شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۱۳ مورخ ۱۳۸۱/۱۲/۲۰ به پیشنهاد شورای فرهنگی و اجتماعی زنان، سیاستهای بهبود وضع گذران اوقات فراغت زنان و دختران را به این شرح تصویب کرد:
مقدمه:
به اعتقاد جامعه شناسان فراغت تجربهای است که فرد هنگام رهایی از اشتغالات و الزامات کار روزانه بر اساس تمایلات و رهیافتهای شخصی و مشارکت داوطلبانه متناسب با نیاز و ذوق خود انتخاب میکند تا جسم، فکر و شخصیت او رشد و پرورش یابد. سیاست فرهنگی نظام اسلامی نیز درخصوص اوقات فراغت بر مبنای زمینهسازی جهت گذران مطلوب، مفید و سازنده آن و هدایت فکری و عملی و بارور سازی اوقات زندگی است. لذا فراغت در نظام ارزشی اسلام جنبه فرهنگی و دینی داشته و از صورت تفریح و سرگرمی صرف خارج است. زمان فراغت، زمان رشد و شکوفایی استعدادها، تقویت روحیه، مشارکت فعال فرهنگی و اجتماعی و زمان خودسازی در عین کسب نشاط پایدار، شادابی، طراوت و کارایی و رفع خستگی فکری و روانی در زندگی فردی و جمعی است. لذا ضروری است تا جوامع آگاه با اجرای سیاستهای مناسب و سنجیده اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، ایجاد تسهیلات و خدمات، فراهم کردن فضاها و محیط های مناسب فرهنگی و ورزشی، اتخاذ روشهای تشویقآمیز و…، از هدر رفتن اوقات فراغت جلوگیری کرده و به باروری آن کمک نمایند.
اهداف:
1ـ ایجاد هماهنگی میان کلیه دستگاههای سیاستگذاری، برنامهریزی، اجرایی و نظارتی بمنظور استفاده بهینه از توان و امکانات موجود و تبادل تجربیات، اطلاعات و منابع درخصوص اوقات فراغت زنان و دختران.
2ـ مهارت بخشی و ارتقاء سطح آگاهی، خردمندی و توانمندیهای فردی، خانوادگی و اجتماعی زنان و دختران در راستای ایفای نقش اساسی آنان در عرصه‌های مختلف.
3ـ جهت دهی به برنامه‌ها و فعالیتهای مختلف گذران اوقات فراغت زنان و دختران در راستای تأمین سلامت جسمی و بهداشت روانی، کاهش اضطراب و خستگی، کسب نشاط و شادی، شناسایی و رشد استعدادها، تقویت تمایلات دینی و اخلاقی و هویت دینی و ملی زنان.
4ـ توسعه، تجهیز و گسترش امکانات مراکز فرهنگی و ورزشی برای گذران اوقات فراغت بانوان با اولویت به مناطق محروم.
مؤلفه ۱ . برنامه و فعالیت
راهبرد ۱ . ضرورت جهت دهی به برنامه ها و فعالیتهای فرهنگی
سیاستهای اجرایی:
– توجه به تنظیم و ارائه برنامه‌ها و تولیدات فرهنگی ویژه. بانوان، متناسب با سن، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و وضعیت فرهنگی – اجتماعی، نیازهای روحی و روانی، مقتضیات محل زندگی، خصوصیات اقلیمی، سنتها، آداب و رسوم محلی و منطقهای.
– تبلیغ فرهنگ بهرهوری و استفاده بهینه و مثبت از اوقات فراغت در میان بانوان و خانواده‌های آنان از طریق ذکر فوائد آن در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی و حساسیت بخشی به خانواده‌ها.
– جهت دهی زنان خانه دار در خصوص بهرهوری بهینه از اوقات فراغت در خانه از طریق افزایش سطح آگاهی، انجام کارهای عامالمنفعه و کسب سایر مهارتهای فردی و اجتماعی توسط رسانه‌های مختلف و آموزشهای غیر حضوری.
– جهت دهی برنامه‌ها به سمت رشد روحیه خلاقیت، ابتکار، نوآوری و تقویت اعتماد به نفس و خودباوری در میان زنان و دختران.
– توجه به بارورسازی اوقات فراغت متناسب با تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه.
– پرهیز از گرایش برنامه‌ها به سمت ابتذال، سطحی نگری، خود باختگی فرهنگی و مظاهر فسادآور غرب.
– ترغیب عمومی بویژه در زنان و خانواده‌ها نسبت به مؤانست بیشتر با طبیعت و بهرهمندی از مواهب طبیعی و سیر و سفر.
– ترغیب زنان به امر ورزش به عنوان مروجین و مشوقین ورزش در خانواده و تأثیر سلامتی و شادابی آنها در تأمین سلامت روانی، اجتماعی و فرهنگی خانواده و جامعه.
– تبلیغ و ترویج فرهنگ مطالعه و استفاده مطلوب از اوقات فراغت برای تقویت قوه ادراک و تحلیل و ارتقاء سطح آگاهیها.
