شماره ۱۱۰۷۶۸/۱/۶۳ – ۴/۸/۱۳۸۸
شورای عالی اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ ۱۸/۷/۱۳۸۸، بنا به پیشنهاد مشترک وزارت راه و ترابری و وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد تبصره (۲) بند (ب) ماده (۳) قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی که از این پس در این آیین‌نامه قانون نامیده می‌شود، آیین‌نامه سهم بهینه بخش‌های دولتی و غیردولتی در فعالیت‌های راه و راه‌آهن را به شرح زیر تصویب نمود:
فصل اول: بخش راه
ماده ۱ـ مالکیت راه‌های عمومی کشور متعلق به دولت است.
ماده ۲ـ وزارت راه و ترابری مکلف است در چارچوب برنامه‌های توسعه‌ای کشور نسبت به احداث راه‌های عمومی کشور از طریق بخش غیردولتی اقدام نماید.
تبصره ۱ـ احداث راه‌های عمومی با مجوز وزارت راه و ترابری با هدف بهره‌برداری انتـفاعی برای مدت معیـن توسط بخش غـیردولتی و یا با مشارکت وزارت یـادشده مجاز است.
تبصره ۲ـ دستورالعمل نحوه اخذ مجوز و شرایط متقاضیان احداث راه‌های عمومی ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه توسط وزارت راه و ترابری تهیه و به اطلاع عموم خواهد رسید.
ماده ۳ـ نگهداری، ایمن‌سازی و تعمیر، مرمت و بازسازی راه‌های عمومی کشور از وظایف دولت (وزارت راه و ترابری) است.
تبصره ـ دولت (وزارت راه و ترابری) مکلف است اقدامات موضوع این ماده را از طریق خرید خدمت از بخش غیردولتی انجام دهد.
ماده ۴ـ هرگونه فعالیت در زمینه حمل و نقل عمومی بار و مسافر توسط دستگاه‌های دولتی، نظامی و انتظامی ممنوع است.
تبصره ۱ـ در موارد اضطراری و وقوع حوادث غیرمترقبه، بنا به پیشنهاد سازمان مدیریت بحران کشور و تأیید کارگروهی مرکب از وزیران راه و ترابری، کشور و بازرگانی، انجام امور فوق به صورت موقت و حداکثر تا پایان وضعیت اضطراری توسط دستگاه‌های فوق بلامانع است.
تبصره ۲ـ چگونگی انجام عملیات جابجایی محموله‌های مرتبط با دستگاه‌های نظامی و انتظامی براساس دستورالعملی خواهد بود که ظرف مدت سه ماه بعد از تصویب این آیین‌نامه، بنا به پیشنهاد وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت راه و ترابری به تصویب فرماندهی کل نیروهای مسلح خواهد رسید.
ماده ۵ ـ انجام هرگونه خدمات رفاهی جانبی نظیر احداث، بهره‌برداری و نگهداری از مجتمع‌های خدمات بین راه‌ها و پایانه‌های عمومی بار، مسافر و شهرک‌های حمل و نقلی و تیرپارک‌ها و باسکول‌ها توسط دولت از ابتدای سال ۱۳۸۹ ممنوع است.
تبصره ۱ـ احداث پایانه‌های مرزی، پاسگاه پلیس راه، قرارگاه و راهدارخانه‌ها از شمول این بند مستثنی است.
تبصره ۲ـ وزارت راه و ترابری (سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای) موظف است حداکثر تا پایان سال ۱۳۸۸ تمامی تأسیسات جانبی، رفاهی و پایانه‌های بار و مسافر که در مالکیت دولت هستند را به بخش غیردولتی واگذار نماید.
ماده ۶ ـ نصب و بهره‌برداری از تابلوهای تبلیغاتی در حاشیه راه‌های عمومی فقط توسط بخش غیردولتی با اخذ مجوز از وزارت راه و ترابری (سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای) مجاز است.
تبصره ـ سازه‌های تابلوهای مزبور اعم از احداثی توسط سازمان یادشده یا بخش غیردولتی در مالکیت آن سازمان بوده ولی صددرصد امر بهره‌برداری و نگهداری آنها می‌بایستی در قالب قرارداد اجاره و پرداخت هزینه اجاره آن از طریق بخش غیردولتی صورت گیرد.
ماده ۷ـ سیاستگذاری، برنامهریزی و تنظیم مقررات مربوط به احداث و بهره‌برداری از راه‌های عمومی کشور بر عهده وزارت راه و ترابری است و بخش غیردولتی مکلف است کلیه استانداردها، ضوابط، مقررات و مشخصات فنی و ایمنی در این زمینه‌ها را رعایت نماید.
