطر می‌اندازد با تأیید مقام رسمی ساختمان بدون رعایت محدودیت فوق
مجاز می‌باشد.
4 – برنامه‌ریزیهای لازم جهت محافظت از پیاده‌روها و معابر عمومی مجاور ساختمان
مورد تخریب به عمل آید. و در صورت نیاز محدود یا مسدود نمودن آنها با‌کسب اجازه از
مراجع ذیربط با رعایت مفاد بندهای ۱۲ – ۲ – ۱ – ۲ و ۱۲ – ۲ – ۱ – ۴ و ۱۲ – ۲ – ۱ –
5 انجام شود.
5 – وسایل و تجهیزات لازم متناسب با محل، نوع ساختمان و روش تخریب با رعایت
ویژگیهای فصل ۱۲ – ۴ – ۱۰ تهیه شود.
6 – برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری و دفع مواد حاصل از تخریب و انتخاب محل مجاز جهت
انباشت آنها انجام شود.
7 – در تخریب ساختمانهای خاص نظیر کارخانه‌ها، بیمارستانها، دودکشها و دیگر اماکنی
که دارای تأسیسات ویژه‌ای است باید قسمتهای مربوط توسط افراد‌ذیصلاح مورد بازدید
قرار گرفته، وسایل و تجهیزات لازم برای تخریب و مقابله با خطرهای ناشی از آن فراهم
شود.
8 – در صورتی که ساختمان مورد تخریب دارای برقگیر باشد باید ابتدا برقگیر از
ساختمان جدا شود و در صورت لزوم مجدداً در نزدیکترین فاصله نصب و آماده‌به کار
گردد.
9 – کلیه شیشه‌های ساختمان مورد تخریب باید خارج شود و در مکان مناسبی انبار گردد.
10 – افراد ذیصلاح در امر تخریب به کار گرفته شوند و دستورالعملها، روشها و مراحل
مختلف اجرا به آنها گوشزد شود.
ب: کلیه راه‌های ارتباطی ساختمان مورد تخریب به استثنای پلکانها، راهروها،
نردبانها و درهایی که برای استفاده کارگران به کار می‌رود باید در تمام مدت
تخریب‌مسدود شود.
پ: در تخریب ساختمانهایی که در اثر سیل، آتش‌سوزی، زلزله، انفجار و نظایر آن
آسیب‌دیده یا از بین رفته است به منظور جلوگیری از ریزش و خرابی ناگهانی‌باید
دیوارها قبل از تخریب زیر نظر شخص ذیصلاح مهار و شمع‌بندی شود.
ت: در صورتی که ارتفاع ساختمان مورد تخریب نسبت به ساختمانها و تأسیسات همجوار
بیشتر باشد و امکان ریزش مصالح و ابزار کار به داخل یا روی بناها و‌تأسیسات مجاور
وجود داشته باشد باید اقدامات لازم از قبیل مصب توری با مقاومت کافی به عمل آید.
ث: هر یک از اجزای ساختمان مورد تخریب و تجهیزات مورد استفاده اعم از کف، کف موقت،
چوب بست، پله‌های موقت، سقف و سایر اجزای راهروهای‌سرپوشیده و راهروهای عبور و
مرور کارگران، پلکانها و نردبانها نباید بیش از دو سوم مقاومت نهایی خود بارگذاری
شود.
ج: میخهای موجود در تیرها یا تخته‌های ناشی از تخریب باید بلافاصله به داخل چوب
فرو کوبیده یا کشیده شود.
چ: تخریب باید از بالاترین طبقه شروع شده و طبقه به طبقه طوری انجام گیرد که قبل
از تخریب هر طبقه کلیه مصالح حاصل از تخریب طبقه بالاتر برداشته شود‌به نحوی که
کفها اضافه بار نداشته باشد و فشار جانبی به دیوارها وارد نشود.
