شماره ۱۲۱۳۳۲/ت۵۳۰۶۸هـ – ۱۳۹۶/۹/۲۹
هیأت وزیران در جلسه ۱۳۹۶/۷/۲۳ به پیشنهاد معاونت علمی و فناوری رییسجمهور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سند گسترش کاربرد فناوری نانو در افق ۱۴۰۴ را به شرح زیر تصویب کرد:
ماده۱ـ به منظور تولید ثروت و بهبود کیفیت زندگی مردم با استفاده از فناوری نانو و در راستای تحقق اهداف و سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری در برنامه ششم توسعه، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی و سیاستهای کلی علم و فناوری و به استناد ماده (۴۳) قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور ـ مصوب ۱۳۹۴ـ و در راستای دستیابی به اهداف ماده (۵) برنامه توسعه تولید محصولات دانشبنیان موضوع تصویبنامه شماره ۱۱۶۹۵۹/ت۵۲۲۵۳هـ مورخ ۱۳۹۴/۹/۵، «سند گسترش کاربرد فناوری نانو در افق ۱۴۰۴» با اهداف زیر تعیین میشود:
الف ـ ارتقای اثرگذاری فناوری نانو در بهبود کیفیت زندگی.
ب ـ دستیابی کشور به جایگاه پنجم جهان در تولید علم نانو و جایگاه پانزدهم در ثبت اختراعات نانو در دفاتر معتبر جهانی.
پ ـ کسب سهم یک تا دو درصدی از بازار جهانی فناوری نانو.
ت ـ ایجاد جایگاه شغلی برای هشتاد هزار نفر.
ماده ۲ـ به منظور گسترش کاربرد و ایجاد کشش بازار برای محصولات مبتنی بر فناوری نانو با رعایت قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی در تأمین نیازهای کشور و تقویت آنها در امر صادرات و اصلاح ماده (۱۰۴) قانون مالیاتهای مستقیم ـ مصوب ۱۳۹۱ـ و با توجه به تأثیرات این فناوری مانند ارتقای کیفیت و ارزش افزوده محصولات، افزایش عمر تجهیزات و ماشینآلات، افزایش کارایی (راندمان) تولید، صرفهجویی و کاهش هزینهها، تولید محصولات دوستدار محیطزیست و کاهش اثرات مخرب زیستمحیطی و بهبود بهرهوری بخشها و صنایع، دستگاههای اجرایی ذیربط موظفند بررسی و تأیید محصولات فناوری نانو ساخت داخل با فناوری بومی و خرید هدفمند این محصولات را در اولویت قرار دهند.
تبصره ـ محصولات و فناوریهای ذکرشده در مواد(۳) تا (۱۴) این تصویبنامه براساس توانمندیها و ظرفیتهای موجود در شرکتهای ایرانی یا نیازهای اعلام شده توسط دستگاههای اجرایی ذیربط است و توانمندیها و نیازهای آتی در تعامل ستاد ویژه توسعه فناوری نانو وابسته به معاونت علمی و فناوری رییسجمهور که از این پس در این تصویبنامه «ستاد» نامیده میشود با دستگاههای مذکور به صورت سالانه به روز خواهد شد.
ماده۳ـ وزارت نیرو موظف است با رعایت قوانین نسبت به متناسب سازی مقررات و خرید محصولات نانو ساخت داخل با فناوری بومی برای گسترش کاربرد فناوری نانو در صنایع مرتبط، مأموریتهایی مانند موارد زیر را اجرا کند:
ماده ۴ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است با رعایت قوانین نسبت به ارایه مجوزها، انجام آزمون ها و خرید محصولات نانو ساخت داخل با فناوری بومی برای گسترش کاربرد فناورینانو در صنایع ذیربط ، مأموریتهای زیر را انجام دهد:
الف ـ به منظور افزایش ارزشافزوده در محصولات کشاورزی و غذایی و کاهش ضایعات، تدابیری برای حمایت از افزایش تولید و افزایش سهم یک تا دو درصدی سهم بازار محصولات زیر و بکارگیری آنها با استفاده از دانش فنی و نانو مواد افزودنی تولید داخل با فناوری بومی اتخاذ میشود:
۱ـ استفاده از بستهبندی نانو افزایش دهنده زمان نگهداری محصولات کشاورزی و میوه (پس از برداشت) با هدف کاهش ضایعات محصولات کشاورزی مربوط تا پایان سال ۱۳۹۸.
۲ـ افزایش سهم استفاده از پوششهای نانو گلخانه ها.
۳ـ افزایش سهم استفاده از کودهای نانوی آهسته رهش با هدف کاهش مصرف کود شیمیایی تا پایان سال ۱۳۹۸.
۴ـ افزایش سهم استفاده از نانو آفتکش زیستی (نانو آفتکش ارگانیک) آهسته رهش جهت کاهش مصرف آفتکشهای شیمیایی تا پایان سال ۱۳۹۸.
ب ـ دستورالعملها و ارایه مجوز به محصولات نانو ساخت داخل با فناوری بومی با انجام آزمونهای عملکردی و میدانی به شرح زیر ظرف شش ماه پس از ابلاغ این تصویبنامه تدوین و تصویب و مجوزهای لازم ظرف یکسال پس از آن اعطا میشود:
۱ـ نانو کود
۲ـ نانو آفتکش
۳ـ نایلونهای مقاوم گلخانه
۴ـ بستهبندیهای افزایش دهنده زمان نگهداری مواد غذایی
۵ ـ بستهبندیهای زیستتخریبپذیر
۶ ـ پاستوریزه کردن سرد شیر به کمک فرایند نانوحفرهزایی ( NanoCavitation )
پ ـ گسترش واحدهای تصفیه آب لبشور با فناوری بومی برای رسیدن به حداقل مقیاس پنج میلیون متر مکعب در روز برای تصفیه آب کشاورزی و با کاربری های تصفیه سختی، فلزات سنگین، نیترات و املاح مضر تا سال ۱۳۹۸.
ماده ۵ ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است با رعایت قوانین اقدامات زیر را برای بکارگیری محصولات نانو ساخت داخل با فناوری بومی در حوزههای ذیربط اجرا کند:
الف ـ سازمان غذا و دارو موظف است نسبت به انجام موارد زیر اقدام نماید:
۱ـ حمایت از ایجاد آزمایشگاههای مرجع برای ارزیابی ایمنی محصولات نانو.
