شماره ۲۰۰۲۹/۳۰۰ – ۱۳۹۸/۲/۱۸
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ ۱۳۹۸/۰۱/۲۶ پدیده وقوع سیل در برخی از شهرها و روستاهای کشور را مورد بررسی قرار داد و ضمن استماع گزارش های مراجع استانی، وزارت نیرو، مرکز مطالعات و تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری، اذعان می دارد که بخشی از خسارات وارده بر شهرها وروستاهای کشور به دلیل شدت بالای بارش اجتناب ناپذیر بود اما بخش قابل توجهی از تبعات سیلابها با اقدامات سطوح و مقیاس های مختلف قابل کنترل، حذف و یا تعدیل است که عزم جدی کلیه مراجع مرتبط در حوزه های شهری و فراشهری و بخش های مختلف حاکمیت را طلب می کند.شورای عالی شهرسازی و معماری در راستای تکلیف صریح قانونی خود مبنی بر ایجاد هماهنگی بین تصمیمات و برنامه های دستگاه های مختلف به منظور ایجاد محیط زیست بهتر برای مردم بر مجموعه ای از تدابیر و تکالیف لازم الرعایه جهت دستگاه های مرتبط به شرح زیر تأکید می نماید:
الف: تهیه و تدوین اسناد فرادست مرتبط با کاهش خطر سیل
۱ـ وزارت راه و شهرسازی با همکاری سایر دستگاه های مرتبط و با بهره گیری از توان علمی و تخصصی کشور، نقشه‌های پهنه بندی خطر سیل (نظیر نقشه پهنه بندی خطر زلزله در آیین‌نامه ۲۸۰۰) را با تأکید بر سکونتگاه های شهری و روستایی کشور و با رویکرد کاهش خطر در حوزه های حمل و نقل و مسکن و شهرسازی تهیه نماید.
۲ـ مطالعات مربوط به سیلاب های شهری و پیشگیری از آن با دقت و کفایت در فرآیند تهیه و تصویب طرحهای توسعه و عمران انجام و اسناد خروجی مرتبط با آن به همراه سایر اسناد الزام آور طرحهای توسعه و عمران ملاک عمل قرار گیرد. در این خصوص تغییر نگرش از «جمع آوری و دفع آبهای سطحی شهرها» به «مدیریت سیلاب های شهری با رویکرد پیش گیرانه در سطح حوزه آبخیز بالا دست» ضروری است.
۳ـ ضوابط و مقررات مربوط به استقرار کاربری و فعالیت در حرایم کمی و کیفی رودخانه ها و مسیل ها از سوی وزارت نیرو ظرف مدت ۶ ماه تدوین و جهت تصویب به شورای عالی شهرسازی و معماری ارائه شود.
۴ـ با عنایت به وجود سنت عظیم و غنی تاریخی معماری و شهرسازی ایران، سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری مجموعه آموزه و تجارب تاریخی معطوف به مدیریت و کنترل سیل در ابعاد مختلف را احصا و جهت استفاده در اختیار مجموعه دستگاه های مرتبط با توسعه شهری قرار دهد.
۵ ـ ضمن تأکید بر عدم توسعه شهری در پهنه های سیل خیز و سیل گیر لازم است عرصه های طبیعی پیرامون شهرها اعم از جنگل و مرتع ازطریق پیشنهاد پهنه هایی نظیر طرح آبخیزداری، کمربند سبز حفاظتی، توسعه جنگل کاری و پارکهای جنگلی در طرحهای توسعه و عمران حفاظت گردد.
۶ ـ با عنایت به گزارش ارائه شده توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، مقرر گردید سازمان پدافند غیرعامل با همکاری وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان مدیریت بحران، الزامات و ملاحظات حفاظت از زیرساخت های حیاتی و مراکز کلیدی ( CIP ) را در مواجهه با تهدیدات و مخاطرات طبیعی و انسان ساخت در مقیاس ملی، منطقه ای و محلی تهیه و حسب مورد به تصویب مراجع ذی صلاح برساند.