ح: در پایان کار روزانه باید بررسی لازم به عمل آید و اطمینان حاصل گردد که کلیه
قسمتهای باقیمانده از عملیات تخریب و همچنین چوب بستها و سایر وسایل‌و تجهیزات
حفاظتی و معابر دارای پایداری و ایمنی لازم می‌باشد.
خ: در تخریب ساختمان با استفاده از روش کشش با طناب یا کابل یا وارد کردن ضربه یا
استفاده از چکشهای بادی و برقی و نظایر آن باید توجه کافی نسبت به‌عدم وارد آمدن
صدمه به قسمتهای باقیمانده ساختمان، افراد، ساختمان و تجهیزات مجاور به عمل آید.
د: کلیه قسمتهای باقیمانده بنای مورد تخریب باید استحکام لازم برای مقابله با
نیروهای وارده از قبیل باد، زلزله یا بارهای ضربه‌ای و نظایر آن را تا زمان
پایان‌عملیات تخریب داشته باشد.
ذ: انباشتن مصالح و ضایعات جدا شده از ساختمان مورد تخریب در پیاده‌رو و دیگر
معابر و فضاهای کافی جهت انباشتن مصالح و ضایعات وجود نداشته باشد‌باید هر روز
مواد جدا شده به مکان مجار دیگر انتقال یابد.
12 – ۵ – ۱ – ۲ – تخریب کف و سقف
در برداشتن و تخریب کفها یا سقفها باید موارد زیر رعایت گردد:
الف: هنگام تخریب طاقها باید طبقه زیر آن طوری مسدود گردد که هیچ کس نتواند از آن
رفت و آمد کند.
ب: ابتدا باید قسمتی از اطراف کفها و بامهایی که روی دیوارها قرار می‌گیرد به
وسیله ابزار دستی تخریب گردد آن گاه تخریب بقیه آن با استفاده از ابزار دستی
یا‌ماشین‌آلات انجام گیرد. در تخریب کفهایی که از پیش‌بینی شده ساخته شده باید
توجه لازم و کافی به انرژی ذخیره شده در آن و خطرهای ناشی از آن بشود.
پ: در صورتی که ماشین‌آلات برای تخریب ساختمانی که به ساختمانهای دیگر متصل است
استفاده می‌شود باید ابتدا ساختمان مورد تخریب به وسیله ابزار‌دستی حداقل به فاصله
نیم متر از ساختمانهای مجاور مجزا گردد و بعد از آن ماشین‌آلات برای تخریب استفاده
شود.
ت: در تخریب سقفها و کفها باید برای جلوگیری از وارد شدن بار یا فشار ضربه به
قسمتهای باقیمانده سازه توجه و دقت لازم به عمل آید.
ث: در تخریب طاقهای شیروانی یا چوبی باید با رعایت مفاد زیر بند ۱۲ – ۵ – ۱ – ۱ –
ج شیروانی و خرپاها برداشته شود.
12 – ۵ – ۱ – ۳ – تخریب دیوارها
تخریب و برداشتن دیوارها باید با رعایت موارد زیر صورت گیرد:
الف: هیچ یک از تکیه‌گاه‌ها در طبقه‌ای نباید برداشته شود مگر آن که کلیه قسمتهای
طبقه بالای آن قبلاً تخریب و برداشته شده باشد.
ب: تمام یا قسمتی از دیوارها باید تا فاصله ۳ متری از آنها کلیه سوراخهایی که در
کف قرار دارد با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۲ – ۴ به وسیله مصالح مقاوم‌پوشانده شود
مگر این که در طبقات زیرزمین مطلقاً کارگری کار بکند و راه‌های ورود به این طبقات
مسدود شود.
ت: دیوارهایی که برای نگهداری خاک زمین یا ساختمان مجاور ساخته شده است نباید
تخریب گردد مگر آن که به وسیله شمع و سپر چوبی یا فلزی محافظت‌شود.
ث: در تخریب دیوار ساختمانهای با استخوان‌بندی فلزی یا بتنی می‌توان استخوان‌بندی
فلزی با بتنی را باقی گذارد.
