شوراى عالى انقلاب فرهنگى در جلسه ۵۱۳ مورخ ۱۳۸۱/۱۲/۲۰ به پیشنهاد شوراى فرهنگى و اجتماعى زنان، سیاستهاى بهبود وضع گذران اوقات فراغت زنان و دختران را به این شرح تصویب کرد:
مقدمه:
به اعتقاد جامعه شناسان فراغت تجربهاى است که فرد هنگام رهایى از اشتغالات و الزامات کار روزانه بر اساس تمایلات و رهیافتهاى شخصى و مشارکت داوطلبانه متناسب با نیاز و ذوق خود انتخاب مىکند تا جسم، فکر و شخصیت او رشد و پرورش یابد. سیاست فرهنگى نظام اسلامى نیز درخصوص اوقات فراغت بر مبناى زمینه سازى جهت گذران مطلوب، مفید و سازنده آن و هدایت فکرى و عملى و بارور سازى اوقات زندگى است. لذا فراغت در نظام ارزشى اسلام جنبه فرهنگى و دینى داشته و از صورت تفریح و سرگرمى صرف خارج است. زمان فراغت، زمان رشد و شکوفایى استعدادها، تقویت روحیه، مشارکت فعال فرهنگى و اجتماعى و زمان خودسازى در عین کسب نشاط پایدار، شادابى، طراوت و کارایى و رفع خستگى فکرى و روانى در زندگى فردى و جمعى است. لذا ضرورى است تا جوامع آگاه با اجراى سیاستهاى مناسب و سنجیده اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى، ایجاد تسهیلات و خدمات، فراهم کردن فضاها و محیطهاى مناسب فرهنگى و ورزشى، اتخاذ روشهاى تشویقآمیز و…، از هدر رفتن اوقات فراغت جلوگیرى کرده و به بارورى آن کمک نمایند.
اهداف:
۱ـ ایجاد هماهنگى میان کلیه دستگاههاى سیاستگذارى، برنامهریزى، اجرایى و نظارتى بمنظور استفاده بهینه از توان و امکانات موجود و تبادل تجربیات، اطلاعات و منابع درخصوص اوقات فراغت زنان و دختران.
۲ـ مهارت بخشى و ارتقاء سطح آگاهى، خردمندى و توانمندیهاى فردى، خانوادگى و اجتماعى زنان و دختران در راستاى ایفاى نقش اساسى آنان در عرصه‌هاى مختلف.
۳ـ جهت دهى به برنامه‌ها و فعالیتهاى مختلف گذران اوقات فراغت زنان و دختران در راستاى تأمین سلامت جسمى و بهداشت روانى، کاهش اضطراب و خستگى، کسب نشاط و شادى، شناسایى و رشد استعدادها، تقویت تمایلات دینى و اخلاقى و هویت دینى و ملى زنان.
۴ـ توسعه، تجهیز و گسترش امکانات مراکز فرهنگى و ورزشى براى گذران اوقات فراغت بانوان با اولویت به مناطق محروم.
مؤلفه ۱ . برنامه و فعالیت
راهبرد ۱ . ضرورت جهت دهى به برنامه‌ها و فعالیتهاى فرهنگى سیاستهاى اجرایى:
– توجه به تنظیم و ارائه برنامه‌ها و تولیدات فرهنگى ویژه بانوان، متناسب با سن، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و وضعیت فرهنگى – اجتماعى، نیازهاى روحى و روانى، مقتضیات محل زندگى، خصوصیات اقلیمى، سنتها، آداب و رسوم محلى و منطقهاى.
– تبلیغ فرهنگ بهرهورى و استفاده بهینه و مثبت از اوقات فراغت در میان بانوان و خانوادههاى آنان از طریق ذکر فوائد آن در زندگى فردى، خانوادگى و اجتماعى و حساسیت بخشى به خانواده‌ها.