۷ـ وزارت راه و شهرسازی (معاونت ساختمان و مسکن) موظف است تا مقررات مربوط به کاهش خطر سیل درساختمان های شهری و روستایی را در قالب مباحث مقررات ملی موجود و یا به صورت مستقل تهیه نماید.
۸ ـ وزرات راه و شهرسازی تدابیر لازم جهت تقویت ضمانت اجرایی قوانین و برخورد قضایی با تخلفات شهرسازی و جرم انگاری این تخلفات را در قالب تهیه آیین‌نامه جامع کنترل شهرسازی و ارائه به مراجع تصویبی لازم اتخاذ نماید.
۹ـ وزارت نیرو اقدامات لازم جهت اعمال مدیریت یکپارچه بر بستر و حریم رودخانه و مسیل ها و کنترل ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم عرصه های مذکور در داخل و خارج شهرها و روستا ها و رفع و اصلاح تعارضات قانونی و رویه ای منجر به تداخل مسئولیت ها را در قالب پیشنهاد به مراجع تصویبی (اعم از دولت یا مجلس) پیگیری نماید.
ب: اقدامات عملیاتی:
۱۰ـ طرحهای آبخیزداری و آبخوان داری در سطح حوزه های آبخیز مشرف بر شهرها با راهبری وزارت جهاد کشاورزی و مشارکت شهرداری ها با هدف کنترل سیل و رسوب ورودی به شهرها انجام گردد. در این خصوص احیای ردیف بودجه ای «طرح آبخیزداری کنترل سیل حوزه های آبخیز شهری» با مشارکت دستگاه های ذینفع و بهره بردار و مساعدت سازمان برنامه و بودجه کشور ضروری است.
۱۱ـ حرایم و بستر رودخانه ها و مسیل های متداخل با حوزه شهری و فراشهری توسط وزارت نیرو تدقیق و حسب استعلام مهندسین مشاور عهده دار تهیه طرح یا ادارات کل راه شهرسازی استان ها و یا دبیرخانه شورای عالی و سایر مراجع مرتبط در کلیه طرحهای توسعه و عمران شهری و روستایی اعمال و ملاک عمل قرار گیرد. در این خصوص لازم است اقدامات لازم جهت کاهش زمان پاسخگویی به استعلامات انجام شده از سوی وزارت نیرو اتخاذ گردد.
۱۲ـ تدابیر لازم جهت علامت گذاری دقیق و شفاف حرایم کمی و کیفی رودخانه ها توسط وزارت نیرو به منظور استفاده از ظرفیت پایش عمومی و نظارت های اجتماعی صورت گیرد.
۱۳ـ وزارت راه و شهرسازی (سازمان هواشناسی) موظف است نسبت به استقرار سامانه هشدار سیل درشهرها و روستاهای در معرض خطر سیلاب اقدام نمایند.
۱۴ـ نظر به نقش بیبدیل پادگانها به عنوان پهنههای تجهیز شده شهری در مدیریت بحران و امدادرسانی به مردم، انتقال عرصه‌های مذکور به خارج از شهرها، مگر در مواردی که مقتضیات نظامی و امنیتی حکم میکند، ضروری نبوده و کاربری کلیة پادگانها در طرحهای توسعه و عمران نظامی تثبیت میشود.
۱۵ـ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی موظف است تا طی برنامه زمانی معین، اولویت روستاهای واقع در ساختگاه های ناپایدار را شناسایی و اقدامات لازم را جهت ایمن سازی و پایدار سازی و درصورت نیاز جابجایی آنها در چارچوب احکام و ضوابط طرحهای توسعه و عمران ناحیه ای و منطقه ای فراهم نماید.
۱۶ـ بر انجام کامل و دقیق فرآیند ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) جهت پروژه های بزرگ مقیاس (بزرگراه ها ـ تونل ها، خطوط راه آهن و…) توسط سازمان حفاظت محیط زیست تأکید میگردد.