ج: در تخریب دودکشهای ساخته شده با مصالح بنایی باید مصالح حاصل از تخریب از داخل
دودکش به پایین ریخته شود مگر آن که اطمینان حاصل شود که‌پرتاب مصالح یا واژگون
کردن این نوع دودکشها هیچ گونه خطری در بر ندارد.
12 – ۵ – ۱ – ۴ – تخریب استخوان‌بندی (اسکلت)
در تخریب استخوان‌بندی ساختمانها لازم است موارد زیر رعایت گردد:
الف: در تخریب ساختمانهای فلزی در صورتی که از جراثقال استفاده نشود، لازم است
قبل از برداشتن تیرآهنها و ستونها هر طبقه، کف بلافاصله زیر آن با الوار به‌ضخامت
5 سانتیمتر پوشانده شود. تیرآهنهای ناشی از تخریب نیز باید از بالا به زیر
انداخته شود.
ب: در صورتی که برای تخریب استخوان‌بندی ساختمان از جراثقال یا وسایل مشابه
استفاده شود باید برای حفظ تعادل و جلوگیری از لنگر بار و صدمه به‌اشخاص،
ساختمانها، تأسیسات و تجهیزات یا استخوان‌بندی ساختمان مورد تخریب از طناب هدایت
کننده استفاده گردد.
پ: در مواردی که از وسایل برشی برای تخریب استخوان‌بندی فلزی ساختمان استفاده
می‌شود باید ویژگیهای مفاد بند ۱۲ – ۲ – ۲ – ۶ رعایت گردد.
12 – ۵ – ۱ – ۵ – مصالح و ضایعات
الف – مصالح ساختمانی و ضایعات حاصل از تخریب نباید به طور سقوط آزاد به خارج
پرتاب شود مگر این که پرتاب از داخل کانالهای چوبی و فلزی مخصوص این کار انجام گیرد.
ب: در صورتی که مصالح و ضایعات قابل اشتعال جدا شده از ساختمان مورد تخریب در همان
محل انبار و نگهداری می‌شود باید وسایل اطفای حریق، متناسب‌با نوع سوخت به تعداد و
مقدار کافی فراهم شود و کارگران به خوبی نحوه استفاده از آن را بدانند.
پ: ضایعات به دست آمده از مواد رادیواکتیو، آزبست، مواد سمی یا مواد آلوده‌کننده
باید جدا از بقیه ضایعات به دقت نگهداری و بسته‌بندی شده، در محل مجاز ریخته شود.
ت: مصالح و ضایعات ناشی از تخریب نباید روی کف طبقات به صورتی انباشته شود که از
ظرفیت مجار کف طبقه مربوط بیشتر باشد. به علاوه باید از وارد‌شدن فشارهای افقی ناشی از انبار شدن مصالح و ضایعات به دیوارها نیز جلوگیری شود.
ث: حمل مصالح و ضایعات ساختمانی باید با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۴ – ۱ – ۴ – پ صورت گیرد.
۱۲ – ۵ – ۲ گودبرداری (عملیات خاکی)
12 – ۵ – ۲ – ۱ – کلیات
الف: تعریف: عملیات گودبرداری شامل فعالیتهای ساختمانی از قبیل حفاری چاه‌ها و
مجاری آب و فاضلاب خاکبرداری، خاکریزی، حفاری و پی‌کنی با وسایل‌دستی و ماشین‌آلات
مکانیکی، عملیات زیرزمینی و نظایر آن می‌باشد.
ب: قبل از شروع عملیات گودبرداری باید با همکاری سازمانها ذیربط جریان برق، گاز،
آب و سایر سرویسهای مشابه در محل گودبرداری قطع گردد و چنانچه‌محل گودبرداری در
نزدیکی و مجاورت یکی از ایستگاه‌های اصلی خدمات عمومی مانند آتشنشانی باشد باید
قبلاً مراتب به اصلاح آن ایستگاه رسانده شود، تا‌احیاناً در سرویس‌رسانی عمومی
وقفه‌ای ایجاد نشود.