– جهت دهى زنان خانه دار در خصوص بهرهورى بهینه از اوقات فراغت در خانه از طریق افزایش سطح آگاهى، انجام کارهاى عامالمنفعه و کسب سایر مهارتهاى فردى و اجتماعى توسط رسانههاى مختلف و آموزشهاى غیر حضورى.
– جهت دهى برنامه‌ها به سمت رشد روحیه خلاقیت، ابتکار، نوآورى و تقویت اعتماد به نفس و خودباورى در میان زنان و دختران.
– توجه به بارورسازى اوقات فراغت متناسب با تحولات اجتماعى، فرهنگى و اقتصادى جامعه.
– پرهیز از گرایش برنامه‌ها به سمت ابتذال، سطحى نگرى، خودباختگى فرهنگى و مظاهر فسادآور غرب.
– ترغیب عمومى بویژه در زنان و خانواده‌ها نسبت به مؤانست بیشتر با طبیعت و بهرهمندى از مواهب طبیعى و سیر و سفر.
– ترغیب زنان به امر ورزش به عنوان مروجین و مشوقین ورزش در خانواده و تأثیر سلامتى و شادابى آنها در تأمین سلامت روانى، اجتماعى و فرهنگى خانواده و جامعه.
– تبلیغ و ترویج فرهنگ مطالعه و استفاده مطلوب از اوقات فراغت براى تقویت قوه ادراک و تحلیل و ارتقاء سطح آگاهىها.
– توجه به جهتگیریهاى صحیح فکرى، فرهنگى، اعتقادى در برنامه‌ها بمنظور آشنایى زنان و خانواده‌ها با زمینه ها و مجارى تهاجم فرهنگى، تحکیم ایمان، تقویت باور دینى و رشد هویت فرهنگى و اجتماعى آنان.
– تبیین، ترویج و تبلیغ فرهنگ عفاف و رعایت اصول و موازین اخلاقى و ارزشى در محیطهاى فرهنگى.
– ارائه معلومات لازم براى آشنایى، پیشگیرى و توانمند سازى زنان در مقابله با آسیبهاى اجتماعى و فرهنگى زنان، آگاهى از مسائل بهداشت جسمى، روانى، محیطى و تغذیه صحیح زنان و کودکان، اطلاع از روشهاى تربیتى و پرورش فرزندان، فنون و مدیریت خانه و روابط خانوادگى، حقوق و تکالیف زوجین، آشنایى با قوانین کشورى، مباحث اخلاقى و دینى در قالبها و شیوه‌هاى جذاب و نوین.
– افزایش آگاهى و توان نقد و تحلیل مسائل فرهنگى – اجتماعى زنان درخصوص شخصیتپردازى و نقشهاى ارائه شده از زنان در رسانههاى مکتوب و تصویرى.
راهبرد ۲ . ضرورت تقویت و گسترش برنامه‌ها و فعالیتهاى مذهبى و اتخاذ تدابیر لازم براى جذب مخاطبین این برنامه‌ها
سیاستهاى اجرایى:
– ارائه اطلاعات و معلومات، متناسب با نیازهاى فکرى، فرهنگى و اجتماعى بانوان با. رویکرد به مبانى دینى و منطبق با سیاستها و قوانین نظام جمهورى اسلامى ایران.
– لزوم توجه به بزرگداشت مناسبتها و ایام ویژه و معرفى آداب و رسوم متعارف مراسم و اعیاد مذهبى.
– تقویت و تعمیق محتواى معنوى برنامه‌هاى تفریحى، ورزشى و سرگرم کننده و فرآورده‌هاى فرهنگى )فیلمها، نمایشگاهها، مسابقات، تئاترها و …( ارائه شده در اوقات فراغت زنان و دختران.
– اتخاذ شیوه‌هاى تشویق مستقیم و غیر مستقیم زنان براى جلب مشارکت آنان و بهرهورى از برنامه‌هاى مذهبى و سازنده.
