ضوابط ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب

شماره ۸۵۱۶۶/ت۳۵۳۷۸هـ – ۲۹/۵/۱۳۸۷

هیئت وزیران در جلسه مورخ ۲۰/۵/۱۳۸۷ بنا به پیشنهاد شماره ۱۰۰/۳۱/۲۶۷۹۱ مورخ ۳/۴/۱۳۸۵ وزارت نیرو و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ضوابط ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب را به شرح زیر تصویب نمود:

ماده ۱ـ در این تصویب‌نامه واژه و اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
الف ـ دشت آزاد: دشتی که بیلان آن مثبت و بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی آن کمتر از میزان تغذیه سفره باشد.
ب ـ دشت ممنوعه: دشتی که در آن بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی بیش از پتانسیل تجدیدپذیربوده به گونه‌ای که موجب افت سطح آب زیرزمینی در آن دشت گردیده و به طور طبیعی امکان بازگشت به سطح تعادل وجود ندارد.
ج ـ دشت ممنوعه بحرانی: دشت ممنوعه‌ای که در آن، سطح آب سفره زیرزمینی یا کیفیت آب آبخوان به طور مستمر افت دارد.
د ـ آبـخوان: لایـه‌هـایی از خاک و سنـگ دارای خلل، فرج و شکستگی در مخروط‌افکنه‌های کوهپایه‌ای و دشتهای آبرفتی که قابلیت ذخیره‌سازی آب‌های مازاد سطحی به صورت طبیعی یا مصنوعی جهت استفاده‌های کوتاه مدت یا درازمدت بعدی در آنها وجود دارد.
هـ ـ طرح آبخوانداری: سند مدونی برای نوع خاصی از اقدمات اجرایی آبخیزداری که با هدف حفاظت آب و کنترل و پخش سیلاب در مخروط افکنه‌های کوهپایه‌ای و دشتهای آبرفتی تهیه و به اجرا درمی‌آید.
و ـ آبخیزداری: مجموعه علوم و فنون لازم برای مدیریت جامع و هماهنگ منابع حوزه‌های آبریز بدون ایجاد اثرات منفی در منابع زیستی.

ماده ۲ـ وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی موظفند با نهادینه کردن مدیریت تقاضا، ترتیبات و هماهنگی لازم برای اجرای مفاد این ضوابط را انجام دهند.

ماده ۳ـ وزارت نیرو موظف است نسبت به انجام مطالعات موردنیاز برای تشخیص دشتهای ممنوعه بحرانی، ممنوعه و آزاد اقدام نموده و در ابتدای هر سال آبی کل دشتهای کشور را براساس این ضوابط ارزیابی نموده و نتیجه آن را به دستگاههای مربوط اعلام نماید.

ماده ۴ـ وزارت نیرو موظف است برای هر کدام از دشتهای موضوع ماده (۳) با توجه به شرح وظایف و براساس ملاحظات اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و پتانسیل‌های آبهای سطحی، راهکارهای تعادل بخشی را به شرح ذیل ارایه و اجرا نماید.
الف ـ افزایش تغذیه سفره‌های زیرزمینی با عملیات تغذیه مصنوعی، کنترل و پخش سیلاب و احداث سدهای تأخیری، تغذیه‌ای و سدهای زیرزمینی.
ب ـ کاهش برداشت آب زیرزمینی از طریق انسداد چاههای غیرمجاز، جلوگیری از اضافه برداشت چاههای مجاز، خرید و انسداد چاه مجاز و فعال، توسعه و بهبود شبکه‌های آبیاری اصلی.
ج ـ گسترش آگاهی‌های عمومی، تهیه بانک اطلاعاتی و فراهم نمودن زمینه تحویل حجمی آب.

