ماده واحده – به دولت اجازه داده می‌شود به کنوانسیون مواد روانگردان مصوب ۱۹۷۱ میلادی برابر با ۱۳۴۹ هجری شمسی مشتمل بر (۱) مقدمه، (۳۳) ماده و (۱) ضمیمه به شرح پیوست ملحق شده و اسناد مربوط را تسلیم نماید.
تبصره – رعایت اصل (۱۳۹) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در مورد بندهای ماده (۳۱) این قانون الزامی است.
بسم‌الله الرحمن الرحیم
کنوانسیون مواد روانگردان
مقدمه
اعضای این کنوانسیون،
با ابراز علاقه به سلامت و رفاه نوع بشر،
با توجه به نگرانی نسبت به مشکلات بهداشت همگانی و اجتماعی، ناشی از استعمال نابجای برخی از مواد روانگردان،
با عزم به پیشگیری و مبارزه با استعمال نابجای چنین موادی و قاچاق آن، که استعمال نابجای آن را افزایش می‌دهد،
با توجه به این که اقدامات شدید برای محدود کردن استعمال چنین موادی به مقاصد قانونی ضروری می‌باشد،
با علم به اینکه مصرف مواد روانگردان برای مقاصد پزشکی و علمی ضروری است و موجود بودن آنها برای چنین مقاصدی نبایستی بی‌جهت محدود شود،
با اعتقاد به اینکه اقدامات مؤثر بر علیه مصرف نابجای چنین موادی مستلزم همکاری و اقدام همگانی است، با اذعان به صلاحیت سازمان ملل متحد در‌امر نظارت بر مواد روانگردان و ابراز تمایل به اینکه نهادهای بین‌المللی مربوط باید در چهارچوب سازمان مزبور قرار گیرند.
با علم به اینکه یک کنوانسیون بین‌المللی برای نیل به هدفهای فوق لازم است،
به قرار زیر توافق می‌نمایند:
ماده ۱ – تعاریف
1 – اصطلاحات زیر در این کنوانسیون، مفاهیم زیر را خواهند داشت مگر در مواردی که به گونه دیگری به صراحت قید شده، و یا فحوای عبارت مفهوم دیگری را برساند:
الف – اصطلاح «شورا» یعنی شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد.
ب – اصطلاح «کمیسیون» یعنی کمیسیون مواد مخدر شورا.
پ – اصطلاح «هیئت» یعنی هیات بین‌المللی نظارت بر مواد مخدر که در کنوانسیون واحده مواد مخدر (۱۳۴۰ هجری شمسی برابر با ۱۹۶۱ میلادی)تعیین شده است.
ت – اصطلاح «دبیر کل» یعنی دبیر کل سازمان ملل متحد.
ث – اصطلاح «مواد روانگردان» یعنی هر ماده اعم از طبیعی یا صنعتی یا هریک از مواد طبیعی مندرج در فهرستهای شماره (۱)، (۲)، (۳) یا (۴)
ج – اصطلاح «ترکیب» یعنی:
1 – هر محلول و یا مخلوط در هر وضعیت فیزیکی که در آن یک یا چند ماده روانگردان وجود داشته باشد.
2 – یک یا چند ماده روانگردان بصورت مقدار (دوز) خوراکی.
چ – اصطلاح «فهرست شماره ۱، فهرست شماره ۲، فهرست شماره ۳، فهرست شماره ۴» یعنی فهرستهای مواد روانگردانی که بر همین قیاس شماره گذاری شده و پیوست این کنوانسیون گردیده و طبق ماده (۲) اصلاح می‌شود.
ح – اصطلاحات «ورود» و «صدور» در معنای ضمنی خود به معنی حمل مواد روانگردان از یک کشور به کشور دیگر می‌باشد.
خ – اصطلاح «ساخت» یعنی کلیه فرآیندهائی که بتوان بوسیله آن مواد روانگردان را بدست آورد و این اصطلاح شامل تصفیه و تبدیل یک ماده روانگردان به ماده روانگردان نیز می‌گردد. این اصطلاح همچنین شامل ساخت ترکیباتی بجز آنهائی که در داروخانه‌ها با نسخه ساخته می‌شوند، می‌باشد.
د – اصطلاح «قاچاق» یعنی ساخت و یا هر نوع داد و ستد مواد روانگردان که برخلاف مفاد این کنوانسیون انجام گیرد.
ذ – اصطلاح «منطقه» یعنی هر قسمت از یک کشور که مطابق ماده (۲۸) به عنوان یک موجودیت مجزا برای اهداف این کنوانسیون بکار رود.
ر – اصطلاح «ساختمانها» یعنی بناها یا هر بخشی از بناها شامل زمین متعلق به آن.
ماده ۲ – دامنه نظارت بر مواد روانگردان
۱ – چنانچه یک عضو یا سازمان بهداشت جهانی درمورد ماده ای که هنوز تحت نظارت بین‌المللی قرار نگرفته، اطلاعاتی داشته باشد که بنظر او ممکن‌است لازم باشد این ماده به هریک از فهرستهای این کنوانسیون اضافه شود، مراتب را همراه اطلاعاتی که در تأیید نظر خود دارد به دبیر کل اعلام خواهد نمود. وقتی که یک عضو و یا سازمان بهداشت جهانی اطلاعاتی داشته باشد که انتقال یک ماده را از یک فهرست به فهرست دیگر و یا حذف ماده ای از‌فهرستی توجیه نماید، همان روند قبلی اعمال خواهد شد.
۲ – دبیر کل، اطلاعیه مذکور را با هر گونه اطلاعاتی که مناسب بداند برای کلیه اعضا و کمیسیون و در مواردی که گزارش از طرف یکی از اعضاء داده شده باشد برای سازمان بهداشت جهانی ارسال خواهد داشت.
۳ – اگر اطلاعات داده شده بوسیله چنین اطلاعیه‌ای تعیین کند که مناسب است ماده ای به فهرست شماره (۱) یا شماره (۲) طبق بند (۴) افزوده شود، اعضا در پرتوی اطلاعاتی که در دست دارند امکان اجرای موقت همه اقدامات نظارتی قابل اعمال در مورد مواد مندرج در فهرست شماره (۱) یا در صورت اقتضاء فهرست شماره (۲) را در مورد آن ماده بررسی خواهند کرد.
۴ – هرگاه سازمان بهداشت جهانی تشخیص دهد:
الف – ماده مزبور قدرت ایجاد موارد ذیل را دارد:
اول)
1 – حالت وابستگی (اعتیاد) و
2- تحریک و یا سست شدن سیستم عصبی مرکزی که منجر به توهم و یا اختلالاتی در کارکرد حرکتی یا افکار یا رفتار یا درک یا خلق و خوی می گردد .
دوم ) مصرف نابجا و ایجاد اثرات مضر مشابه به گونه‌ای که یک ماده مندرج در فهرستهای شماره (۱)، (۲)، (۳) یا (۴) دارد، و
ب – چنانچه شواهد کافی وجود داشته باشد که ماده ای در حال مصرف نابجا است یا امکان دارد مورد مصرف نابجا قرار گیرد به گونه‌ای ایجاد مشکل اجتماعی یا بهداشت عمومی می‌نماید که ایجاب می‌کند که آن ماده بایستی تحت نظارت بین‌المللی قرار گیرد،
سازمان بهداشت جهانی ارزیابی یک ماده شامل دامنه وسعت مصرف نابجا یا احتمال مصرف نابجا، درجه جدی بودن مشکلات اجتماعی و بهداشت عمومی و میزان سودمندی ماده در درمان پزشکی را همراه با توصیه‌هائی در زمینه اقدامات نظارتی (در صورت وجود) که در پرتوی ارزیابی آن مناسب تشخیص داده می‌شود، به کمیسیون اظهار خواهد داشت.
۵ – کمیسیون با توجه به مکاتبه سازمان بهداشت جهانی که ارزیابی آن، نقش تعیین کننده ای راجع به موضوعات پزشکی و علمی دارد، با در نظر گرفتن عوامل اقتصادی، اجتماعی، حقوقی، اداری و سایر عواملی که مربوط تشخیص می‌دهد میتواند آن ماده را به فهرستهای شماره ۱، ۲، ۳ یا ۴ اضافه نماید. کمیسیون میتواند اطلاعات بیشتری را در مورد ماده مورد نظر از سازمان بهداشت جهانی یا سایر منابع مناسب دریافت دارد.
۶- هرگاه اطلاعیه ای به موجب بند (۱) مربوط به ماده ای باشد که قبلا در یکی از فهرست‌ها منظور شده، سازمان بهداشت جهانی یافته‌های جدید خود، هر گونه ارزیابی جدیدی در مورد ماده را که طبق بند (۴) ممکن است انجام داده باشد و هر توصیه جدیدی در زمینه اقدامات نظارتی که در پرتو ارزیابی مزبور آن را مناسب می‌داند به کمیسیون اظهار خواهد داشت. کمیسیون با توجه به مکاتبه سازمان بهداشت جهانی به گونه‌ای که بموجب بند(۵) انجام‌شده و با در نظر گرفتن عوامل موضوع بند مذکور میتواند نسبت به انتقال ماده مورد نظر از یک فهرست به فهرست دیگر و یا حذف آن از فهرست‌ها تصمیم بگیرد.
