[۱۳۸۷/۱/۱۸: تغییر عنوان قانون از «اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی» به «اساسنامه بنیاد شهید و امور ایثارگران»]
فصل اول – کلیات
ماده ۱- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
بنیاد شهید و امور ایثارگران – که از این پس در این اساسنامه به اختصار “بنیاد” نامیده می‌شود – نهادی است انقلابی که در اجرای فرمان رهبر کبیر و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی رضوان‌ا… تعالی‌علیه، در تاریخ ۱۳۵۸/۱۲/۲۲، و در پی موافقت مقام معظم رهبری مبنی بر ادغام سه نهاد انقلابی بنیاد شهید انقلاب اسلامی، سازمان جانبازان انقلاب اسلامی و ستاد رسیدگی به امور آزادگان، تأسیس شده و دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی و اداری است، و امور آن طبق مقررات و قوانین مربوط به نهادهای عمومی غیر دولتی و در چهارچوب این اساسنامه و آئین‌نامه‌های مربوطه زیر نظر رئیس جمهور و نظارت عالیه مقام معظم رهبری اداره می‌شود.
ماده ۲- مدت فعالیت بنیاد از تاریخ تأسیس نامحدود است. انحلال یا خاتمه آن با نظر مقام معظم رهبری می‌باشد.
فصل دوم – اهداف و وظایف
ماده ۳- اهداف بنیاد عبارتند از:
۱- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
احیاء، حفظ و ترویج فرهنگ شهادت و ایثار در جامعه
۲- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
زنده نگهداشتن یاد و نام شهیدان انقلاب اسلامی و ایثارگران و حفظ آثار آنها
۳- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
اعتلاء معرفت و تعهد جامعه در قبال ارزشهای فرهنگ ایثار و شهادت، و بالا بردن تعهد آنان نسبت به رعایت شأن، حق، حرمت، منزلت جامعه هدف و خانواده آنان
۴- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
تلاش برای استفاده از امکانات عمومی جامعه و نظام و نیز بهره‌گیری از سرمایه و دارایی بنیاد برای رشد و اعتلای مادی و معنوی جامعه هدف.
ماده ۴- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
در این اساسنامه، اصلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌رود:
الف ـ جامعه هدف: خانواده‌های شاهد، جانبازان، آزادگان و خانواده‌های آنان.
ب ـ خانواده‌های شاهد: پدر، مادر، همسر و فرزند شهید، مفقودالاثر و اسیر.
ج ـ خانواده جانباز و آزاده: همسر، فرزند و والدین تحت تکفل.
تبصره ۱- تعیین مصادیق عملی شهید، مفقودالاثر، جانباز، آزاده و اسیر، در چهارچوب قوانین نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بر اساس آئین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با همکاری بنیاد و ستاد کل نیروهای مسلح تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
[آیین‌نامه تعیین و احراز مصادیق عملی شهید، در حکم شهید و سایر مصادیق ایثارگری]
تبصره ۲- کلیه کسانی که تا تاریخ تصویب این قانون، توسط بنیاد به عنوان شهید، جانباز و یا آزاده شناخته شده‌اند، همچنان از خدمات مربوط برخوردار خواهند بود.
ماده ۵- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
اهم وظایف بنیاد علاوه بر اجرا و پیگیری دستورات و فرمان‌های حضرت امام خمینی رضوان‌الله تعالی علیه، و فرامین و تدابیر مقام معظم رهبری، در رابطه با جامعه هدف، از جمله فرمان ده ماده‌ای مورخ ۱۳۵۸/۱۲/۲۲ عبارتند از:
الف – [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
در قبال شهادت و ایثار:
برنامه‌ریزی و تلاش به منظور تبیین مفهوم و فلسفه جهاد و شهادت و ایثار، احیا، حفظ و ترویج فرهنگ و روحیه ایثارگری و شهادت‌طلبی در جامعه، به عنوان والاترین ارزش الهی از طریق:
1- بسیج کلیه امکانات نظام و جامعه اسلامی به ویژه نهادهای فرهنگی، اجتماعی، هنری، آموزشی و وسایل ارتباط جمعی.
2- شناسایی و تقویت و ترویج عوامل و موجبات رشد و توسعه فرهنگ شهادت‌طلبی.
3- بررسی و شناسایی عوامل بازدارنده و مخرب فرهنگ شهادت و ایثارگری و تلاش در امحاء و رفع آنها.