ماده ۵ ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است برای هر کدام از دشتهای موضوع ماده (۳) با توجه به شرح وظایف و براساس ملاحظات اجتماعی ـ اقتصادی و زیست محیطی راهکارهای تعادل بخشی را به شرح ذیل ارایه و اجرا نماید:
الف ـ افزایش تغذیه مصنوعی سفره‌های آب زیرزمینی با مطالعه و اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری.
ب ـ کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی با استفاده از اصلاح الگو و ترکیب کشت، کاهش کشت گیاهان پرمصرف، توسعه کشت گیاهان کم‌مصرف، عمران اراضی، توسعه و بهبود شبکه‌های آبیاری و زهکشی فرعی.
ج ـ مدیریت مصرف با اصلاح و بهبود مدیریت آبیاری، ایجاد تشکل‌های آب‌بران، به هنگام و اجرایی نمودن سند ملی الگوی مصرف آب کشاورزی، تعیین و اعمال راهکارهای ارتقای کاراریی آب کشاورزی.

تبصره ـ وزارت جهـاد کـشاورزی موظف اسـت در اجرای پروژه‌ها، ماده (۲۱) قانون تـوزیع عـادلانه آب ـ مـصوب ۱۳۶۱ـ مبـنی بر اخذ تخصیص از وزارت نیرو را رعایت نماید.

ماده ۶ ـ به منظور حفظ و حراست از منابع آب زیرزمینی در هر استان شورای « حفاظت از منابع آب زیرزمینی» به ریاست استاندار و با حضور مدیران و رؤسای دادگستری، جهاد کشاورزی، نفت، محیط زیست، آب و برق منطقه‌ای، فرماندهی نیروی انتظامی تشکیل می‌شود تا نسبت به اجرای ضوابط اجرایی حفظ و حراست از آبهای زیرزمینی که توسط وزارت نیرو تهیه می‌شود با مشارکت تشکل‌های آب‌بران اقدام نماید.

ماده ۷ـ وزارت نیرو موظف است ترتیبی اتخاذ نماید تا با هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی، بخشی از وظایف و مسئولیتهای قابل واگذاری به بخش خصوصی مثل پایش کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی، اطلاع‌رسانی و نظرسنجی و آموزش ذی‌نفعان را همراه با اختیارات لازم و اعتبارات موردنیاز به تشکلهای آب‌بران مطابق قوانین و مقررات مربوط واگذار نماید.

ماده ۸ ـ وزارت نیرو موظف است در مطالعه و اجرای کلیه طرح‌های توسعه منابع آب ضمن در نظر گرفتن حقابه‌های پایین دست به نحوی عمل نماید که تعادل بین منابع و مصارف در دشتهای پایاب این طرحها برقرار باشد.

ماده ۹ـ وزارت نیرو موظف است به خاطر حفظ منابع استراتژیک آب زیرزمینی و تأمین آب شرب و بهداشت شهری ظرف سه سال پس از ابلاغ این ضوابط حداکثر عمق برداشت آب را در دشتهای کشور، تعیین و با جلوگیری از کف‌شکنی بیشتر از عمق تعیین‌شده با همکاری شورای حفاظت از منابع آب زیرزمینی استان از افت بیشتر سطح آب زیرزمینی و کاهش کیفیت حقابه یادشده جلوگیری نماید.

ماده ۱۰ـ وزارت نیرو موظف است با همکاری وزارت جهادکشاورزی، برنامه بهره‌برداری از آب زیرزمینی را با ملحوظ نمودن کلیه ظرفیتهای آب برای مصارف کشاورزی در سه حالت:
سالهای ترسالی، سالهای معمولی و سالهای خشکسالی، تنظیم نماید تا براساس شرایط واقعی، برنامه یادشده به اجرا گذاشته شود.

ماده ۱۱ـ به منظور هماهنگی برنامه‌های تعادل‌بخشی حوزه‌های آبریز کشور وزارت نیرو موظف است با همکاری وزارت جهاد کشاورزی و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، ظرف شش ماه نسبت به ارایه ساختار مدیریت حوزه‌های آبریز و ساز و کار اجرایی آن اقدام نماید.

ماده ۱۲ـ دستگاههای اجرایی ذی‌ربط اعتبارات موردنیاز اجرای مفاد این ضوابط را به طور متناسب در لوایح بودجه سنواتی خود پیش‌بینی می‌نمایند.

معاون اول رئیس‎ جمهور ـ پرویز داودی