شماره ۶۶۴/دش – ۱۳۷۴/۳/۷
(مصوب سیصد و پنجاهمین جلسه مورخ ۱۳۷۴/۲/۱۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی)
طرح پیشنهادی برای تقویت رشته‌های هنر (به شرح پیوست) مطرح و پس از بحث، علی‌الاصول با آن موافقت شد و در ضمن شورای عالی تصویب کرد که:
۱ – حدود هفتاد نفر دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌های نقاشی، هنرهای
تجسمی، هنرهای نمایشی، نمایشی، موسیقی و ترمیم آثار باستانی به منظور ادامه تحصیل در مراکز دانشگاهی معتبر به خارج اعزام شوند.
۲ – در مورد محل تحصیل دانشجویان اعزامی دقت شود تا متخصصانی که به خصوص با فرهنگ ایرانی و اسلامی آشنایی دارند در آن دانشگاه‌ها باشند (مثلاً در رشته‌های موسیقی، ترمیم آثار باستانی و نقاشی).
۳ – هزینه تحصیل سالانه این عده از سهمیه ارزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد ریاست جمهوری تأمین شود.
۴ – علاوه بر این مقرر شد ترتیبی داده شود که از استادان مشهور و متخصص در تاریخ هنر ایران و اسلامی و مباحث علمی هنرهای ایرانی و اسلامی برای تدریس در نیم سال یا تمام سال تحصیلی یا ایراد چند سخنرانی پیوسته به منظور استفاده دانشجویان و استادان دانشکده‌های هنر و دیگر علاقه‌مندان دعوت شود.
طرح پیشنهادی برای تقویت رشته‌های هنر
جامعه بعد از انقلاب اسلامی که شاهد تحولی بنیادین در ارزشها بوده است نمی‌تواند و نباید درباره مقولاتی که جزء لاینفک حیات انسانی به شمار می‌آید ساکت بماند و به حق نیازمند و خواهان دگرگونی و جهت دادن آنها به سوی اهداف اسلامی است. یکی از مقولاتی که در این مسیر سئوالهای مهمی را در ذهن جامعه امروز ما مطرح می‌کند مقوله هنر و “جایگاه هنر” است که ضروری است تبین روشنی در روند حرکت جامعه از آن بدست آید.
هنر امری است که از کوره عواطف درونی و غیر قابل مشاهده انسان سر بر می‌کشد و موهبتی الهی است که به جادویی شیطانی نیز می‌تواند تبدیل شود. هر حرکت تحول‌آفرین و سازنده و هر آشفتگی و ویرانی از مدخل هنر به جامعه و به اعماق روح انسانها نفوذ می‌کند.
این حربه مؤثر امروز در اختیار ائمه کفر برای مقاصد پلید و شیاطین قرار دارد و در جهت مسخ ارزشهای انسانی به کار گرفته شده است، ولی اعتقاد بر‌این است که هنر امری
است فطری که ذاتاً در جهت خیر است و با سرعت می‌تواند به مسیر اصلی خویش بازگردد.
از سوی دیگر انسان سرگشته امروز در دوران بحران هویت به سر می‌برد که جامعه ما نیز از تأثیرات مخرب آن در امان نیست و از هم اکنون آثار و علائم‌آ ن به شدت به ظهور رسیده است، در چنین شرائطی مهمترین امر تقویت بنیه دفاعی از طریق درونزایی در امور فرهنگی و هنر است که می‌بایست با‌اتکاء به میراث غنی هنری این سرزمین به انجام رسد.
آن چه که امروز از آن به عنوان تهاجم فرهنگی نام برده می‌شود خصلت و خصوصیت فرهنگ
امروز جهانی است و هیچ حربه‌ای قوی‌تر از هنر قابلیت مبارزه و مقاومت در برابر آن
را ندارد و بر تصمیم‌گیرندگان فرهنگی کشور است که با نگاهی روشن به تقویت و پالایش
فعالیتهای هنری در کشور اهتمام‌ورزند و در سالم‌سازی و غنا بخشیدن به فضای هنری در کشور مردم را در مقابله با تهاجم فرهنگی مصونیت بخشند.