فصل دوم: بخش راه‌آهن
ماده ۸ ـ فهرست فعالیت‌های قابل واگذاری راه‌آهن به بخش غیردولتی متضمن سهم این بخش در هر فعالیت، مطابق جدول زیر تعیین می‌شود:
فهرست فعالیت‌های قابل واگذاری راه‌آهن به بخش غیردولتی و سهم این بخش در هر فعالیت
ردیف نام فعالیت سهم بخش غیردولتی (درصد)
۱ انواع واگن‌های مسافری و خدماتی مربوط و راهبری قطارهای مسافری ۱۰۰
۲ انواع واگن‌های باری و راهبری قطارهای باری ۱۰۰
۳ انواع لکوموتیو و خودکشنده‌ها و بهره‌برداری از آنها ۱۰۰
۴ نگهداری و تعمیرات ناوگان و تأمین قطعات موردنیاز ۱۰۰
۵ مدیریت ترافیک و بهره‌برداری از شبکه خطوط ریلی ۱۰۰
۶ کارگاه و دپوهای نگهداری و تعمیرات ناوگان ۱۰۰
۷ کارخانه‌ها، کارگاه‌های تأمین و تولید مواد، قطعات، ماشین‌آلات و تجهیزات مربوط به بخش ریلی ۱۰۰
۸ کارگاه‌های نگهداری و بازسازی خطوط، ابنیه فنی و علایم و ارتباطات ۱۰۰
۹ ماشین‌آلات مکانیزه احداث، نگهداری و بازسازی خطوط و بهره‌برداری و نگهداری از آنها ۱۰۰
۱۰ ایستگاه‌های مسافری و باری ۲۰
۱۱ نگهداری و تعمیرات ارتباط و علایم الکتریکی ۱۰۰
۱۲ خدمات مهندسی و مشاوره تحقیقاتی و پژوهشی ۸۰
۱۳ تکنولوژی اطلاعات (IT) ۸۰
۱۴ تعمیرات و نگهداری خط و ابنیه فنی ۱۰۰
۱۵ تعمیرات و نگهداری ساختمان و تأسیسات (جاری و اساسی) ۱۰۰
۱۶ بهره‌برداری از گارهای مانوری ۱۰۰
۱۷ پایانه‌ها، باراندازها، انبارها، زمین، ساختمان و تأسیسات ۳۰
۱۸ مالکیت خطوط فرعی (صنعتی ـ تجاری) ۱۰۰
ماده ۹ ـ صـد در صـد مالـکیت خطوط اصلی راه‌آهن شامل خـطوط موجود، در حال ساخت و آنچه که در آینده ساخته می‌شود و همچنین مالکیت ناوگان و ماشین‌آلات امداد ریلی در اختیار دولت بوده و قابل انتقال به بخش غیردولتی نیست. در عین حال امکان فعالیت، احداث و سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در خطوط اصلی راه‌آهن وجود دارد و این بخش می‌تواند با رعایت ضوابط مربوط از این خطوط بهره‌برداری نماید. هزینه فعالیت‌های مورد واگذاری در امور نگهداری و بازسازی زیرساخت ریلی توسط دولت تأمین می‌شود.
ماده ۱۰ ـ صد در صد مالکیت خطوط فرعی (صنعتی ـ تجاری) راه‌آهن شامل خـطوط موجـود، در حال سـاخت و آنـچه که در آینـده ساخته می‌شـود، قابل انتقال به بخش غیردولتی است. مالکیت خطوط فرعی موجود با اولویت به ایجادکننده خط، قابل انتقال است.
ماده ۱۱ـ فعالیت‌ها و امور مربوط به مدیریت عالی ترافیک شبکه، ایمنی سیر و حرکت، اعطای مجوزهای احداث زیرساخت‌های ریلی، بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری در زیربخش‌های ریلی و صدور اسناد ریلی و ابطال آنها و تغییر کاربری امور واگذار شده ریلی به بخش غیردولتی، در اختیار دولت است. اقدامات موضوع این ماده می‌تواند از طریق خرید خدمت از بخش غیردولتی صورت گیرد.
ماده ۱۲ـ سیاستگذاری، برنامهریزی، هدایت و نظارت امور حمل و نقل ریلی و چگونگی تنظیم مقررات و توسعه فعالیت‌ها در این بخش بر عهده وزارت راه و ترابری است و بخش غیردولتی مکلف است کلیه استانداردها، ضوابط، مقررات و مشخصات فنی و ایمنی در این زمینه‌ها را رعایت نماید.
فصل سوم: سایر موارد
ماده ۱۳ـ وزارت راه و ترابری مکلف است هرگونه اقدامات لازم به منظور ایجاد مشوق‌های مناسب برای جلب و حضور مؤثر بخش غیردولتی را در فعالیت‌های راه و راه‌آهن به عمل آورد. وزارت مزبور مکلف است ترتیبی اتخاذ نماید تا نرخ بهره‌برداری از شبکه ریلی به گونه‌ای تعیین شود که ضمن تأمین هزینه‌های بهره‌برداری از شبکه در بخش ریلی، نرخ مذکور برای فعالان این بخش نسبت به سایر شیوه‌های حمل و نقل دارای مزیت باشد.
ماده ۱۴ـ چنانچه در خصوص کلیه فعالیت‌ها و امور مشمول واگذاری مرتبط با راه و راه‌آهن، بخش غیردولتی شرایط یا انگیزه اقتصادی لازم برای انجام آنها را نداشته باشد و یا در موارد خاص با تصویب هیأت وزیران، وزارت راه و ترابری با اولویت ماده (۱۳) این آیین‌نامه، نسبت به انجام این فعالیت‌ها اقدام می‌نماید.
وزیر امور اقتصادی و دارایی ـ سیدشمس‌الدین حسینی