۱۷ـ اقدام قاطع و موثر توسط نهادهای مرتبط نظیر شهرداری ها و وزارت نیرو دربرخورد با ساخت وسازهای واقع درحریم و بستر رودخانه و مسیل ها و قلع و پاکسازی مستحدثات غیرمجاز واقع در مواضع مذکور انجام واز صدور آرای کمیسیون ماده ۱۰۰ منجر به اخذ جریمه برای تخلفات واقع در حریم و بستر رودخانه ها و مسیل ها خودداری گردد.
۱۸ـ ممنوعیت صدور هرگونه پروانه ساختمانی و تعیین کاربری متعارض در حریم و بستر رودخانه ها و مسیل ها.
تبصره: از انجا که کلیه مصوبات احتمالی مربوط به تعیین کاربری متعارض در حریم و بستر رودخانه ها و مسیل های توسط کمیسیون های ماده ۵ و کارگروه های استانی (اعم از شهری و روستایی) مشمول فرآیند مغایرت اساسی بوده و لازم است به تصویب شورای عالی برسد، لذا این شورا با کلیه تصمیمات مراجع مذکور که منجر به تغییر کاربری از حریم و بستر رودخانه به سایر کاربری ها میگردد مخالفت نموده و تبعا مصوبات مورد اشاره ملغی الاثر خواهند بود.
۱۹ـ ادارات کل راه و شهرسازی استان ها موظفند ضمن برآورد دقیق میزان خسارات وارده، اقدامات کالبدی مربوط به بازسازی عرصه های آسیب دیده از سیل در شهرها را با هماهنگی معاونت شهرسازی و معماری وزارت متبوع و با تأکید بر استفاده از ظرفیت های توسعه درونزای شهرها در قالب طرحهای مصوب آن ها به انجام رسانند. همچنین با بررسی همه جانبه طرحهای جامع شهرها (با اولویت شهرهای درگیر با سیل اخیر) و آسیب شناسی ابعاد مختلف آنها پیشنهادات اصلاحی احتمالی مورد نیاز را در قالب مغایرت های اساسی پس از طی مراحل استانی به شورای عالی ارسال نمایند.
۲۰ـ با توجه به وجود تصریح متعدد قانونی و همچنین ماهیت ذاتی طرحهای هادی و همچنین رعایت ملاحظات مربوط به مدیریت سیلاب های شهری در شرح خدمات طرحهای جامع و غنای بیشتر آنها نسبت به شرح خدمات طرح‌هادی(که ماهیتا معطوف به حل چالشهای کوتاه مدت شهر است)، تهیه طرح تجدیدنظر طرح هادی و یا تمدید آنها پس از پایان افق آنها تحت هر عنوان ممنوع بوده و لازم است برای شهرها پس از اتمام افق طرح هادی شهری آنها طرح جامع تهیه شود.
۲۱ـ با توجه به تاثیرات انکارناپذیر مداخلات ترافیکی (اعم از احداث شبکه معابر یا پل) در حریم و بستر رودخانه در تشدید اثرات مخرب سیلاب ها لازم است کلیه مصوبات شورای عالی هماهنگی ترافیک کشور و شورای ترافیک استانها ضمن رعایت ملاحظات مربوط به حفظ بستر و حریم طبیعی رودخانه و مسیل، به استناد تصریحات قانونی با طرحهای جامع مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری هماهنگ گردد.
۲۲ـ وزرات راه و شهرسازی و سایر مراجع (از جمله کمیسیون های ماده ۵) دخیل در وضع و اجرای مقررات احداث بنا در شهر ها و روستاها با رعایت سطح اشغال بهینه توده گذاری ابنیه و تامین حداقل سرانه فضای باز در ضوابط احداث بنا، از گسترش بیش از حد سطوح عایق شهری و حذف عرصه های جذب روان آب درسطح شهر های و روستاها جلوگیری نمایند.
معاون شهرسازی و معماری و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ـ فرزانه صادق مالواجرد