۷ – هر تصمیمی که از طرف کمیسیون در اجرای این ماده اتخاذ گردد بوسیله دبیر کل به کلیه کشورهای عضو سازمان ملل متحد، کشورهای غیرعضو این کنوانسیون، سازمان بهداشت جهانی و هیأت اطلاع داده خواهد شد. تصمیم مزبور در مورد هر عضوی (۱۸۰) روز پس از تاریخ اطلاعیه مزبور بطور کامل نافذ خواهد شد، مگر در مورد هر عضوی که در ظرف مدت مزبور در خصوص تصمیم اضافه کردن ماده ای به یک جدول اطلاعیه کتبی را به دبیرکل ارسال داشته باشد مبنی بر اینکه به علت وضعیت استثنائی در موقعیتی نیست که بتواند کلیه مفاد کنوانسیون را که در مورد مواد مندرج در آن جدول قابل اجرا است در مورد آن ماده اجرا کند. در اطلاعیه مزبور دلایل این اقدام استثنایی بیان خواهد شد. هر کشور عضو با وجود اطلاعیه آن، حداقل اقدامات نظارتی را بشرح زیر اعمال خواهد کرد:
الف – عضوی که چنین اطلاعیه‌ای را در خصوص افزودن ماده ای به فهرست شماره (۱) که قبلا تحت نظارت نبوده، داده است در حد امکان اقدامات نظارتی ویژه موضوع ماده (۷) را مد نظر خواهد داشت و در مورد آن ماده به ترتیب زیر عمل خواهد کرد:
اول – برای ساخت، تجارت و توزیع، مجوزهایی را به گونه‌ای که در ماده (۸) برای مواد مندرج فهرست شماره (۲) پیش‌بینی شده، مقرر خواهد کرد.
دوم – برای تهیه یا توزیع، نسخه‌های پزشکی را به گونه‌ای که در ماده (۹) برای مواد مندرج در فهرست شماره (۲) پیش‌بینی شده، مقرر خواهد کرد.
سوم – تعهدات مربوط به صدور و ورود را طبق آنچه که در ماده (۱۲) پیش بینی شده جز در مورد عضو دیگری که چنین اطلاعیه‌ای را برای ماده مورد نظر ارایه داده، رعایت خواهد کرد.
چهارم – تعهدات مقرر در ماده (۱۳) برای موادی که در فهرست (۲) آمده است را در خصوص ممنوعیت و محدودیتهای صادرات و واردات رعایت خواهد کرد.
پنجم – گزارشات آماری را طبق جزء (الف) بند (۴) ماده (۱۶) به هیأت ارسال خواهد کرد، و
ششم – اقداماتی را طبق ماده (۲۲)، برای جلوگیری از اعمال خلاف قوانین و مقرراتی که به موجب تعهدات قبلی وضع شده است، اتخاذ خواهد کرد.
ب – عضوی که چنین اطلاعیه را در خصوص افزودن ماده ای به فهرست شماره (۲) که قبلا تحت نظارت نبوده، داده است نسبت به آن ماده به ترتیب زیر عمل خواهد کرد:
اول – برای ساخت، تجارت و توزیع، مجوزهائی را طبق ماده (۸) مقرر خواهد کرد.
دوم – برای تهیه یا توزیع، نسخه‌های پزشکی را طبق ماده (۹) مقرر خواهد کرد.
سوم – تعهدات مربوط به صدور و ورود را طبق آنچه در ماده (۱۲) پیش‌بینی شده، جز در مورد عضو دیگری که چنین اطلاعیه‌ای را برای ماده مورد نظر ارائه داده، رعایت خواهد کرد.
چهارم – تعهدات مقرر در ماده (۱۳) را در خصوص ممنوعیت و محدودیت صادرات و واردات رعایت خواهد کرد.
پنجم – گزارشهای آماری را طبق جزء‌های (الف)، (پ) و (ت) بند (۴) ماده (۱۶) به هیأت ارسال خواهد کرد، و
ششم – اقداماتی را طبق ماده (۲۲) برای جلوگیری از اعمال خلاف قوانین و مقرراتی که به موجب تعهدات قبلی وضع شده است، اتخاذ خواهد نمود.
پ – عضوی که چنین اطلاعیه‌ای را در خصوص افزودن ماده ای به فهرست شماره (۳) که قبلا تحت نظارت نبوده، داده است نسبت به آن ماده به ترتیب زیر عمل خواهد کرد:
اول – برای ساخت، تجارت و توزیع، مجوزهائی را طبق ماده (۸) مقرر خواهد کرد.
دوم – برای تهیه یا توزیع، نسخه‌های پزشکی را طبق ماده (۹) مقرر خواهد کرد.
سوم – تعهدات مربوط به صدور را طبق آنچه در ماده (۱۲) پیش‌بینی شده جز‌در مورد عضو دیگری که چنین اطلاعیه‌ای را برای ماده مورد نظر ارائه داده، رعایت خواهد کرد.
چهارم – تعهدات مقرر در ماده (۱۳) را در خصوص ممنوعیت و محدودیت صادرات و واردات رعایت خواهد کرد، و
پنجم – اقداماتی را طبق ماده (۲۲) برای جلوگیری از اعمال خلاف قوانین و یا مقرراتی که به موجب تعهدات قبلی وضع شده است، اتخاذ خواهد کرد.
ت – عضوی که چنین اطلاعیه‌ای را در خصوص افزودن ماده ای به فهرست شماره (۴) که قبلا تحت نظارت نبوده داده است، نسبت به آن ماده به ترتیب زیر عمل خواهد کرد:
اول – برای ساخت، تجارت و توزیع، مجوزهائی را طبق ماده (۸) مقرر خواهد کرد.
دوم – تعهدات مقرر در ماده (۱۳) را در خصوص ممنوعیت و محدودیت صادرات و واردات رعایت خواهد کرد.
سوم – اقداماتی را طبق ماده (۲۲) برای جلوگیری از اعمال خلاف قانون و مقرراتی که به موجب تعهدات قبلی وضع شده است، اتخاذ خواهد کرد.
ث – عضوی که چنین اطلاعیه‌ای را در مورد انتقال ماده ای به فهرستی که تعهدات و نظارت دقیق‌تری را در نظر گرفته، داده است، حداقل کلیه مفاد قابل اعمال این کنوانسیون در مورد فهرستی که ماده مزبور از آن منتقل شده را اعمال خواهد کرد.
۸ –
الف – تصمیمات متخذه کمیسیون به موجب این ماده بنا به درخواست هر عضوی که ظرف (۱۸۰) روز از تاریخ دریافت اطلاعیه راجع به تصمیم، ارائه‌شده باشد، مشمول بازنگری شورا قرار خواهد گرفت.
درخواست بازنگری با کلیه اطلاعات مربوط که براساس آن بازنگری درخواست شده برای دبیر کل ارسال خواهد شد.
ب – دبیر کل رونوشت‌های درخواست بازنگری و اطلاعات مربوط را برای کمیسیون و سازمان بهداشت جهانی و کلیه اعضاء ارسال خواهد داشت و از‌آنها دعوت خواهد کرد که نظرات خود را ظرف (۹۰) روز ارائه دهند. کلیه نظرات دریافتی برای رسیدگی به شورا تسلیم خواهد شد.
پ – شورا میتواند تصمیم کمیسیون را تأیید، اصلاح یا لغو نماید. اطلاعیه راجع به تصمیم شورا به کلیه کشورهای عضو سازمان ملل متحد، کشورهای غیرعضو این کنوانسیون، کمیسیون، سازمان بهداشت جهانی و هیأت ارسال خواهد شد.
ت – تصمیم اولیه کمیسیون در طول مدتی که نظر شورا هنوز اعلام نشده با رعایت بند (۷) به قوت خود باقی خواهد بود.
۹ – اعضاء بیشترین تلاش خود را به‌منظور اعمال اقدامات نظارتی که عملی به نظر می‌رسد در مورد موادی که مشمول این کنوانسیون نیستند ولی ممکن است در ساخت غیرمجاز مواد روانگردان مورد استفاده قرار گیرند، به کار خواهند بست.
ماده ۳ – مقررات ویژه در ارتباط با نظارت بر ترکیبات:
۱- بجز آنچه در بندهای زیر این ماده مقرر گردیده هر ترکیب، مشمول همان اقدامات نظارتی است که در مورد مواد روانگردان حاوی آن صورت می‌گیرد و اگر ترکیب بیش از یک ماده روانگردان داشته باشد، مشمول اقدامات قابل اجرا در مورد ماده ای است که از شدیدترین اقدامات نظارتی در میان مواد مزبور برخوردار است.