پ: قبل از گودبرداری باید کلیه اشیای زاید از قبیل درخت، تخته سنگ و ضایعات
ساختمانی که ممکن است سبب وقوع حادثه‌ای شود از محل گودبرداری خارج‌گردد.
ت: کلیه افرادی که در عملیات گودبرداری مشغول به کار می‌باشند، باید طبق قوانین و
مقررات مربوط از آموزش و تجربه کافی برخوردار باشند.
ث: در صورتی که در عملیات گودبرداری از دستگاه‌های برقی مانند الکتروموتور برای
هوادهی، تخلیه‌آب و نظایر آن استفاده می‌شود، این گونه دستگاه‌ها باید با‌رعایت
مفاد فصل ۱۲ – ۴ – ۲ به وسایل حفاظتی مناسب مجهز باشند.
12 – ۵ – ۲ – ۲ – حفاری – خاکبرداری و خاکریزی
الف: در صورتی که حفاری و خاکبرداری در عمق پایین‌تر از پی ساختمانها و دیوارهای
حایل یا سطح معابر عمومی که در مجاورت محل حفاری و خاکبرداری‌قرار دارد صورت
می‌گیرد باید با توجه به مفاد بند ۱۲ – ۵ – ۲ – ب اقدامهای لازم برای جلوگیری از
خطر ناپایداری آنها به عمل آید.
ب: در حفاری و خاکبرداری با عمق بیش از ۱۲۰ سانتیمتر که خطر ریزش یا لغزش دیوار
وجود داشته باشد لازم است تمهیدات لازم ایمنی به عمل آید مگر این‌که شیب دیواره از
زاویه شیب طبیعی خاک کمتر باشد.
پ: در حفاری و خاکبرداری در مجاورت بزرگراه‌های و خطوط راه‌آهن یا مراکز تولید
ارتعاش باید با رعایت مفاد بند ۱۳ – ۵ – ۲ – ۲ – ب اقدامهای لازم برای‌جلوگیری از
ریزش یا لغزش دیوار حفاری و خاکبرداری صورت گیرد.
ت: بعد از وقوع بارندگی، طوفان، سیل و زلزله باید محل گودبرداری بازدید شود تا در
نقاطی که خطر ریزش یا لغزش دیواره وجود دارد با استفاده شمع و سپری یا‌چوب بست،
دیواره تحکیم و تثبیت گردد.
ث: برای جلوگیری از بروز خطرهایی نظیر پرتاب سنگ، سقوط افراد، حیوانات، مصالح
ساختمانی و ماشین‌آلات و سرازیر شدن آب به داخل گود و نیز برخورد‌افراد و وسایط
نقلیه با کارگران و وسایل و ماشین‌آلات حفاری و خاکبرداری باید اطراف محل حفاری و
خاکبرداری با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۲ – ۱ به نحو‌مناسبی حصارکشی و محافظت شود و
در مجاورت معابر و فضاهای عمومی با علایم هشداردهنده که در شب و روز قابل رویت
باشد مجهز گردد.
12 – ۵ – ۲ – ۳ – حفاری چاه‌ها و مجاری آب و فاضلاب (چاه‌کنی)
الف: قبل از آغاز عملیات حفاری چاه‌ها و مجاری آب و فاضلاب، به ویژه در حفر
چاه‌های دستی، باید برنامه‌های لازم در خصوص وجود و کیفیت موانعی از‌قبیل قنوات
قدیمی، پی‌ها، جنس خاک لایه‌های زمین و تأسیسات مربوط به آب، برق، گاز، تلفن و
نظایر آن به عمل آید و در صورت لزوم با سازمانهای ذیربط‌تماس برقرار گردد. محل
حفاری نیز باید طوری تعیین شود که به هنگام کار خطر ریزش یا نشت قنات و فاضلاب
مجاور یا برخورد با تأسیسات یادشده وجود‌نداشته باشد.
