شماره ۱۴۵۲۴۹/ت۴۸۰۸۰هـ – ۱۳۹۲/۹/۶
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۹۲/۸/۲۹ بنا به پیشنهاد شماره ۲۴/۳۴/۱۱۱/۲۴۲۰۶ مورخ ۴/۲/۱۳۹۱ وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و تأیید ستاد کل نیروهای مسلح و به استناد ماده (۲۷) قانون اصلاح موادی از قانون خدمت وظیفه عمومی ـ مصوب ۱۳۹۰ـ [ماده ۳۸ قانون خدمت وظیفه عمومی]، آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی را به شرح زیر تصویب نمود:
ماده ۱ـ در این آیین‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
الف ـ قانون: قانون خدمت وظیفه عمومی ـ مصوب ۱۳۶۳ـ و کلیه الحاقات و اصلاحات بعدی آن.
ب ـ سازمان: سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و رده های هم نام در استان ها.
پ ـ وزارت علوم: وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری.
ت ـ وزارت بهداشت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
ث ـ دانشگاه ها: کلیه دانشـگاه ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی دولتی یا غیردولتی داخلی و خارجی مورد تأیـید وزارتخانه های علوم، بهداشت و آموزش و پرورش.
ج ـ مراکز: مرکز مدیریت حوزه های علمیه یا نمایندگان رسمی آن در استان ها.
چ ـ دانش آموز: کسی که طبق ضوابط و مقررات وزارت آموزش و پرورش، در یکی از مدارس روزانه، بزرگسالان یا آموزش از راه دور به تحصیل اشتغال دارد.
ح ـ دانشجو: کسی که طبق ضوابط و مقررات وزارتخانه های علوم و بهداشت، در یکی از دانشگاه ها به تحصیل اشتغال دارد.
خ ـ طلبه: کسی که طبق ضوابط شورای عالی حوزه های علمیه، در یکی از حوزه های علمیه یا مدارس علوم دینی به تحصیل اشتغال دارد.
تبصره ـ سایر عبارات و اصطلاحات به کار رفته در این آیین‌نامه، مبتنی بر معانی و تعاریف به کار گرفته شده در قانون و آیین‌نامه اجرایی آن می باشد.
ماده ۲ـ مشمولان دارای مدرک دیپلم و پیش دانشگاهی و مشمولان فارغ التحصیل مقاطع دانشگاهی یا معادل آن در حوزه های علمیه، چنانچه در مهلت یک سال پس از فراغت از تحصیل در هر مقطع، براساس مقررات وزارتخانه های علوم و بهداشت، در یکی از دانشگاه ها پذیرفته شوند، تا زمانی که وفق مواد (۳۳) و (۳۵) قانون به تحصیل اشتغال دارند، می توانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند.
تبصره ۱ـ منظور از یک سال پس از فراغت در این ماده، برای مشمولان فارغ التحصیل خرداد ماه و تیرماه، یک سال تحصیلی پس از فراغت است که از مهرماه شروع و تا پایان شهریور سال بعد ادامه می یابد.
تبصره ۲ـ دارندگان برگـه آماده به خدمـت بدون غیبت که مهلت اعزام آنها سپری نشده باشد، می توانند برای تحصیل در مقطع بالاتر از معافیت تحصیلی استفاده نمایند.
ماده ۳ـ دانشجویانی که دانشگاه محل تحصیل آنها منحل شود، به شرطی که غایب شناخته نشوند، در صورت پذیرش در سایر دانشگاه ها (براساس مقررات وزارتخانه های علوم و بهداشت)، مدت تحصیل انجام شده، جزو سنوات مجاز معافیت تحصیلی آنها محسوب نخواهد شد.
ماده ۴ـ انتقال یا تغییر رشته دانشجو در مواردی که نیاز به انصراف و آزمون مجدد نمی باشد، در صورتی مشمول معافیت تحصیلی خواهد بود که از حداکثر سنوات مجاز تحصیلی تجاوز ننماید.
ماده ۵ ـ معافیت تحصیلی دانش آموزان، دانشجویان و طلابی که اخراج می شوند یا از تحصیل انصراف داده یا ترک تحصیل می نمایند، چنانچه ظرف یک سال از تاریخ اخراج، انصراف یا ترک تحصیل، در همان رشته و مقطع بازگشت به تحصیل نمایند، حسب مورد با درخواست مدرسه، دانشگاه یا مرکز مربوط و تصویب کمیسیون موارد خاص مناطق و نواحی آموزش و پرورش در خصوص دانش آموزان، کمیسیون موارد خاص مرکزی یا استانی مربوط در خصوص دانشجویان و کمیسیون موارد خاص مرکز مدیریت حوزه های علمیه در خصوص طلاب، مشروط به رعایت سقف سنوات تحصیلی موضوع مواد (۳۲) و (۳۳) قانون استمرار می یابد.