۲- اگر ترکیب محتوی ماده روانگردانی بجز آنچه در فهرست شماره (۱) آمده، به نوعی ترکیب شده باشد که خطر مصرف نابجا نداشته باشد و یا خطر آن بسیار جزئی و ناچیز باشد و آن ماده روانگردان را نتوان با روشهای جاری به سهولت درحد مقادیر مناسب برای مصرف نابجا بازیافت کرد، به گونه‌ای که بدین ترتیب، ترکیب مذکور ایجاد مشکل اجتماعی و بهداشت عمومی ننماید، در این صورت ترکیب مزبور میتواند طبق بند (۳) از برخی از اقدامات نظارتی مقرر در این کنوانسیون معاف گردد.
۳ – هرگاه عضوی در خصوص یک ترکیب به موجب بند قبلی به نتیجه برسد، میتواند تصمیم بگیرد که آن ترکیب را در کشور خود یا یکی از مناطق آن از هر یک از اقدامات نظارتی مقرر در این کنوانسیون یا همه آنها بجز الزامات زیر معاف کند:
الف – ماده ۸ (مجوزها) در حدی که نسبت به ساخت اعمال می‌شود.
ب – ماده ۱۱ (سوابق) در حدی که نسبت به ترکیبات معاف شده اعمال می‌شود.
ج – ماده ۱۳ (ممنوعیت و محدودیتهای مربوط به صدور و ورود).
د – ماده ۱۵ (بازرسی) در حدی که نسبت به ساخت اعمال می‌شود.
ه- ماده ۱۶ (گزارشهایی که قرار است اعضا ارائه کنند)در حدی که نسبت به ترکیبات معاف شده اعمال می‌شود، و
هر عضوی دبیر کل را از تصمیم مزبور، نام، ساخت ترکیب معاف شده و اقدامات نظارتی که ترکیب مزبور از آن معاف شده مطلع خواهد نمود. دبیر کل این اطلاعیه را به سایر اعضاء سازمان بهداشت جهانی و هیأت ارسال خواهد کرد.
و – ماده ۲۲ (مقررات کیفری) تاحدی که برای جلوگیری از اعمال خلاف قوانین و مقرراتی که پیرو تعهدات قبلی اتخاذ شده است لازم باشد.
هر عضوی دبیر کل را از تصمیم مزبور، نام، ساخت ترکیب معاف شده و اقدامات نظارتی که ترکیب مزبور از آن معاف شده مطلع خواهد نمود. دبیر کل این اطلاعیه را به سایر اعضاء سازمان بهداشت جهانی و هیأت ارسال خواهد کرد.
۴ – چنانچه عضوی یا سازمان بهداشت جهانی، اطلاعاتی را در مورد ترکیبی که در اجرای بند (۳) معاف شده در اختیار داشته باشد که بنظر او میتواند مستلزم لغو تمام و یا بخشی از معافیت باشد، مراتب را به همراه اطلاعات موید اطلاعیه به دبیر کل کتبا اعلام خواهد نمود. دبیر کل اطلاعیه مذکور و هرگونه اطلاعاتی را که مناسب بداند به اعضاء کمیسیون و در مواردی که اطلاعیه از طرف یکی از اعضاء داده شده باشد به سازمان بهداشت‌جهانی ارسال خواهد داشت. سازمان بهداشت جهانی ارزیابی آن ترکیب از لحاظ موضوعات مندرج در بند (۲) را به همراه توصیه‌هایی در زمینه اقدامات نظارتی که در صورت وجود باید به معافیت آنان خاتمه داد به کمیسیون اظهار خواهد نمود. کمیسیون با توجه به مکاتبه سازمان بهداشت جهانی که ارزیابی آن نقش تعیین‌کننده ای راجع به موضوعات پزشکی و علمی دارد و با در نظر داشتن عوامل اقتصادی، اجتماعی، حقوقی، اداری و سایر عواملی که مربوط تشخیص می‌دهد میتواند تصمیم به پایان دادن به معافیت ترکیب مزبور از تمامی اقدامات نظارتی و یا هر کدام از آنها بگیرد. هرگونه تصمیم کمیسیون که به موجب این بند اتخاذ شود، توسط دبیرکل به تمام اعضای سازمان ملل متحد، کشورهای غیر عضو این کنوانسیون، سازمان بهداشت جهانی و هیأت ارسال خواهد شد. کلیه اعضاء اقداماتی را جهت پایان دادن به معافیت از اقدام یا اقدامات نظارتی مورد نظر در ظرف ۱۸۰ روز از تاریخ اعلام دبیر کل معمول خواهند داشت.
ماده ۴ – سایر مقررات ویژه در ارتباط با دامنه نظارت
در مورد مواد روانگردان بجز مواد مندرج در فهرست شماره (۱) اعضا می توانند موارد زیر را مجاز کنند :
الف – حمل مقادیر کمی از ترکیبات برای مصرف شخصی بوسیله مسافران بین‌المللی، درهر حال هر عضو مجاز است که اقداماتی را برای قانع ساختن خود به اینکه این ترکیبات بطور قانونی بدست آمده، انجام دهد.
ب – مصرف چنین موادی در صنایع برای ساخت مواد و یا فرآورده‌های غیر روانگردان، منوط به اعمال اقدامات نظارتی مقرر در این کنوانسیون تا زمانی که مواد روانگردان در وضعیتی قرار گیرد که در عمل قابل مصرف نابجا یا بازیافت نباشد.
ج – مصرف چنین موادی منوط به اعمال اقدامات نظارتی مقرر در این کنوانسیون برای گرفتن حیوانات بوسیله افرادی که بطور مشخص اجازه استفاده از‌این گونه مواد را برای این منظور از مقامات صالح داشته باشند.
ماده ۵ – محدودیت مصرف برای مقاصد پزشکی و علمی:
1 – هر عضوی مصرف مواد مندرج در فهرست (۱) را به گونه‌ای که در ماده (۷) پیش‌بینی شده محدود خواهد نمود.
2 – هر عضو به جز آنچه در ماده (۴) پیش‌بینی شده با اتخاذ اقداماتی که مناسب تشخیص می‌دهد، ساخت، صدور، ورود، توزیع، موجودی، تجارت و استفاده و مالکیت مواد مندرج در فهرستهای شماره (۲)، (۳) و (۴) را برای مقاصد پزشکی و علمی محدود خواهد نمود.
3 – شایسته است که اعضا اجازه تملک مواد مندرج در فهرستهای شماره (۲)، (۳) و (۴) را جز به موجب مجوز قانونی ندهند.
شایسته است که هر عضو بمنظور اعمال مفاد این کنوانسیون، اداره ویژه ای را تأسیس و دایر نماید که این اداره میتواند از همان مزایای اداره ویژه ای که به موجب مفاد کنوانسیونهای راجع به نظارت بر مواد مخدر ایجاد شده، برخوردار باشد یا با آن همکاری نزدیک داشته باشد.
ماده ۶ – تشکیلات اداری ویژه:
شایسته است که هر عضو بمنظور اعمال مفاد این کنوانسیون ، اداره ویژه ای را تأسیس و دایر نماید که این اداره میتواند از همان مزایای اداره ویژه ای که به موجب مفاد کنوانسیونهای راجع به نظارت بر مواد مخدر ایجاد شده، برخوردار باشد یا با آن همکاری نزدیک داشته باشد.
ماده ۷ – مقررات ویژه در ارتباط با مواد مندرج در فهرست شماره (۱):
الف – ممنوعیت کلیه موارد استفاده بجز مصارف علمی و در حد بسیار محدودی برای مقاصد پزشکی بوسیله افراد ذیصلاح در مؤسسات پزشکی و علمی که بطور مستقیم تحت نظارت دولت هستند یا مورد تأیید آن می‌باشند،
ب – مقرر کردن مجوز مخصوص یا مجوز قبلی برای ساخت، تجارت، توزیع و مالکیت مواد،
پ – پیش‌بینی و نظارت دقیق بر فعالیتها و اعمال موضوع بندهای (الف) و (ب)،
ت – محدود کردن مقدار تحویلی به فرد ذیصلاح به میزان مورد نیاز برای انجام مقاصد مجاز وی،
ج – ممنوعیت ورود و صدور مواد بجز زمانی که هم صادر کننده و هم واردکننده، به ترتیب مؤسسات یا مقامات صالح کشور یا منطقه صادر کننده و واردکننده یا سایر افراد و یا مؤسساتی باشند که بطور مشخص بوسیله مقامات صالح کشور و یا منطقه خود بدین منظور مجاز شده باشند. الزامات بند(۱) ماده (۱۲) برای مجوزهای صدور و ورود مواد مندرج در فهرست شماره (۲) در مورد فهرست شماره (۱) نیز اعمال خواهد شد.
ماده ۸ – مجوزها:
1 – اعضا برای ساخت، تجارت (شامل صادرات و واردات) و توزیع مواد مندرج در فهرستهای شماره (۲)، (۳) و (۴) مجوز یا سایر اقدامات نظارتی مشابه را مقرر خواهند کرد.
۲ – اعضا موارد زیر را انجام خواهند داد:
الف – نظارت بر کلیه افراد و مؤسسات مجازی که به ساخت، تجارت (شامل صادرات و واردات) یا توزیع مواد موضوع بند (۱) اشتغال دارند.
