سند برنامه ارتقای فرهنگ سلامت

شماره: ۹۷/۳۱۷۳۹۵ – ۱۳۹۷/۶/۱۲

شورای فرهنگ عمومی کشور در جلسه ۷۰۷ مورخ ۱۳۹۷/۵/۹ «سند برنامه ارتقای فرهنگ سلامت» را به شرح ذیل تصویب نمود:

 مقدمه
شورای فرهنگ عمومی کشور به منظور تحقق ابعاد فرهنگی سیاست های کلی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری، به ویژه بند ۱ جزء ۲ (آگاه سازی مردم از حقوق و مسؤولیت های اجتماعی خود و استفاده از ظرفیت محیط های ارائه مراقبت های سلامت برای رشد معنویت و اخلاق اسلامی در جامعه)، بند ۲ (تحقق رویکرد سلامت همه جانبه و انسان سالم در همه قوانین، سیاست های اجرایی و مقررات با رعایت اولویت پیشگیری بر درمان و …)، بند ۱۱ (افزایش آگاهی، مسؤولیت پذیری، توانمندی و مشارکت ساختارمند و فعالانه فرد، خانواده و جامعه در تأمین، حفظ و ارتقای سلامت با استفاده از ظرفیت نهادها و سازمان های فرهنگی، آموزشی و رسانه ای کشور و …) و سیاست های کلی آمایش سرزمین به ویژه بند ۱ (تربیت انسان های سالم، با انگیزه، شاداب، متدین، وطن دوست، جمع گرا، نظم پذیر و قانون گرا) و بند ۶ (ارتقای امید به زندگی، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیت و پیشگیری از آسیب های اجتماعی و …)، نقشه مهندسی فرهنگی کشور (راهبردهای کلان ۳ و ۴ و ۵)، نقشه جامع علمی کشور (راهبرد کلان ۱۱) و بخش های مرتبط با سلامت در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و کمک به اجرای سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری های غیرواگیر در جمهوری اسلامی ایران در قالب رویکرد اجتماعی شدن سلامت به منظور ارتقای عادلانه سلامت در کشور با استفاده بهینه از مشارکت آگاهانه و مسؤولانه مردم و توسعه همکاری های بین بخشی، سند «برنامه ارتقای فرهنگ سلامت» را به شرح زیر تصویب می نماید:

تعاریف

۱) سلامت
سلامت عبارت است از شرایط مطلوب جسمی، روانی، اجتماعی، و معنوی که تنها به نبود بیماری اطلاق نمی شود.

۲) فرهنگ
نظام واره ای است از عقاید و باورهای اساسی، ارزش ها، آداب و الگوهای رفتاری ریشه دار و دیرپا و نمادها و مصنوعات که ادراکات، رفتار و مناسبات جامعه را جهت و شکل می دهد و هویت آن را می سازد (نقشه مهندسی فرهنگی کشور)

۳) فرهنگ سلامت
فرهنگ سلامت، فرهنگی است که بر خود مراقبتی و تقدم پیشگیری بر درمان و مجموعة باورها و رفتارهای سالم و مؤثر در این زمینه تأکید دارد و بسترهای لازم برای تحقق شرایط مناسب جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی را فراهم می آورد.

۴) ارتقای سلامت
فرآیند توانمندسازی مردم در راستای مدیریت کارآمد و بهبود سلامت آنها در حوزه های مختلف

۵) آموزش سلامت
آموزش سلامت، متشکل از فرصت های سازماندهی شده و آگاهانه برای افزایش سواد سلامت از جمله افزایش آگاهی ها و توسعه مهارت های زندگی است که منجر به سلامت فرد و جامعه می شود.

۶) مهارت های زندگی
مهارت هایی برای انجام رفتارهای مثبت و سازگارانه و زیست مطلوب اجتماعی و معنوی که افراد را برای برخورد مؤثر یا نیازها و چالش های زندگی توانمند می سازد.

۷) رفتار سالم
هرگونه فعالیتی که فرد برای ارتقا و حفظ سلامتی خود در زمینه های جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی انجام می دهد.

۸) سواد سلامت
سواد سلامت، نشان دهنده مهارت های شناختی و اجتماعی است که انگیزه و توانایی لازم را برای دسترسی، درک و کاربرد اطلاعات در حوزه سلامت ایجاد می نماید، به گونه ای که سلامت مطلوب را حفظ کند و ارتقاء دهد.