– توجه به جهتگیریهای صحیح فکری، فرهنگی، اعتقادی در برنامه‌ها بمنظور آشنایی زنان و خانواده‌ها با زمینه‌ها و مجاری تهاجم فرهنگی، تحکیم ایمان، تقویت باور دینی و رشد هویت فرهنگی و اجتماعی آنان.
– تبیین، ترویج و تبلیغ فرهنگ عفاف و رعایت اصول و موازین اخلاقی و ارزشی در محیط های فرهنگی.
– ارائه معلومات لازم برای آشنایی، پیشگیری و توانمند سازی زنان در مقابله با آسیبهای اجتماعی و فرهنگی زنان، آگاهی از مسائل بهداشت جسمی، روانی، محیطی و تغذیه صحیح زنان و کودکان، اطلاع از روشهای تربیتی و پرورش فرزندان، فنون و مدیریت خانه و روابط خانوادگی، حقوق و تکالیف زوجین، آشنایی با قوانین کشوری، مباحث اخلاقی و دینی در قالبها و شیوه‌های جذاب و نوین.
– افزایش آگاهی و توان نقد و تحلیل مسائل فرهنگی – اجتماعی زنان درخصوص شخصیتپردازی و نقشهای ارائه شده از زنان در رسانه‌های مکتوب و تصویری.
راهبرد ۲ . ضرورت تقویت و گسترش برنامه‌ها و فعالیتهای مذهبی و اتخاذ تدابیر لازم برای جذب مخاطبین این برنامه‌ها
سیاستهای اجرایی:
– ارائه اطلاعات و معلومات، متناسب با نیازهای فکری، فرهنگی و اجتماعی بانوان با رویکرد به مبانی دینی و منطبق با سیاستها و قوانین نظام جمهوری اسلامی ایران.
– لزوم توجه به بزرگداشت مناسبتها و ایام ویژه و معرفی آداب و رسوم متعارف مراسم و اعیاد مذهبی.
– تقویت و تعمیق محتوای معنوی برنامه‌های تفریحی، ورزشی و سرگرم کننده و فرآوردههای فرهنگی (فیلمها، نمایشگاهها، مسابقات، تئاترها و …) ارائه شده در اوقات فراغت زنان و دختران.
– اتخاذ شیوه‌های تشویق مستقیم و غیر مستقیم زنان برای جلب مشارکت آنان و بهرهوری از برنامه‌های مذهبی و سازنده.
راهبرد ۳ . توسعه تحقیقات بمنظور ارتقاء کیفی و کمّی برنامه‌ها و فعالیتهای مربوط به اوقات فراغت زنان
سیاستهای اجرایی:
– انجام تحقیقات نیازسنجی از زنان و دختران بمنظور موضوعبندی، اولویت بندی و تنظیم برنامه‌های مربوط به اوقات فراغت زنان با رعایت اصل تنوع، جذابیت، کارآمدی و جدید بودن برنامه‌ها.
– تعیین اولویتهای تحقیقاتی در خصوص نحوه تأمین اوقات فراغت و ارزیابی مستمر از برنامه‌های فرهنگی بانوان از طریق پژوهشهای نظر سنجی و تأثیر سنجی بر زندگی فردی، اجتماعی و…. زنان و دختران.
– انجام پژوهشهای تطبیقی بمنظور استفاده از راهکارهای عملی و اقدامات انجام یافته پیرامون اوقات فراغت زنان و دختران در کشورهای مسلمان و غیر مسلمان.
– انجام پژوهشهای تطبیقی برای بهبود وضع گذران اوقات فراغت زنان در مراکز فرهنگی مختلف و تبادل اطلاعات.
راهبرد ۴ . ضرورت ایجاد زمینه‌های مناسب برای بهره وری اقتصادی از اوقات فراغت زنان و دختران.
سیاستهای اجرایی:
– ترویج فرهنگ کارمحوری و استفاده عملی از دانش در زندگی فردی و اجتماعی زنان و دختران.
– توجه به آموزشهای فنی و حرفهای و دانشهای کاربردی.
– مهارت بخشی لازم به زنان و دختران بمنظور گسترش اشتغال مولد خانگی و کاهش معضل بیکاری.
– ارزش گذاری و ارائه گواهینامه و مدرک معتبر رسمی به دانشآموزان و دانشجویان شرکت کننده در برنامه‌های اوقات فراغت و لحاظ نمودن آن در نظام آموزشی کشور و مراکز کاریابی.
مؤلفۀ ۲. نیروی انسانی
راهبرد ۱. شناسایی، تربیت و بهرهگیری از نیروهای کارآمد در عرصه فعالیتهای فرهنگی و تقویت کادر فرهنگی مراکز مربوط
سیاستهای اجرایی:
– استفاده از زنان توانمند و متعهد (از دانش آموختگان حوزوی، دانشگاهی و نیروهای دستگاههای اجرایی) بمنظور جلب مشارکت آنان در برنامه ریزی و اجرای اوقات فراغت بانوان.
– پیش بینی ضوابط و شرایط خاص علمی، اخلاقی و فرهنگی ویژه مربیان، متناسب با شرایط و ویژگیهای برنامه‌های مختلف.