۲ـ تسریع در فرایند ثبت و بررسی نانوداروها.
۳ـ حمایت از قیمتگذاری نانوداروها.
ب ـ حمایت و تشویق مراکز درمانی، بیمارستانها، درمانگاههای دستگاههای اجرایی به استفاده از محصولات نانو سلامت محور شامل نانو داروها (نانوداروهای ضدسرطان، پادزیست (آنتیبیوتیک) و ضدسالک و غیره)، مکمل و داروهای گیاهی، ملزومات پزشکی (پدهای ترمیم زخم نانو و ماسکهای (پوشانههای) نانو) و فرآورده های آرایشی و بهداشتی تولید داخل.
پ ـ حمایت از ورود محصولات نانودارویی و فراوردههای سلامت حوزه نانو که با فناوری بومی در داخل ساخته شدهاند، به فهرستهای رسمی کشور برای محصولاتی مانند:
۱ـ انواع نانوداروها نظیر نانوداروهای ضدسرطان.
۲ـ ملزومات و تجهیزات دارویی.
۳ـ لوازم (کیت) تشخیص نانو نظیر لوازم (کیت) تشخیص سلولهای سرطانی.
۴ـ فراوردههای آرایشی ـ بهداشتی نانو.
۵ ـ محصولات نانو با کاربرد در حوزه سلامت نظیر انواع رنگ و کاشی ضدباکتری یا خودتمیزشونده، مواد تمیزکننده و منسوجات نانو.
ماده ۶ ـ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است با رعایت قـوانین به منظور حمایت و بکارگیری محصولات نانو سلامتمحور ساخت داخل با فناوری بومی که مورد تأیید سازمانهای غذا و دارو و ملی استاندارد ایران هستند، در زیرمجموعههای خود نظیر سازمان تأمین اجتماعی و شرکت سرمایه گذاری تأمین اجتماعی، موارد زیر را اجرایی نماید:
الف ـ پوشش بیمهای حداکثری نانوداروها و محصولات سلامتمحور نانو ساخت داخل با فناوری بومی و دارای تأییدیههای لازم را حمایت و تسریع کند.
ب ـ سازمان تأمین اجتماعی استفاده از محصولات نانو سلامتمحور ساخت داخل با فناوری بومی و دارای مجوز مصرف نظیر نانو داروها (نانوداروهای ضدسرطان، پادزیست (آنتی بیوتیک) و ضدسالک و غیره)، مکمل و داروهای گیاهی، ملزومات پزشکی (پدهای ترمیم زخم نانو و ماسکهای (پوشانههای) نانو) و فرآوردههای آرایشی و بهداشتی، در کلیه مراکز درمانی، بیمارستانها و درمانگاههای تحت نظر را حمایت و تشویق کند.
پ ـ حمایت و تشویق مجموعههای تولیدی و بنگاههای اقتصادی به تولید و بکارگیری محصولات نانو ساخت داخل با فناوری بومی که دارای بازار مصرف مناسب هستند.
ماده ۷ـ وزارت نفت موظف است با رعایت قوانین اقدامات زیر را برای گسترش و بکارگیری محصولات فناورینانو ساخت داخل که کارایی آنها به اثبات رسیده است، در صـنایع و مجـموعههـای ذیربـط با درنـظرگرفـتن ملاحـظات زیسـت محیطی، عملیاتی نماید:
الف ـ حمایت از انجام آزمایشهای میدانی و افزایش سهم خرید در حوزههای دارای محصولات نانو ساخت داخل با فناوری بومی با اهداف زیر:
۱ـ بکارگیری نانونامیزه ها(نانوامولسیونها) و نانوسیالات در ازدیاد برداشت از مخازن.
۲ـ بکارگیری نانو افزایهها در سیالات حفاری به طور مشخص نانوساختارهای سیلیسی و نانولولههای کربنی.
۳ـ بکارگیری نانوبازدارنده های خوردگی در بخشهای مختلف درون چاهی و سرچاهی و عملیاتی.
۴ـ بکارگیری سیستمهای بازیافت بخارات هیدروکربن با نانوجاذبها.
۵ ـ بکارگیری نانوجاذبها در صنعت نفت در زمینههای ذخیرهسازی گازها ( ANG )، نمزدایی و جداسازی گازها و جذب و ذخیره سازی دی اکسیدکربن.
۶ ـ افزایش سهم استفاده از نانو کاتالیزگرها (نانوکاتالیستهای) تولید داخل با فناوری بومی.
۷ـ افزایش استفاده از پالایشگر (فیلتر) هوای نانو تولید داخل با فناوری بومی و کیفیت اثبات شده، برای پالایشگرهای (فیلترهای) هوایی مورد استفاده در صنایع نفت تا شصت درصد میزان مصرف این نوع پالایشگرها (فیلترها) تا سال ۱۳۹۸.
۸ ـ بکارگیری پوششهای سخت و فوقسخت نانوساختار مقاوم به سایش و خوردگی در صنعت نفت.
۹ـ بکارگیری سیالات نانو در واحدهای عملیاتی صنعت نفت برای بهبود انتقال حرارت.
۱۰ ـ بکارگیری عایق نانو و رنگهای نانو در واحدهای عملیاتی صنعت نفت.
۱۱ـ حذف لکههای نفتی با پدهای نانو.
۱۲ـ بکارگیری نانوحسگرها در صنعت نفت برای سنجش گازهای آلاینده و سمی.
۱۳ـ بکارگیری سامانههای (سیستمهای) پساب مبتنی بر فرآیندهای فناورینانو.
تبصره ـ انجام آزمون میدانی برای محصولاتی که تاکنون آزمون کارایی خود را به اتمام نرساندهاند، تسریع گردد و در صورت موفقیت نتایج این آزمونها، افزایش سهم خرید در صنعت نفت مورد توجه قرار گیرد.