ب: به منظور ایجاد تهویه کافی در عملیات حفاری چاه‌ها و مجاری آب و فاضلاب باید هر
نوع گاز، گرد و غبار و مواد آلوده‌کننده دیگر که برای سلامتی افراد مضر‌است از محل
کار خارج گردد و در صورت لزوم باید کارگران به ماسک و دستگاه‌های تنفسی مناسب مجهز
شوند تا همواره هوای سالم به ریه آنها برسد.
پ: کلیه افرادی که فعالیت آنها به عملیات حفاری چاه‌ها و مجاری آب و فاضلاب مرتبط
است باید متناسب با نوع کار به وسایل حفاظت فردی مطابق با‌ویژگیهای فصل ۱۲ – ۳ – ۳
مجهز شوند.
ت: پس از خاتمه کار روزانه دهانه چاه‌ها باید به وسیله صفحات مشبک مقاوم و مناسب
به نحو مطمئنی پوشیده شود.
ث: در عملیات مربوط به چاه‌کنی با دست باید علاوه بر رعایت موارد فوق و بندهای ۱۲
– ۵ – ۲ – ۲ – پ و ۱۲ – ۵ – ۳ – ت، آیین‌نامه و مقررات حفاظتی‌حفر چاه‌های دستی
نیز رعایت شود.
12 – ۵ – ۳ – ۱ – بر پایی و نصب اعضای فلزات سازه
الف: در موقع نصب و برپایی اعضای فلزی سازه از قبیل ستونها، تیرها، یا خرپاها
باید قبل از جدا کردن نگهدارنده‌ها و رها کردن آنها حداقل نصف پیچ و مهره‌ها‌بسته
شده یا جوشکاری لازم انجام گرفته باشد قبل از نصب هر عضو سازه‌ای بر روی عنصر
دیگر، عضو زیرین باید صد درصد پیچ و مهره یا جوشکاری شده‌باشد.
ب: در بالابردن تیرآهن و سایر اجزای فلزی باید از “کابلها” و طنابهای مخصوص
استفاده شود به کارگیری زنجیر برای بالا بردن تیر آهن و سایر اجزای فلزی
مجاز‌نمی‌باشد.
پ: از تیر و سایر اعضای فلزی سازه که دارای اتصال‌دهنده‌های برشی بتنی می‌باشد
نباید به عنوان راه عبور استفاده شود مگر این که روی آنها به وسیله الوارهای‌چوبی
با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۲ – ۴ پوشانده شود.
ت: استفاده از دستگاه‌ها جوشکاری و برش برای نصب و برپایی اعضای فلزی سازه باید با
رعایت مفاد بند ۱۲ – ۴ – ۱ – ۲ صورت گیرد. وسایل بالابر و سایر‌وسایل و تجهیزاتی
که در برپایی و نصب اجزای سازه‌های فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرد باید با رعایت
مفاد بند ۱۲ – ۴ – ۱ – ۳ انجام شود.
ث: در موقع بارندگی و روزش بادهای شدید باید از نصب و برپایی اعضای فلزی سازه
جلوگیری شود.
ج: در برپایی، نصب و انجام سایر کارهای فلزی باید وسایل حفاظت فردی از قبیل: کلاه
ایمنی، کمربند ایمنی، عینک حفاظت و دستکش حفاظتی با رعایت مفاد‌بندهای ۱۲ – ۳ – ۳
– ۲، ۱۲ – ۳ – ۳ – ۱۰، ۱۲ – ۳ – ۳ – ۴ و ۱۲ – ۳ – ۳ – ۵ مورد استفاده قرار گیرد.
چ: بر پایی و نصب و سایر کارهای فلزی باید توسط اشخاص ذیصلاح صورت گیرد.