چشم انداز
دستیابی به جامعه ای برخوردار از سواد سلامت کافی و متعهد به فرهنگ سلامت و سبک زندگی اسلامی – ایرانی که در آن مردم بتوانند با امید، آگاهی و مهارت کافی به صورت فردی و گروهی، نیازهای مربوط به سلامت خود، خانواده، هم سانان و جامعه را تعیین و اولویت بندی و برای رفع آن ها، برنامه‌ریزی و اقدام نمایند تا با خود مراقبتی، همیاری متقابل و مشارکت جمعی و ساختارمند؛ سطح سلامت، ایمنی، آرامش، معنویت و نشاط مطلوب را با مدیریتی کارآمد، به گونه ای عادلانه ارتقاء دهند.

اهداف

هدف اصلی:
– تأمین، حفظ و ارتقای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی جامعه

اهداف کلی:

۱. ارتقای آگاهی عمومی و سواد سلامت آحاد مردم برای مراقبت فعال از سلامت خود، خانواده و جامعه

۲. افزایش مسؤولیت پذیری، توانمندی و مشارکت ساختارمند و فعالانه فرد، خانواده و جامعه در ت/دمین، حفظ و ارتقای سلامت

۳. ارتقای همکاری بین بخشی بری استفاده بهینه از ظرفیت مراکز ارائه خدمات بهداشتی – درمانی دولتی، خیریه و خصوصی و سازمان های فرهنگی، آموزشی و رسانه ای کشور برای دسترسی عادلانه به سلامت

۴. افزایش مشارکت سازمان های مردم نهاد و گروه های مرجع جامعه در ترویج فرهنگ سلامت

۵. ارتقای کمی و کیفی مداخلات آموزشی برای ترویج فرهنگ سلامت

تبصره ۱: اهداف اختصاصی این سند با مشارکت دستگاه های ذی‌ربط در جلسات کارگروه ارتقای فرهنگ سلامت کشور تعیین خواهد شد.

راهبردها

۱. افزایش دانش و مهارت سیات گذاران، برنامه ریزان، مدیران و کارشناسان دستگاه ها و نهادها در زمینة طراحی، اجرا و ارزشیابی مداخلات ارتقای فرهنگ سلامت

۲. استفاده بهینه از ظرفیت های صدا و سیما، فضای مجازی، خبرگزاری ها، مطبوعات، سینما، نمایش، موسیقی، شعر، نقاشی، عکس و … برای ارتقای فرهنگ سلامت

۳. توجه مؤثر به گروه های هدف خاص، نظیر کودکان و نوجوانا، جوانان، زنان، سالمندان و توان یابان در طراحی و اجرای مداخلات ارتقای فرهنگ سلامت

۴. حمایت مؤثر از طراحی، اجرا و ارزشیابی پویش های ملی و منطقه ای در زمینه ارتقای فرهنگ سلامت

۵. حمایت مؤثر از طراحی، اجرا، انتشار و کاربست نتایج پژوهش های ملی و منطقه ای در زمینه سبک زندگی سالم اسلامی – ایرانی، شناخت مجموعه عوامل مؤثر بر ارتقای فرهنگ سلامت، تبیین وضعیت فعلی فرهنگ سلامت در کشور و سنجش ملی سواد سلامت و …

اقدامات

۱. راه اندازی و نظارت بر کارگروه ارتقای فرهنگ سلامت ذیل شورای فرهنگ عمومی در سطوح ملی و استانی

۲. برگزاری کارگاه ها و دوره های آموزشی ضمن خدمت برای مدیران و کارشناسان دستگاه ها در زمینه های طراحی، اجرا، پایش و ارزشیابی مداخلات اثربخش ارتقای فرهنگ سلامت

۳. برگزاری دوره های آموزش ضمن خدمت در زمینه خود مراقبتی و سبک زندگی سالم برای کارکنان بخش های مختلف، کارگران و نیروهای مسلح

۴. توسعه آموزش های رسمی و نیز فوق برنامه سلامت در مدارس کشور برای ئانش آموزان، معلمان و اولیای مدارس و والدین دانش آموزان

۵. توسعه آموزش سلامت در مساجد با همکاری ائمه جمعه و جماعات، هیأت امنای مساجد، کانون های فرهنگی و هنری مساجد، پایگاه های مقاومت بسیج و هیأت‌های مذهبی

۶. حمایت از انتشار مطبوعات و کتاب های مرتبط با ارتقای فرهنگ سلامت

۷. حمایت از تولیدات رسانه های دیجیتال سلامت

۸. حمایت از تولید فیلم های کوتاه، مستند، سینمایی و پویانمایی مرتبط با ارتقای فرهنگ سلامت

۹. حمایت از برگزاری جشنواره های فرهنگ سلامت نظیر فیلم سلامت، شعر سلامت، ترانه های سلامت، رسانه های دیجیتال سلامت، تئاتر سلامت و …

۱۰. حمایت از طراحی و اجرای پویش های ملی و فصلی سلامت مبتنی بر رسانه های ارتباط جمعی، تبلیغات محیطی، مطبوعاتی، فضای مجازی و موقعیت زندگی، کار و تحصیل آحاد جامعه