تبصره ـ دانش آموزان، دانشجویان و طلاب اخراجی، در صورت عدم بازگشت به تحصیل، امکان استفاده از معافیت تحصیلی را ندارند.
ماده ۶ ـ معافیت تحصیلی برای مشمولان در مقطع تحصیلی متوسطه، هر یک از مقاطع دانشگاهی و حوزه های علمیه داخل یا خارج کشور، فقط یک بار صادر می شود.
تبصره ـ صدور معافیت تحصیلی برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی و بالاتر پیوسته، در مورد فارغ التحصیلان کاردانی رشته هایی که با تأیید وزارتخانه های علوم یا بهداشت، مقطع ناپیوسته بالاتر ندارد، بلامانع است.
ماده ۷ـ معافیت تحصیلی دانشجویان انصرافی، در صورتی که تا یک سال پس از تاریخ انصراف، در مقطع یا رشته یا دانشگاه جدید یا یک حوزه علمیه پذیرفته شوند، در طول مدت تحصیل در مقاطع دانشگاهی (از دیپلم تا دکترای تخصصی) مشروط به اینکه انصراف، در مدت سنوات مجاز موضوع تبصره (۱) ماده (۳۳) قانون صورت گرفته باشد، فقط یک بار قابل تمدید است که در این صورت، مدت تحصیل قبلی جزو سنوات تحصیلی جدید محسوب نخواهد شد.
تبصره ۱ـ دانشجویان انصرافی که با یک مقطع تحصیلی پایین تر فارغ التحصیل می شوند در شمول این ماده قرار ندارند و ادامه تحصیل آنان در مقطع بالاتر به شرط رعایت سقف مجاز سنوات تحصیل موضوع این ماده در مقطع قبلی، از نظر معافیت تحصیلی بلامانع است.
تبصره ۲ـ در صورت اعزام شدن افراد موضوع این ماده به خدمت، ترخیص آنان با رعایت تبصره (۲) ماده (۳۵) قانون بلامانع است.
ماده ۸ ـ در اجرای تبصره (۲) ماده (۳۵) قانون، ترخیص کارکنان وظیفه بدون غیبت اولیه در حین خدمت که بیش از یک سال از تاریخ فراغت آنان از مقطع قبلی سپری شده باشد نیز جهت ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی و بالاتر به جز در زمان های اضطراری و جنگ بلامانع است.
ماده ۹ـ مشمولانی که مطابق قانون برای تحصیل در حوزه های علمیه پذیرفته می شوند، تا زمانی که در چارچوب مفاد ماده (۳۲) قانون و تبصره آن به تحصیل اشتغال دارند، مشروط به نداشتن غیبت می توانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند. اجرای این ماده توسط سازمان، طبق تدابیر ابلاغی ستاد کل نیروهای مسلح می باشد.
ماده ۱۰ـ ادارات آموزش و پرورش موظفند اسامی دانش آموزانی را که به سن مشمولیت (هجده سال تمام براساس ماه تولد) می رسند و طبق قانون و این آیین‌نامه به تحصیل اشتغال دارند، به ترتیبی که سازمان اعلام می نماید برای صدور معافیت تحصیلی به سازمان اعلام نمایند.
تبصره ـ عدم حضور غیرموجه سه ماه متوالی و بیشتر دانش آموزان در واحد آموزشی مربوط، از نظر معافیت تحصیلی، ترک تحصیل تلقی خواهد شد.
ماده ۱۱ـ دانشگاه ها موظفند اسامی دانشجویانی را که مورد پذیرش قرار داده اند، براساس ضوابطی که سازمان مشخص می نماید، جهت صدور معافیت تحصیلی اعلام نمایند.
تبصره ۱ـ مدت اعتبار معافیت تحصیلی صادر شده، تا یک سال پس از تاریخ فراغت از تحصیل در هر مقطع است.
تبصره ۲ـ در صورت وجود شرایط ادامه تحصیل در مدت اضافه موضوع تبصره (۲) ماده (۳۳) قانون، دانشگاه ها موظفند مدت اضافه شده را ظرف سه ماه از پایان مدت مجاز موضوع تبصره (۱) ماده یاد شده به سازمان اعلام نمایند.
ماده ۱۲ـ صدور معافیت تحصیلی برای طلاب منوط به ارائه گواهی اشتغال به تحصیل آنان از طریق مرکز مربوط و براساس ضوابطی است که از سوی سازمان تعیین می شود و مدت اعتبار آن، تا یک سال پس از تاریخ فراغت از تحصیل در هر دوره موضوع تبصره ماده (۳۲) قانون است.