ب ـ شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران به منظور افزایش ارزشافزوده و جلوگیری از خام فروشی در محصولات تولیدی موظف است تدابیری برای تولید محصولات مورد تقاضا با استفاده از دانش فنی نانو و نانومواد افزودنی تولید داخل برای تأمین تقاضای مواد اولیه صنایع پایین دستی از قبیل موارد زیر اتخاذ نماید:
۱ـ نانو چندسازههای بسپاری (نانوکامپوزیتهای پلیمری) مقاوم به ضربه جهت استفاده در محصولات بستهبندی مواد شیمیایی و شویندهها.
۲ـ نانو چندسازههای بسپاری (نانوکامپوزیتهای پلیمری) ضد خش جهت کاربرد در صنعت خودرو مانند داشبورد.
۳ـ نانو چندسازههای (نانوکامپوزیتهای) ضد باکتری برای مصارف حوزه نساجی،
بهداشت و سلامت و لوازم خانگی.
۴ـ نانو چندسازههای (نانوکامپوزیتهای) با استحکام به وزن مناسب و با طول عمر زیاد.
ماده ۸ ـ وزارت راه و شهرسازی موظف است با رعایت قوانین نسبت به صدور گواهینامه فنی، تدوین یا ارتقای آیین نامه های ملی، توسعه زیرساختهای آزمون مرتبط با فناوری نانو و همچنین خرید و بکارگیری محصولات نانو ساخت داخل با فناوری بومی در بخشهای زیرمجموعه در موارد زیر اقدام نماید:
ماده ۹ـ وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است با رعایت قوانین نسبت به فراهم کردن مشوقها، زیرساختها و تسهیلات مورد نیاز برای فعالیت شرکتهای نانو و همچنین ارتقای استانداردها (آییننامه ها) جهت بکارگیری محصولات نانو ساخت داخل با فناوری بومی در صنایع زیرمجموعه مانند موارد زیر اقدام کند:
ماده ۱۰ـ سازمان حفاظت محیط زیست موظف است با رعایت قوانین نسبت به گسترش و بکارگیری فناوری نانو در بخشهای زیرمجموعه خود با رعایت ضوابط زیست محیطی، بندهای زیر را اجرایی کند:
الف ـ تدوین و اعمال سیاستهای تشویقی و بازدارنده برای ترغیب صنایع نسبت به جایگزین کردن روشهای آلاینده موجود با فناوریهای دوستدار محیط زیست مبتنی بر محصولات نانو تولید داخل با فناوری بومی مانند موارد زیر:
۱ـ بکارگیری تجهیزات صنعتی پوششدهی به روش رسوب فیزیکی بخار در مجموعههای صنعتی که با روشهای آبکاری سنتی در حال کار هستند (جایگزینی با روشهای ساخت (سنتز) آبکاری).
۲ـ جایگزینی پوششهای تبدیلی نانو زیرکونیوم با روشهای مرسوم فسفاتی (فسفاته) و کروماتی (کروماته).
۳ـ استفاده از واحدهای صنعتی (پایلوت) تصفیه هوا با روش پلاسما برای کارخانجات صنعتی و محیطهای بهداشتی.
۴ـ استفاده از محصولات بسپاری (پلیمری) نانوزیست تخریبپذیر.
۵ ـ بکارگیری سامانه های (سیستمهای) نانو بومی تصفیه پسابهای صنعتی.
ب ـ حمایت از طرحهای تثبیت خاک و شنهای روان با استفاده از فناوری نانو برای جلوگیری از انتشار ریزگردها.
ماده ۱۱ـ سازمان ملی استاندارد ایران موظف است (به جز دارو) با رعایت قوانین موارد زیر را برای گسترش و بکارگیری فناوری نانو اجرایی نماید:
الف ـ برای اطمینان مصرفکنندگان از سلامت و کیفیت محصولات مبتنی بر فناورینانو، نشانی به نام «نانونماد» به عنوان یک علامت رسمی دولتی به محصولات نانو اعطا می شود. سازمان ملی استاندارد ایران موظف است ظرف شش ماه پس از ابلاغ این تصویبنامه، تمهیدات و الزامات مورد نیاز را برای اجراییشدن این نشان فراهم آورد و با همکاری ستاد و بکارگیری ظرفیت بخش خصوصی در قالب شرکتهای بازرسی، به محصولات مبتنی بر فناورینانو پس از ارزیابیهای لازم، اعطا شود. آییننامه نحوه اعطای این نشان با همکاری ستاد و سازمان ملی استاندارد ایران تدوین خواهد شد.
ب ـ استانداردهای محصولات مندرج در این تصویبنامه را که بکارگیری فناورینانو در آنها با توانمندی داخلی موجب افزایش کیفیت و کارایی میشود، بازنگری کرده و ارتقا دهد.
تبصره ـ حوزهها و موضوعات جدید برای ارتقای استاندارد، سالانه توسط ستاد و با هماهنگی دستگاههای اجرایی به سازمان ملی استاندارد ایران ارایه میشود.
پ ـ حمایت از ایجاد و توسعه آزمایشگاههای مرجع و اندازه شناسی (مترولوژی) نانو و حمایت از تولید مواد مرجع نانو.
ت ـ مشارکت مؤثر در تدوین استانداردهای بینالمللی فناوری نانو با رویکرد اولویت تدوین استانداردهای محصول و ایمنی محصول در راستای حفظ منافع و مصالح ملی و افزایش بازار محصولات داخلی در سراسر دنیا.
ث ـ تأیید صلاحیت آزمایشگاههای آزمون مواد و محصولات مبتنی بر فناوری نانو در کلیه حوزهها.
ج ـ کلیه تولیدکنندگان محصولات فناوری نانو که محصول آنها مشمول استاندارد میباشد موظفند نسبت به خوداظهاری انطباق محصول خود با استانداردهای ملی و یا بین المللی معتبر اقدام نمایند. مرجع ارزیابی انطباق محصولات، سازمان ملی استاندارد ایران است که طبق قوانین جاری سازمان اقدام میکند.