– لزوم استفاده از تواناییها و ظرفیتهای دختران روستایی و عشایری و استفاده از آنان برای بهینهسازی وضع فرهنگی – اجتماعی و اقتصادی زنان روستایی در قالب طرحهای اوقات فراغت.
– اتخاذ تدابیر لازم برای جذب و تربیت مدیران و برنامهریزان فرهنگی – اجتماعی از میان بانوان متعهد و متخصص.
مؤلفه ۳ . مدیریت و نظارت
راهبرد ۱ . ضرورت تقویت مدیریت کلان فرهنگی و اتخاذ روشها و شیوه‌های کارآمد نظارتی در برنامهریزی اوقات فراغت
سیاستهای اجرایی:
– تدوین شاخصها و نظام ارزشیابی از عملکرد مدیران و برنامه‌های مراکز ذیربط در ابعاد مختلف بمنظور تکمیل و ارائه الگوهای موفق از نحوه گذران اوقات فراغت زنان.
– ارتقاء سطح آگاهیها و توانمندیهای فرهنگی مدیران و مسئولان از طریق برگزاری دوره‌های آموزش ضمن خدمت بصورت کوتاه مدت و دراز مدت.
– تشویق و ترغیب مدیران خلاق، معرفی شیوه‌های موفق مدیریت و نیز معرفی مراکز نمونه در گذران اوقات فراغت.
– نقد و ارزیابی مستمر برنامه‌های اوقات فراغت بانوان در مراکز ذیربط بمنظور بازنگری برای تعمیق محتوا و جذابیت و تقویت تمایلات دینی و اخلاقی در برنامه‌ها.
راهبرد ۲ . هماهنگی میان دستگاهها و مراکز فرهنگی برای استفاده بهینه از امکانات، منابع و نیروی انسانی یکدیگر
سیاستهای اجرایی:
– تخصیص بودجه و منابع مالی و امکانات لازم توسط دستگاه و سازمانهای ذیربط برای تأمین اوقات فراغت بانوان و تبادل تجهیزات و امکانات بین دستگاههای اجرایی برای تأمین اوقات فراغت بانوان.
– برنامهریزی، ایجاد هماهنگی و نظارت بر اجرای سیاستها و برنامه‌های اوقات زنان و دختران در مرکز توسط شورای اجتماعی وزارت کشور در استانها به عهده کمیته زنان و جوانان میباشد.
– تهیه گزارش عملکرد سالانه درخصوص برنامه‌های اوقات فراغت توسط مدیران هر دستگاه و ارسال آن به کمیته زنان و جوانان در استانها و انتشار آن توسط شورای اجتماعی وزارت کشور.
– شناسایی مشکلات و معضلات موجود در مراکز مربوط در خصوص گذران اوقات فراغت زنان و ارائه راهکارهای مناسب برای حل آنان.
مؤلفه ۴ . توسعه و تجهیز و گسترش امکانات
راهبرد ۱ . شناسایی و گسترش امکانات و تجهیزات فرهنگی دستگاهها برای استفاده بانوان در اوقات فراغت .
سیاستهای اجرایی:
– ایجاد زمینه مناسب برای مشارکت و سرمایهگذاری سازمانهای دولتی، غیر دولتی و آحاد مردم برای احداث مراکز فرهنگی، هنری و ورزشی ویژه بانوان.
– شناسایی و معرفی مراکز فرهنگی – اجتماعی )تخصصی و عمومی( برای اطلاع و استفاده سایر دستگاهها و نهادها از امکانات و تولیدات فرهنگی موجود و اطلاع رسانی عمومی به زنان و دختران برای بهرهمندی از این مراکز.
– فراهم نمودن زمینه‌های لازم برای بهرهمندی بانوان محروم و مستضعف از امکانات موجود فرهنگی بدون پرداخت هزینه.
– اتخاذ تدابیر مناسب برای توسعه مراکز فرهنگی و بهرهمندی سریع، آسان و ارزان از تسهیلات فراغتی در محل زندگی بانوان و توزیع عادلانه این امکانات در استانهای مختلف کشور.
– رعایت ضوابط معماری اسلامی و ملی با توجه به خصوصیات روحی و جسمی بانوان در ساخت و تجهیز مراکز فرهنگی ویژه آنان.
– ایجاد مجتمعهای چند منظوره فرهنگی، هنری، ورزشی محفوظ و مستتر در تهران با امکانات گوناگون اعم از کتابخانه، سالن اجتماعات، سالن سینما، مهدکودک، وسایل شهربازی، غذاخوری، محل خرید و … بعنوان یک حرکت آغازین و الگویی.
– اختصاص بوستانها، مراکز فرهنگی و تفریحی مختص بانوان.
– پیشبینی ضبط و تکثیر کلاسهای آموزشی برای استفاده غیرحضوری علاقمندان .
تبصره
آییننامه اجرایی سیاستهای فوق را شورای اجتماعی وزارت کشور تهیه و دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به دستگاههای ذیربط ابلاغ میکند. نظارت بر اجرای آن نیز بر عهده هیئت نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی میباشد.
رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی- سید محمد خاتمی