12 – ۵ – ۳ – ۲: اجرای سازه‌های بتنی
الف: کلیه الوارها، تخته‌ها و شمعهای چوبی یا پانلها، شمعها و پایه‌های فلزی که
برای قالب و شمع‌بندی و مهار کردن در کارهای بتنی. طراحی و به کار گرفته‌می‌شود
باید دارای ضریب ایمنی حداقل ۲.۵ نسبت به بارهای وارد باشد و بر اساس توصیه‌های
سازندگان آنها مورد استفاده قرار گیرد. در صورتی که از تخته و‌الوار برای
قالب‌بندی چوبی استفاده می‌شود باید مفاد بند ۱۲ – ۲ – ۲ – ۸ رعایت گردد.
ب: در کارهای بتنی وسایلی از قبیل جکها، گیره‌ها، قیدها، تیر، الوار یا پایه‌های
قابل توسعه که به طور شمع‌بندی و پایه‌گذاری و مهار کردن مورد استفاده
قرار‌می‌گیرد باید با ضریب ایمنی بارگذاری حداقل ۲.۵ طراحی و ساخته شود.
پ: بستن آرماتور و قالب و همچنین ساختن و جا دادن بتن و برداشتن قالب باید توسط
اشخاص ذیصلاح صورت گیرد.
ب: قالب بتن باید قبل از بتن‌ریزی توسط مهندس ناظر بازدید شود و نسبت به استحکام
آن اطمینان حاصل شود و در موقع بتن‌ریزی فرو نریزد. در موقع برداشتن قالبها باید
احتیاطهای لازم به منظور حفاظت کارگران از خطر احتمالی ناشی از سقوط بتن یا قالبها به کار رود.
ث: هیچ گونه بارگذاری اضافه بر آن چه که در طراحی به عنوان بار؟؟ منظور شده است
نباید انجام شود مگر این که اجرای قالبها، شمعها، پایه‌ها و مهارهای آن‌متناسب با
بار اضافی تقویت گردد به طوری که ضریب ایمنی بارگذاری کمتر از ۲.۵ نشود.
ج: در هر کارگاه ساختمانی باید با کسب نظر از مهندس نظار جدولی مخصوص طراحی و اجرا
شامل اطلاعات زیر برای کارهای قالب‌بندی تهیه و در محل کار‌نصب گردد.
ابعاد و اندازه و مشخصات مصالح قالبها، فاصله اعضای اصلی، مهارها یا شمعها، وزن
بتون، بار زنده وارد در متر مربع سطح قالب و ضریب ایمنی بارگذاری.
چ: وسایل حمل و جا دادن بتن و همچنین سایر وسایل و تجهیزاتی که در کارهای بتنی
مورد استفاده قرار می‌گیرد باید مفاد بخش ۱۲ – ۴ را برآورده سازد.
ح: کلیه اشخاصی که در امر ساخت، حمل و ریختن بتن اشتغال دارند باید به پوتین و
دستکش حفاظت مطابق مفاد بندهای ۱۲ – ۳ – ۳ – ۳ و ۱۲ – ۳ – ۳ – ۵و کلاه ایمنی
مطابق مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۳ – ۲ مجهز باشند. کارگرانی که در ارتفاع بیش از ۳ متر از
کف به بستن آرماتور و قالب یا ریختن بتن مشغول هستند باید‌به کمر بند ایمنی مطابق
مفاد بند ۱۲ – ۳ – ۳ – ۱۰ مجهز شوند. در قسمتی که بتن ریخته می‌شود برای جلوگیری
از سقوط افراد یا وسایل و ابزار کار به محل‌بتن‌ریزی باید موانعی تعبیه گردد.
خ: کارگرانی که به طور مداوم با سیمان (یا آهک و گچ) کار می‌کنند یا افرادی که در
اندود یا چکشی کردن بتن فعالیت دارند باید در هنگام کار به ماسک حفاظتی‌مطابق مفاد
بند ۱۲ – ۳ – ۳ – ۹ و عینک و دستکش حفاظتی مطابق مفاد بندهای ۱۲ – ۳ – ۳ – ۴ و ۱۲
– ۳ – ۳ – ۵ مجهز شوند.