بنا بر تصمیم ریاست محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه مورخ ۷۳.۳.۲۴ مبنی بر
ارائه یک طرح برای تقویت رشته‌های هنر و رفع اشکالات موجود، این گزارش که نتیجه
جلسات مستمر در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی است با توجه به گستردگی بحث هنر
و تأثیرات عمیق و همه‌جانبه آن در جهات اجتماعی و فرهنگی جامعه و برای توفیق
بیشتر، موضوع بررسی را به دو محور آموزش هنر و فرهنگ عمومی هنر تقسیم و تنها‌بخش اول یعنی آموزش هنر را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
الف – مقصود از آموزش هنر تمامی فعالیتهایی است که به آموزش “کلاسیک و آکادمیک”
و رسمی هنر مربوط می‌شود و از این بحث آن چه بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد آموزش
هنر در مراکز آموزش عالی می‌باشد. بدیهی است که نگاهی گذرا بر آموزش قبل از دانشگاهی هنر نیز خواهد شد.
ب – مقصود از فرهنگ عمومی هنر فعالیتهای هنری در گستره عام آن می‌باشد که صدا و
سیما و مراکز تولید هنری عمومی و خصوصی…. را در بر‌می‌گیرد. هنر با توجه به
گستردگی و اهمیت حیاتی آن فرصت و فراغتی دیگر را می‌طلبد که در صورت لزوم بدان پرداخته خواهد شد.
آموزش هنر
آموزش جدید هنر در کشور ما با تأسیس دانشکده هنرهای زیبا در ۶۰ سال قبل شروع شد،
الگوها و محتوای این آموزش اقتباس شده از غرب بود و‌اساتید اکثراً آموزش‌دیدگان غرب
بودن که رنگ و بوی هنر سنتی و آموزش سنتی هنر بسیار کم و گاه فاقد آن بوده است.
بعد از انقلاب اسلامی توجه به فرهنگ و سنت و ارزشهای اسلامی و شروع انقلاب فرهنگی
در برنامه‌های دانشگاهی از نظر محتوایی دگرگونی نسبتاً مهمی پدیدار شد ولی به علت
ریشه‌دار بودن سنت‌ها و الگوهای آموزش غربی در هنر، تلاشهای مستمر و طولانی به
صورتی برنامه‌ریزی شده می‌بایست به انجام رسد تا بتوانیم سنتهای ارزشمند هنری
گذشتگان را که حاوی ارزشهای اسلامی و ایرانی بوده است در محیط‌های علمی زنده
نماییم‌و این امر همواره احتیاج به حمایت سازنده مسئولین و متوالیان امر هنر دارد.
برای بررسی آموزش مدرسه‌ای هنر و پرهیز از اطاله کلام عوامل مؤثر و تعیین‌کننده در امر آموزش را بر شمرده و برای وصول به وضع مطلوب در هر مورد پیشنهادهای لازم ارائه می‌شود.
عوامل مؤثر عبارتند از: ۱ – استاد ۲ – دانشجو ۳ – برنامه‌های آموزشی و پژوهشی ۴ – امکانات (تجهیزات، منابع) ۵ – مدیریت و فضای فرهنگی.
استاد
مهمترین عامل مؤثر در امر آموزش هنر، استاد است که این مهم در هنر نقش مؤثرتری را
ایفا می‌کند. تأثیر رفتار استاد در رشته‌های هنری بر شخصیت هنرجو بسیار تعیین
کننده و سرنوشت‌ساز است و با هیچ رشته دیگر دانشگاهی قابل مقایسه نیست، بدین جهت
توجه ویژه به شرایط اساتید هنری از‌اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
تهذیب نفس و دارا بودن شخصیت والای ارزشی و پختگی، عواملی است که تأثیرات شگرف بر شخصیت هنرجو باقی می‌گذارد.
وضع موجود از نظر کمی و کیفی شرایط مطلوبی را در این زمینه عرضه نمی‌دارد و
می‌بایست با تلاش و برنامه‌ریزی مناسب اقدامات لازم به عمل آید.
پیشنهادهای زیر که در سه محور: جذب، تربیت، ارتقاء ارائه می‌شود در صورت عملی‌شدن می‌تواند شرایط بهتری را فراهم آورد.