ب – نظارت بر تأسیسات و ساختمانهایی که ممکن است در آنها ساخت، تجارت یا توزیع صورت گیرد به موجب مجوز یا اقدام نظارتی مشابه دیگر، و
پ – تأمین اقدامات امنیتی در ارتباط با تأسیسات یا ساختمانهای مزبور به منظور جلوگیری از سرقت یا هرگونه اقدام انحرافی در موجودی.
۳ – اعمال مفاد بندهای (۱) و (۲) این ماده که مربوط به مجوز یا سایر اقدامات نظارتی مشابه می‌باشد درمورد افراد ذیصلاحی که مجاز به انجام وظایف درمانی یا علمی بوده و در حال انجام وظایف مزبور هستند لزومی ندارد.
۴ – اعضا مقرر خواهند کرد که تمامی افرادی که مجوزهایی را طبق این کنوانسیون اخذ می‌کنند یا به گونه دیگری بموجب بند (۱) این ماده یا بند (ب) ماده (۷) مجاز شناخته می‌شوند باید واجد شرایط لازم برای اجرای موثر و صحیح مفاد قوانین و مقرراتی که طبق این کنوانسیون به تصویب می‌رسند، باشند.
ماده ۹ – نسخه‌های پزشکی:
1 – اعضا مقرر خواهند نمود که تهیه یا توزیع مواد مندرج در فهرستهای شماره (۲)، (۳) و (۴) برای مصرف افراد فقط طبق نسخه پزشکی انجام گردد، مگر درمواردی که افراد در اجرای وظایف درمانی یا علمی مجاز بتوانند چنین موادی را بطور قانونی دریافت، مصرف یا توزیع کنند یا بکار برند.
2 – اعضا بمنظور حصول اطمینان از اینکه نسخه‌هایی که برای مواد مندرج فهرستهای شماره (۲)، (۳) و (۴) صادر می‌شود طبق موازین صحیح پزشکی و با رعایت مقررات مزبور به ویژه از نظر تعداد دفعاتی که نسخه باید تکرار شود و مدت اعتبار آنها می‌باشد به‌گونه‌ای که رفاه و بهداشت عمومی حفظ خواهد شد، اقداماتی را اتخاذ خواهند کرد
3 – هر عضو با وجود بند (۱) میتواند در صورتی که بنظر او شرایط محلی ایجاب کند و تحت شرایط مزبور از جمله نگاهداری سوابق به گونه‌ای که‌ممکن است معین کند، به داروسازان و یا دیگر توزیع کنندگان جزء دارای مجوز که از طرف مقامات مسؤول بهداشت عمومی کشور یا منطقه‌ای از کشور تعیین شده باشند، اجازه دهد که در موارد استثنایی به تشخیص خود و بدون نسخه برای مقاصد پزشکی، مواد مندرج در فهرستهای شماره (۳) و (۴) را به مقدار کم تا حدودی که اعضا تعیین خواهند کرد در اختیار افراد قرار دهند.
ماده ۱۰ – هشدار روی بسته‌ها و آگهی:
1 – هر عضو با توجه به هر گونه مقررات مربوط یا توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی مقرر خواهد کرد که دستورالعمل هایی در زمینه مصرف از جمله موارد احتیاط و هشدارهایی در زمینه مصرف مواد که به نظر وی برای ایمنی مصرف‌کننده ضرورت دارد در موارد علمی بر روی برچسب و در هر موردی روی جزوه‌ای که به همراه بسته‌های خرده فروشی مواد روانگردان وجود دارد، مشخص گردد.
2 – هر عضو با توجه لازم به مفاد قانون اساسی خود تبلیغات چنین موادی را در اماکن عمومی ممنوع خواهد کرد.
ماده ۱۱ – سوابق:
۱- اعضا در خصوص مواد مندرج در فهرست شماره (۱)، مقرر خواهند کرد که سازندگان و تمامی افراد دیگری که به موجب ماده (۷) مجاز به تجارت و‌توزیع آن مواد هستند، سوابقی را به گونه‌ای که ممکن است هر عضو تعیین کند، نگاهدارند. این سوابق باید نشان دهنده جزئیات میزان ساخته شده،مقدار موجود در انبار و برای هر مورد دریافت و تحویل نشان دهنده جزئیات مقدار، تاریخ، تهیه‌کننده و دریافت کننده باشد.
۲- اعضا در خصوص مواد مندرج در فهرستهای شماره (۲) و (۳) مقرر خواهند کرد که سازندگان، توزیع کنندگان عمده، صادرکنندگان و واردکنندگان، سوابقی را به گونه‌ای که ممکن است هر عضو تعیین کند، نگاهدارند. این سوابق باید نشاندهنده جزئیات مقادیر ساخته‌شده، و برای هر مورد دریافت و تحویل نشاندهنده جزئیات مقدار، تاریخ، تهیه کننده و دریافت کننده باشد.
۳- اعضاء در خصوص مواد مندرج در فهرست شماره (۲)، مقرر خواهند کرد که توزیع کنندگان جزء، مؤسسات بیمارستانی و مراقبتهای درمانی و مؤسسات علمی سوابقی را به‌گونه‌ای که ممکن است هر عضو تعیین کند، نگاهدارند. این سوابق باید برای هر مورد دریافت و تحویل نشاندهنده جزئیات مقدار، تاریخ، تهیه کننده و دریافت کننده باشد.
۴- اعضا از طریق روشهای مناسب و با در نظر گرفتن عرف تجاری و حرفه‌ای در کشور خود، اطمینان حاصل خواهند نمود که اطلاعات راجع به دریافت و تحویل مواد مندرج در فهرست شماره (۳) به وسیله توزیع کنندگان جزء، مؤسسات بیمارستانی مراقبتهای درمانی و مؤسسات علمی، به سهولت در دسترس باشد.
۵- اعضا درخصوص مواد مندرج در فهرست شماره (۴)، مقرر خواهند کرد که سازندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان، سوابقی را به گونه‌ای که ممکن است هر عضو تعیین کند، نگاهدارند. این سوابق باید نشان دهنده مقادیر ساخته شده، صادر شده و وارد شده باشد.
۶- اعضا ، سازندگان ترکیبات معاف شده به موجب بند (۳) ماده (۳) را ملزم خواهند نمود تا سوابقی را در مورد مقدار هریک از مواد روانگردانی که در ساخت ترکیبات مذکور بکار رفته و نوع آنها، مقدار کل و مقدار اولیه در اختیاری ترکیبات معاف شده که از آن ساخته شده، نگاهداری کنند.
۷- اعضا اطمینان حاصل خواهند نمود که سوابق و اطلاعات موضوع این ماده که از نظر گزارشات به موجب ماده (۱۶) لازم است، حداقل برای مدت (۲) سال نگهداری خواهد شد.
ماده ۱۲ – مقررات مربوط به تجارت بین‌المللی:
۱-
الف – هر عضوی که صدور یا ورود مواد مندرج در فهرست شماره (۱) یا (۲) را اجازه می‌دهد، مجوز صدور یا ورود جداگانه‌ای به شکلی که کمیسیون تعیین خواهد کرد برای هر نوبت صدور یا ورود اعم از اینکه شامل یک یا چند ماده باشد مقرر خواهد کرد.
ب – این مجوز شامل نام غیر اختصاصی بین‌المللی یا در صورت نداشتن چنین نامی، عنوان آن ماده در فهرست، مقداری که قرار است صادر و یا وارد شود، شکل داروئی، نام و نشانی صادر کننده و واردکننده و مدتی که طی آن باید صدور یا ورود انجام گیرد، خواهد بود. چنانچه ماده‌ای به شکل ترکیبی صادر و یا وارد شده باشد، نام ترکیب در صورتی که وجود داشته باشد قید خواهد شد. مجوز صدور همچنین بیانگر شماره و تاریخ مجوز ورود و مقامی که آن را صادر کرده قید خواهد بود.
پ – اعضا پیش از صدور مجوز صدور، خواستار ارائه مجوز ورودی خواهند شد که به وسیله مقام مصالح کشور یا منطقه واردکننده، صادر شده و گواهی نماید که ورود ماده یا مواد مندرج در آن به تصویب رسیده است. مجوز مزبور به وسیله شخص یا مؤسسه‌ای که درخواست مجوز صدور می‌نماید، ارائه خواهد شد.
ت – یک نسخه از مجوز صدور همراه هر محموله خواهد بود و دولتی که مجوز صدور را می‌دهد یک نسخه آن را برای دولت کشور یا منطقه واردکننده خواهد فرستاد.
ث – زمانی که ورود انجام گرفت، دولت کشور یا منطقه واردکننده، مجوز صدور را با ظهر نویسی که مقدار واقعی وارد شده را گواهی کند به دولت کشور یا منطقه صادر کننده باز خواهد گرداند.