راهبرد ۳ . توسعه تحقیقات بمنظور ارتقاء کیفى و کمّى برنامه‌ها و فعالیتهاى مربوط به اوقات فراغت زنان
سیاستهاى اجرایى:
– انجام تحقیقات نیازسنجى از زنان و دختران بمنظور موضوعبندى، اولویت بندى و تنظیم برنامه‌هاى مربوط به اوقات فراغت زنان با رعایت اصل تنوع، جذابیت، کارآمدى و جدید بودن برنامه‌ها.
– تعیین اولویتهاى تحقیقاتى در خصوص نحوه تأمین اوقات فراغت و ارزیابى مستمر از برنامه‌هاى فرهنگى بانوان از طریق پژوهشهاى نظر سنجى و تأثیر سنجى بر زندگى فردى، اجتماعى و…. زنان و دختران.
– انجام پژوهشهاى تطبیقى بمنظور استفاده از راهکارهاى عملى و اقدامات انجام یافته پیرامون اوقات فراغت زنان و دختران در کشورهاى مسلمان و غیر مسلمان.
– انجام پژوهشهاى تطبیقى براى بهبود وضعگذران اوقات فراغت زنان در مراکز فرهنگى مختلف و تبادل اطلاعات.
راهبرد ۴ . ضرورت ایجاد زمینه‌هاى مناسب براى بهره ورى اقتصادى از اوقات فراغت زنان و دختران.
سیاستهاى اجرایى:
– ترویج فرهنگ کارمحورى و استفاده عملى از دانش در زندگى فردى و اجتماعى زنان و دختران.
– توجه به آموزشهاى فنى و حرفهاى و دانشهاى کاربردى.
– مهارت بخشى لازم به زنان و دختران بمنظور گسترش اشتغال مولد خانگى و کاهش معضل بیکارى.
– ارزش گذارى و ارائه گواهینامه و مدرک معتبر رسمى به دانشآموزان و دانشجویان شرکت کننده در برنامه‌هاى اوقات فراغت و لحاظ نمودن آن در نظام آموزشى کشور و مراکز کاریابى.
مؤلفه ۲: نیروى انسانى
راهبرد .۱ شناسایى، تربیت و بهرهگیرى از نیروهاى کارآمد در عرصه فعالیتهاى فرهنگى و تقویت کادر فرهنگى مراکز مربوط.
سیاستهاى اجرایى:
– استفاده از زنان توانمند و متعهد )از دانش آموختگان حوزوى، دانشگاهى و نیروهاى دستگاههاى اجرایى( بمنظور جلب مشارکت آنان در برنامه ریزى و اجراى اوقات فراغت بانوان.
– پیش بینى ضوابط و شرایط خاص علمى، اخلاقى و فرهنگى ویژه مربیان، متناسب با شرایط و ویژگیهاى برنامه‌هاى مختلف.
– لزوم استفاده از توانایىها و ظرفیتهاى دختران روستایى و عشایرى و استفاده از آنان براى بهینهسازى وضع فرهنگى – اجتماعى و اقتصادى زنان روستایى در قالب طرحهاى اوقات فراغت.
– اتخاذ تدابیر لازم براى جذب و تربیت مدیران و برنامهریزان فرهنگى – اجتماعى از میان بانوان متعهد و متخصص.
مؤلفه ۳ . مدیریت و نظارت
راهبرد ۱ . ضرورت تقویت مدیریت کلان فرهنگى و اتخاذ روشها و شیوه‌هاى کارآمد نظارتى در برنامهریزى اوقات فراغت
سیاستهاى اجرایى:
– تدوین شاخصها و نظام ارزشیابى از عملکرد مدیران و برنامه‌هاى مراکز ذىربط در ابعاد مختلف بمنظور تکمیل و ارائه الگوهاى موفق از نحوه گذران اوقات فراغت زنان.
– ارتقاء سطح آگاهیها و توانمندیهاى فرهنگى مدیران و مسئولان از طریق برگزارى دوره‌هاى آموزش ضمن خدمت بصورت کوتاه مدت و دراز مدت.
– تشویق و ترغیب مدیران خلاق، معرفى شیوه‌هاى موفق مدیریت و نیز معرفى مراکز نمونه در گذران اوقات فراغت.