ماده ۱۲ـ گمرک جمهوری اسلامی ایران موظف است با رعایت قوانین با هدف پایش، کنترل و ساماندهی بازار و حمایت از تولید داخل، مقررات لازم را برای ثبت محصولات فناورینانو در مبادی ورودی کشور به صورت خوداظهاری، تهیه و تنظیم نماید و با هماهنگی ستاد آییننامه و کاربرگهای لازم را ظرف شش ماه پس از ابلاغ این تصویبنامه تدوین کند و سازوکار اجرای این ماده از جمله توسعه سامانه کدگذاری (سیستم کد) تعرفه این کالاها ( HS Code ) را طراحی و پیادهسازی نماید.
تبصره ـ گمرک جمهوری اسلامی ایران موظف است آمار واردات و صادرات کالاهای مرتبط با فناورینانو را به صورت ادواری در اختیار ستاد قرار دهد.
ماده ۱۳ـ سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است با رعایت قوانین با همکاری
معاونت علمی و فناوری رییس جمهور ردیفهای مرتبط با محصولات نانو دارای تأییدیه از
معاونت مذکور از جمله موارد زیر را که توسط یک یا چند شرکت داخلی تولید میشود و گواهینامه ها، استانداردها و مجوزهای لازم در ارتباط با تولید و کاربرد محصول را از مراجع ذیصلاح دریافت نمودهاند، در فهرستهای بها درج نماید و جزئیات آنها را در قالب آییننامهها و نشریهها اعلام کند:
الف ـ شیشه نانو کنترلکننده انرژی (شیشه نانو کم گسیل).
ب ـ بتن سبک سازهای نانو.
پ ـ پروفیلهای نانو (UPVC ) برای درب و پنجره.
ت ـ لوله ها و اتصالات فاضلابی مستحکم نانو از جنس (UPVC ).
ث ـ کفپوشهای نانو ضد خش برای توقفگاهها (پارکینگها) و غیره.
ج ـ کاشیهای ضد باکتری (آنتی باکتریال) نانو برای مراکز بهداشتی، بیمارستانها و درمانگاهها و کلیه سرویسهای بهداشتی.
چ ـ رنگهای نانو ضد باکتری (آنتی باکتریال)، ضدخش(ترافیکی)، عایق، خود تمیزشونده، تزئینی و غیره.
ح ـ پوششهای نانو آبگریز یا ضد آب.
تبصره ـ حوزهها و موضوعات جدید برای درج در فهرستهای بها، سالانه توسط ستاد به سازمان برنامه و بودجه کشور ارایه میشود.
ماده ۱۴ـ در راستای سیاستهای ده ساله دوم گسترش فناورینانو در کشور و به منظور ارتقای سطح پژوهشهای کاربردی فناورینانو در صنعت کشور، افزایش توانمندی ایجاد و گسترش فناوریهای نوظهور و بدیع در فناورینانو، افزایش کمی و کیفی دستاوردهای پژوهشی با قابلیت تجاریسازی در چارچوب شرکتهای دانشبنیان زایشی از مراکز دانشگاهی و پژوهشی یا قابل انتقال به صنایع موجود کشور و بالا بردن مهارتهای شغلی و توانمندیهای کارآفرینی در سرمایههای انسانی نانو، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف است با رعایت قوانین اقدامات زیر را انجام دهد:
الف ـ ارزیابی و ساماندهی دانشگاهها، مراکز پژوهشی، قطبها، پارکهای فناوری و مراکز رشد فعال در فناوری نانو با تأکید بر رشد کیفی و جلوگیری از افزایش نامتوازن کمی آنها به گونهای که طی سالهای اجرای برنامه به صورت مستمر دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور بتواند تأمینکننده دانش و فناوریهای بومی مورد نیاز کاربردی در مراکز صنعتی و یا شرکتهای دانشبنیان باشند.
ب ـ بازنگری و ساماندهی دورههای تحصیلات تکمیلی علوم و فناوری نانو با شرایط و رویکردهای زیر:
۱ـ تقاضامحور و کارآمد شدن دورههای تحصیلات تکمیلی فناوری نانو.
۲ـ در نظرگرفتن بازار کار آینده فناوری نانو و تخصصهای مورد نیاز کشور.
۳ـ دارا بودن تجهیزات آزمایشگاهی آموزشی و پژوهشی مرتبط با دوره.
۴ـ طراحی دورهها مبتنی بر آموزش همزمان مباحث عملی و نظری.
۵ ـ تأکید بر آموزش مهارتهای کسب وکار و کارآفرینی.
۶ ـ تأکید بر دستاوردهای فناورانه (مانند اختراع و ساخت نمونه) به عنوان دستاورد دوره (با اقداماتی از قبیل صدور اجازه دفاع از پایاننامه دوره با ثبت اختراع معتبر داخلی و خارجی).
پ ـ جهت دهی به تعریف و انجام پایان نامه های تحصیلات تکمیلی و سایر پژوهشهای حوزه فناوری نانو در راستای اولویتهای ده ساله دوم توسعه علم و فناوری نانو و نیازهای صنایع کشور.
تبصره ۱ـ نیازهای صنایع کشور توسط ستاد شناساییشده و به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اعلام میشود.
تبصره ۲ـ ستاد، در ایجاد، تکمیل و گسترش زیرساختهای آزمایشگاهی و تجهیزاتی مورد نیاز برای تحقیقات در دانشگاهها و مراکز پژوهشی و فناوری با هماهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همکاری لازم را انجام خواهد داد.
ت ـ حمایـت از برگزاری دوره های توانمندسازی سرمایه های انسانی فناوری نانو به منظور ارتقای مهارتهای کسب و کار و کارآفرینی با اولویت دانشجویان تحصیلات تکمیلی فناورینانو از طریق اختصاص زیرساختهای مورد نیاز از قبیل فضای آموزشی، امکانات کارگاهی و خوابگاهی به دورهها.
ث ـ معرفی شرکتهای زایشی دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور به ستاد برای انجام حمایتهای تجاریسازی شامل ارایه یارانه دریافت مشاوره و خدمات تجاریسازی، حمایتهای تشویقی و سرمایهگذاریخطرپذیر از طریق به کارگیری نهادهای تأمین مالی تخصصی نظیر صندوقهای پژوهش و فناوری.