12 – ۵ – ۳ – ۳ – تأسیسات حرارتی و برودتی
الف: کلیه عملیات اجرایی مربوط به تأسیسات حرارتی و برودتی باید با رعایت ضوابط و
مقررات تأسیسات برودتی و حرارتی (مبحث چهاردهم مقررات ملی‌ساختمانی ایران) صورت
گیرد.
ب: در مواردی که هنگام عملیات اجرایی مربوط به تأسیسات حرارتی و برودتی برای
جوشکاری و برش از گاز و الکتریسیته استفاده می‌شود رعایت مفاد بند ۱۲- ۲ – ۲ – ۶
الزامی می‌باشد.
پ: نصب و راه‌اندازی دیگهای بخار و آب گرم باید با رعایت آیین‌نامه حفاظتی مولد
بخار و دیگهای آب گرم و مفاد بند ۱۲ – ۲ – ۲ – ۶ الزامی می‌باشد.
ت: لوله‌کشی گاز و نصب تأسیسات و تجهیزات مربوط به آن باید با رعایت استاندارد و
آیین‌نامه‌های شرکت ملی گاز ایران و مبحث لوله‌کشی گاز (مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمانی ایران) صورت گیرد.
۱۲ – ۵ – ۳ – ۴ – سیمکشی و نصب تأسیسات و تجهیزات برقی
الف: سیمکشی، نصب کلیدها و تابلوها و وسایل و تجهیزات برقی باید با رعایت ضوابط
و مقررات تأسیسات برقی (مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمانی‌ایران) و مفاد بندهای ۱۲
– ۵ – ۳ – ۵ و ۱۲ – ۲ – ۲ – ۱۱ – ت و با استفاده از وسایل حفاظت فردی مربوط صورت گیرد.
12 – ۵ – ۳ – ۵ – سیمکشی برای استفاده‌های موقت:
الف: کلیه سیم‌کشی‌هایی که برای استفاده‌های موقت انجام می‌شود باید با رعایت
ضوابط و مقررات مبحث تأسیسات برقی (مبحث سیزدهم مقررات ملی‌ساختمانی ایران) و
موارد زیر توسط اشخاص ذیصلاح صورت گیرد.
ب: برای جلوگیری از ازدیاد و پراکندگی سیمهای آزاد متحرک باید به تعداد کافی پریز
در محلهای مناسب نصب شود تا بتوان از آنها استفاده نمود.
پ: سیمکشی برای استفاده‌های موقت در صورت امکان باید در ارتفاع حداقل ۲.۵ متری از
کف نصب شود در غیر این صورت باید طوری نصب شود که از‌آسیبهای احتمالی محفوظ بماند.
ث: در مدار جریان الکتریکی باید وسایلی از قبیل فیوز پیش‌بینی شود تا در صورت بروز
نقصی که اتصال جریان به زمین را موجب می‌شود، تمام مدار یا قسمت‌معیوب آن را قطع
کند. در مدت تعمیر مدار باید آن را به وسیله کلید از منبع جریان قطع و به زمین متصل نمود و در صورت لزوم باید بین سیمهای شبکه نیز اتصال مستقیم برقرار کرد.
۱۲ – ۵ – ۳ – ۶ – عایق کاری و آسفالت:
پخت قیر و آسفالت و استفاده از آنها در عملیات ساختمانی باید با رعایت مفاد بند ۱۲ – ۲ – ۴ – صورت گیرد.
۱۲ – ۵ – ۳ – ۷ نماسازی ساختمان
الف: در مواردی که برای نماسازی از داربست و نردبان استفاده می‌شود باید این کار با رعایت مفاد فصلهای ۱۲ – ۴ – ۳ و ۱۲ – ۴ – ۴ صورت گیرد.
ب: نصب پلاک سنگی روی نمای ساختمانهای مشرف به معابر و فضاهای عمومی ممنوع می‌باشد مگر این که داخل پیچ و مهره شود یا با سیم به یکدیگر و به بدنه ساختمان متصل شده باشد.