الف: جذب استاد
1 – روال فعلی گزینش علمی استاد (گزینش علمی در اختیار دانشگاه‌های بزرگ و مؤسسات کوچک به صورت متمرکز) ادامه یابد و گزینش عمومی توسط هیأت مرکزی گزینش با دقت و توجه خاص صورت گیرد.
2 – وزرا فرهنگ و آموزش عالی وضع کمی و کیفی اساتید هنر را که در قبل و بعد از انقلاب اسلامی به دانشگاه‌ها جذب شده‌اند با تأکید بر جذب بعد از انقلاب بررسی و نتیجه را به شورای عالی ارائه دهد.
3 – جذب اساتیدی که در رشته‌های هنرهای سنتی و اسلامی سرآمد هستند برای ورود ارزشهای سنتی هنری به دانشکده‌ها از طریق کمیته خبرگان بدون مدرک ادامه یابد و ضوابط روشنتری برای آن وضع شود.
ب: تربیت
با توجه به اهمیت تربیت اساتید با کیفیت بالا پیشنهاد می‌شود:
1 – تقویت دوره‌های کارشناسی ارشد و ایجاد دوره‌های دکتری در دانشکده‌های هنری به
هر طریق ممکن در اولویت قرار گیرد و بودجه خاصی برای آن منظور شود و وزارت فرهنگ و
آموزش عالی نظارت مشخص و برنامه‌ریزی شده‌ای را بر این دوره‌ها اعمال کند.
2 – ضوابط مشخص برای بورسیه کردن دانشجویان ممتاز این دوره‌ها با اعتبار مالی لازم تهیه و اعمال شود.
3 – اعتبار خاصی برای اعزام دانشجویان دکتری و فوق لیسانس در برخی از دوره‌های مورد لزوم به تشخیص وزارت فرهنگ و آموزش عالی در نظر گرفته شود.
ج: ارتقاء
1 – آیین‌نامه ارتقاء هیأت علمی برای رشته‌های هنری مورد ارزیابی و تجدید نظر قرار گیرد تا امکانات مناسبتری برای ارتقاء علمی اساتید در این رشته‌ها فراهم شود.
2 – ایجاد کارگاه‌های آموزشی برای اساتید به صورت مستمر با نظارت وزارت فرهنگ و آموزش عالی مد نظر قرار گیرد.
3 – پژوهش و ایجاد تسهیلات پژوهشی و کارگاه‌های روش تحقیق با نظارت وزارت فرهنگ و آموزش عالی تقویت شود.
4 – اعمال تمهیدات ویژه توسط وزارت آموزش عالی برای ارتقاء اساتید قدیمی و مجرب دانشکده‌های هنری که عمری را در آموزش مؤثر و سازنده سپری کرده‌اند.
دانشجو
دانشجویان امروز دانشکده‌های هنری، اساتید و تولیدکنندگان فرآورده‌های هنری آینده
کشور خواهند بود. پس هر گونه تلاش برای کیفیت بخشیدن به‌تواناییهای آنان می‌تواند بسیار مهم و مؤثر باشد.
بدین جهت در سه محور زیر مسئله دانشجویان رشته‌های هنری مد نظر می‌باشد که در هر
مورد پیشنهادهای خاص ارائه می‌شود.
الف – زمینه‌سازی برای ورود دانشجویان مستعدتر به دانشکده‌های هنری (مسئله آموزش هنر قبل از دانشگاه).
ب – گزینش دانشجو.
ج – نظارت بر روند تلاش دانشجویان در دوران تحصیل و زمینه‌سازی شغلی.
الف: زمینه‌سازی برای ورود دانشجویان مستعدتر به دانشکده‌های هنر (مسئله آموزش هنر قبل از دانشگاه)
1 – تقویت هنرستانهای هنری و نظارت مستمر کارکرد آنها و تجدید نظر اساسی در برنامه‌ها و نظام مدیریت این هنرستانها توسط مراجع ذیربط.
2 – توجه بیشتر وزارت آموزش و پرورش به آموزش هنر در تمام مقاطع تحصیلی و ارائه طرح آن به شورای عالی.
3 – توصیه و تأکید در ایجاد و اجرای دوره پیش‌دانشگاهی هنر در کنار دوره‌های دیگر پیش دانشگاهی.
4 – تقویت و گسترش دانشکده‌های تربیت معلم هنر با همکاری دانشکده‌های هنری در جهت کیفیت بخشیدن به آموزش هنر در مدارس کشور.