– نقد و ارزیابى مستمر برنامه‌هاى اوقات فراغت بانوان در مراکز ذىربط بمنظور بازنگرى براى تعمیق محتوا و جذابیت و تقویت تمایلات دینى و اخلاقى در برنامه‌ها.
راهبرد ۲ . هماهنگى میان دستگاهها و مراکز فرهنگى براى استفاده بهینه از امکانات، منابع و نیروى انسانى یکدیگر
سیاستهاى اجرایى:
– تخصیص بودجه و منابع مالى و امکانات لازم توسط دستگاه و سازمانهاى ذىربط براى تأمین اوقات فراغت بانوان و تبادل تجهیزات و امکانات بین دستگاههاى اجرایى براى
تأمین اوقات فراغت بانوان.
– برنامهریزى، ایجاد هماهنگى و نظارت بر اجراى سیاستها و برنامه‌هاى اوقات زنان و دختران در مرکز توسط شوراى اجتماعى وزارت کشور در استانها به عهده کمیته زنان و جوانان مىباشد.
– تهیه گزارش عملکرد سالانه درخصوص برنامه‌هاى اوقات فراغت توسط مدیران هر دستگاه و ارسال آن به کمیته زنان و جوانان در استانها و انتشار آن توسط شوراى اجتماعى وزارت کشور.
– شناسایى مشکلات و معضلات موجود در مراکز مربوط در خصوص گذران اوقات فراغت زنان و ارائه راهکارهاى مناسب براى حل آنان.
مؤلفه ۴ . توسعه و تجهیز و گسترش امکانات
راهبرد ۱ . شناسایى و گسترش امکانات و تجهیزات فرهنگى دستگاهها براى استفاده بانوان در اوقات فراغت .
سیاستهاى اجرایى:
– ایجاد زمینه مناسب براى مشارکت و سرمایهگذارى سازمانهاى دولتى، غیر دولتى و آحاد مردم براى احداث مراکز فرهنگى، هنرى و ورزشى ویژه بانوان.
– شناسایى و معرفى مراکز فرهنگى – اجتماعى )تخصصى و عمومى( براى اطلاع و استفاده سایر دستگاهها و نهادها از امکانات و تولیدات فرهنگى موجود و اطلاع رسانى عمومى به زنان و دختران براى بهرهمندى از این مراکز.
– فراهم نمودن زمینه‌هاى لازم براى بهرهمندى بانوان محروم و مستضعف از امکانات موجود فرهنگى بدون پرداخت هزینه.
– اتخاذ تدابیر مناسب براى توسعه مراکز فرهنگى و بهرهمندى سریع، آسان و ارزان از تسهیلات فراغتى در محل زندگى بانوان و توزیع عادلانه این امکانات در استانهاى مختلف کشور.
– رعایت ضوابط معمارى اسلامى و ملى با توجه به خصوصیات روحى و جسمى بانوان در ساخت و تجهیز مراکز فرهنگى ویژه آنان.
– ایجاد مجتمعهاى چند منظوره فرهنگى، هنرى، ورزشى محفوظ و مستتر در تهران با امکانات گوناگون اعم از کتابخانه، سالن اجتماعات، سالن سینما، مهدکودک، وسایل شهربازى، غذاخورى، محل خرید و … بعنوان یک حرکت آغازین و الگویى.
– اختصاص بوستانها، مراکز فرهنگى و تفریحى مختص بانوان.
– پیشبینى ضبط و تکثیر کلاسهاى آموزشى براى استفاده غیرحضورى علاقمندان .
تبصره:
آییننامه اجرایى سیاستهاى فوق را شوراى اجتماعى وزارت کشور تهیه و دبیرخانه شوراى عالى انقلاب فرهنگى به دستگاههاى ذىربط ابلاغ مىکند. نظارت بر اجراى آن نیز بر عهده هیئت نظارت و بازرسى شوراى عالى انقلاب فرهنگى مىباشد.