ماده۱۵ـ وزارت آموزش و پرورش موظف است با رعایت قوانین زیرساختهای لازم را برای توسعه برنامه ترویج و آموزش فناوری نانو در سطح دانش آموزان، معلمان، مدیران و دانشجویان این وزارتخانه فراهم نماید و نسبت به تحقق موارد زیر اقدام کند:
الف ـ تلاش برای توزیع جغرافیایی مناسب فعالیتهای ترویجی فناوری نانو در بین دانش آموزان و معلمان.
ب ـ تدوین و گنجاندن سرفصلهای مرتبط با «فناوری نانو» در برنامه درسی با عنایت به مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، با رویکردهای زیر:
۱ـ آموزش مقدماتی فناوری نانو و شناساندن کاربردهای این فناوری در بهبود کیفیت زندگی.
۲ـ معرفی توانمندیهای جمهوری اسلامی ایران در فناوری نانو به جهت ایجاد روحیه خودباوری.
۳ـ معرفی کسب و کارهای دانش بنیان با استفاده از مصادیق فناوری نانو.
پ ـ پیشبینی شناسه دوره (کد دوره) ضمن خدمت تخصصی برای معلمان و کارشناسان مرتبط با فناوری نانو.
ت ـ پیشبینی شناسه دوره (کد دوره) ضمن خدمت عمومی برای همه معلمان، با موضوع آموزش مقدماتی فناوری نانو و شناساندن کاربردهای این فناوری در بهبود کیفیت زندگی.
ث ـ فراهمنمودن شرایط لازم برای آموزش تجربی فناوری نانو در مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مدارس دولتی و غیردولتی، پژوهش سراهای دانش آموزی، مراکز فنی و حرفهای و کار و دانش و مراکز استعدادهای درخشان.
ج ـ افزودن شاخصهای عملکردی مرتبط با فناوری نانو به ارزیابی و رتبه بندی پژوهش سراها بر اساس اطلاعات ستاد.
چ ـ فراهمنمودن شرایط لازم برای بهره برداری حداکثری و ارتقای سطح ایمنی آزمایشگاههای شبکه توانا.
ح ـ بهرهمندسازی برگزیدگان المپیاد دانش آموزی علوم و فناوری نانو از مزایای قانونی برگزیدگان المپیادهای علمی.
تبصره ـ ستاد موظف است آمار و اطلاعات مورد نیاز برای اجرای بندهای فوق را در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار دهد.
ماده ۱۶ـ کارگروه تخصصی ایمنی کاربرد فناوری نانو با حضور نمایندگان وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جهاد کشاورزی، علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان های حفاظت محیط زیست و ملی استاندارد ایران و معاونت علمی و فناوری رییس جمهور
(ستاد فناوری نانو) در ستاد توسعه فناوری نانو تشکیل میشود و با رعایت قوانین و مقررات مربوط و از محل اعتبارات مصوب مربوط اعمال واپایشهای (کنترلهای) ایمنی (از منظر زیست محیطی و بهداشتی) و تنظیم ضوابط مورد نیاز را از طریق دستگاههای اجرایی مسئول و مراجع ذیربط پیگیری میکند.
ماده ۱۷ـ ستاد با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور وظیفه راهبری و نظارت بر اجرای این تصویبنامه را برعهده دارد. ستاد موظف است به منظور تسهیل اجرای مواد مندرج در این تصویبنامه با هماهنگی دستگاههای اجرایی ذیربط و با استفاده از سازوکارهای زیر، بخشی از منابع مالی مورد نیاز را از محل اعتبارات مصوب مربوط تحت نظر خود متناسب با پیشرفت کار اختصاص دهد:
الف ـ در مواردی که دستگاههای اجرایی یا زیرمجموعهی آنها برای کاربری محصولات فناوری نانو نیاز به اخذ ضمانت بانکی دارند، ستاد تا سقف پنجاه درصد از هزینههای دریافت ضمانت (شامل سپرده و کارمزد) را متناسب با سطح توان مالی شرکت تولیدکنندهی محصول تأمین میکند.
ب ـ در مواردی که بکارگیری محصولات فناوری نانو مستلزم صدور ضمانت در بازار باشد، ستاد سازوکار اعطای این ضمانتها را طراحی و ارایه مینماید.
پ ـ در مواردی که بکارگیری محصول فناوری نانو مستلزم انجام آزمونهای عملکردی توسط سازمان خریدار باشد، ستاد تا سقف پنجاه درصد هزینههای ایجاد واحد نیمه صنعتی (پایلوت) (تا سقف پنج میلیارد ریال) را به صورت تسهیلات و کمک بلاعوض تأمین نماید.
ت ـ در مواردی که تأمین محصول مورد تقاضا نیاز به انجام تحقیقات کاربردی و توسعهای داشته باشد، طرح (پروژه) تکمیلی و تطبیقی گسترش فناوری به صورت مشترک بین ستاد و دستگاه بهرهبردار نهایی تعریف و حمایت میشود. این طرح (پروژه) توسط فناور مورد تأیید ستاد انجام خواهد شد.
ث ـ در مواردی که بکارگیری محصول فناورینانو مستلزم مصرف آزمایشی آن محصول باشد، خرید نمونه اولیه با یارانه خرید پنجاه درصدی به سازمان خریدار با حمایت ستاد اعطا میشود.
ج ـ به منظور پیگیری و اجرای تصویبنامه در دستگاههای اجرایی ذیربط، کارگروه کارشناسی در داخل دستگاه تشکیل خواهد شد و ستاد، حقوق و دستمزد حداکثر دو کارشناس این کارگروه را به مدت یکسال پرداخت خواهد کرد. در صورت مؤثر بودن فعالیتهای این کارگروه، پرداخت مذکور با ارزیابی ستاد به صورت سالانه قابل تمدید خواهد بود.
ماده۱۸ـ سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است با دریافت و ارزیابی گزارش عملکرد اجرایی سالیانه برنامههای این تصویبنامه و برنامههای آن که توسط ستاد تهیه میشود، اعتبارات متناسب برای تحقق اهداف آن را در لوایح بودجه سالیانه منظور کند.
ماده ۱۹ـ مسئولیت اجرای این تصویبنامه در دستگاههای اجرایی برعهده بالاترین مقام دستگاه است.