۲-
الف – اعضا مقرر خواهند کرد که صادرکنندگان برای هر مورد صدور مواد مندرج در فهرست شماره (۳) باید اظهارنامه‌ای در سه نسخه به شکلی که کمیسیون مقرر می‌دارد شامل اطلاعات زیر تهیه کنند:
1- نام و نشانی صادرکننده و واردکننده،
2- نام غیر اختصاصی بین‌المللی ماده یا در صورت نداشتن چنین نامی، عنوان آن ماده در فهرست،
3- مقدار و شکل داروئی که ماده در آن شکل صادر می‌شود و چنانچه به شکل یک ترکیب است نام آن ترکیب در صورت وجود، و
4- تاریخ ارسال.
ب – صادرکنندگان دو نسخه از اظهارنامه را به مقامات صالح کشور یا منطقه خود ارائه و نسخه سوم را ضمیمه محموله خواهند کرد.
پ – عضوی که از سرزمین آن یک ماده مندرج در فهرست شماره (۳) صادر شده، در اسرع وقت و حداکثر (۹۰) روز پس از تاریخ ارسال، یک نسخه از اظهارنامه دریافتی از صادرکننده را با پست سفارشی با درخواست اعلام وصول، برای مقامات صالح کشور یا منطقه واردکننده خواهد فرستاد.
۳- در خصوص مواد مندرج در فهرستهای (۱) و (۲) مقررات اضافی زیر اعمال خواهد شد:
الف – اعضا در بنادر و مناطق آزاد همان سرپرستی و نظارتی را اعمال خواهند کرد که در سایر مناطق سرزمین خود اعمال می‌کنند، در هر حال مشروط بر اینکه بتوانند اقدامات شدیدتری را اعمال کنند.
ب – صادرات محمولات به نشانی یک صندوق پستی یا یک بانک به حساب شخصی غیر از کسی که نامش در مجوز صدور ذکر شده ممنوع خواهد بود.
پ – صادرات محمولات مواد مندرج در فهرست (۱) به نشانی انبارهای گمرک ممنوع است. صادرات محمولات، مواد مندرج در فهرست شماره (۲) به نشانی یک انبار گمرک نیز ممنوع است مگر آنکه دولت کشور واردکننده در مجوز ورودی که به‌وسیله شخص یا مؤسسه درخواست کننده مجوز ارائه می‌شود، گواهی نماید که ورود محموله را از نظر قرار گرفتن در یک انبار گمرک تصویب کرده است. در این صورت مجوز صدور گواهی خواهد کرد که محموله بدین منظور صادر شده است. هر مورد خروج از انبار گمرک مستلزم اجازه مقامات مسوؤل انبار خواهد بود و در صورت ارسال به مقصد خارج‌از کشور با آن مانند یک صدور جدید در مفهوم این کنوانسیون رفتار خواهد شد.
ت – محمولاتی که بدون پروانه صدور منضم به آن وارد سرزمین یک عضو شده یا از آن خارج می‌شود، به وسیله مقامات صالح توقیف خواهد شد.
ث – یک عضو اجازه عبور هر ماده ارسالی به کشور دیگر را از سرزمین خود نخواهد داد، خواه محموله از وسیله نقلیه‌ای که آن را حمل می‌کند تخلیه شده باشد یا نه مگر اینکه یک نسخه از مجوز صدور برای این محموله به مقامات صالح آن طرف ارائه گردد.
ج – مقامات صالح کشور یا منطقه‌ای که عبور یک محموله مواد از طریق آن اجازه داده شده است، کلیه اقدامات لازم را برای جلوگیری از تغییر مسیر محموله مذکور به مقصد دیگری جز آنچه در نسخه پروانه صدور منضم به محموله قید شده انجام خواهد داد مگر آنکه دولت کشور یا منطقه‌ای که محموله از طریق آن عبور می‌نماید اجازه این تغییر مسیر را بدهد. دولت کشور یا منطقه ترانزیت در مورد هر تغییر مسیری که تقاضا شود مانند صدور از کشور یا منطقه ترانزیت به کشور یا منطقه مقصد جدید رفتار خواهند کرد.اگر تغییر مسیر اجازه داده شود، مفاد جزء (ث) بند (۱) بین کشور یا منطقه ترانزیت و کشور یا منطقه‌ای که در ابتدا محموله را صادر نموده است نیز اعمال خواهد شد.
هیچ محموله مواد که در حال ترانزیت یا در حال نگهداری در یک انبار گمرک است نمی‌تواند مشمول فرآیندی قرار گیرد که ماهیت ماده مورد نظر را تغییر دهد. بسته‌بندی بدون اجازه مقامات صالح نمی‌تواند تغییر پیدا کند.
ح – مفاد جزء‌های (ث) تا (چ) در ارتباط با عبور مواد از طریق سرزمین یک عضو در صورتی که محموله مورد نظر به وسیله هواپیمائی حمل شود که در کشور یا منطقه ترانزیت فرود نیاید، اعمال نمی‌شود. در صورتی که هواپیما در کشور یا منطقه مزبور فرود آید مفاد مزبور تا حدودی که شرایط ایجاب نماید اعمال خواهد شد.
خ – مفاد این بند لطمه‌ای به مفاد هرگونه موافقت‌های بین‌المللی که محدودکننده نظارتی است که هر یک از اعضا میتواند در مورد ترانزیت مواد مزبور اعمال کند، نخواهد زد.
ماده ۱۳ – ممنوعیت و محدودیتهای مربوط به صادرات و واردات:
1- هر عضو میتواند تمامی اعضای دیگر را از طریق دبیرکل مطلع سازد که ورود یک یا تعداد بیشتری از مواد مندرج در فهرستهای شماره (۲)، (۳) و(۴) را که در اطلاعیه آن مشخص شده به کشورش یا یکی از مناطق آن ممنوع می‌کند. هر اطلاعیه مزبور نام ماده را به گونه‌ای که در فهرست شماره (۲)، (۳) یا (۴) تعیین شده، مشخص خواهد کرد.
2- چنانچه عضوی در اجرای بند (۱) از ممنوعیت مطلع شود، به منظور حصول اطمینان از اینکه هیچیک از موادی که در اطلاعیه مشخص شده به کشور یا یکی از مناطق کشوری که اطلاعیه را داده، صادر نخواهد شد، اقداماتی را انجام خواهد داد.
3- با وجود مفاد بندهای پیشین، عضوی که اطلاعیه‌ای را به موجب بند (۱) داده، میتواند به وسیله مجوز ورود ویژه ای در هر مورد ورود مقدار معینی از مواد مورد نظر یا ترکیبات حاوی مواد مزبور را مجاز نماید. مقام صادر کننده مجوز ورود دو نسخه از مجوز ورود ویژه را که نام و نشانی واردکننده و‌صادر کننده مشخص می‌کند برای مقامات صالح کشور یا منطقه صادر کنندة خواهد فرستاد که می‌توانند پس از آن به صادرکننده اجازه دهند تا محموله را‌ارسال دارد. یک نسخه از مجوز ورود ویژه که به وسیله مقامات صالح کشور یا منطقه صادرکننده بطور مقتضی ظهرنویسی شده ضمیمه محموله خواهد‌شد.
ماده ۱۴ – مقررات ویژه مربوط به حمل مواد روانگردان در جعبه‌های کمکهای اولیه کشتی ها، هواپیما یا سایر وسایل نقلیه عمومی در حمل و نقل بین المللی:
1- حمل بین‌المللی مقادیر محدودی از مواد روانگردان مندرج در فهرست شماره (۲)، (۳) یا (۴) به وسیله کشتی‌ها، هواپیماها یا سایر وسایل حمل و نقل عمومی بین‌المللی مانند قطارها و اتوبوس‌های بین‌المللی که ممکن است در طول مسافرت آنها برای کمکهای اولیه یا موارد اضطراری لازم شود، در مفهوم این کنوانسیون به معنای صدور، ورود یا عبور از طریق کشوری تلقی نخواهد شد.
2- اقدامات حفاظتی مناسبی از طرف کشور ثبت کننده به منظور جلوگیری از مصرف نابجای مواد موضوع بند (۱) یا انحراف آنها به‌منظورهای غیر‌قانونی انجام خواهد شد. کمیسیون با مشورت با سازمانهای بین‌المللی ذیصلاح چگونگی اقدامات حفاظتی مزبور را توصیه خواهد نمود.
3- موادی که بوسیله کشتی‌ها، هواپیماها یا سایر انواع وسایل حمل و نقل عمومی بین‌المللی مانند قطارها و اتوبوس‌های بین‌المللی حمل می‌شوند طبق بند (۱) مشمول قوانین، مقررات، اجازه نامه و مجوزهای کشور ثبت کننده می‌باشند، بدون اینکه لطمه‌ای به حقوق مقامات صالح محلی در انجام رسیدگی، بازرسی و دیگر اقدامات نظارتی در مورد این وسایل نقلیه وارد شود. بکار بردن این مواد در موارد اضطراری تخلف از الزامات بند (۱) ماده (۹) تلقی نخواهد شد.
ماده ۱۵ – بازرسی:
اعضاء، سیستم بازرسی سازندگان، صادرکنندگان، واردکنندگان و توزیع کنندگان عمده و جزء مواد روانگردان و مؤسسات پزشکی و علمی را که چنین موادی را مصرف می‌کنند ایجاد خواهند نمود. اعضا بازرسی ساختمانها، موجودی و سوابق را که به دفعاتی که ضروری تشخیص می‌دهند انجام خواهند شد، پیش‌بینی خواهند نمود.