ماده ۱۳ـ معافیت تحصیلی طلاب، دانش آموزان و دانشجویان، حسب مورد تا پایان مهلت های مقرر در مواد (۳۲) و (۳۳) قانون است و افراد یاد شده موظفند حتی در صورتی که فارغ التحصیل نشده باشند، ظرف یک سال از تاریخ یاد شده خود را جهت رسیدگی به وضعیت مشمولیت معرفی نمایند و فارغ التحصیل شدن در مهلت یک ساله مذکور، مجوزی برای صدور معافیت تحصیلی در مقطع بالاتر نخواهد بود.
ماده ۱۴ـ در صورتی که طلبه ای بیش از شش ماه متوالی در یک سال تحصیلی به طور غیرموجه در محل تحصیل حاضر نشده و ترک تحصیل نماید یا از تحصیل انصراف داده و یا اخراج شود، مرکز مربوط موظف است مراتب را ظرف سه ماه برای لغو معافیت تحصیلی به وی و سازمان اعلام نماید.
تبصره ۱ـ تشخیص غیرموجه بودن عدم حضور، با مرکز است.
تبصره ۲ـ طلاب موضوع این ماده موظفند از تاریخ ترک تحصیل، انصراف یا اخراج، ظرف یک سال خود را جهت رسیدگی به وضع مشمولیت، به سازمان یا مراکزی که از سوی سازمان تعیین می شود، معرفی نمایند.
تبصره ۳ـ با طلاب موضوع این ماده که با استفاده از معافیت تحصیلی حوزوی، هم زمان در دانشگاه نیز مشغول تحصیل بوده اند، براساس سایر مقررات این آیین‌نامه رفتار می شود.
ماده ۱۵ـ مقامات مسؤول در ادارات آموزش و پرورش، دانشگاه ها و مراکز موظفند بر پیوستگی تحصیلی دانش آموزان، دانشجویان و طلاب مشمول در مدت مجاز تحصیل، نظارت کنند و در صورت فراغت یا ترک تحصیل، انصراف و اخراج، صورت اسامی آنان را ظرف سه ماه، با ذکر مشخصات کامل و نشانی و رشته و مقطع تحصیلی، به طور انفرادی و براساس ضوابطی که سازمان مشخص می نماید، اعلام نمایند.
تبصره ۱ـ متخلفان از اجرای این ماده در ادارات آموزش و پرورش و دانشگاه ها، توسط سازمان به دستگاه مربوط جهت اعمال تنبیه های موضوع تبصره (۳) ماده (۳۴) قانون معرفی می گردند.
تبصره ۲ـ متخلفان از اجرای این ماده در مراکز، توسط سازمان به مرکز مربوط جهت اعمال تنبیه های مشابه تنبیه های موضوع تبصره (۳) ماده (۳۴) قانون براساس مصوبات شورای عالی حوزه های علمیه، معرفی می گردند.
ماده ۱۶ـ مشمولانی که با داشتن شرایط معافیت تحصیلی در خارج از کشور تحصیل می کنند، موظفند ظرف یک سال از فراغت از تحصیل، اخراج، انصراف یا ترک تحصیل، خود را برای رسیدگی به وضع مشمولیت به نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور یا مراکز تعیین شده از سوی سازمان در داخل کشور معرفی نمایند.
ماده ۱۷ـ دانش آموزانی که با استفاده از معافیت تحصیلی در خارج به تحصیل اشتغال دارند، چنانچه در حین تحصیل به کشور مراجعت نمایند و ظرف سه ماه به محل تحصیل خود برنگردند، معافیت تحصیلی شان لغو خواهد شد.
تبصره ـ چنانچه دانش آموزی برای بازگشت به محل تحصیل به مدت بیشتری نیاز داشته باشد، بر حسب پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش و موافقت سازمان این مدت حداکثر تا سه ماه دیگر قابل تمدید خواهد بود.
ماده ۱۸ـ مشمولان برای استفاده از معافیت تحصیلی خارج از کشور باید تضمین های لازم را قبل از خروج از کشور، به سازمان بسپارند و متعهد شوند در مهلت های مقرر مربوط، به کشور مراجعت نمایند و شرط سازمان مبنی بر ضبط تضمین به نفع دولت، در صورت عدم مراجعت به موقع را بپذیرند.
ماده ۱۹ـ مشمولانی که معافیت تحصیلی خارج از کشور اخذ می نمایند باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور معافیت، به تحصیل در خارج اشتغال یابند و عدم اشتغال به تحصیل تا پایان مدت یاد شده، انصراف از تحصیل تلقی شده و معافیت تحصیلی آنان لغو می گردد.
تبصره ـ چنانچه امکان خروج از کشور و اشتغال به تحصیل مشمولان موضوع این ماده در مهلت تعیین شده به دلایل موجه فراهم نگردد، حسب مورد با تأیید وزارتخانه های علوم یا بهداشت، این مهلت تا شش ماه دیگر قابل تمدید است.