ماده ۲۰ـ کلیه دستگاههای اجرایی مشمول این تصویبنامه موظفند گزارش عملکرد شش ماهه اجرای این تصویبنامه را به ستاد ارایه کنند. معاونت علمی و فناوری رییس جمهور گزارش عملکرد اجرای این تصویبنامه را سالیانه به هیئت وزیران ارایه میکند.
تبصره ۱ـ سامانه پایش اجرای این تصویبنامه ظرف سه ماه پس از ابلاغ آن، توسط ستاد راهاندازی میشود. ستاد و دستگاههای اجرایی مندرج در این تصویبنامه موظفند گزارشهای عملکرد مرتبط با حوزه فعالیتشان را در این سامانه ثبت نمایند.
تبصره ۲ـ ستاد، هرساله دستگاههای اجرایی مندرج در این تصویبنامه و مدیرانی که بیشترین نقش را در اجـرای آن داشته باشنـد، معرفی و مورد تقدیر قرار میدهد.
ماده ۲۱ـ ستاد وظیفه راهبری، نظارت و ارزیابی اجرای این تصویبنامه را برعهده دارد.
ماده ۲۲ـ برنامههای کلان و عملیاتی این تصویبنامه به همراه شاخصهای کمی و کیفی آنها به شرح پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیئت دولت است، میباشد.
معاون اول رئیس جمهور ـ اسحاق جهانگیری
۱ـ تعریف واژگان
فناوری نانو[۱]:
بهکارگیری دانستههای علمی برای کنترل و استفاده از مواد نانومقیاس است بهگونهای که خواص و پدیدههای مرتبط با اندازه مشاهده شود.
اشتغال نانو:
هر شغلی که انجام تکالیف و وظایف اصلی آن با بهره گیری از تخصص فناورینانو انجام میشود.
یادآوری ۱ـ تخصص فناوری نانو شامل موارد زیر است:
· تخصص استفاده از ابزارهای فناورینانو؛
· تخصص کار با نانومواد؛
· تخصص تولید کالای فناورینانو، خدمت فناورینانو یا ابزار فناورینانو.
یادآوری ۲ـ با توجه به ظرفیت فناورینانو برای تأسیس شرکتهای جدید، شاخصی را میتوان با عنوان «مشاغل ایجاد شده با فناورینانو» اندازهگیری کرد. این شاخص شامل مشاغل فناورینانو و همچنین سایر فرصتهای شغلی در این مؤسسات و شرکتهاست که لزوماً از فناورینانو استفاده نمیکنند.
سرآمدان فناورینانو:
محققانی که دارای شرایط زیر باشند:
· نویسنده اول یا نویسنده مسئول مقاله در مجلات برتر؛
· سخنران کلیدی یا مدعودر کنگرههای معتبر بینالمللی؛
· از طرف مجلات برتر به دستاوردهای تحقیقاتی آنها ارجاع شده باشد.
کالای فناوری نانو[۲]:
هر نوع کالایی که کارکرد یا ویژگی آن مبتنی بر فناوری نانو است یا با فناوری نانو بهبود یافته باشد و حداقل شامل یکی از موارد زیر باشد:
الف ـ نانوماده تولیدشده یا نانوماده مهندسی شده؛
ب ـ کالای میانی نانوبهبود یا نانوپدید؛
پ ـ کالای نهایی نانوبهبود یا نانوپدید.
یادآوری ۱ـ در زنجیره عرضه، یک کالای میانی را میتوان به عنوان یک کالای نهایی در نظر گرفت، اما واسطهای فرایندی در این تعریف قرار نمیگیرند.
یادآوری ۲ـ آن دسته از سامانه های پیچیده مانند خودرو و هواپیما که یک یا چند قطعه فرعی آنها شامل یکی از موارد ب و پ میشود، نباید به عنوان کالاهای فناوری نانو در نظر گرفته شوند. حذف این موارد، از شمارش چندباره کالاهای نهایی فناوری نانو در یک زنجیره ارزش کالا جلوگیری میکند.
خدمت فناورینانو [۳] :
خدمتی که برای ارائه آن از علم نانو و/یا فناورینانو استفاده میشود.
یادآوری ـ خدمت فناوری نانو شامل تحقیق و توسعه در حوزه فناورینانو نیز میشود.
ابزار فناورینانو [۴]:
ابزاری که برای سنجش مستقیم یا غیرستقیم مشخصه های/ ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی نانوشیء و/ یا اندازه در محدوده نانو مقیاس، دستکاری، ساخت و/ یا تولید نانوماده استفاده میشود.
یادآوری ۱ـ منظور از فرایندهای ساخت و تولید کلیه فرایندهایی است که همراه با کنترل اندازه نانومقیاس باشند.
یادآوری ۲ـ در برخی موارد ساخت میتواند شامل فرایند(های) تولید نانویی نیز شود.
شرکت فناوری نانو[۵]:
شرکتی که حداقل در یکی از زمینه های تولید کالای فناورینانو، تولید ابزار فناورینانو و ارائه خدمت فناورینانو فعالیت میکند.
یادآوری ـ برخی از شرکتهای فناورینانو از کل فعالیتهای اقتصادی خود سهم اندکی در فناورینانو دارند، درحالی که تعدادی از آنها شرکتهای اختصاصی فناورینانو هستند و فعالیت اصلی آنها فناورینانو است.
بازار فناوری نانو تولید ایران:
بازار فناورینانو شامل بازار کالاهای فناورینانو، بازار ابزارهای فناوری نانو و بازار خدمات فناوری نانو و بازار داراییهای ناملموس است.
سهم صادرات از بازار فناوری نانو:
نسبت صادرات محصولات نانو (کالا و خدمات)، دستگاههای مرتبط با فناورینانو و قراردادهای تحقیق و توسعه نانو از کل بازار فناورینانو.
محدوده برنامه:
در این برنامه، تمامی برنامه های کلان و برنامه های عملیاتی با توجه به تمامی اجرای زنجیره علم تا ثروت تدوین شده است. در این برنامه ها، هر موضوعی که خارج از فضای سیاستگذاری علم و فناوری نانو و تجاریسازی این فناوری محسوب میشود ذکر نشده است. البته با توجه به اشتراکاتی که بین سیاستها و برنامه ها با سیاستهای صنعتی و تجاری وجود دارد، برنامه ها با توجه به این موضوعات مشترک تدوین شده اند.
۲ـ چشمانداز و اهداف
۲ـ ۱ـ چشم انداز
در سال ۱۴۰۴، پیشرفتهای فناورینانو در جمهوری اسلامی ایران، با تأثیرگذاری در آبادانی کشور و تولید ثروت، موجب بهبود زندگی مردم میشود. در این سال، کشور ضمن تعامل سازنده با سایر کشورها حرکت به سمت مرجعیت جهانی در فناورینانو را ادامه میدهد و این حرکت اثر قابل ملاحظهای بر اقتدار علمی کشور خواهد داشت.
۲ـ ۲ـ اهداف کلان
۱ـ ارتقای اثرگذاری فناوری نانو در بهبود کیفیت زندگی مردم؛
۲ـ کسب سهم مناسبی از بازار جهانی فناورینانو؛
۳ـ دستیابی کشور به جایگاه مناسب در علم و فناورینانو در بین کشورهای جهان.
۲ـ ۳ـ شاخص های ارزیابی کلان
ارزیابی این سند بر اساس دو دسته شاخصهای اهداف کلان و شاخصهای برنامههای کلان انجام میشود. شاخصهای اهداف کلان در دو افق زمانی کوتاهمدت (۱۳۹۸) و بلند مدت (۱۴۰۴) هدفگذاری شدهاند. ولی شاخصهای برنامههای کلان برای یک دوره سه ساله (۱۳۹۸) تعریف و هدفگذاری شدهاند و بعد از این مدت برنامههای کلان و شاخصهای آنها مورد بازبینی و ویرایش قرار میگیرند. سال پایه برای اغلب شاخصها، سال ۹۵ درنظر گرفته شده است. ولی برای برخی از شاخصها که دادهی آنها در سال ۹۵ هنوز نهایی نشده، داده سال ۹۴ درج شده است.
[۱] Nanotechnology
[۲] Nanotechnology goods
[۳] Nanotechnology service
[۴] Nanotechnology tool
[۵] Nanotechnology enterprise
٭ به علت اینکه در حال حاضر حجم بازار جهانی فناورینانو قابل اندازهگیری نیست، تا سال ۱۳۹۸ فقط حجم بازار محصولات نانو تولید داخل هدفگیری خواهد شد. هدفگذاری برای سال ۱۴۰۴ در سال ۱۳۹۸ انجام میشود.
٭٭ تعداد مقالات معتبر بین المللی بهعنوان شاخص کمیت انتشارات علمی و شاخص اِچ به عنوان شاخص کیفیت انتشارات علمی منظور شدهاست. سایر شاخصهای کیفیت انتشارات علمی نانو در برنامه کلان ۲ (ارتقاء کیفیت علمی و پرورش سرمایههای انسانی کارآمد) هدفگذاری شده است.
دستیابی به اهداف برنامه، مستلزم دو شرط اساسی است:
۱. وجود برنامه های منسجم و منعطف: برنامهها در راستای اهداف کلان تدوین شدهاست و برای بهروزرسانی و هماهنگی با اقتضائات زمانی و محیطی، دورههای بازنگری سه تا چهار ساله برای تدوین اسناد تکمیلی پیشبینی خواهد شد.
۲. تأمین منابع مالی مورد نیاز: یکی از پیشنیازهای اصلی برای دستیابی به اهداف کلان، فعالسازی منابع مالی بهویژه منابع بخش خصوصی است که این امر به واسطة سرمایهگذاری بخش دولتی (شامل بودجه ستاد و سرمایهگذاری سایر دستگاههای دولتی) در حوزه نانو محقق خواهد شد. بنابراین دستیابی به اهداف بالا، ارتباط مستقیم با میزان بودجه سالانه دولت دارد. دستیابی به سهم دو درصدی از بازار جهانی نیازمند تخصیص دو درصد بودجه سالانه دولتهای جهان است.
۳ـ حوزههای اولویتدار
حوزه های اولویتدار فناوری نانو در ۱۰ سال آینده، بر اساس معیارهای کلی اولویتهای کلان علم و فناوری کشور (اولویتهای علم و فناوری در نقشه جامع علمی کشور)، نیازها، معضلات و مزیتهای کشور و فرصتهای خوشآتیه در فناورینانو در ۶ بخش و موضوع زیر انتخاب شدهاند:
۱ـ سلامت و بهداشت
۲ـ انرژی
۳ـ آب و محیط زیست
۴ـ ساخت و ساز
۵ ـ ماشینآلات و تجهیزات
۶ ـ نانومواد
۴ ـ برنامههای کلان: اهداف، شاخصها و برنامههای عملیاتی
برنامه کلان ۱) ترویج و آموزش عمومی نانو برای افزایش مشارکت ذینفعان در توسعه و بهکارگیری فناوری نانو (ترویج و فرهنگسازی)
برنامه های عملیاتی:
۱. فعالسازی زیرساختهای فرهنگی کشور برای پشتیبانی از توسعه فناورینانو
۲. توسعه کمی و کیفی باشگاه دانشآموزی فناورینانو و شبکه توانا
۳. توسعه بنیاد آموزش نانو و شبکه نهادهای ترویجی فناوری نانو
۴. توسعه شبکه مروجین صنعتی و خانهی نانو و صنعت
۵. ایجاد زیرساخت رصد فناورینانو
برنامه کلان ۲) ارتقای کیفیت علمی و پرورش سرمایههای انسانی کارآمد (توسعه سرمایه انسانی و کیفیت علمی)
برنامه های عملیاتی:
۱. حمایت عمومی[۱] از تحقیقات فناوری نانو
۲. حمایت از سرآمدان[۲] علم و فناوری نانو
۳. توانمندسازی سرمایههای انسانی (شامل توانمندیهای فنی و کسب و کار)
۴. حمایت از تحقیقات مبتنی بر برنامه های کاربردی صنعتی
برنامه کلان ۳) مدیریت توسعه فناوری با هدایت محققان و فناوران مستعد برای شکلگیری صنعت نانو (توسعه فناوریهای کلیدی)
۱ ـ این حمایت مطابق با آییننامه های موجود برای حمایت تشویقی، شامل تمامی محققان فناوری نانو می شود.