ماده ۱۶ – گزارشهائی که اعضا باید ارائه کنند:
۱- اعضا اطلاعاتی را که کمیسیون ممکن است به عنوان اینکه برای انجام وظایف آن ضروری است درخواست نماید و به ویژه گزارش سالیانه‌ای در خصوص کارکرد کنوانسیون در سرزمین‌های آنها شامل اطلاعات زیر به دبیر کل ارائه خواهند کرد:
الف – تغییرات مهم در قوانین و مقررات آنها در ارتباط با مواد روانگردان، و
ب – رشد قابل ملاحظه در مصرف نابجا و قاچاق مواد روانگردان در سرزمین‌های آنها.
۲- اعضا همچنین نام و نشانی مقامات دولتی موضوع بند (ج) ماده (۷)، ماده (۱۲) و بند (۳) ماده (۱۳) را به اطلاع دبیر کل خواهد رساند. دبیر کل اطلاعات مزبور را در اختیار تمامی اعضا قرار خواهد داد.
۳- اعضا در اسرع وقت پس از هر پیشامدی، گزارشی در خصوص هر مورد از موارد قاچاق مواد روانگردان یا کشف قاچاق مزبور که به دلایل زیر مهم تشخیص می‌دهند به دبیرکل ارائه خواهند کرد:
الف – آشکار شدن گرایشهای جدید،
ب – مقادیر مواد،
پ – روشن ساختن منشاء دریافت مواد، یا
نسخه‌های این گزارش، طبق بند (ب) ماده (۲۱) ارسال خواهد شد.
۴- اعضا گزارشهای آماری سالیانه را در موارد زیر طبق نمونه‌هائی که هیأت تهیه کرده است به آن ارسال خواهند کرد.
الف – درمورد هریک از مواد مندرج در فهرستهای شماره (۱) و (۲) مقادیر ساخته شده، صادر شده و واردشده از هر کشور یا منطقه و نیز موجودی که در اختیار سازندگان است،
ب – در مورد هریک از مواد مندرج در فهرستهای شماره (۳) و (۴) مقادیر ساخته شده و نیز کل مقدار صادر شده و وارد شده،
پ – در مورد هریک از مواد مندرج در فهرستهای شماره (۲) و (۳) مقادیری که در ساخت ترکیبات معاف شده استفاده شده است، و
مقادیر ساخته شده موضوع جزء‌های (الف) و (ب) این بند شامل مقادیر ترکیبات ساخته شده نمی‌باشد.
۵- یک عضو بنا به درخواست هیأت، اطلاعات آماری تکمیلی را در ارتباط با زمانهای آتی مقادیر هر ماده واحد مندرج در فهرستهای شماره (۳) و (۴) که به هر کشور یا منطقه صادر یا وارد شده به هیأت ارائه خواهد نمود. عضو مزبور میتواند از هیأت درخواست نماید درخواست اطلاعات و اطلاعات داده شده به موجب این بند را محرمانه تلقی کند.
۶- اعضا اطلاعات موضوع بندهای (۱) و (۴) را به همان شکلی و در همان تاریخ‌هائی که کمیسیون یا هیأت ممکن است درخواست نماید ارائه خواهند کرد.
ماده ۱۷ – وظایف کمیسیون:
1- کمیسیون میتواند کلیه مسائلی را که به هدفهای این کنوانسیون و اجرای مفاد آن بستگی دارد، مورد رسیدگی قرار داده و توصیه‌هائی را در ارتباط با آنها بنماید.
2- تصمیمات کمیسیون که در مواد (۲) و (۳) پیش‌بینی شده با اکثریت دوسوم اعضاء کمیسیون اتخاذ خواهد شد.
ماده ۱۸ – گزارش به هیأت:
1- هیات گزارشهای سالانه‌ای درباره کارکرد خود شامل تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری که دراختیار دارد در موارد مناسب توضیحاتی که دولتها ارائه یا درخواست نموده‌اند را به همراه ملاحظات و توصیه‌هائی که تمایل به ابراز آن دارد را آماده و تنظیم خواهد کرد. هیات میتواند گزارشهای اضافی را که لازم تشخیص می‌دهد ارائه نماید. گزارش‌ها از طریق کمیسیون که میتواند درباره آن اظهارنظرهائی که مناسب بداند بنماید، به شورا تسلیم خواهد شد.
گزارشهای هیات برای اعضاء ارسال خواهد شد و سپس به وسیله دبیر کل انتشار می‌یابد. اعضاء توزیع بدون محدودیت این گزارش‌ها را اجازه خواهند داد.
ماده ۱۹ – اقدامات هیأت برای تضمین اجرای مفاد این کنوانسیون:
۱-
الف – هرگاه هیأت براساس بررسی اطلاعاتی که دولتها به آن ارائه می‌کنند یا اطلاعاتی که ارکان سازمان ملل متحد می‌دهند دلیلی داشته باشد برای اعتقاد به اینکه اهداف این کنوانسیون به علت عدم قصور یک کشور یا منطقه از اجرای مقررات این کنوانسیون بطور جدی به مخاطره افتاده است، حق خواهد داشت از دولت کشور یا منطقه موردنظر خواستار ارائه توضیحاتی بشود. هیأت با رعایت حق خود در مورد جلب توجه اعضا، شورا و کمیسیون به موضوع مندرج در جزء (پ) زیر، درخواست ارائه اطلاعات یا توضیح به وسیله یک دولت به موجب این جزء را محرمانه تلقی خواهد نمود.
ب – هیأت پس از اقدام به موجب جزء (الف)، در صورتی که در مورد ضرورت درخواست از دولت مربوط برای اتخاذ اقدامات اصلاحی که بنا به مقتضیات برای اجرای مفاد این کنوانسیون ضروری به‌نظر می‌رسد مجاب شده باشد میتواند نسبت به موضوع اقدام نماید.
پ – هرگاه هیأت دریابد که دولت مربوط در ارائه توضیحات قانع کننده‌ای که به موجب جزء (الف) از آن خواسته شده، قصور کرده است، میتواند توجه اعضا، شورا و کمیسیون را به موضوع جلب نماید.
۲ – وقتی که هیأت، توجه اعضا، شورا و کمیسیون را طبق جزء (پ) بند (۱) به موضوعی جلب می‌نماید، میتواند اگر چنین ترتیبی را لازم ببیند به اعضا توصیه نماید که ورود مواد روانگردان خاصی را از کشور یا منطقه مورد نظر یا صدور آنها را به آنجا یا هر دو مورد را (صدور و ورود) برای مدتی معین یا تا زمانی که هیأت در مورد وضعیت آن کشور یا منطقه مجاب گردد، متوقف نمایند. کشور مورد نظر میتواند موضوع را به شورا ارجاع کند.
۳ – هیأت حق خواهد داشت گزارشی را درباره هر موضوعی که به موجب مقررات این ماده به آن می‌پردازد، منتشر سازد و آن را به شورا بفرستد تا شورا آن را برای کلیه اعضا ارسال کند. اگر هیأت تصمیمی را که به موجب این ماده اتخاذ شده و یا هرگونه اطلاعات مربوط به این تصمیم را در گزارش مذکور انتشار دهد، نظریه دولت مورد نظر را نیز درصورتی که دولت مزبور تقاضا کند در آن گزارش منتشر خواهد ساخت.
۴ – اگر در مواردی که تصمیم هیأت که به موجب این ماده انتشار یافته به اتفاق آراء گرفته نشده باشد، نظرات اقلیت هم بیان خواهد شد.
۵ – در جلساتی از هیأت که به موجب این ماده، موضوعی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، از کشوری که بطور مستقیم در آن موضوع ذینفع باشد برای حضور در جلسه دعوت خواهد شد.
۶ – تصمیمات هیأت به موجب این ماده با اکثریت دو سوم کل اعضا هیأت، اتخاذ خواهد شد.
۷ – هرگاه هیأت دلیلی داشته باشد برای اعتقاد به اینکه هدفهای این کنوانسیون در نتیجه تصمیمی که عضوی به موجب بند (۷) ماده (۲) گرفته بطور جدی به خطر افتاده است، مفاد بندهای فوق نیز اعمال خواهد شد.
ماده ۲۰ – اقداماتی در برابر مصرف نابجای مواد روانگردان:
1 – اعضاء تمامی اقدامات عملی را برای جلوگیری از مصرف نابجای مواد روانگردان و تشخیص اولیه و بموقع، درمان، آموزش، مراقبتهای پس از درمان و بازپروری و بازگشت افراد مربوط به اجتماع را انجام داده و فعالیت های خود را در این زمینه‌ها با یکدیگر هماهنگ خواهند ساخت.
2 – اعضاء تا حد امکان آموزش کادر درمانی، مراقبتهای پس از درمان، بازپروری و بازگشت به اجتماع مصرف‌کنندگان نابجای مواد روانگردان را ترغیب خواهند کرد.