5 – تشویق و گسترش مدارس غیر انتفاعی هنری و ایجاد تسهیلات لازم برای این کار.
ب: گزینش علمی دانشجو
1 – سازمان سنجش و آموزش کشور با نظرخواهی گسترده از کلیه دست‌اندرکاران و دانشکده‌های هنری، راه‌های گزینش مطلوبتر را بررسی و به شورای گزینش ارائه دهد.
2 – گزینش در مقاطع تحصیلات تکمیلی مورد ارزیابی وزارت فرهنگ و آموزش عالی قرار گیرد و طرحی جهت نظارت مستمر این وزارت تهیه و اجراء شود.
ج: نظارت بر کار دانشجویان و زمینه‌سازی شغلی
1 – مشخص نمودن استانداردهای مطلوب علمی در رشته‌های هنری و تعریف این استانداردها
به منظور نظارت و کنترل بر کیفیت علمی دانشجویان از وظائف وزارت فرهنگ و آموزش
عالی است که می‌بایست طرحی از طرف این وزارت تهیه و ارائه شود.
2 – بوجود آوردن زمینه‌های تشویق از طریق مسابقات ادواری و نمایشگاه‌های مستمر و
اتصال فعالیتهای دانشجویان با نیازهای کشور.
3 – وزارتین فرهنگ و آموزش عالی و فرهنگ و ارشاد اسلامی راه‌های اشتغال و به کارگیری فارغ‌التحصیلان رشته‌های هنری را تهیه و به شورای عالی ارائه دهند.
تجهیزات، امکانات و منابع
یکی از بزرگترین مشکلات دانشکده‌های هنری کمبود تجهیزات و امکانات و منابع درسی
است. در صورت ادامه این وضع با افت کیفیت بسیار شدیدی در این دانشکده‌ها روبرو
خواهیم بود در ذیل پیشنهاداتی عملی در این موارد ارائه می‌شود که امید است به صورتی جدی مورد توجه قرار گیرد.
الف: تجهیزات
1 – طرح تعاون مابین مراکز هنری برای استفاده بهینه از تجهیزات موجود به عنوان یک راه حل کوتاه مدت زیر نظر وزارتین فرهنگ و آموزش عالی و فرهنگ و ارشاد اسلامی و صدا و سیما تهیه و اجراء شود.
2 – تجهیزات رشته‌های کارشناسی ارشد با اولویت خاص و به صورتی ضربتی در اختیار دانشکده‌ها قرار گیرد.
3 – برای عبور از تنگناهای فعلی در زمینه تجهیزات و نیازهای دانشکده‌های هنری لازم است یک بار به صورتی جهشی کمبودها بر طرف شود تا رشته‌های هنری بتواند به رشد طبیعی خود ادامه دهد.
ب: امکانات و بودجه
1 – وزارت فرهنگ و آموزش عالی با همکاری سازمان برنامه و بودجه موظف است طرح تجدید نظر سرانه دانشجوی رشته‌های هنری را تهیه و ارائه نمایند تا تهیه این طرح، سرانه دانشجوی رشته‌های فنی و مهندسی مبنای سرانه دانشجوی رشته‌های هنر قرار گیرد.
2 – پشتیبانی لازم برای تأمین اعتبارات عمرانی در قالب برنامه ۵ ساله دوم در اولویت خاص دولت قرار گیرد.
ج: منابع علمی
1 – تقویت کتابخانه‌ها و فراهم کردن منابع دیداری و شنیداری برای دانشکده‌های هنری از اهمیت خاصی برخوردار است که با اولویت می‌بایست مد‌نظر قرار گیرد.
2 – استفاده آسان دانشجویان از منابع دیداری و شنیداری و کتابخانه‌های دیگر مراکز هنری در قالب طرح تعاون سریعاً تهیه و به مورد اجراء گذارده شود.
3 – وزارت فرهنگ و آموزش عالی تسهیلات لازم و ویژه‌ای را برای خرید کتب و لوازم کار دانشجویان رشته‌های هنر فراهم آورد.