۲ـ در این برنامه از محققان منتخب و برتر که با عنوان «سرآمدان علم و فناوری نانو» شناخته میشوند مطابق با آیین نامه های مصوب حمایت صورت میگیرد.
برنامه های عملیاتی:
۱. ترویج گفتمان تولید فناوری در محیطهای تحقیقاتی
۲. حمایتهای هدفمند برای ایجاد و توسعه فناوریهای منتخب
برنامه کلان ۴) سازماندهی و توسعه خدمات و زیرساختهای تجاریسازی (خدمات و زیرساختهای تجاریسازی)
برنامه های عملیاتی:
۱. توسعه شبکه خدمات تجاریسازی
۲. آموزش فناوران و شرکتهای تولیدی، خدماتی و کارگزاران انتقال فناوری
۳. تامین و توسعه زیرساخت فیزیکی استقرار صنعت نانو
۴. بکارگیری زیرساختهای تامین مالی کشور برای توسعه صنعت و بازار نانو
۵. حمایت از تولید، حفاظت و بکارگیری داراییهای فکری
۶. ارتقای سخت افزاری و نرم افزاری شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو
برنامه کلان ۵) ارتقای صنایع موجود و ایجاد صنایع جدید بر پایه فناوری نانو (توسعه صنعت نانو)
برنامه های عملیاتی:
۱. حمایت از شرکتهای نوپا و طرحهای نوآورانه برای اثبات و توسعه کاربرد محصولات
۲. شناسایی و تولید نانومواد دارای بازار
۳. توسعه و تولید تجهیزات و ماشین آلات صنعتی
۴. حمایت از ایجاد امکانات پیشتولید (نانوفب) و خدمات فنی
۵. کمک به کاهش ریسک سرمایه گذاران در صنعت نانو
۶. توسعه شبکه تبادل فناوری به منظور حمایت از بکارگیری فناوری نانو در صنایع
برنامه کلان ۶) پیادهسازی نظام استاندارد، کنترل کیفی و ایمنی فناوری نانو (استاندارد و ایمنی)
۱. برنامه های عملیاتی:
تدوین و استقرار استانداردهای ملی و بینالمللی، راهنماها و دستورالعملها
۲. فعال سازی ظرفیتهای نهادهای تنظیم گر برای استفاده حداکثر از محصولات فناوری نانو
۳. پیادهسازی و اجرای سیستم جامع ارزیابی، نظارت و مجوزدهی و اعطای نانونماد
۴. پیادهسازی نظام ملی نانومترولوژی
۵. ترویج، اطلاعرسانی و آموزش درباره استاندارد و ایمنی نانو
۶. راهبری تحقیقات در حوزه استاندارد و ایمنی نانو
۷. تشخیص و مدیریت جنبههای اخلاقی و اجتماعی فناوری نانو
برنامه کلان ۷) توسعه و مدیریت بازار محصولات نانو
برنامه های عملیاتی:
۱. ایجاد ابزارهای حمایتی و تسهیلگری برای توسعه بازار داخلی محصولات
۲. ایجاد برندها و نشانهای تجاری محصولات
۳. ارتقاء توانمندی صادراتی بنگاهها و حمایت از صادرات محصولات نانو
۴. پایش و ارزیابی بازار محصولات نانو
برنامه کلان ۸) ارتقای همکاریها و تعاملات بینالمللی (همکاریهای بینالمللی)
برنامه های عملیاتی:
۱. عضویت و حضور فعال کشور در مجامع و شبکههای منطقهای و جهانی یا مشارکت فعال در تاسیس آنها
۲. زمینه سازی و ایجاد زیرساخت توسعه همکاریهای بینالمللی و توانمندسازی نهادهای داخلی برای حضور در عرصه بینالملل
۵ ـ سازوکار اجرایی نمودن و نظارت بر اجرای برنامه
۵ ـ ۱ـ وظایف ستاد ویژه توسعه فناورینانو در سیاستگذاری و ارزیابی
در ادامه حرکت توسعه فناورینانو به منظور اجرای مدل بومی سیاست گذاری و بر پایه تجربیات کسبشده در برنامه ریزی توسعه این فناوری در کشور، فعالیت هایی برای اطمینان از طی شدن کامل چرخه سیاستگذاری طراحی شده است. این فعالیت ها در برنامه پیشرفت فناوری نانو در پنج برنامه عملیاتی در این زمینه تنظیم شده است که عبارتند از:
۱. راهبری تحقیقات سیاستی و تدوین اسناد سیاستگذاری پیشرفت فناوری نانو
۲. پایش و ارزیابی راهبردی توسعه نانو و تعیین جایگاه بینالمللی کشور در علم، فناوری و نوآوری نانو
۳. شناسایی و بهرهگیری از زیرساخت های نهادی و ساختاری کشور برای پیادهسازی سیاستهای توسعه فناورینانو (مهندسی نهادی و ساختاری)
۴. مدیریت دانش و اطلاعات فرایندهای توسعه فناورینانو
۵ . تبیین الگوی پیشرفت فناورینانو با مستندسازی تجربیات و دانش کسب شده و انتشار آن (سیاستنگاری)
۵ ـ ۲ـ تأمین مالی
· سرمایه گذاری در فناوری نانو در قوانین برنامه های پنج ساله ششم و هفتم کشور و همچنین قوانین بودجه سالانه به گونهای پیش بینی شود که چشم انداز و اهداف کلان توسعه فناورینانو در کشور را محقق سازد. بدیهی است دستیابی به اهداف این برنامه، متناسب با میزان بودجه اختصاص یافته خواهد بود.
· دستگاههای دولتی مجاز هستند بخشی از بودجه سنواتی خود را برای توسعه فناورینانو در حوزه ماموریتشان اختصاص دهند.
· ستاد ویژه توسعه فناوری نانو می تواند بخشی از بودجه سنواتی خود را به صورت تشویقی برای جذب سرمایه های بخش خصوصی و دولتی هزینه نماید.
· دولت میتواند برای تشویق بخش خصوصی (داخلی و خارجی) به سرمایه گذاری در فناوری نانو، تسهیلات و سایر مشوقها مانند معافیتهای مالیاتی، تعرفهای، بیمهای و … را منظور کند.