3 – اعضاء، به‌افرادی که کار آنها ایجاب می‌کند که درک کلی از مشکلات مصرف نابجای مواد روانگردان و روش پیشگیری از آن داشته باشند، کمک خواهند کرد. همچنین چنانچه خطر شیوع مصرف نابجای اینگونه مواد وجود داشته باشد، ایجاد چنین درکی را در میان همگان ترغیب خواهند کرد.
ماده ۲۱ – مبارزه با قاچاق:
اعضاء با توجه شایسته به نظامهای اساسی، حقوقی و اداری خود موارد زیر را انجام خواهند داد:
الف – ایجاد ترتیباتی در سطح ملی برای هماهنگی اقدامات پیشگیرانه و سرکوبی قاچاق، بدین منظور اعضاء می‌توانند به نحو سودمندی مؤسسه مسوول این هماهنگی را تعیین کنند.
ب – کمک به یکدیگر در مبارزه با قاچاق مواد روانگردان، بویژه ارسال فوری نسخه‌ای از هر گزارشی که به موجب ماده (۱۶) درخصوص کشف موردی از قاچاق یا ضبط به عنوان دبیر کل ارسال می‌کند از طریق مجاری سیاسی یا مقامات صالح تعیین شده بوسیله اعضاء برای این مقصود، به سایر اعضایی که بطور مستقیم ذینفع هستند،
پ – همکاری نزدیک با یکدیگر و سازمانهای بین‌المللی صالحی که عضو آنها هستند از نظر تداوم مبارزه هماهنگ با قاچاق،
ت – حصول اطمینان از اینکه همکاری بین‌المللی بین مؤسسات ذیربط به گونه‌ای سریع انجام می‌شود، و
ث – حصول اطمینان از اینکه وقتی اسناد حقوقی از نظر جریان رسیدگی قضایی بصورت بین‌المللی ارسال می‌شود، ارسال بصورت فوری به مراجع تعیین شده از طرف اعضاء انجام می‌گیرد، این موضوع لطمه‌ای به حق یک عضو برای مقرر نمودن اینکه اسناد حقوقی از مجاری سیاسی برای آن فرستاده شود، نمی‌زند.
ماده ۲۲ – مقررات کیفری:
۱ –
الف – هر عضو با رعایت محدودیت های قانون اساسی خود، با هر فعلی که بطور عمدی برخلاف قانون یا مقرراتی که در اجرای تعهدات خود به موجب این کنوانسیون تصویب کرده، ارتکاب شود، بعنوان یک جرم مشمول مجازات رفتار خواهد کرد و اطمینان حاصل خواهد نمود جرایم مهم و جدی مشمول مجازات کافی بویژه حبس یا دیگر کیفرهای محروم‌کننده آزادی قرار خواهند گرفت.
ب – با وجود جزء (الف) پیشین وقتی که مصرف‌کنندگان نابجای مواد روانگردان مرتکب چنین جرایمی شوند، اعضاء می‌توانند راه دیگری را برای محکومیت یا مجازات، یا علاوه بر مجازات انجام اقدامات درمانی، آموزشی و مراقبتهای پس از درمان، بازپروری و بازگشت به اجتماع را طبق بند (۱) ماده (۲۰) را برای مصرف‌کنندگان نابجای مزبور پیش‌بینی کنند.
۲ – هر عضو با رعایت محدودیتهای قانون اساسی، نظام قضایی و قوانین داخلی:
الف –
اول – اگر سلسله افعال مربوطی که جرائمی را به موجب بند (۱) تشکیل می‌دهند در کشورهای مختلف ارتکاب شوند، با هر یک از آنها به عنوان یک جرم مشخص رفتار خواهد شد،
دوم – شرکت عمدی در یکی از جرائم مذکور، توطئه برای ارتکاب آن، کوشش برای ارتکاب آن، و کارهای مقدماتی و عملیات مالی مربوط به جرم‌های موضوع این ماده جرائم مشمول مجازات به گونه‌ای که در بند (۱) پیش‌بینی شده، خواهند بود،
سوم – محکومیت‌های انجام گرفته در خارج از کشور برای این جرمها از نظر تکرار جرم مورد توجه قرار خواهد گرفت، و
چهارم – جرم‌های مهم سابق‌الذکر که به وسیله اتباع کشور و یا اتباع بیگانه ارتکاب یافته باشد، هرگاه استرداد طبق قانون عضوی که درخواست برای او فرستاده شده قابل قبول نبوده و هرگاه مجرم مزبور قبلا تحت تعقیب قرار نگرفته و رای قضائی برای او صادر نشده باشد، به وسیله عضوی که جرم در‌سرزمین او ارتکاب شده یا عضوی که در سرزمین او مجرم پیدا شود مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
ب – شایسته است جرایم موضوع بند (۱) و ردیف دوم جزء (الف) بند (۲) در هر پیمان استردادی که بین اعضا منعقد شده یا ممکن است از این پس منعقد شود اضافه شود و چنانچه استرداد بین اعضا مشروط به وجود پیمان نشده یا مشروط به عمل متقابل شده، به عنوان جرایم قابل استرداد شناخته شوند، مشروط بر اینکه استرداد مجرمین طبق قانون عضوی باشد که از او درخواست استرداد می‌شود و آن عضو حق خودداری از دستگیری یا استرداد را در صورتی که مقامات صالح تشخیص دهند که جرم به اندازه کافی جدی و مهم نیست، داشته باشد.
۳- هر ماده روانگردان یا ماده دیگر و نیز هر وسیله‌ای که در ارتکاب جرائم موضوع بندهای (۱) و (۲) مورد استفاده قرار گرفته یا قصد استفاده از آن وجود داشته باشد، مشمول ضبط و مصادره خواهند شد.
۴- مفاد این ماده مشمول مفاد قوانین داخلی عضوی خواهد بود که در مورد موضوع صلاحیت، ذیربط تشخیص می‌شود.
۵- تذکرات مندرج در این ماده این اصل را که تعریف، رسیدگی و مجازات جرائمی که به آن اشاره می‌کند طبق حقوق داخلی یک عضو انجام خواهد‌شد، تحت تاثیر قرار خواهد داد.
ماده ۲۳ – بکار بردن اقدامات نظارتی شدیدتر از آنچه در این کنوانسیون مقرر شده است:
یک عضو میتواند اقدامات نظارتی شدیدتر از آنچه در این کنوانسیون پیش‌بینی شده را در صورتی که به نظر وی اقدامات مزبور برای حفظ رفاه و‌بهداشت عمومی مناسب یا لازم باشد، اتخاذ نماید.
ماده ۲۴ – هزینه‌هائی که نهادهای بین‌المللی در اجرای مفاد این کنوانسیون متحمل شده‌اند:
هزینه‌های کمیسیون و هیأت در اجرای وظایف مربوط خود به موجب این کنوانسیون به ترتیبی که مجمع عمومی تعیین خواهد کرد به عهده سازمان ملل متحد خواهد بود. اعضائی که عضو سازمان ملل متحد نمی‌باشند به مقداری که مجمع عمومی عادلانه تشخیص می‌دهد و هراز چند گاهی پس از مشورت با دولتهای اعضای مزبور موردارزیابی قرار می‌دهد، در هزینه‌های مزبور سهیم خواهد شد.
ماده ۲۵ – تشریفات پذیرش، امضاء، تصویب و الحاق:
1- اعضای سازمان ملل متحد، کشورهای غیرعضو سازمان ملل متحد که عضو یکی از سازمانهای تخصصی سازمان ملل متحد یا عضو آژانس بین‌المللی اتمی می‌باشند یا اعضا اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری و هر کشور دیگری که شورا از آن دعوت کند، می‌توانند از طریق روشهای زیر عضو این کنوانسیون شوند:
الف – با امضاء آن، یا
ب – با تصویب آن پس از امضای با قید تصویب، یا
پ – با الحاق به آن.
2- کنوانسیون تا یازدهم دی ماه ۱۳۵۰ هجری شمسی برابر با اول ژانویه ۱۹۷۲ برای امضاء مفتوح خواهد بود، پس از آن برای الحاق مفتوح خواهد بود.
3- اسناد تصویب یا الحاق به دبیرکل سپرده خواهد شد.
ماده ۲۶ – لازم‌الاجرا شدن:
1- این کنوانسیون در نودمین روز پس از آن که چهل کشور موضوع بند (۱) ماده (۲۵) آن را بدون قید تصویب امضا کرده یا اسناد تصویب یا الحاق خود را سپرده باشند، لازم‌الاجرا خواهد شد.
2- این کنوانسیون برای هر کشور دیگری که پس از آخرین امضا یا سپردن سند موضوع بند پیشین آن را بدون قید تصویب امضاء کند یا سند تصویب یا الحاق خود را بسپارد، در نودمین روز پس از امضا یا سپردن سند تصویب یا الحاق آن کشور لازم‌الاجرا خواهد شد.