۱۱. حمایت از تولید آثار هنری فاخر در زمینه ترویج سبک زندگی اسلامی – ایرانی در عرصه فیلم، موسیقی، تئاتر، شعر، خط، نقاشیریال عکس، رسانه های دیجیتال و …

۱۲. جلب مشارکت خیرین، سازمان های مردم نهاد و بخش خصوصی برای همکاری و سرمایه گذاری در ارتقای فرهنگ سلامت

۱۳. جلب مشارکت گروه های مرجع جامعه از جمله چهره های هنری و ورزشی کشور به عنوان سفیران فرهنگی سلامت

۱۴. ترویج ورزش همگانی و نیز استفاده از فرصت های تبلیغاتی در میدان ها و باشگاه های ورزشی در جهت تقویت فرهنگ سلامت

۱۵. استفاده از ظرفیت کانون ها و مجامع سلامت کشور برای ترویج فرهنگ سلامت

۱۶. جلب مشارکت سفیران سلامت خانوار، دانش آموز و دانشجو برای ترویج فرهنگ سلامت

۱۷. رصد فعالیت ها و اقدامات کلان در بخش های مختلف از نظر تأثیرگذاری آن ها بر سلامت

۱۸. بهره گیری از سازوکار و امکانات فضای مجازی (سایت، اپلیکیشن و …) به منظور ارتقای فرهنگ سلامت

۱۹. سنجش سواد سلامت، سبک زندگی و فرهنگ سلامت در سطوح ملی، استان و شهرستان

۲۰. توسعه همکاری های فرهنگی بین المللی و منطقه ای در زمینه ارتقای فرهنگ سلامت

۲۱. حمایت از تولید و پخش فیلم ها، سریال ها و برنامه های رادیویی و تلویزیونی برای ارتقای فرهنگ سلامت و نیز تولید و پخش پیام های دیداری و شنیداری خلاق و کوتاه در زمینه ارتقای فرهنگ سلامت

۲۲. طراحی و اجرای پویش ملی رانندگی ایمن با استفاده از تبلیغات محیطی جاده ها، پایانه های مسافربری، مراکز تفریحی و گردشگری

۲۳. طراحی و اجرای پویش غذای سالم و ایمن با همکاری اصناف و دست اندرکاران صنایع غذایی و محصولات کشاورزی

۲۴. طراحی و اجرای پویش های ملی با هدف آشناسازی مردم با تأثیر تغییرات اقلیمی و شرایط آب و هوایی بر سلامت

۲۵. طراحی و اجرای پویش ملی زندگی عاری از دخانیات با همکاری دستگاه های ذی‌ربط

۲۶. تدوین نظام جامع رصد آسیب های اجتماعی و معلولیت ها

– جدول همکاری های بین بخشی برای ارتقای فرهنگ سلامت

ساختار مدیریتی
برای اجرای سند برنامه ارتقای فرهنگ سلامت، «کارگروه ارتقای فرهنگ سلامت» ذیل شورای فرهنگ عمومی کشور در سطوح ملی و استانی تشکیل می شود.

اعضای کارگروه ملی:

– معاون اجتماعی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (مسؤول کارگروه)

– یکی از معاونان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (به انتخاب وزیر)

– رییس سازمان بهزیستی کشور

– معاون وزیر و رییس سازمان اجتماعی کشور

– معاون فرهنگی و ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان

– معاون تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش

– معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی

– معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

– معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

– معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

– معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران

– رییس شورای سیاست گذاری سلامت صدا و سیما

– دبیر شورای فرهنگ سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

– مدیرکل امور اجتماعی سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

– مدیرکل آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

– مدیرعامل مؤسسه آوای هنر سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

– سه نفر از مدیران و صاحب نظران فرهنگی و هنری کشور (با پیشنهاد وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تأیید رییس شورای فرهنگ عمومی کشور)

تبصره ۲: کارگروه ملی هر شش ماه یک بار، گزارش عملکرد خود و کارگوره های استانی را به شورای فرهنگ عمومی کشور ارائه می کند.

کارگروه استانی:

کارگروه استانی، از مدیران استانی زیرمجموعه دستگاه های عضو کارگروه ملی در هر استان تشکیل می شود.

کارگروه استانی، هر سه ماه یک بار، گزارش عملکرد خود را برای کارگروه ملی ارسال می نماید.

تبصره ۳: دبیرخانه کارگروه ملی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل خواهد شد.

تبصره ۴: آیین‌نامه کارگروه های ملی و استانی، در کارگروه ارتقای فرهنگ سلامت کشور تهیه و پس از تصویب در شورای فرهنگ عمومی کشور، برای اجرا ابلاغ می شود.

دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی