آیین‌­نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب­ها

شماره ۱۵۷۴۰۸/ت۵۵۰۹۶هـ  – ۱۳۹۷/۱۱/۲۷

هیأت وزیران در جلسه ۱۳۹۷/۱۱/۱۷ به پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد تبصره ماده (۱) قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب های کشور ـ مصوب ۱۳۹۶ ـ آیین‌نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب­ها را به شرح زیر تصویب کرد:

ماده ۱ـ در این آیین­نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می­روند:

الف ـ قانون: قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب های کشور ـ مصوب ۱۳۹۶ـ .

ب ـ سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست.

پ ـ ستاد: ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب های کشور.

ت ـ تالاب: تالاب­های موضوع جدول شماره (۱) پیوست این آیین­نامه که تأییدشده به مهر دفتر هیأت دولت است و تمامی صخره­‌های مرجانی، علف­های دریایی، خورها، پهنه­‌های گلی، سواحل صخره­ای، جنگل­های حرا و مصب رودخانه‌های حوضه خلیج ­فارس و دریای عمان و مصب رودخانه‌­های حوضه دریای خزر.

ث ـ نیاز آبی محیط زیستی: آب مورد نیاز برای حفظ ویژگی های تنوع زیستی و تأمین پایداری کارکردها و خدمات زیست بومی هر تالاب.

ج ـ حریم تالاب: حریم موضوع بند (ج) ماده (۱) آیین­‌نامه اجرایی تبصره (۲) ماده (۲) قانون اراضی مستحدث و ساحلی موضوع تصویب­نامه شماره ۳۲۷۹/ت۳۶۲۵۶ک  مورخ ۱۳۸۷/۱/۱۹.

چ ـ حریم بوم‌شناختی تالاب: زیستگاه های بلافصل تالاب که حیات وحش تالابی بخشی از فعالیت خود را در آن انجام می دهد یا در تعیین اصلی ترین خدمات تالاب نقش اساسی دارد.

ح ـ تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب­: [اصلاحی ۱۴۰۰/۱/۲۹]
هرگونه فعالیت­های انسانی در بستر و حریم بوم ­شناختی که منجر به تنزل برگشت‌ناپذیر ارزش های بوم شناختی و کارکردهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیستگاهی تالاب شود.

خ ـ پیت­زار: بخشی از بستر تالاب که مخلوط ناهمگنی از مواد و بقایای گیاهی تجزیه ­شده را تشکیل می­دهد.

د ـ پایداری تالاب: حفظ مستمر ویژگی های محیطی و تنوع زیستی تالاب و ارائه خدمات و کارکردهای متنوع آن برای جوامع انسانی.

ذ ـ راهبردها و برنامه عمل ملی حفاظت و احیای تالاب ها: سند راهبردی بالادستی و برنامه عمل جامعی که استفاده از رویکرد زیست بومی را در راستای پایداری تالاب ها نهادینه نموده و اهداف کلی برای حفاظت و احیای تالاب ها و اقدامات اولویت دار و شیوه  همکاری بین دستگاه های اجرایی ذی‌ربط و ذی نفعان را مشخص می سازد .

ماده ۲ـ به منظور ایجاد هماهنگی در دستگاه های اجرایی ذی‌ربط و جلوگیری از خسارات ناشی از توسعه ناهماهنگ و ناپایدار بر تالاب­ها و تضمین کارکرد پایدار تالاب ها، ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب های کشور به ریاست معاون اول رییس جمهور و عضویت رییس سازمان (دبیر)، وزیران نیرو، کشور، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، راه و شهرسازی و امورخارجه و رییس سازمان برنامه  و بودجه کشور، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، استانداران استان های ذی­ربط حسب مورد، رییس کمیته ملی کنوانسیون رامسر، مرجع ملی کنوانسیون بین­‌المللی مبارزه با بیابان زایی، یک نماینده از شبکه سمن های تالابی و دو نفر صاحب­نظر با معرفی سازمان و تصویب ستاد تشکیل می­شود.

ماده ۳ـ وظایف ستاد به شرح زیر است:

الف ـ هماهنگی بین دستگاه های ذی‌ربط و سایر ذی­نفعان با هدف جلوگیری از تخریب و آلودگی تالاب ها و بهبود وضعیت تالاب های آسیب دیده.

ب ـ نظارت بر تأمین نیاز آب محیط زیستی تالاب ها.

پ ـ تأیید نقشه راه و راهبردها و برنامه عمل ملی حفاظت و احیای تالاب­ها که توسط سازمان و با هدف حفظ و احیای تالاب­های کشور تهیه می­شود.

ت ـ پیشنهاد اصلاح و تکمیل الزامات قانونی جهت عملیاتی شدن سند راهبردها و برنامه عمل ملی حفاظت و احیای تالاب­ها به مراجع ذی­ربط.

ث ـ ارزیابی عملکرد دستگاه ها در جهت اقدامات پیش بینی شده در سند راهبردها و برنامه عمل ملی حفاظت و احیای تالاب­ها.

ج – [اصلاحی ۱۴۰۰/۱/۲۹]
نظارت عالی بر اجرای برنامه های مدیریت زیست بومی تالاب ها و تعیین الزامات آن جهت رعایت در طرح‌های جامع، تفصیلی و هادی.

چ ـ تصویب دستورالعمل تعیین حریم بوم­شناختی تالاب ها.

ح ـ تصویب دستورالعمل نحوه تشکیل و اداره جلسات ستاد.

تبصره ـ [اصلاحی ۱۴۰۰/۱/۲۹]
شیوه نامه تعیین حریم بوم شناختی تالاب ها ظرف سه ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، توسط سازمان با همکاری وزارت جهاد کشاورزی تهیه و بعد از تصویب ستاد، ابلاغ می‌گردد. حریم موضوع ماده (۲) آیین‌نامه اجرایی تبصره (۲) ماده (۲) قانون اراضی مستحدثات و ساحلی – مصوب ۱۳۵۴ – موضوع تصویب‌نامه شماره ۳۲۷۹/ت۳۶۲۵۶ک مورخ ۱۳۸۷/۱/۱۹ به قوت خود باقی است. تعیین حد بستر و حریم صخره های مرجانی و علف های دریایی و خورها بر عهده سازمان است.

ماده ۴ـ [اصلاحی ۱۳۹۸/۱/۲۸]
وزارت نیرو به منظور تأمین نیاز آبی محیط زیستی تالاب­ها که توسط سازمان اعلام می­شود، میزان سهم تالاب از ظرفیت آبی حوضه آبریز را با کمیت و کیفیت مناسب و متناسب با شرایط اقلیمی مختلف، با توزیع زمانی معین و در اولویت دوم پس از تأمین آب شرب تخصیص می­دهد که با همکاری دستگاه­های ذی­ربط و نظارت سازمان تأمین می­شود.

ماده ۵ ـ هرگونه بهره‌­برداری و اقدامی که به تشخیص سازمان منجر به تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب­ها شود، ممنوع است و سازمان موظف است ضمن اخطار کتبی اصلاح یا توقف فعالیت در مهلت مشخص که برابر دستورالعمل ابلاغی سازمان تعیین می­شود، نسبت به اعمال ماده (۴) قانون در پایان مهلت مذکور با رعایت مفاد این آیین­نامه اقدام کند.

تبصره ۱ـ [اصلاحی ۱۴۰۰/۱/۲۹]
صدور پروانه اکتشاف و بهره برداری معدنی در تالاب های موضوع بند (الف) ماده (۳) قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست – مصوب ۱۳۵۳ – با رعایت بند (چ) ماده (۲۴) اصلاحی قانون معادن – مصوب ۱۳۹۰ – مستلزم مجوز شورای عالی حفاظت محیط زیست می باشد و در مورد سایر تالاب ها الزاماً منوط به اخذ تأییدیه سازمان می باشد.

تبصره ۲ـ [اصلاحی ۱۴۰۰/۱/۲۹]
صدور پروانه جدید چرای دام در تالاب و حریم بوم شناختی تالاب هایی که در پارک های ملی و آثار طبیعی ملی قرار دارند، ممنوع است و در سایر تالاب ها، تجدید ممیزی و صدور پروانه جدید چرای دام در تالاب و حریم بوم شناختی آن توسط سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور منوط به تأیید سازمان است.

تبصره ۳ـ دستگاه­های اجرایی در انجام فعالیت­ها و اقدامات قانونی خود مکلف به رعایت مفاد قانون و این آیین­نامه هستند.

ماده ۶ ـ نحوه محاسبه خسارات ناشی از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب ها موضوع ماده (۴) قانون به شرح زیر است:

الف ـ [اصلاحی ۱۴۰۰/۱/۲۹]
خسارت آلودگی ماهانه ناشی از تخلیه فاضلاب در تالاب و آب های پذیرنده از حاصل ضرب عوامل زیر برای آلاینده ­ترین عامل به تشخیص سازمان محاسبه می شود:

۱ـ حجم کل خروجی فاضلاب واحد آلاینده در ماه بر اساس نمونه مرکب برحسب متر مکعب

۲ـ میزان آلودگی که برابر است با غلظت هریک از آلاینده‌­های اندازه گیری­‌شده منهای حد مجاز تقسیم بر حد مجاز مذکور هر آلاینده (مطابق جدول شماره (۲) پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیأت دولت است.)

۳ـ ضریب ریالی (مطابق جدول شماره (۲) پیوست)

۴ـ درجه حساسیت (مطابق جدول شماره (۳) پیوست که تأییدشده به مهر دفتر هیأت دولت است.)

ب ـ [اصلاحی ۱۴۰۰/۱/۲۹]
میزان خسارت آلودگی ماهانه ناشی از دفع غیرصحیح پسماند جامد یا مایع از حاصل ضرب عوامل زیر به دست می آید:

۱ـ و زن مواد زاید آلاینده برحسب کیلوگرم

۲ـ ضریب ریالی (مطابق جدو ل شماره (۴) پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیأت دولت است.)

۳ـ ضریب حساسیت تالاب (مطابق جدو ل شماره (۳) پیوست)

پ ـ میزان خسارت تخریب حاصل از خاک برداری و خاک ریزی، برداشت غیرمجاز آب یا ممانعت از ورود آب به تالاب، زهکشی، چرای غیرمجاز و برداشت غیرمجاز علوفه، برداشت پیت، واردکردن گونه های غیربومی مضر گیاهی و جانوری، اقدامات منجر به مرگ ومیر حیات وحش و آبزیان و از بین رفتن رستنی ها، ایجاد حریق، از حاصل ضرب هر یک از عوامل تعیین شده در جدو ل شماره (۵) پیوست که تأییدشده به مهر دفتر هیأت دولت است (فهرست اقدامات منجر به تخریب غیرقابل جبران تالاب ها و ضریب ریالی متناسب آنها) و ضریب حساسیت تالاب (مطابق جدول شماره (۳) پیوست) تعیین می­شود.

تبصره ۱ـ [اصلاحی ۱۴۰۰/۱/۲۹]
تمامی خسارات در رابطه با آلاینده های ناشی از تخلیه فاضلاب و پسماند در حوضه آبخیز تالاب محاسبه می شود.

تبصره ۲ـ در صورت اصلاح استانداردهای آلودگی منابع آب (موضوع جدول شماره (۲) پیوست)، استانداردهای مصوب جدید ملاک محاسبه خسارات خواهد بود.

تبصره ۳ـ ضریب ریالی موضوع جداول شماره (۲)، (۴) و (۵) پیوست، هر دو سال بر اساس نرخ رسمی تورم اعلامی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و بررسی­های کارشناسی از سوی سازمان تعدیل و اعلام می شود.

معاون اول رئیس‎ جمهور ـ اسحاق جهانگیری

جداول پیوست [اصلاحی ۱۴۰۰/۱/۲۹]

توضیح ۱: تمامی تالابهای طبیعی داخل خشکی (موارد ستاره دار جدول) در اولویت دستور کار وزارت نیرو برای تعیین حد بستر و حریم قرار دارند.

توضیح ۲: مسئولیت تعیین حد بستر و حریم تالابهای ساحلی دریایی به عهده سازمان حفاظت محیط زیست می باشد.

توضیح ۳: مطابق ماده (۱۶) قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و ماده (۱) قانون حفاظت، احیاء و مدیریت تالابها، مرجع و مسئول مدیریت و تشخیص تخریب و آلودگی تالابها، سازمان حفاظت محیط زیست می باشد و در مورد نحوه بهره برداری از منابع آبی سد تالابها (تالابهایی که با ایجاد بند یا سد تغییر تراز آب یافته اند) و در ستون ششم جدول درج شده اند و لایروبی آب بندانها (تالابهای مندرج در ستون پنجم جدول) وزارت نیرو هماهنگی لازم با سازمان حفاظت محیط زیست را صورت خواهد داد.

توضیح ۱: تخلیه با غلظت بیش از میزان مشخص شده در جدول در صورتی مجاز خواهد بود که پساب خروجی، غلظت کلراید، سولفات و مواد محلول منبع پذیرنده را در شعاع ۲۰۰ متری بیش از ده درصد افزایش ندهد.

توضیح ۲: درجه حرارت باید به میزانی باشد که بیش از ۳ درجه سانتیگراد در شعاع ۲۰۰ متری محل ورود آن، درجه حرارت منبع پذیرنده را افزایش یا کاهش ندهد.

توضیح ۳: در خصوص تالاب های ساحلی – دریای، مقادیر حد مجاز تخلیه به تالاب ها و آبهای پذیرنده، براساس جدول (۱) استاندارد تخلیه به دریاهای ایران (خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر) مصوب ۱۳۹۹ سازمان حفاظت محیط زیست تعیین می گردد.

توضیح ۴: در خصوص ردیف (۴۵) جدول شماره (۲)، ارزیابی میزان آلایندگی مواد پرتوزا و تعیین حدود مربوطه در چارچوب قانون حفاظت در برابر اشعه – مصوب ۱۳۶۸-، مقررات و ضوابط مرتبط توسط سازمان انرژی اتمی ایران صورتی می پذیرد.

*توضیح – در خصوص ردیف های ۷، ۸، ۹، ۱۰ و ۱۳ این جداول، جهت محاسبه خسارات، بدون لحاظ ضریب حساسیت تالاب انجام می گیرد.