ماده ۲۷ – کاربرد سرزمینی:
این کنوانسیون در مورد کلیه سرزمین‌های غیراصلی که هر عضوی مسوول روابط بین‌المللی آنها باشد اعمال خواهد شد، مگر در صورتی که طبق قانون اساسی عضو یا سرزمین مربوط یا عرف، رضایت قبلی آن سرزمین ضروری باشد. در این صورت عضو مزبور کوشش خواهد نمود در کوتاهترین زمان ممکن رضایت سرزمینی را که ضروری است تضمین کند، و پس از حصول این رضایت مراتب را به دبیر کل اعلام خواهد کرد. کنوانسیون در مورد‌سرزمین یا سرزمین‌هائی که در اطلاعیه مزبور تعیین شده اند از تاریخ دریافت اطلاعیه توسط دبیر کل، اعمال خواهد شد. در مواردی که رضایت قبلی سرزمین غیر اصلی ضروری نیست، عضو مربوط، در هنگام امضاء، تصویب یا الحاق سرزمین یا سرزمین‌های غیراصلی را که این کنوانسیون در مورد آنها اعمال می‌شود، اعلام خواهد نمود.
ماده ۲۸ – مناطق از نظر این کنوانسیون:
1- هر عضو میتواند به دبیرکل اعلام کند که از نظر این کنوانسیون سرزمین آن به دو و یا چند منطقه تقسیم شده یا دو یا چند منطقه آن در یک منطقه واحد ادغام شده اند.
2- دو یا چند عضو می‌توانند به دبیرکل اعلام کنند که در نتیجه تأسیس یک اتحادیه گمرکی بین آنها، اعضای مزبور ازنظر این کنوانسیون یک منطقه را تشکیل می‌دهند.
3- هر اطلاعیه‌ای به موجب بند (۱) یا (۲)، از یازدهم دی ماه برابر با اول ژانویه سال بعد از تاریخ اطلاعیه نافذ خواهد شد.
ماده ۲۹ – فسخ عضویت:
1- پس از انقضای ۲ سال از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این کنوانسیون، هر عضو میتواند از طرف خود یا از طرف سرزمینی که مسوولیت بین‌المللی آن را دارد و آن سرزمین موافقت خود را که طبق ماده (۲۷) اعلام کرده بود، پس گرفته است، عضویت در این کنوانسیون را با سند کتبی که به دبیر کل می‌سپارد، فسخ کند.
2- اگر دبیر کل این اعلام فسخ عضویت را در اول ژوئیه (۱۱ تیرماه) هر سالی یا قبل از آن دریافت دارد، فسخ عضویت در اول ژانویه (۱۱ دی ماه) سال بعد نافذ خواهد شد و اگر اعلام فسخ عضویت بعد از اول ژوئیه (۱۱ تیرماه) دریافت شود به منزله آن است که در اول ژوئیه (۱۱ تیرماه) سال بعد یا قبل از آن دریافت شده است.
3- هرگاه در نتیجه اعلام فسخ عضویت های انجام شده طبق بندهای (۱) و (۲) شرایط لازم‌الاجرا شدن کنوانسیون به گونه‌ای که در بند (۱) ماده (۲۶) وضع شده، وجود نداشته باشد، کنوانسیون منقضی خواهد شد.
ماده ۳۰ – اصلاحات:
1- هر عضوی میتواند اصلاحیه‌ای برای این کنوانسیون پیشنهاد نماید. متن اصلاحیه مزبور و دلایلی که سبب آن شده برای دبیرکل فرستاده خواهد شد‌و وی آن را برای اعضا و شورا خواهد فرستاد. شورا میتواند به یکی از روشهای زیر تصمیم‌گیری نماید:
الف – کنفرانسی طبق بند (۴) ماده (۶۲) منشور ملل متحد برای رسیدگی به اصلاحیه پیشنهادی برگزار کند، یا
ب – از اعضا استعلام نماید که آیا اصلاحیه مزبور مورد قبول آنها می‌باشد یا خیر، و نیز از آنها درخواست کند نظرات خود را در باره پیشنهاد مزبور به شورا ارسال دارند.
2- هرگاه اصلاحیه پیشنهادی که طبق جزء (ب) بند (۱) توزیع شده، ظرف مدت هجده ماه پس از تاریخ انتشار از طرف هیچ عضوی رد نشود، بلافاصله لازم‌الاجرا خواهد شد. در هرحال اگر اصلاحیه پیشنهادی از طرف عضوی رد شود شورا میتواند با توجه به نظرات دریافتی از اعضا نسبت به برگزاری یا عدم برگزاری کنفرانسی برای رسیدگی به اصلاحیه مزبور تصمیم‌گیری کند.
ماده ۳۱ – اختلافات:
1- هرگاه اختلافی بین دو یا چند عضو در خصوص تفسیر یا اجرای این کنوانسیون بروز نماید، اعضای مذکور به‌منظور حل و فصل اختلاف از طریق مذاکره، تحقیق، میانجیگری، مصالحه، داوری، مراجعه به نهادهای منطقه‌ای، جریان قضائی یا از طریق روشهای مسالمت‌آمیز دیگری که انتخاب می‌کنند با یکدیگر مشورت خواهند کرد.
2- هر اختلافی از این نوع که به روش پیش‌بینی شده حل و فصل نشود، بنا به درخواست هریک از طرفهای اختلاف به دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع خواهد شد.
ماده ۳۲ – حق شرطها:
۱- هیچ حق شرطی به جز حق شرطهائی که طبق بندهای (۲) و (۳) و (۴) این ماده لحاظ شده، مجاز نخواهد بود.
۲- هر کشوری میتواند در هنگام امضاء، تصویب یا الحاق درمورد مفاد زیرین این کنوانسیون حق شرطهائی قائل شود:
الف – بندهای (۱ و ۲) ماده (۱۹)،
ب – ماده ۲۷ ، و
پ – ماده ۳۱.
۳- هر کشوری که بخواهد عضو شود اما مایل به مجاز شدن برای لحاظ حق شرطهائی غیر از آنچه طبق بندهای (۲) و (۴) لحاظ شده، باشد، میتواند این قصد را به دبیر کل اطلاع دهد. هرگاه در پایان ۱۲ ماه پس از تاریخ مکاتبه دبیر کل در خصوص حق شرط مزبور، این حق شرط به وسیله یک سوم کشورهائی این کنوانسیون را قبل از پایان مدت مذکور بدون قید تصویب امضاء کرده یا تصویب نموده یا به آن ملحق شده‌اند مورد مخالفت قرار نگیرد، حق شرط مجاز تلقی خواهد شد. در هر حال بدیهی است کشورهائی که با این حق شرط مخالفت نموده‌اند در قبال کشور لحاظ کننده حق شرط، هیچ‌گونه تعهد حقوقی، به موجب این کنوانسیون که به وسیله آن حق شرط تحت تاثیر قرار گرفته، ندارند.
۴- کشوری که در سرزمین او گیاهان حاوی مواد روانگردان مندرج در فهرست شماره (۱) بطور خودرو می‌روید و بعضی از گروههای کوچک و کاملا مشخص از این گیاهان بطور سنتی در مراسم جادوئی یا مذهبی استفاده می‌کنند میتواند در هنگام امضاء، تصویب یا الحاق حق شرطی درمورد این‌گیاهان از لحاظ مفاد ماده (۷) به جز مفاد مربوط به تجارت بین‌المللی لحاظ کند.
۵- دولتی که حق شرطهائی را لحاظ نموده است، میتواند در هر موقع با ارسال اطلاعیه کتبی به دبیرکل از تمام یا قسمتی از حق شرطهای خود انصراف حاصل نماید.
ماده ۳۳ – اطلاعیه‌ها:
دبیرکل کلیه کشورهای موضوع بند (۱) ماده (۲۵) را از موارد زیر مطلع خواهد نمود:
الف – امضاء، تصویب و الحاق طبق ماده (۲۵)،
ب – تاریخی که در آن این کنوانسیون طبق ماده (۲۶) لازم‌الاجرا خواهد شد،
پ – اعلام فسخ عضویت طبق ماده (۲۹)، و
در تأیید مراتب فوق، امضاء‌کنندگان زیر که دارای اختیار لازم بوده‌اند این کنوانسیون را از طرف دولتهای متبوع خود امضاء نموده‌اند.
این کنوانسیون در وین در دوم اسفندماه یکهزار و سیصد و چهل و نه هجری شمسی برابر با بیست و یکم فوریه یکهزار و نهصد و هفتاد و یک میلادی در یک نسخه به زبانهای چینی، انگلیسی، فرانسوی، روسی، اسپانیولی که بطور یکسان معتبر می‌باشند تنظیم شده است. این کنوانسیون به دبیرکل سازمان ملل متحد سپرده خواهد شد و وی رونوشت‌های گواهی شده برابر اصل آن را برای کلیه اعضای سازمان ملل متحد و سایر کشورهای موضوع بند (۱) ماده (۲۵) خواهد فرستاد.
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده منضم به متن کنوانسیون شامل مقدمه و سی و سه ماده و یک ضمیمه در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ بیست و ششم خرداد ماه یکهزار و سیصد و هفتاد و هفت مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۷۷/۳/۳۱ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
رئیس مجلس شورای اسلامی – علی‌اکبر ناطق نوری