ب – [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
در قبال شهداء و ایثارگری:
برنامه‌ریزی و تلاش برای تجلیل و تکریم از مقام والای شهدا و بزرگداشت و زنده نگهداشتن یاد و خاطره آنان از طریق:
1- برگزاری مراسم یادبود با الهام از مکتب عاشورای حسینی، و با استفاده از مناسبت‌های ملی و مذهبی.
2- حفظ قداست و منزلت گلزار شهدا و محور قرار دادن این مراکز در برگزاری مراسم رسمی و مردمی و پیگیری مرمت و ارایه خدمات شایسته به مراکز مذکور توسط شهرداری‌ها و سایر نهادهای ذیربط براساس ضوابطی که بنیاد اعلام می‌کند.
3- پیگیری نامگذاری معابر، میادین، مراکز فرهنگی، اجتماعی و سایر اماکن عمومی و ملی به‌نام مبارک شهدا و نصب یادمانها از طریق‌دستگاه‌های ذیربط.
4- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
جمع‌آوری و حفظ و نگهداری و معرفی آثار فرهنگی، ادبی، هنری، وصایا و دیگر آثار شهدا و ایثارگران.
تبصره- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
نحوه و ضوابط اجراء این بند به موجب آیین‌نامه‌ای که بنا به پیشنهاد بنیاد و با هماهنگی ستاد کل نیروهای مسلح و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد تعیین خواهد شد.
5- تشویق و ترغیب و حمایت از جامعه فرهنگی، آموزشی، هنری و اندیشمندان، ادبا و نویسندگان در ثبت، تبیین و معرفی ویژگی‌ها، سیره معنوی و فضایل اسوه‌های شهادت و ایثار.
۶- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
ـ توانمندسازی فردی و جمعی آحاد جامعه هدف به منظور ایفاء نقش و رسالت مطلوب و مؤثر در مدیریت اداری و سیاسی کشور.
ج – در قبال خانواده‌های شاهد:
برنامه‌ریزی و تلاش برای صیانت و رشد و اعتلای مادی و معنوی خانواده‌های شاهد در زمینه‌های:
1- امور فرهنگی – آموزشی
– [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
پیگیری و ارائه خدمات فرهنگی و آموزشی به جامعه هدف، و نظارت امور فرهنگی، تربیتی و آموزشی فرزندان آنان و زمینه‌سازی رشد و تعالی فکری، روحی، اخلاقی و تحصیلی آنها از طریق:
– تهذیب و کسب معنویت اسلامی و ارتقای معرفت دینی و بهره‌ورکردن استعدادهای الهی آنان.
– نظارت در جهت ایجاد تسهیلات لازم برای ارتقای علمی، تحقیقی، آموزشی و مهارت‌های فکری و تخصصی و پرورش جسمی فرزندان شاهد در تمام مراحل و مقاطع تحصیلی به بهترین وجه با همکاری مراجع ذیربط.
– تقویت روحیه خدمت به “اسلام ناب محمدی” در خانواده‌های معظم شاهد.
2- امور معیشتی و رفاهی
تلاش در جهت خود اتکایی اقتصادی و تأمین اجتماعی و رفاهی خانواده‌های شاهد از قبیل:
– فراهم‌سازی تسهیلات و ارایه حمایت‌های لازم و آموزش‌های تخصصی، فنی و حرفه‌ای و نیز جلب مشارکت کلیه سازمان‌ها و دستگاه‌های ذیربط جهت ایجاد اشتغال مفید برای خانواده‌های شاهد.
– تأمین و پرداخت حقوق، مستمری و مزایای خانواده‌های شاهد مشمول و دارای شرایط در چهارچوب قوانین، مقررات و ضوابط مربوط.
– ارایه خدمات و تسهیلات در زمینه ازدواج فرزندان و همسران شاهد.
– پیگیری و انجام اقدامات ممکن در جهت ارایه خدمات و تسهیلات و مساعدتهای لازم به والدین معظم شاهد.
ـ [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
تأمین بهداشت، درمان، مسکن، بیمه عمر، حوادث و بازنشستگی و نیازهای معیشتی با حفظ عزت، کرامت، شأن و جایگاه آنان.
ـ [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
توجه خاص به امور فرزندان معلول، والدین از کارافتاده و همسران غیرمزدوج شهداء.
ـ [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
بسترسازی برای حضور فیزیکی فعال و مؤثر جانبازان در عرصه اجتماعی و پیش‌بینی امکانات خاص در معابر، اماکن عمومی و اداری، فضاها و وسایط نقلیه عمومی در سطح شهرها و کشور.
3- امور حقوقی و قضایی
تلاش در جهت حل و فصل امور حقوقی و قضایی خانواده‌های شاهد با همکاری مراجع ذیربط از طریق:
– [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
پیشنهاد و همکاری با مراجع قضایی در تعیین، نصب و عزل قیم و امین و مراقبت بر اعمال آنها، همچنین مراقبت بر اعمال اولیا، اوصیا، قیمها و حضانت‌کنندگان از صغار و محجورین جامعه هدف و رسیدگی به اختلاف‌ها در امر حضانت فرزندان و ارایه راه حل به محاکم.
– مساعدت و همکاری با مراجع ذیربط درجهت تبدیل و تغییر در اموال و دارایی صغار شاهد در راستای مصالح و غبطه آنان برحسب موازین شرعی و در صورت لزوم پیگیری به منظور حل و فصل اختلافات مربوط تا صدور حکم قطعی.
– درخواست تنفیذ وصیت‌نامه عادی شهدا ازمحاکم ذیصلاح و پیگیری امور مربوط به انحصار وراثت و مراقبت بر احصار و تحریم ماترک شاهد و تقویم و نگهداری حساب اموال صغار و محجورین و معاضدت حقوقی و قضایی خانواده‌های شاهد در صورت ضرورت.
– [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
شرکت کارشناسان حقوقی بنیاد در محاکم ذیصلاح به عنوان وکیل در دعاوی جهت دفاع و استیفای حقوق جامعه هدف در دعاوی مربوطه بنا به درخواست آنان.
4- امور اقتصادی
– [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
اداره و بهره‌برداری مطلوب از اموال و داراییهای تحت پوشش بنیاد، و توسعه منابع مالی به منظور ایجاد پشتوانه‌های مادی برای فعالیت‌های محوله.
– بکارگیری مطلوب پس‌اندازها، اموال و داراییهای فرزندان شاهد – که در اختیار بنیاد است – برای تأمین آینده اقتصادی آنها و جلوگیری از کاهش ارزش دارایی‌ها.
تبصره – ضوابط تنظیم و صدور احکام کارگزینی و تشخیص افراد تحت تکفل شاهد بموجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط بنیاد و سازمان امور اداری و استخدامی تهیه و به‌تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
فصل سوم – اموال، دارایی‌ها و منابع مالی
ماده ۶- اموال و داراییهای بنیاد عبارت است از:
1- کلیه اموال منقول و غیرمنقول، سهام، اوراق بهادار، وجوه نقد و دیگر دارایی‌هایی که به حکم محاکم به تملک بنیاد درآمده یا در می‌آید.
2- کلیه اموال، دارایی‌هایی که از طرف دولت در اختیار بنیاد قرار می‌گیرد.
3- اموال و دارایی‌هایی که از طرف اشخاص حقیقی و حقوقی به بنیاد اهدا می‌شود.
۴- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
کلیه اموال و دارایی‌ها، مالکیتها و امکانات بنیاد شهید، ستاد رسیدگی به امور آزادگان و اموال و دارایی‌هایی که از بنیاد مستضعفان با اذن مقام معظم رهبری منتقل می‌شود.
ماده ۷- منابع مالی بنیاد عبارتند از:
1- کمکهای مقام معظم رهبری.
2- کمک‌ها و اعتبارات مصوب در بودجه عمومی کشور.
3- درآمدهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی بنیاد.
4- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
هدایا و کمکهای بنیاد مستضعفان و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی.
فصل چهارم – ارکان
ماده ۸- ارکان بنیاد عبارتند از:
1- هیأت امنا
2- نماینده ولی‌فقیه در بنیاد (درصورت معرفی معظم‌له)
3- رئیس بنیاد.
ماده ۹- هیأت امنای بنیاد مرکب از هفت نفر به‌شرح زیر است:
– رییس جمهور به عنوان رییس هیأت امنا
– نماینده ولی‌فقیه در بنیاد (در صورت تعیین)
– [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
رییس بنیاد به عنوان نایب رئیس هیأت امناء
– [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
دو نفر از وزراء فرهنگی به انتخاب رئیس جمهور
– [حذف ۱۳۸۷/۱/۱۸]
[رییس سازمان برنامه و بودجه.]
– [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
سه نفر از شخصیت‌ها و افراد بصیر در امور فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، از میان خانواده شهدا به پیشنهاد رئیس بنیاد و تایید رئیس جمهور
– [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
وزراء رفاه و تأمین اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
تبصره – [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
یکی از معاونان بنیاد بنا به پیشنهاد رئیس بنیاد و تأیید رئیس هیأت امناء، به عنوان دبیر جلسه بدون حق رأی شرکت خواهد کرد.
ماده ۱۰- وظایف و اختیارات هیأت امنا به شرح زیر است:
1- پیگیری اوامر و رهنمودهای ابلاغی مقام معظم رهبری
2- تصویب خط مشی‌ها و سیاست‌های کلی
3- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
تصویب برنامه و بودجه سالانه تشکیلات
4- تصویب صورت حساب عملکرد سالانه
5- ارایه گزارش عملکرد سالانه بنیاد به مقام معظم رهبری و کسب رهنمودهای لازم
6- تصویب سایر موضوعاتی که توسط رئیس بنیاد برای تحقق اهداف بنیاد ارایه می‌شود.
۷- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
بررسی و تأیید تغییرات و اصلاحات اساسنامه پس از اخذ موافقت مقام معظم رهبری به منظور طی مراحل تصویب.
۸- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
تصویب آئین‌نامه‌های مالی و معاملاتی بنیاد در حدود قوانین و مقررات.
۹- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
تصویب ضوابط سرمایه‌گذاری شرکت‌های وابسته.
۱۰- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
سیاستگذاری نحوه اداره و اتخاذ تصمیم در رابطه با نحوه اداره و مصرف درآمدهای حاصل از فروش آن قسمت از اموال و املاک بنیاد و فعالیت‌های اقتصادی سازمان‌های وابسته، که شرعاً تصرف در آنها با اذن ولی فقیه می‌باشد، بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری در جهت اهداف عالیه بنیاد.
تبصره- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
دستورالعمل نحوه تشکیل جلسات و تصمیم‌گیری، در اولین جلسه هیأت امناء بنا به پیشنهاد رئیس بنیاد به تصویب هیأت امناء خواهد رسید.
ماده ۱۱- اهم وظایف نماینده ولی فقیه، در صورت تعیین به شرح زیر می‌باشد:
۱- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
پیشنهاد سیاست‌های لازم برای حفظ و ترویج فرهنگ شهادت‌طلبی و ایثار در جامعه و ارائه آن به هیأت امناء، جهت تصویب.
۲- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
نظارت بر امور فرهنگی خانواده‌های شاهد و حفظ و تعمیق و ترویج فرهنگ شهادت و ایثار در جامعه و نظارت بر اجرای آن.
۳- تطبیق دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های داخلی با موازین شرعی و رهنمودهای ابلاغی مقام معظم رهبری.
۴- اعمال اختیارات شرعی تفویض شده از سوی مقام معظم رهبری.
۵- [حذف ۱۳۸۷/۱/۱۸]
6 – ارایه برنامه‌های عقیدتی – سیاسی جهت رشد و ارتقاء خصوصیات فکری و اخلاقی خدمتگزاران خانواده‌های شاهد و ارتقاء جو معنوی بنیاد.
7 – نظارت بر حسن جریان امور بنیاد.
ماده ۱۲- رئیس بنیاد بالاترین مقام اجرایی بنیاد است که به پیشنهاد رئیس‌جمهور و تایید مقام معظم رهبری با حکم رئیس جمهور به مدت چهار‌سال منصوب و مسوولیت اداره امور بنیاد و اجرای برنامه‌ها را بر عهده خواهد داشت و اهم وظایف او به شرح زیر است:
1- تهیه، تدوین و پیشنهاد خط مشی‌ها و سیاست‌های اجرایی، برنامه و بودجه سالانه، صورت‌های مالی و گزارش عملکرد سالانه بنیاد به هیأت امنا برای اقدام لازم.
2- تنظیم و تدوین آیین‌نامه‌های لازم و همچنین پیشنهاد اصلاح تشکیلات جهت تصویب به مراجع ذیربط.
۳- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
نمایندگی بنیاد در کلیه امور حقوقی و نزد کلیه مراجع اعم از قضایی، اداری و قانونگذاری و طرح و اقامه دعاوی و دفاع و جوابگویی به هرگونه دعاوی حقوقی، جزایی و اداری به طرفیت از بنیاد و انجام سایر فعالیت‌های لازم برای استیفای حقوق بنیاد با حق تعیین وکیل یا نماینده و تفویض اختیارات لازم به آنان برای انجام امور محول و پایان دادن به دعاوی از طریق مصالحه و یا ارجاع به داوری با رعایت قوانین.
۴- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
انجام کلیه امور مالی، اداری، فرهنگی و اجتماعی، از جمله عزل و نصب مدیران و صدور دستورالعمل‌ها و بخش‌نامه‌های لازم همچنین گشایش انواع حساب‌های بانکی، انجام هر نوع معامله و هرگونه ارتباط با مؤسسات و سازمان‌های دولتی، غیردولتی و اشخاص حقیقی یا حقوقی.
۵- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
اتخاذ تصمیم در مورد سرمایه‌گذاری از محل منابع در اختیار بنیاد در چهارچوب سیاست‌های مصوب هیأت امناء.
۶- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
تهیه پیش‌نویس آئین‌نامه‌ها و ارائه آنها به هیأت امناء جهت طی مراحل تصویب.
۷- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
بررسی و ارائه پیشنهاد اصلاح و یا تغییر مواد اساسنامه به هیأت امناء جهت طی مراحل تصویب.
۸- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
تهیه تشکیلات تفصیلی بنیاد و تصویب در هیأت امناء.
۹- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
انعقاد هرگونه قرارداد و تغییر و تبدیل و یا فسخ و اقاله آن و خرید و فروش و معاوضه اموال و ماشین‌آلات و برگزاری مناقصه و مزایده در حدود آئین‌نامه‌های مالی و معاملاتی.
۱۰- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
قبول اموال واحدهای اقتصادی و سهام یا سهام‌الشرکه به نحوی که متضمن صرفه و صلاح بنیاد باشد.
۱۱- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
تأسیس، ادغام، انحلال یا واگذاری شرکتها و واحدهای اقتصادی بنیاد در چهارچوب قوانین و مقررات و مصوبات هیأت امناء.
تبصره- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
رئیس بنیاد می‌تواند با حفظ مسئوولیت، بخشی از وظایف و اختیارات خود را به هر یک از کارکنان تفویض نماید.
فصل پنجم – امور مالی و اداری
ماده ۱۳- بودجه تفصیلی بنیاد هر سال بر اساس اعتبارات و کمکهای مصوب از محل بودجه کل کشور و سایر منابع یادشده در ماده (۷) این اساسنامه تنظیم و پس از تصویب هیأت امنا به مورد اجرا گذارده می‌شود.
تبصره – اعتبارات مربوط به بودجه عمومی هر سال در قالب طرح و برنامه و به صورت کمک در بودجه کل کشور منظور می‌شود.
ماده ۱۴- [اصلاحی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
رئیس بنیاد موظف است ظرف چهار ماه پس از تصویب این قانون، نسبت به تهیه مقررات اداری و استخدامی بنیاد و سایر آئین‌نامه‌های مورد نیاز برای اجراء این اساسنامه، حسب مورد اقدام و جهت تصویب به هیأت وزیران ارائه نماید.
ماده ۱۵- [الحاقی ۱۳۸۷/۱/۱۸]
انتقال کارکنان رسمی بنیاد که تا پایان سال ۱۳۸۳ به استخدام درآمده‌اند و مأموریت آنها، به سایر دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و یا عمومی، با رعایت مقررات مربوط به کارکنان دولت مجاز است.
ماده ۱۶- مقررات اداری و استخدامی بنیاد ظرف (۳) ماه پس از تصویب این اساسنامه در چهارچوب قانون نظام هماهنگ پرداخت بنا به پیشنهاد مشترک بنیاد و سازمان امور اداری و استخدامی کشور به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
ماده ۱۷- کلیه قوانین و مقررات مغایر با این اساسنامه لغو می‌گردد.
قانون فوق مشتمل بر شانزده ماده و چهار تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ بیست و هفتم ماه اردیبهشت ماه یکهزار و سیصد و هفتاد و هفت مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 6/3/1377 به تأیید شورای نگهبان رسیده است .
رئیس مجلس شورای اسلامی – علی اکبر ناطق نوری