برنامه (آموزش و پژوهش)
با شروع انقلاب فرهنگی و تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی تلاشهای مؤثری در جهت تغییرات بنیادی و ساماندهی به برنامه‌های آموزشی از شرایط آشفته قبلی به انجام رسیده و موفقیت‌های خوبی در ارائه ساختار جدید و محتوای منطبق با نیازهای صالح کشور و فرهنگ اسلامی حاصل گردیده است و هم‌اکنون دانشگاه‌ها با بیش از ۹ دوره کاردانی و ۱۴ دوره کارشناسی و ۱۲ دوره کارشناسی ارشد و بیش از ۲ دوره دکتری به کار مشغول هستند که در جهت غنی‌تر شدن هر چه بیشتر برنامه‌های آموزشی و محتوای درسی پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود.
1 – دادن اختیارات به صورت تدریجی در زمینه برنامه‌ریزی درسی به دانشگاه‌های بزرگ توصیه می‌شود:
2 – نظارت بر اجراء و تجدید نظر در برنامه‌ها در رشته‌های هنری، به وسیله شورای عالی برنامه‌ریزی با نظر خواهی از دانشکده‌های هنری و اساتید صاحب نظر در جهت هر چه کاراتر کردن آن برنامه‌ها سریعاً انجام گیرد.
3 – برنامه‌ریزی دوره‌های تحصیلات تکمیلی خصوصاً دوره‌های دکتری سریعاً پیگیری شود.
4 – تألیف و تهیه منابع درسی در رشته‌های هنر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که می‌بایست شورای عالی تمهیدات و تشکیلات لازم را در این زمینه مشابه با رشته‌های علوم انسانی از طریق وزارت فرهنگ و آموزش عالی به عمل آورد.
5 – در زمینه پژوهشی توصیه می‌شود پژوهشکده‌ای در کنار دانشگاه‌ها و یا رأساً به وسیله وزارت متبوع تشکیل شود و با جمع‌آوری محققین، دست به‌انجام تحقیقات بنیادی در هنر بزند، این گونه تحقیقات می‌تواند راهگشای آینده هنر در کشور باشد.
مدیریت و فضای فرهنگی
مدیریت در دانشکده‌های هنری نقشی تعیین کننده در قوام بخشی به شخصیت رفتاری معلم و متعلم دارد و می‌تواند در جهت ایجاد فضای مطلوب اخلاقی، عالمانه و انسانی به ساماندهی مناسب بپردازد، با توجه به خساراتی که در این باره تا کنون دانشکده‌های هنری متحمل شده‌اند پیشنهادی می‌شود.
الف: مدیریت
1 – ملاکها و ضوابط مشخصی برای گزینش مدیران این دانشکده‌ها توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین و با نظارت وزارت فرهنگ و آموزش عالی اعمال شود.
2 – بررسی عملکرد مدیران این دانشکده‌ها به طور مستمر و اتخاذ تصمیمات لازم و سریع در هر موقعیت به وسیله وزارت فرهنگ و آموزش عالی به‌عمل آید.
3 – نظرخواهی مستمر از اساتید دانشکده‌های هنری و مشارکت دادن آنان در گردش کار
آموزشی دانشکده‌ها می‌تواند نقشی مؤثر در موفقیت مدیریت داشته باشد که مؤکداً توصیه می‌شود.
ب: فضای فرهنگی
با توجه به طبیعت رشته‌های هنری و تأثیر به سزایی که فضای مناسب سالم و سازنده در روابط اجتماعی داخل دانشکده‌ها و پرورش ذوق و سلیقه و ارزشهای هنرجویان دارد پیشنهاد می‌شود:
1 – تحقیقات راجع به آسیب‌شناسی فضای فرهنگی دانشکده‌های هنری و ارائه راه‌حل‌های مطلوب امری است ضروری و تعیین‌کننده که می‌بایست به‌وسیله وزارت فرهنگ و آموزش عالی هدایت و به انجام رسد.
2 – دانشکده‌ها هنری ملزم به تقویت هنرهای سنتی و اصیل بشوند و برای این منظور از اساتید برجسته هنرهای سنتی دعوت به عمل آورند.
3 – فعالیتهای فوق برنامه و هدایت و نظارت بر آن و تشویق به تولیدات هنری منطبق با موازین اسلامی در این دانشکده‌ها گسترش یافته و مورد تشویق قرار گیرد.