ماده ۲۰ـ دانشجویانی که با استفاده از معافیت تحصیلی در خارج از کشور تحصیل می کنند، چنانچه در حین تحصیل به کشور مراجعت نمایند و ظرف شش ماه به محل تحصیل خود برنگردند، از حیث معافیت تحصیلی در شمول احکام دانشجوی انصرافی موضوع قانون و این آیین‌نامه خواهند بود.
تبصره ـ چنانچه دانشجویی برای بازگشت به محل تحصیل به مدت بیشتری نیاز داشته باشد، بر حسب پیشنهاد وزارتخانه های علوم یا بهداشت و موافقت سازمان این مدت با رعایت سقف مجاز تحصیل قابل تمدید خواهد بود.
ماده ۲۱ـ مدت تحصیل دانشجویان خارج از لحاظ معافیت، همانند دانشجویان داخل کشور می باشد و افزایش مدت آن براساس تبصره (۲) ماده (۳۳) قانون، حسب مورد با تأیید وزارتخانه های علوم یا بهداشت خواهد بود.
ماده ۲۲ـ انتقال معافیت تحصیلی دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج از کشور به داخل، تا یک سال پس از قطع رابطه تحصیلی و با رعایت ضوابط و مقررات مورد عمل وزارتخانه های علوم یا بهداشت و با رعایت مفاد ماده (۳۳) قانون بلامانع است لکن این مدت جزو سنوات مجاز معافیت تحصیلی آنان لحاظ خواهد شد.
ماده ۲۳ـ طلاب دارای مدرک کارشناسی و بالاتر یا حسب مقررات مربوط معادل آن در حوزه، می توانند در چارچوب ضوابط موضوع ماده (۳۶) قانون و ماده (۱۸) این آیین‌نامه، برای تحصیل به خارج از کشور مسافرت نمایند.
ماده ۲۴ـ معافیت تحصیلی برای دانشجویان خارج از کشور حسب مورد با درخواست وزارتخانه های علوم، بهداشت یا سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی و توسط سازمان صادر می گردد.
ماده ۲۵ـ طلابی که براساس مقررات مربوط، در خارج از کشور مشغول به تحصیل حوزوی می شوند، باید مدارک اشتغال به تحصیل خود را به مرکز مدیریت حوزه های علمیه ارسال نمایند تا در صورت تأیید، از طریق مرکز یاد شده برای آنان درخواست معافیت تحصیلی شود.
ماده ۲۶ـ مشمولانی که خارج از ضوابط قانون و این آیین‌نامه از کشور خارج شده باشند، نمی توانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند.
ماده ۲۷ـ ایرانیان مقیم خارج از کشور و فرزندان مأمورین ثابت دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور و همچنین کسانی که قانوناً تحت کفالت یا ولایت قانونی آنها هستند، چنانچه ظرف یک سال پس از اخذ مدرک دیپلم یا پیش دانشگاهی در خارج از کشور، در یکی از دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی خارج مورد تأیید وزارتخانه های علوم یا بهداشت پذیرفته شوند، با اعلام وزارتخانه های یاد شده، از معافیت تحصیلی برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر با رعایت مفاد ماده (۳۳) قانون برخوردار خواهند شد.
تبصره ۱ـ چنانچه فرزندان مأمورین ثابت دولت، در سن مشمولیت و قبل از اخذ مدرک دیپلم یا پیش دانشگاهی به تبع مأموریت والدین خود از کشور خارج و در مدارس ایرانی یا خارجی مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش به تحصیل اشتغال یابند، با رعایت مفاد ماده (۳۳) قانون می توانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند.
تبصره ۲ـ مقیم بودن در خارج از کشور، توسط نمایندگی سیاسی یا کنسولی دولت جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت و براساس ضوابط مربوط، احراز و از طریق وزارت امور خارجه به سازمان اعلام می گردد.
ماده ۲۸ـ فرزندان مأموران ثابت دولت در خارج از کشور و همچنین کسانی که قانوناً تحت کفالت و یا ولایت قانونی آنها قرار دارند، چنانچه در سن مشمولیت و پس از اخذ دیپلم یا بالاتر به تبع مأموریت والدین و با تأیید وزارت امور خارجه از کشور خارج و ظرف یک سال پس از خروج از کشور، در یکی از دانشگاه های مورد تأیید وزارتخانه های علوم یا بهداشت در کشور محل مأموریت والدین به تحصیل اشتغال یابند، می توانند از معافیت تحصیلی خارج از کشور با رعایت مفاد ماده (۳۳) قانون استفاده نمایند.
ماده ۲۹ـ برای کارکنان وظیفه غایب و همچنین مشمولان غایب، در صورتی که عذرشان مطابق تبصره (۳) ماده (۵۸) قانون موجه نباشد، معافیت تحصیلی صادر نمی گردد.
معاون اول رئیس جمهور ـ اسحاق جهانگیری